Küçük Bir Kız Tanıyorum On Bir Yaşında
Nezihe Meriç (Gemlik, 28 Şubat 1924 – İstanbul, 18 Ağustos 2009) Karayolları mühendisi olan babasının görevi nede-niyle çocukluğu, doğudan batıya Anadolu illerinde geçti. Eskişehir Lisesi’nden (1943) sonra İÜEF Türk Dili ve Edebi-yatı ile aynı üniversitenin Felsefe bölümlerine devam etti (1945). Verda Ün’le piyano çalıştı; Heybeliada İlkokulu’nda müzik öğretmenliği yaptı (1946-1954). Ankara’da, eşi Sa-lim Şengil’in kurucusu olduğu Dost Yayınları’nın ve Dost dergisinin yönetiminde görev aldı (1957-1973). Bu tarihten sonra İstanbul’da yaşadı.İlk öyküsü (“Bir Şey”) Seçilmiş Hikâyeler dergisinde çıktı. Korsan Çıkmazı ile 1962 TDK Roman Ödülü’nü, Bir Kara Derin Kuyu ile 1990 Sait Faik Hikâye Armağanı’nı, Yandırma ile 1998 Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü, Çavlanın İçinde Sessizce ile 2004 Dünya Kitap - Yılın Telif Kitabı Ödülü’nü, son olarak da 2007 Mersin Kenti Edebiyat Ödülü’nü aldı. Alacaceren, Les Matins de Benguisu adıyla Fransa’da yayım-landı (L’Inventaire, Paris 2005).
Emine Bora (İstanbul, 1970) Mimar Sinan Üniversitesi Gü-zel Sanatlar Fakültesi Resim bölümü mezunu. 1993-2004 yılları arasında üç kişisel resim sergisi açtı; 2012’de “Yalçın Emiroğlu’ndan Günümüze ‘Doğan Kardeş’le Büyümek” adlı karma sergide yer aldı. 1994 yılından beri çeşitli yayınevleri için çocuk kitapları illüstrasyonları yapıyor. Bando, Doğan Kardeş, Milliyet Çocuk gibi dergilerde çizimleri yayımlandı. Hem yazıp hem resimlediği Dostum Badi ve Ali’nin Sıkıntı-sı adlı iki çocuk kitabı var. 1999 yılından bu yana Metis Yayınları’nda editör ve kapak tasarımcısı olarak çalışıyor.
Yapı Kredi Yayınları - 716Doğan Kardeş - 95
Küçük Bir Kız Tanıyorum On Bir Yaşında / Nezihe MeriçResimleyen: Emine Bora
Kitap editörü: Filiz ÖzdemDüzelti: Filiz Özkan
Grafik uygulama: Süreyya Erdoğan
Promat Basım Yayım San. ve Tic. A.Ş.Orhangazi Mahallesi, 1673. Sokak, No: 34 Esenyurt / İstanbul
Sertifika No: 12039
(Bu kitabın YKY’deki 1., baskısı 975-363-562-1 ISBN numarasıyla Ceren İncesu’nun resimleriyle yapılmıştır.)
YKY’deki 1. baskı: İstanbul, Kasım 1996Aradaki baskılar: Çınar Yayınları
YKY’de yenilenmiş 2. baskı: İstanbul, Temmuz 2017ISBN 978-975-08-4036-4
© Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş., 2016Sertifika No: 12334
Bütün yayın hakları saklıdır.Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında
yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.
Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş.Kemeraltı Caddesi No: 4 Karaköy Palas Kat: 2-3 Karaköy 34425 İstanbul
Telefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23http://www.ykykultur.com.tr
e-posta: [email protected]İnternet satış adresi: http://alisveris.yapikredi.com.tr
Yapı Kredi Kültür Sanat YayıncılıkPEN International Publishers Circle üyesidir.
İÇİN DE Kİ LER
AyşeDüşünüyormuş,ÖyleDiyor•7
ŞiirlerOzanlarŞiirlerOzanlar•17
AyşeDilDediğinNasılBirŞey?•29
Kardeşim,CanımBenim•35
SevinçÜretmekElimizdedir•45
AhTatil!Güneş,Deniz,Kırlar!•51
Soğansarmısakpatlıcanbiberdomateeeeees•61
EAyşe,DemekBöyle•65
NeÇokŞeySoruyorsunAyşe•75
ÇiçekmiDediniz•85
AyşeHuysuzOldunSen•89
Ayşe Düşünüyormuş Öyle Diyor
Anneannekesikkesik,birşeyiimlemekistercesineöksürünce,annekitabındanbaşınıkaldırıponabaktı.Anneanneyenisürdüğüojelerinikurutmakiçintırnaklarınıüflerken,bubakışıbekliyordu.Annebakınca,gözününucuyla,balkonkapısınınönündekibüyükkoltuktaoturmuş,sessizcedışarıyıseyredenAyşe’yigösterdi.Dudaklarınıkıpırdatarak,duyulmayanbirşeylersöyledi.Anneanlamıştı.Şunudemekistiyordu:
“Seninkinigörüyormusun,belkibirsaateyakındır,öyle,sessizceoturuyororada.Pekdüşüncelibirhalivar.N’olduacaba?Nesivardersin?”Annebaşınıhafifçesallayarakonuonayladı.Sonraomuzlarınıvekaşlarınıkaldırarakbilmediğinianlattı.
Sahidende,nedirAyşe’ninbuhali?Nekadarderindüşünceleredalmış.Anneüzerinevarmakistemeyerekkitabınadöndü.Anneanne,kendinitutamadı.
“Ayşecim...”dedi.Ayşeduymadı.Anneanneyineledi:
“Ayşecim!”Ayşegeneduymadı.Duymadığıöy
7
lebelliydiki,anneannesinirlenmedi.Dahayükseksesleseslendi:
“Aa!Ayşeee!”Annegenebaşınıkitabındankaldırıpbaktı.Dudağınınkenarınıısırdımı,hoşlanmadığıbirşeylerolacağınısezdiğibelliolurdu.Ayşehafifçesilkinerekanneanneyebaktı:
“Hiiiiiih!Efendim?N’oldu?”Anneanne,sağelininbaşparmağıylasolelininortaparmağınınbiraztaşmışolanojesinidikkatlealırkengüldü.
“Nebudalgınlıkböyle?Beşkeredirsesleniyorum.Hiç!N’oluyoruz?”Ayşebaşınıyenidenbalkonadoğruçevirdi.Biransessizkaldı,sonraboynunubellibelirsizbüküpgözlerinikısarak,“Düşünüyordum”dedi.
“Nebitiptükenmezdüşünmeymişcanım!Nelerdüşünüyordunbakalım.Anlatdabizdeanlayalım.”
“Nemünasebet!İnsanınherdüşündüğünüherkeseanlatmasıgerekmezki.”
“Aa!Aşkolsun!Benherkesmiyim?”“Amaolsun.Bendençokbüyüksünüz.Aramız
daçokyaşfarkıvar.Benianlayamazsınızki?”Annegözucuylabakıphafifçegülümseyerekdinliyordu.Anneannedesesiniçıkarmadı.Çünküparmağındakiojeyidüzelteyimderkenbozmuştu.Tamiretmeyeçalışıyordu.Tambirşeysöylemeküzereydiki,Ayşekonuşmasınısürdürdü.
8
“Ama,belki,annemeanlatabilirimbazılarını.Çünkübazışeyleryalnızannelereanlatılır.”Anneanneninçokneşelibirgünüydü.Kahkahalarlagüldü.
“Selminduyuyormusun?AmanYarabbi!”Annegülümsemesinisürdürerekkitabınadönmüştü.Hiçsesiniçıkarmadı.Anneanneüsteledi.
“Pekihadidiyelimbazılarınıanneneanlattın.Gerikalanıneolacak?”Ayşebirsüresustu.Hepöyledışarıyıseyrediyordu.Sonraağırağıranlatttı.
“Onlarınbazılarıarkadaşlarlakonuşulur.Çünkübizaynıyaştayız.Birbirimizianlarız.Bildiklerimizibirbirimizeanlatarak,tartışarakbirsonucavarabiliriz.”Ayşekonuştukça,anneanneşaşkınlığınbirindenöbürünedüşüyordu.Bukonuşan;bu,böylesinedüzgüncümlelerledüşüncelerinianlatanAyşemiydi?Hanişu,onunminiciktorunu.Ufacıktefecik,kırılgan,içli,nazlıAyşeciği.Nediyeceğinibilemeyerek,amaartıkAyşe’ninkarşısındadahadikkatlikonuşmasıgerektiğininbilincinevararak,birkaşıhavadaöylecedüşündükaldı.Nedensonra,AyşebirdenbiregeneküçükAyşeolupsordu:
“Doğrusöylemiyormuyumannecim?”Aslınabakılırsa,annedebirsüredirkitabınabakıyoramaodaAyşe’ninkaşlagözarasındanasılbüyüyüverdiğinidüşünüyordu.
“Evet”dedi.
9
“Nedemekevet!Evetdoğrudemekmi,yoksaevetdoğrusöylemiyorsundemekmi?”Annegüldü.
“AhokocakafaTayfun,senibuhallereogetirdi.”“Nasılyani?”“Bunlarheponunsözleri”“Haaaaayır!Hiçdebiledeğil!”“Neohaaaayır?”“Ayiştehayır!”Anneannebukonuşmadanhiçbir
şeyanlamamıştı.Sordu:“NediyorsunuzAllahaşkına?”Annekitabınıka
pattı.Parmaklarınıbirbirinegeçirerekkollarınıönedoğruuzatıpsağasolasallamayabaşladı.Bu,omzundakiağrıiçindi.Ayşesordu:
“Omuzlarınıovayımmıannecim?”Anne,anneanneyiyanıtladıoarada:
“Yenikuşakdiliperişanetti.Herşeyiyanlışkullanıyorlar.Vurgularfalankarmakarışıkoldu.Dikkatedinherkes‘hayır’yerinè haaaayır’diyor.Tüm‘yarın’lar‘yaaaarın’oldu.Yarar,zarar,amaanüfhepsiyanlışkullanılıyor.Çoküzülüyorumvallahi.Bunlargibiyüzlercesözcükbulunabiliir.Hepsiyanlışvurgulanıyor.Dilintınlaması,çınlaması,ahengifalanıkalmadı.Güzel,doğruTürkçekonuşançokazkimsevar.”Anneanneonayladı.
“Evet?Hakikaten.Yaşuşeylerenedersin.Şeylerecanım,tabelalara.Heryercafe,heryerhotel,res
10
toran...Üstelikyazıldığıgibiokumadayerleşti;bir‘restorant’tırgidiyor.Pekçokyerinadıİngilizce.Şubizimorada,köşeyidönünce,haniorayabirbahçelikahveyapıldıya,adınıastılargeçengün...”Ayşemeraklasordu:
“Neolduoranınadı?”“SeaGarden.”“Aa!Neden?”“Onlarasormalı.Rüküşlükbence.”Ayşeheyecan
landı.“Birgünbenoradangeçiyordum.Hanigeçenhaf
tasizegelmiştimya,hanievedönüyordum...”Anneomuzlarınıkütürdetirken,suratınıkırıştırdıacıdan.
“Ayşecim”dedi.“Konuşurkende,yazarkenolduğugibi,güzelkonuşmayaözengöstermeliyiz.Şimdiörneğin,hanibilmemne,hanibilmemnedemeningereğiyok.Birazdüşünerekkonuşursan,şöyledemengerekir:Hanigeçenhaftasizegelmiştimya,işteogün,dönüşteoradangeçiyordum...anlatabildimmi?”
“Amaaa...”dediAyşe,gözlerinikırpıştırarak,gülerek,“ozamanişingırgırıbozulur.Çünkü,benöyleyaparakananemehafiftenşımarıyorum.”Anneyleanneannekahkahalarlagüldülerbuyanıta.
“Eee?”dedianneanne. “N’olduoradangeçerken?”
11
“Oradabiradamvardı.Galibaoranınsahibiydi.Banadediki...Amaşey...”
“Ne?”“Dediki,‘küçükhanımasoralım’dedi.Sonraba
na‘adınınekoyalım’diyesordular.Bende,‘Düşünmemgerekir’dedim.Sonraadambana‘Sizebirdondurmaikramedelim,oturupşuradadüşününbizimiçin’dedi.Bende‘Hayır,teşekkürederim,kabuledemem’dedim.Adamdagüldü.‘Lütfenkabuledin,ricaediyorum’dedi...”annegenegüldü.Ayşegörmedenanneanneyegözünükırptı.Sordu:
“Sonraneoldu?”Ayşebirdenanneninsesinintonundanpirelendi.
“Amasenbanainanmıyorsun?”“Neredençıkardınbunu?”“Benbilirim.”“Oysainanmıştım,neadbulduğunudamerak
ediyorum.”Ayşegenegözlerinikısarakanneyiinceledi.Sonrayavaşca,“Adınınekoydumbiliyormusunuz?”dedi.“Şeykoydum,ımmmh,ÇİÇEKLİKAHVE.”
Anneanne, “Aferin!” dedi. “Vallahi Sea Garden’danbinkatdahaiyi.”Annesordu:
“E,nedediler...”“Çünkü,heryerekocamanfıçılarlaçiçekkoymuş
lar.Fıçılarıniçindeağaçlarbilevar.Sahidenbahçeolmuşsankiorası.”
12
“Pekisensöyledinmionlarabuadı.”“Tabiisöyledim.Yoksadondurmayıbedavayemiş
olurdum.”Anneyleanneannegenekahkahalarlagüldüler.
Anne,“Hadigelşimdibirazovbakalımomuzlarımı”dedi.“Benneyapacağımseninle?Demekoadıbulamasaydın,dondurmayıhakedemeyecektinha?HayAllah!”
Osıradadışarıdanbağırışmalargülüşmelergeldi.Ayşeyerindenfırlayıpbalkonakoştu.Sokağabakıncaçoksevindi.Elsallayarakbağırdı:
“Geliyoruuuuuum”Sonratelaşlaiçerigiripsordu:“Annecimarkadaşlarımgeldi.Gidebilirmiyim?”“Esenzaten‘geliyorum’dedinya?”“Ama,izinverilmeyecekbirşeydeğilki.Aşağıda,
duvarınüzerindeoturacağız.Böyleküçükbirşeyebenkendimkararverebilirim.”Annenediyeceğinibirdentoparlayamadı.ZatenAyşeuçmuştu,sokakkapısınadoğru.Anneyleanneannebirbirlerinebaktılar.
Anneanne,“Ehzamandeğişiyor”dedi.“Şimdikiçocuklarpekçokşeybiliyor.Hoşsendeböyleydinamabengözaçtırmazdım.”Anneiçinden,“Pekmarifetyapardın”diyegeçirdi.Çünküanneanneonubüyütürkenherşeyinekarışmış,onahiçsözhakkı,düşünmehakkı tanımamış,özgürlüğünüelinden
13
14
geldiğincekısıtlamış,anneyiçokağlatmıştı.Sonuçneoldu?Anneyleheptartışmalı,sinirli,soğukbirhavaolduaralarında.Hiçbirzaman,birbiriniçokseven,birbiriylearkadaşolan,sevinçlerini,sıkıntılarınıpaylaşanbiranakızolamadılar.AnneAyşe’yleböyleolmakistemez.Hiçistemez.
Anneaklındanbunlarıgeçirirkenkısabir suskunlukolmuştu.Anneannebunu,anneninkendisinionaylamadığıbiçimindeyorumlayarakbirazbozuldu.Bacakbacaküstüneattı.Sesindekiçatlamayıönleyemeyerek,“Bendoğrubildiğimiyaptım”dedi.“Yetiştirdiğimkızdandaoğlandandamemnunum.İnşallahsendebenimkadarmemnunolursun.”
Annehiçsesiniçıkarmadı.Kitabınıkapatıpsehpanınüzerinekoydu.Yerindenağırağırkalkarken,“Birçayiçerizdeğilmi?”dedi.“KocakafaTayfun,kafasıkadarkocamanbirpastagetirmiş.”
Anneannegülümsedi: “Çocuğunadıkocakafakaldı”dedi.“Bensevmemamabeğenirim.Yakışıklıçocukturdoğrusu.”
“Hakkınıhiçbirzamanödeyemem.Ayşe’yiçokiyibilgilendiriyor.Çokiyibiröğretici.Dans,müzik,şaka,fıkra,tiyatroderken,çocukmatematikproblemleriniöğreniveriyor.Şaşıyorinsan.Başkatürlübirkişilik.Keşkeöğretmenlerintümüböyleolsa.”