![Page 1: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/1.jpg)
![Page 2: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/2.jpg)
![Page 3: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/3.jpg)
![Page 4: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/4.jpg)
redakcja: Yael Bartana (redaktorka artystyczna), Magdalena B!"dowska, Kinga Dunin, Maciej Gdula, Dorota G!a#ewska, Maciej Kropiwnicki, Julian Kuty!a (wicenaczelny), S!awomir Sierakowski (redaktor naczelny), Micha! Sutowski (sekretarz redakcji), Agata Szcz"$niak (wicenaczelna), Artur %mijewski (redaktor artystyczny)
zespó!: Agata Araszkiewicz, Micha! Bilewicz, Katarzyna B!ahuta, Zygmunt Borawski, Micha! Borucki, Jakub Bo#ek, Marcin Cha!upka, Anna Delick (Sztokholm), Pawe! Demirski, Karol Doma&ski, Joanna Erbel, Katarzyna Fidos, Bartosz Fr'ckowiak, Maciej Gdula, Sylwia Go!awska, Katarzyna Górna, Agnieszka Gra(, Agnieszka Grzybek, Izabela Jasi&ska, Adam Jelonek, Ja" Kapela, Tomasz Kitli&ski, Maria Klaman, Karolina Krasuska, Ma!gorzata Kowalska, #ukasz Ku)ma, Adam Leszczy&ski, Jaros!aw Lipszyc, Magda Majewska, Jakub Majmurek, Adam Mazur, Dorota Mieszek, Kuba Mikurda, Bart!omiej Modzelewski, Pawe! Mo$cicki, Witold Mrozek, Maciej Nowak, Dorota Olko, Adam Ostolski, Joanna Ostrowska, Janusz Ostrowski, Tomasz Pi'tek, Pawe! Pieni'#ek, Konrad Pusto!a, Magda Raczy&ska, Joanna Rajkowska, Przemys!aw Sadura, Jan Smole&ski, Andreas Stadler (Nowy Jork), Beata St"pie&, Kinga Sta&czuk, Igor Stok*szewski, Jakub Szafra&ski, Kazimiera Szczuka, Barbara Szelewa, Jakub Szestowicki, Eliza Szybowicz, Magdalena +roda, Olga Tokarczuk, Krzysztof Tomasik, Joanna Tokarz, Justyna Turkowska, Karolina Wal"cik, B!a$ej Warkocki, Agnieszka Wi$niewska, Katarzyna Wojciechowska, Joanna Wowrzeczka-Warczok, Wawrzyniec Zakrzewski, Wojtek Zra!ek-Kossakowski
koordynatorki klubów Krytyki Politycznej: Agata Szcz"$niak, Agnieszka Wi$niewska
lokalni koordynatorzy klubów KP:
Bia!ystok: #ukasz Ku)ma, Bydgoszcz: Emilia Walczak, Micha! Schmidt, Bytom: Stanis!aw Ruksza, Cieszyn: Joanna Wowrzeczka-Warczok, Gda%sk: Katarzyna Fidos, Gniezno: Pawe! Bartkowiak, Kamila Kasprzak, Jelenia Góra: Wojciech Wojciechowski, Kalisz: Anna Domagalska, Miko!aj Pancewicz, Kijów: Oleksij Radynski, Wasyl Czerepanyn, Konin: Bartek No#ewski, Marcin Runowski, Kraków: Sebastian Liszka, Martyna Nowicka, Londyn: J&drek Malko, Szymon Grela, Lublin: Jacek Zalewski, #ód': Wiktor Marzec, Opole: Borys Cymbrowski, Pozna%: Maciej Szlinder, Rzeszów: Iza Cywa, Siedlce: Andrzej S"dek, Szczecin: Joanna Brewi&ska, Toru%: Marta Buraczy&ska, Monika Szlosek, W!oc!awek: Agata Szczerbiak, Wroc!aw: #ukasz Andrzejewski, Micha! Syska
korekta: Marta Konarzewska
sk!ad i !amanie: Katarzyna B!ahuta
na ok!adce wykorzystano kadr z (lmu Dr. Mabuse. Der Spieler w re$. Fritza Langa
wydawca:Wydawnictwo Krytyki Politycznej / Stowarzyszenie im. Stanis!awa BrzozowskiegoZarz)d Stowarzyszenia: S!awomir Sierakowski (prezes), Micha! Borucki, Dorota G!a#ewska (dyrektor (nansowy), Agata Szcz"$niak
adres:Krytyka Polityczna / Centrum Kultury Nowy Wspania!y *wiat, ul. Nowy *wiat 63, 00–042 Warszawa, tel. (+ 48 22) 505 66 90, e-mail: [email protected].
Druk i oprawa: ZG Colonel SA, ul. D)browskiego 16, 30–532 Kraków
Wydrukowano na papierze Alto dostarczonym przez (rm& Panta
Wydawanie pisma „Krytyka Polityczna” do(nansowane jest ze "rodków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Partner Plus:
Drodzy Czytelnicy! Zach&camy do wsparcia naszych dzia!a%, z góry dzi&kujemy za pomoc! Darowizny mo$na przekaza+, dokonuj)c dobrowolnych wp!at na konto: Stowarzyszenie im. Stanis!awa Brzozowskiego, Bank DnB NORD Polska S.A. III O/Warszawa 92 1370 1037 0000 1701 4446 9300. Tytu! przelewu powinien brzmie+: „Darowizna na rzecz Stowarzyszenia im. Stanis!awa Brzozowskiego”.Informujemy, $e nie prowadzimy prenumeraty redakcyjnej.
www.krytykapolityczna.pl
![Page 5: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/6.jpg)
![Page 7: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/7.jpg)
DUCH POWROTU, Yael Bar tana
KRÓL DUCH, Konrad Pus to !a
DUCHY Z K AMIENICY, Ka tarz yna Górna
DUCH SZ TUKI ZDEGR ADOWANE J, Yael Bar tana, Hadar Landsberg
DUCHY MODERNIZMU, Dav id Mal jkov ic
ZOBACZ DUCHA, Michal Heiman
UPIORY, Izabela Janicka
HAUNTOLOGIA K INA , Jakub Majmurek , Bi l l Morr ison
EGZORCYS TA , Michael Kessus Gedalyov ich
CZUJ DUCH, Yael Bar tana
Bar tosz Sz yd !owski, Dawid Koz !owski DUCHY NOWE J HUT Y, Igor S tok f iszewski,
![Page 8: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/10.jpg)
![Page 11: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/11.jpg)
![Page 12: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/14.jpg)
![Page 15: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/16.jpg)
![Page 17: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/17.jpg)
![Page 18: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/18.jpg)
![Page 19: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/19.jpg)
![Page 20: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/20.jpg)
![Page 21: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/22.jpg)
![Page 23: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/23.jpg)
![Page 24: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/24.jpg)
![Page 25: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/25.jpg)
![Page 26: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/27.jpg)
![Page 28: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/28.jpg)
![Page 29: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/29.jpg)
![Page 30: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/30.jpg)
![Page 31: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/31.jpg)
![Page 32: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/32.jpg)
![Page 33: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/33.jpg)
![Page 34: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/34.jpg)
![Page 35: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/35.jpg)
![Page 36: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/36.jpg)
![Page 37: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/37.jpg)
![Page 38: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/38.jpg)
![Page 39: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/39.jpg)
![Page 40: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/40.jpg)
![Page 41: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/41.jpg)
![Page 42: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/42.jpg)
![Page 43: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/43.jpg)
![Page 44: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/44.jpg)
![Page 45: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/45.jpg)
![Page 46: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/46.jpg)
![Page 47: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/47.jpg)
![Page 48: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/48.jpg)
![Page 49: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/49.jpg)
![Page 50: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/50.jpg)
![Page 51: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/51.jpg)
![Page 52: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/52.jpg)
![Page 53: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/53.jpg)
![Page 54: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/54.jpg)
![Page 55: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/55.jpg)
![Page 56: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/56.jpg)
![Page 57: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/57.jpg)
![Page 58: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/58.jpg)
![Page 59: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/59.jpg)
zdj&cia: tekst:
Z cyklu Wiersze o mylycancie (1976) prze!. Piotr Kozak
![Page 60: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/60.jpg)
![Page 61: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/61.jpg)
![Page 62: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/62.jpg)
zdj&cia: tekst:
To rozgrzebywanie historii budynku, w którym dzisiaj znajduje si& bytomska Galeria Kronika. W tle: $ydowskie mienie, po$oga faszyzmu. Bohaterowie: duchy przedwojennych mieszka%ców kamienicy.Gest utrwalenia wizerunku cz!owieka na fotografii (która z za!o$enia stanowi ro-dzaj dokumentacji faktu) jest sposobem zapami&tywania. Mo$na ten projekt na-zwa+ odzyskiwaniem pami&ci i nie ma znaczenia, czy to jest prawdziwa pami&+, czy „pami&+” stworzona przez artyst&. Dzi&ki zdj&ciom to miejsce odzyska swoj) histori&, swoich mieszka%ców. B&dziemy mogli powiedzie+, $e tak, pami&tamy.
![Page 63: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/63.jpg)
![Page 64: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/64.jpg)
![Page 65: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/65.jpg)
![Page 66: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/66.jpg)
![Page 67: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/67.jpg)
![Page 68: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/68.jpg)
![Page 69: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/69.jpg)
![Page 70: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/70.jpg)
![Page 71: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/71.jpg)
![Page 72: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/72.jpg)
![Page 73: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/73.jpg)
![Page 74: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/74.jpg)
![Page 75: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/75.jpg)
![Page 76: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/76.jpg)
![Page 77: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/77.jpg)
![Page 78: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/78.jpg)
![Page 79: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/79.jpg)
![Page 80: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/80.jpg)
![Page 81: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/81.jpg)
![Page 82: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/82.jpg)
![Page 83: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/83.jpg)
![Page 84: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/84.jpg)
![Page 85: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/85.jpg)
![Page 86: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/86.jpg)
![Page 87: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/87.jpg)
![Page 88: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/88.jpg)
![Page 89: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/89.jpg)
![Page 90: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/90.jpg)
pomys!: animacja:
Praca Yael Bartany Zdegenerowana sztuka !yje odnosi si& do obrazu In-walidzi wojenni (Kriegskrüppel, 1920) namalowanego przez niemieckiego ekspresjonist& Otto Dixa (1891–1969). Obraz pokazano na Pierwszej Wy-stawie Dada w Berlinie w 1920 roku, obok prac George’a Grosza i Hannah Höch. Z kolei w latach 30. dzie!o wzi&!o udzia! w zorganizowanej przez nazistów objazdowej wystawie zatytu!owanej „Sztuka zdegenerowana”. Podobnie jak wiele innych prac Dixa, zosta!o prawdopodobnie zniszczo-ne za rz)dów nazistów. Bartana pokazuje mo$liwo"+ zrekonstruowania obrazu Dixa i wpro-wadzenia go na nowo do „realnego "wiata”. Ten akt odtworzenia prze-sz!o"ci za pomoc) technologii i (lmu animowanego pozwala na nowo odczyta+ znaczenie pierwotnego dzie!a. Bartana bada odniesienie jed-nego artysty do dzie!a innego i znaczenie zachowania i zrekonstruowania zniszczonego obiektu wizualnego za pomoc) zaawansowanych "rodków technicznych. Praca Bartany tchn&!a nowe $ycie w groteskowe postacie namalowa-ne przez Dixa, który w ten sposób krytykowa! Niemcy po I wojnie "wia-towej. Obraz wydobywa ideologiczne i spo!eczne dylematy zwi)zane ze statusem i przedstawianiem niepe!nosprawnych w spo!ecze%stwie, a przede wszystkim inwalidów wojennych, którzy s) niemal niewidoczni, jakby byli lunatykami. Ten akt kreacji ex nihilo za pomoc) (lmu animowanego wprawia po-stacie w ruch, nape!niaj)c je fa!szyw) moc), której pierwotnie nie mia!y, a która pozwala im si& porusza+. W pracy Bartany, jak wskazuje tytu!, inwalidzi wojenni Dixa dumnie nios) sztandar sztuki zdegenerowanej, a nawet j) tworz). Swoim $yciem (a nie "mierci) na wojnie) pobici, ranni i wyczerpani og!aszaj) swoje zwyci&stwo i moc sztuki.
![Page 91: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/91.jpg)
Courtesy of Annet Gelink Gallery, Amsterdam; Sommer Contemporary Art, Tel Aviv
Wyprodukowano przy pomocy: Petach Tikva Museum of Art, Israel and The Fund for Video Art and Experimental Cinema
of the Center for Contemporary Art (CCA), Tel AvivRe$yseria i monta$: Yael Bartana
Produkcja i animacja: Hadar Landsberg Efekty specjalne: Elyashiv Levine
Opracowanie muzyczne: Daniel MeirPomoc koncepcyjna: Avi Feldman
Specjalne podzi&kowania: Giori Politi, Galit Eilat I Saskia Wendland
![Page 92: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/92.jpg)
![Page 93: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/93.jpg)
![Page 94: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/94.jpg)
Funkcja estetyczna zajmuje wa$n) i znacz)c) pozycj& w $yciu jednostki i ca!ego spo!ecze%stwa
![Page 95: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/95.jpg)
David MaljkovicParallel Compositions, 2008
dwa fotokola$e na papierze22,4 x 29,9 cm
Courtesy Annet Gelink Gallery, Amsterdam
Funkcja estetyczna norma i warto"+ jako
fakty spo!eczne
![Page 96: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/96.jpg)
David MaljkovicImages With Their Own Shadow, 2008Kola$ i o!ówek na papierze70 x 100 cmCourtesy Annet Gelink Gallery, Amsterdam
![Page 97: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/97.jpg)
David MaljkovicImages With Their Own Shadow, 2008
Kola$ i o!ówek na papierze70 x 100 cm
Courtesy Annet Gelink Gallery, Amsterdam
![Page 98: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/98.jpg)
David MaljkovicImages With Their Own Shadow, 2008Kola$ i o!ówek na papierze70 x 100 cmCourtesy Annet Gelink Gallery, Amsterdam
![Page 99: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/99.jpg)
David MaljkovicImages With Their Own Shadow, 2008
Kola$ i o!ówek na papierze50 x 60 cm
Courtesy Annet Gelink Gallery, Amsterdam
![Page 100: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/100.jpg)
![Page 101: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/101.jpg)
![Page 102: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/102.jpg)
![Page 103: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/103.jpg)
![Page 104: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/104.jpg)
![Page 105: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/105.jpg)
![Page 106: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/106.jpg)
W jej pracach ujawnia si" program, zarys terapii za pomoc# ró!nych form ogl#dania obrazów i wspó$pracy z nimi. To przywo$ujepsychoanalityczn# prac" ze s$owami. Tyle tylko, !e Heiman $#czy j# z obrazami i poka-zuje, jak mo!na podda% w w#tpliwo&% i s$owa, i obraz: obraz zwraca si" tu przeciw tekstowi, a tekst przeciw s$owu i obrazowi.
Dr Aïm Deüelle Lüski, O Atakach na miejsca styku Michal Heiman, pawilon Heleny Rubinstein, Muzeum w Tel Awiwie, listopad 2008 – luty 2009
Powierzchni& fotografii pojmuj& jako z!o$on) przestrze%, w której dochodzi do spotkania. Jako powierzchni&, która gene-ruje, a jednocze"nie zapisuje odpowiedzi. Miejsce to badam od niemal trzech dziesi&-cioleci. Takie pojmowanie fotogra(i dopro-wadzi!o mnie (mi&dzy innymi) do u$ywania zdj&+ jako maski. Jest to cz&"ci) moich prób stworzenia nowej dyscypliny na pograni-czu psychologii i fotogra(i. Pod mask) je-ste"my zarazem zdystansowani, chronieni, jak i radykalnie podatni na ciosy, obna$eni. Pod mask) zaczynamy zdawa+ sobie spraw& z naszych procesów my"lowych i emocjonalnych – ten re,eksyjny dystans pozwala nam poczu+ swoj) moc, dostroi+ si& do siebie, wyostrzy+ nasz) "wiadomo"+. Przy ró$nych okazjach zak!ada!am (zrobio-n) z fotografii) mask&, czu!am wówczas, $e rozumiem odwag& i moc, jakiej ona dostarcza. T& moc wykorzysta!am w filmie Father Not Uncle – Freud/Katharina (2008). Zain-scenizowa!am w nim za pomoc) masek z twarzami Zygmunta Freuda i Kathariny now) interpretacj& jednego z przypadków
przedstawionych w Studiach nad histeri). Chcia!am rzuci+ nieco "wiat!a na etyczn) dwuznaczno"+ le$)c) u podstaw zarówno psychologii, jak i fotogra(i. S!ynna analiza Freuda ko%czy si& przypisem dodanym trzydzie"ci lat pó'niej. Przyznaje on w nim, $e ukry! prawdziw) to$samo"+ napastuj)-cej Katharin& osoby – „nie chodzi!o o wuja, lecz o ojca” . W powi&kszonych fotogra(ach Kathariny i Freuda wyci&!am szpary pod oczami i przy!o$y!am je do twarzy niczym maski. Znalaz!am w ksi)$ce reprodukcj& portretu szesnastoletniej Kathariny. Jakie by!y etyczne konsekwencje przedstawienia za pomoc) fotogra(i jej wizerunku, który w ten sposób sta! si& przedmiotem wysta-wionym na spojrzenia innych? Za pomoc) masek mog!am odda+ g!os zarówno anali-tykowi, jak i analizowanej i u$y+ dystansu wytworzonego przez mask& do ponowne-go przyjrzenia si& temu przypadkowi, za-ludnienia go nowymi postaciami. W performansie Aviva Uri. Retrospektywa w muzeum sztuki Ein Harod (2002) u$y!am masek, $eby zapyta+ o to, jak fotografia radzi sobie z obecno"ci) i nieobecno"ci). Dwie aktorki, siostry Renana i Hagar, przy-sz!y na wernisa$ retrospektywnej wystawy po"wi&conej malarce Avivie Uri w maskach zrobionych z jej powi&kszonych i odpo-wiednio wyci&tych czarno-bia!ych por-tretów. Retrospektywa mia!a miejsce par& lat po "mierci malarki (niektórzy sugeruj), $e by!o to samobójstwo), teraz Aviva by!a tam obecna. S!ucha!a, by!a "wiadkiem s!ów osób obecnych na wernisa$u, patrz)cych na jej dzie!a, dyskutuj)cych i badaj)cych jej sztuk& po tym, jak ju$ odesz!a. Ta wid-
akcja: tekst:
![Page 107: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/107.jpg)
mowa obecno"+ przypomina!a sytuacj&, kiedy cz!onkowie rodziny trzymaj) por-trety swoich bliskich przed obiektywami fotoreporterów, uobecniaj)c tych, którzy odeszli, w akcie oporu i protestu. Fotogra(e domagaj) si& uwagi, chc) uczyni+ (zyczn) nieobecno"+ jawnie (fotogra(cznie) obec-n). Za pomoc) dzia!a% i obecno"ci tych, którzy pokazuj) zdj&cia do obiektywów, tworzy si& zjawa, duch zmaterializowany za pomoc) fotogra(i. Ludzie ci inicjuj) w ten sposób nowe fotogra(czne spotkanie. Maski Avivy zosta!y wykonane ze zdj&cia, które zrobi! Yaacov Agor. By!am kuratork) jego wystawy w 1992 roku, kiedy mia! ju$ osiemdziesi)t lat i by! niemal ca!kiem za-pomniany. Wyci&!am w maskach szpary na oczy aktorek. Enigmatyczny u"miech Avivy, jej ciemne w!osy i mocne oczy wtargn&!y w przestrze% galerii. Aktorki chodzi!y po sali, wchodzi!y w interakcje z widzami – tworzy!y widmo kobiety, której prace wi-dzowie przyszli ogl)da+. Wydrukowa!am podpisy – „Photo by Yaacov Agor” – i przyczepi!am je do ple-ców aktorek. Lakoniczna i zagadkowa wy-powied', podpis umieszczany zwykle pod fotogra() lub na jej odwrocie, tak znajomy i wszechobecny, a jednak ca!kowicie nie-obecny w pisaniu o fotogra(i. Dwie $ywe fotografie – $ywy trup Avivy – by! tam wsz&dzie, nachyla! si& nad jej obrazami, podchodzi! do kuratorów, widzów, s!ucha! ich pogaduszek i im przerywa!. Celem by! szczegó!owy scenariusz czego", co mia!o by+ zwyk!ym i grzecznym wydarzeniem towarzyskim, normalizuj)cym i wyg!adza-j)cym niespójno"ci i napi&cia na korzy"+ linearnej i wygodnej narracji. Podobnej maski u$y!am w 2003 roku, by dokona+ innego rodzaju interwencji. Podczas swojej wizyty w Izraelu s!owe%ski (lozof Slavoj -i.ek da! wyk!ad w telawiw-skiej Kinotece. Jego wizyt& traktowano jako kulturowe wydarzenie, ludzie zwi)zani ze sztuk) i uniwersytetem t!oczyli si&, $eby go pos!ucha+. Pojawi!am si& na wyk!adzie
w masce stworzonej z powi&kszonego czarno-bia!ego portretu Zygmunta Freuda, przywi)zanego do mojej szyi $y!k), z dwo-ma wyci&ciami, $ebym mog!a co" widzie+. Chcia!am uobecni+ w ten sposób nie tylko Freuda, ale te$ fotogra(& i psychoanaliz& – gr& masek i podwojenia, która rozgrywa si& w psychologii i kulturze wizualnej. Obec-no"+ w auli Freuda jako niemego "wiadka, dokumentu i fotogra(i mia!a rzuci+ nowe "wiat!o na s!owa -i.ka. Freud tam by!, s!u-cha! i obserwowa!. -i.ek nie mówi! ju$ tylko do t!umu wielbicieli, mówi! te$ do Freuda. Obecno"+ Freuda u"wiadomi!a publiczno-"ci, $e nad s!owami -i.ka unosi si& widmo psychoanalizy, $e widmo to kroczy za mn) poruszaj)c) si& po auli. Nie by!am pewna, czy -i.ek zauwa$y! mnie podczas wyk!adu, nawet gdy sko%-czy!am przechadza+ si& po auli i wreszcie usiad!am w pierwszym rz&dzie. Po wy-k!adzie, kiedy zapalono "wiat!a, stan&!am przed nim. Jego odpowied' na mój atak by!a ostra i szybka. Odpowiedzia! dok!ad-nie na napi&cie mi&dzy powierzchni) fo-togra(i a "wiatem, tym, co „pod spodem”, i tym, co „wewn)trz” fotogra(i. Jego riposta by!a tak sprytna i okrutna, $e nie by!am na ni) przygotowana. Patrz)c na mask&, po-wiedzia!, $e na tym zdj&ciu Freud ma ju$ w jamie ustnej nowotwór. Jego odpowied' ods!oni!a moc widmowej obecno"ci/nie-obecno"ci osoby, która nosi mask&, i moc osoby przedstawionej na masce. W ten w!a-"nie sposób dzia!a fotogra(a. Jej rola gene-ratora masek, sobowtórów, duchów nap&-dza moje dzia!ania. Aparat otwiera swoje oko, na krótk) chwil& wpuszcza "wiat!o do ciemni. W tym akcie rodzi si& sobowtór, ma-ska, pojawia si& mo$liwo"+ zwielokrotnio-nej jednoczesno"ci.
![Page 108: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/108.jpg)
![Page 109: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/109.jpg)
![Page 110: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/110.jpg)
![Page 111: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/111.jpg)
![Page 112: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/112.jpg)
![Page 113: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/113.jpg)
![Page 114: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/114.jpg)
![Page 115: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/115.jpg)
![Page 116: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/116.jpg)
Znowu co" si& zaci&!o w tym cholernym matriksie! U zbiegu Lewartowskiego z Kar-melick). Das Unheimlich. Déjà vu. Znajomy kszta!t. Dobrze widoczny z daleka. Pomnik Bohaterów Getta nr 2. (Nie licz)c repliki w Yad Vashem.) Pomnik. A raczej pomnik pomnika, bo mniejszy i w innym kolorze. Tamten czarny. Ten czerwony. Tamten na osi wschód-zachód. Ten prostopad!y do tamtego. Tamten ods!oni&ty w 1948. Ten równo w roku 2000. W tym samym kwar-tale ulic. Tam d!uto Natana Rapaporta. Oprawa architektoniczna Leona Marka Suzina. Tu realizacja Wiktorii Czechowskiej-Anto-niewskiej. Opracowanie architektoniczne Piotr Drachal. Tam „Naród $ydowski swym bohaterom i m&czennikom”. Po polsku, po hebrajsku i w jidysz. Tu „symbol pami&ci w stosunkach polsko-niemieckich” od-s!oni&ty „w obecno"ci kanclerza Niemiec Gerharda Schrödera oraz prezesa Rady Mi-nistrów Jerzego Buzka” – „ze spo!ecznej ini-cjatywy Polskiej Rady Ruchu Europejskiego, podj&tej przez w!adze Miasta Sto!ecznego Warszawy przy wsparciu (rmy Röben oraz innych polskich ogniw dobrej woli”. To z ob-ja"nienia na bocznej kraw&dzi pomnika.
Tam na awersie wyobra$enia $ydow-skich powsta%ców jako gigantów-hero-sów. Tu p!askorze'ba w gu"cie fotoreali-stycznym. Z przymieszk) surrealizmu. Na p!askorze'bie m&$czyzna w p!aszczu. Na kolanach. Przed nim wieniec z go'dzików. W przestworzach unosi si& menora z po-mnika Rapaporta: kandelabr z lwami Judy, tyle $e nawleczony na drut kolczasty. Bied-ne zwierzaki. Auu! Brr! Co za pomys!! Podpis wielkimi literami: „Willy Brandt 7 XII 1970”.
7 grudnia 1970 roku jest dat) do dzisiaj przez wielu w Polsce pami&tan). Tego dnia w Sali Kolumnowej Pa!acu Rady Ministrów kanclerz Brandt podpisa! z premierem Cyrankiewiczem „uk!ad o podstawach nor-malizacji stosunków mi&dzy PRL a NRF”, co oznacza!o uznanie przez Niemcy Za-chodnie granicy na Odrze i Nysie, czyli re-zygnacj& z dawnych niemieckich terenów wschodnich. Wydarzenie epokowe. Sukces ekipy Gomu!ki. Brandt z!o$y! te$ wieniec i pok!on przy Grobie Nieznanego /o!nierza w obecno-"ci kompanii honorowej Wojska Polskie-go oraz mieszka%ców Warszawy t!umnie zgromadzonych na p!ycie Placu Zwyci&-stwa i w alejkach Ogrodu Saskiego. Wiele
![Page 117: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/117.jpg)
si& wcze"niej s!ucha!o i mówi!o o spodzie-wanej wizycie kanclerza-legendy. O(cjalne media i Radio Wolna Europa by!y w tej ma-terii wyj)tkowo zgodne. Willy Brandt z!o$y! wieniec tak$e pod pomnikiem na Muranowie. I tu pad! na kolana. Dla polskiej strony by! to nie lada klops. Bo cho+ naocznych "wiadków nie by!o zbyt wielu, fotografie kl&cz)cego kanclerza obieg!y "wiat. Adam Krzemi%ski, niemcoznawca, wspo-mina: „Nie jest prawd), $e zdj&cie opubli-kowa!a jedynie «Fo!ks Sztyme», ówczesne jedyne pismo $ydowskie ukazuj)ce si& w PRL, by!o te$ w «/yciu Warszawy». […] Jednak kontrast by! ogromny – ma!e zdj&-cia u nas i ogromne w «Spieglu» i «Sternie». […] W serwisie PAP by!o niejako «urz&do-we» zdj&cie uj&te nieco z przodu, tak $e na pierwszym planie z lewej jest rami& prezen-tuj)cego bro% polskiego $o!nierza. Jednak media niemieckie eksponuj) zwykle uj&cie z boku, na którym wida+ tak$e fasad& po-mnika. Gdy w latach 70. takim w!a"nie zdj&-ciem chcia!em zilustrowa+ jeden z tekstów, cenzura uci&!a je od do!u. Mo$na by!o s)-dzi+, $e Brandt stoi” (Willy Brandt w Warsza-wie. Z Adamem Krzemi'skim rozmawia Basil Kerski, „Dialog” 2010–2011, nr 94). Uj&cie „urz&dowe” – sugeruj)ce, $e Brandt mo$e kl&cze+ przed Grobem Nieznanego /o !nierza – nie f iguruje w archiwach PAP. Zosta!o wykonane przez niemieckiego fotoreportera. Niemcy naj-ch&tniej publikowali zdj&cia polskie, Polacy za" – niemieckie. Radzono sobie w Polsce, jak umiano. Równie$ metod) uniwersaliza-cji. „Kanclerz Niemiec z!o$y! ho!d o(arom hitlerowskiego ludobójstwa”. Ale dyskom-fort i dyzgust pozosta!: „[…] dziennikarze prasy moczarowskiej sarkali, $e Brandt ukl)k! pod niew!a"ciwym pomnikiem” (Adam Krzemi%ski, Przykl"k pokoju, „Poli-tyka”, 4 grudnia 2010). Bo te$ i trudno by!o ukry+, $e to nie komtur ze Szczytna przed panem ze Spychowa. /e nici z powtórki z Krzy!aków.
Jednak$e malkontentom zabrak!o re-fleksu. I dalekowzroczno"ci. Trzydzie"ci lat pó'niej akcja – tak problematyczna na pierwszy rzut oka – okaza!a si&, „jak zna-laz!”. Polski premier i kanclerz niemiecki od-s!onili pomnik kl&cz)cego Brandta. Ledwie co wysz!o na jaw Jedwabne.
Cho+ trudno to wypowiedzie+ na grun-cie polskiej kultury: pomnik jest z klinkie-ru. A klinkier – firma Röben – jak z Mro$-ka. Równiutki. Czy"ciutko odpucowany. Krzaczki przyci&te wed!ug wskaza% pozio-micy. #aweczka en face. Zwerg. Glanz. Trzy maszty ,agowe: europejski, niemiecki i pol-ski. Schludny k)cik pami&ci. „Skwer Willy Brandta” – jak obwieszczaj) trzy identycz-ne tablice w bliskiej od siebie odleg!o"ci. O b!)d w deklinacji mniejsza. „Symbol pami&ci w stosunkach polsko--niemieckich”. W niegdysiejszej $ydowskiej dzielnicy, gdzie $ywego ducha i kamie% na kamieniu. Przed betonowym sarkofagiem Muzeum Historii /ydów Polskich w budo-wie. Co to ma by+ w!a"ciwie? Polsko-niemiec-kie pojednanie na $ydowskim trupie? Taka interpretacja raczej tutaj nie grozi. Obja-"nienie na pomniku nie rzuca si& w oczy. A i tak jest tylko po polsku. Turysta go!ym okiem widzi: kanclerz Niemiec. Kl&czy. Bie-rze spraw& na siebie. Konkretnie – jak ob-ja"ni! mnie przechodzie% z pieskiem – „t& ca!) afer& z /ydami”. I ju$. Tyle awers. Pytanie, co znajdzie si& na rewersie. Podrz&dnym, z ty!u, w cieniu, cha-otycznie zaro"ni&tym. Ale zawsze. Aleksan-der Kwa"niewski w Jedwabnem? [...] Albo mo$e to ma by+ pomnik wdzi&czno"ci na-prawd&? I wtedy na rewersie pojawi si& inny niemiecki przywódca. Ten o austriackich korzeniach. Co powinno da+ si& s(nanso-wa+ ze sk!adek spo!ecze%stwa.
przedwio"nie 2011
![Page 118: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/118.jpg)
![Page 119: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/119.jpg)
![Page 120: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/120.jpg)
![Page 121: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/121.jpg)
![Page 122: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/122.jpg)
![Page 123: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/123.jpg)
![Page 124: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/124.jpg)
![Page 125: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/125.jpg)
![Page 126: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/126.jpg)
![Page 127: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/127.jpg)
![Page 128: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/128.jpg)
![Page 129: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/129.jpg)
![Page 130: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/130.jpg)
![Page 131: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/131.jpg)
![Page 132: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/132.jpg)
![Page 133: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/133.jpg)
![Page 134: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/134.jpg)
![Page 135: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/135.jpg)
![Page 136: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/136.jpg)
![Page 137: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/137.jpg)
![Page 138: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/138.jpg)
tekst:zdj&cia: , Decasia (2002)
W drugiej cz&"ci Historii kina (1997) Godard zauwa$a, $e kino u samych swoich pocz)tków przychodzi na "wiat w $a!obie – w czerni i bieli. Na histori& kina mo$na spojrze+ jako na histori& próby przeprowa-dzenia pewnej pracy $a!oby. Próby nigdy do ko%ca nie spe!nionej i nieudanej, tak$e dlatego, $e samo kino odwleka jej koniec, broni)c si& przed jej dope!nieniem. W psy-choanalizie poprawnie przeprowadzona praca $a!oby prowadzi do ostatecznej ak-ceptacji utraty. Przechodz)c przez $a!ob&, podmiot w ko%cu godzi si& z tym, $e uko-chany obiekt zosta! ju$ na zawsze utracony, tak samo jak szczególna, wi)$)ca go z nim uprzywilejowana relacja, intymna wi&'. Przeciwie%stwem $a!oby jest melancholia. To $a!oba nieudana, niezako%czona sukce-sem, w wyniku której podmiot nigdy nie jest w stanie do ko%ca zaakceptowa+ utraty, trwa w toksycznym zwi)zku z obiektem, do którego nie ma ju$ dost&pu, który – nieza-gro$ony przez wery(kacj& ze strony zasady rzeczywisto"ci – wyidealizowany, uwznio-"lony, zostaje uwewn&trzniony przez pod-miot, wi)$)c jego pragnienie ze sob) i nie pozwalaj)c mu swobodnie kr)$y+ i obsa-dza+ si&. Ta przestrze% mi&dzy melancholi) a $a!ob) jest przestrzeni) z samej swojej natury widmow). Widmo jako co", co nie jest do ko%ca $ywe ani umar!e, co jest obec-no"ci) tego, co umar!e w "wiecie $ywych,
samo z siebie jest znakiem oporu, jaki sta-wia praca $a!oby, osuwaj)c si& w melan-cholijne przywi)zanie do swojego obiektu, który im bardziej praca $a!oby zacina si& (ustaj)c w swojej pracy), tym bardziej sta-je si& nierzeczywisty, widmowy. Kino jest medium widmowym w sposób poniek)d metafizyczny. Widmowo"+ kina i obszaru widmowego wyp!ywa z samej jego natu-ry jako medium, jest niezale$na od ukazy-wanych przez poszczególne filmy tre"ci. Kino ma wielu przodków. Dwie najbar-dziej oczywiste praktyki, z których kino bierze swój pocz)tek to z jednej strony fo-togra(a, z drugiej - pokazy fantasmagorii, wywodz)ce si& od seansów z latarni) ma-giczn). Fotograficzne korzenie kina !)cz) je automatycznie z pewnymi okre"lonymi, odruchowo przypisywanymi fotografii, koncepcjami obrazu i czasu. Obraz foto-gra(czny jest na ogó! ujmowany jako me-chaniczna reprodukcja „rzeczywisto"ci”, jako obraz zdolny do tego, by „zatrzyma+ chwil&” – ocali+ „to, co jest” przed biegiem czasu i strat), która zawsze wpisana jest w up!yw czasu. W tym sensie mog!oby si& wydawa+, $e fotogra(a jest medium ze swej natury melancholijnym, powstrzymu-j)cym prac& $a!oby, zatrzymuj)cym nasze spojrzenie na nienaruszonych przez czas obrazach przesz!o"ci. Ale jednocze"nie, jak zauwa$a chocia$by Raymond Bellour, od
![Page 139: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/139.jpg)
samego pocz)tku fotogra(a mia!a pewn) widmow) jako"+. Utrwalone na celuloido-wej ta"mie obrazy osób przybiera!y – dla pierwszych odbiorców fotografii – wid-mow) posta+, ich kszta!ty rozmywa!y si&, traci!y swoj) swoisto"+. W przypadku wcze-snych fotogra(i wynika!o to z technicznych w!a"ciwo"ci aparatury, pierwsze b!ony fo-togra(czne wymaga!y d!ugiego czasu na-"wietlania. Ale ta widmowa aura unosz)ca si& nad fotogra(cznym obrazem przetrwa!a – mimo technicznych zmian u!atwiaj)cych i udoskonalaj)cych proces fotogra(cznego zapisu. Utrwalona na fotogra(i posta+ ludz-ka, unieruchomiona, zatrzymana, znajduje si& gdzie" pomi&dzy $yciem (i zwi)zanym z nich ruchem), a bezruchem (to$samym ze "mierci)), patrz)c na przedstawion) na fotogra(i posta+ nie sposób oceni+, czy jest ona (obecnie, w momencie, gdy patrz& na fotogra(&) $ywa, czy martwa. Ten niesamo-wity (unheimlich) aspekt fotogra(i zostaje na najbardziej bezpo"rednim poziomie wy-ra$ony w (lmie Inni (2001) Alejandro Ame-nábara. Tajemnicze, czarno-bia!e fotogra(e niewiadomego pochodzenia, które bohate-rowie znajduj) w zamieszkiwanej przez sie-bie wiktoria%skiej rezydencji, przedstawia-j)ce "pi)ce, jakby si& pocz)tkowo mog!o wydawa+, osoby, okazuj) si& fotogra(ami zmar!ych. W momencie, gdy bohaterowie w"ród stosu zdj&+ obcych sobie osób na-tra(aj) na swoje w!asne portrety fotogra-ficzne, u"wiadamiaj) sobie, $e s) martwi, $e s) jedynie widmami; to postacie, jakie do tej pory brali za nawiedzaj)ce ich dom duchy, s) „rzeczywistymi”, „$ywymi” lud'-mi, zamieszkuj)cymi (po ich "mierci) ich rezydencj&. U"wiadomienie sobie w!asnej "miertelno"ci jest jednym z podstawowych sk!adników do"wiadczenia niesamowito"ci, fotogra(a od samych pocz)tków pozwala-!a tego do"wiadczy+, przedstawiaj)c obraz ludzkiej postaci ani $ywej, ani martwej, zawieszonej w czasie, przywo!uj)cej (przy ka$dym kontakcie z obrazem fotogra(cz-nym) obraz przesz!o"ci, który w normalnym
biegu czasu dawno ju$ uleg! destrukcji.Kino na ró$ne sposoby stara si& radzi+ sobie ze swoim widmowym statusem, próbuje z nim walczy+, wypiera+ prawd& o swo-jej widmowej naturze, wbrew w!asnym, metafizycznym w!a"ciwo"ciom pragnie ocali+ obraz tu-teraz przed osuwaniem si& w przesz!o"+. Najlepszego przyk!adu pracy tego oporu dostarczaj) Przerwane obj"cia (2009) Pedro Almodóvara. Film opowia-da histori& re$ysera Matteo Blanco, który kr&ci (lm z udzia!em Leny – kobiety, któr) kocha. Kobieta jest jednocze"nie ma!$onk) innego, magnata przemys!owego, starego bogacza (nansuj)cego ca!e przedsi&wzi&-cie. Nie kocha go, do ma!$e%stwa zmusi-!y j) wzgl&dy ekonomiczne. Starzec – jak w standardowej farsie – jest obsesyjnie za-zdrosny, ka$e "ledzi+ swoj) m!od) i pi&kn) $on&, a gdy odkrywa, $e re$yser ma z ni) romans, przejmuje jego film (do którego ma prawa) i montuje go tak, by okaza! si& ca!kowit) kl&sk). Re$yser w dodatku traci wzrok w wypadku samochodowym; w jego wyniku $ycie traci Lena. Po latach Matteo odnajduje ponownie negatywy swojego (lmu, ma szans& raz jeszcze go przemon-towa+, ocali+ (cho+ jako "lepiec nie mo$e go zobaczy+) obraz swojej ukochanej i swoj) w!asn) wizj&. Kino ocala czas, opie-ra si& dzia!aniu trwania, strumieniowi czasu (i dzia!aj)cych w nim si! spo!ecznych – zasa-dy rzeczywisto"ci, reprezentowanych przez m&$a Leny). Z kon,iktu z czasem obraz (l-mowy wychodzi zwyci&sko: autonomiczny, niepokancerowany, nieuszkodzony, pe!ny, pozbawiony widmowej aury, daj)cy pe!n) mo$liwo"+ powrotu, wskrzeszenia daw-nego tu-teraz w sposób pozbawiony wid-mowej dwuznaczno"ci, spektralnej aury. Gdy Matteo i Lena uciekaj) przed za-zdrosnym m&$em kobiety, w ukryciu, w let-nim domku na Gibraltarze, ogl)daj) na ta-"mie video Podró! do W$och Rosselliniego. Angielskie ma!$e%stwo w kryzysie zwiedza w nim po!udnie Pó!wyspu Apeni%skiego. Podró$, która mia!a odbudowa+ ich ma!-
![Page 140: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/140.jpg)
$e%stwo, jest dla nich obu m&cz)ca i przy-kra, mi&dzy nimi wszystko si& tylko pogar-sza. Pewnego dnia odwiedzaj) Pompeje, gdzie trwaj) prace wykopaliskowe. W"ród antycznych ruin zauwa$aj) skamienia!e, zastyg!e w lawie trupy. Ten obraz wywo-!uje w nich obu wewn&trzn) przemian&, u"wiadamiaj) sobie swoj) "miertelno"+, zanurzenie w niszcz)cym strumieniu cza-su, niemo$liwo"+ powrotu do tego, co by!o, w innej formie ni$ skamielina, powidok, widmo. Ich ma!$e%stwo wychodzi z kry-zysu, cho+ nie dzi&ki temu, $e powraca do sytuacji „sprzed” niego, ale dzi&ki temu, $e skonfrontowani ze "mierci) ma!$on-kowie na nowo definiuj) warunki i ocze-kiwania wobec w!asnego bycia razem. Film Almodóvara jest ukryt) polemi-k) z wizj) czasu, "mierci (i kina) zawart) w dziele Rosselliniego. Dla Almodóvara kino jest nie tylko – jak dla Bazina – „mu-mi) przemian”, urz)dzeniem pozwalaj)-cym o$ywi+ skamieliny, ale magicznym wehiku!em czasu pozwalaj)cym powró-ci+ do utraconej chwili w sposób wolny od strat, a nawet melancholii. To, co jest tu wypierane, to nie tyle nawet prawda o "miertelno"ci i czasowo"ci ludzkiego do"wiadczenia, ale o pewnej fundamen-talnej widmowo"ci kina, które nie potrafi inaczej odzyska+ (ocali+) czasu, ni$ w po-staci widma, $ywej skamieliny. Almodóvar wypiera tu tak$e to, $e obrazy te$ umie-raj) , tak$e podlegaj) up!ywowi czasu, zmieniaj)cemu je cho+by ju$ na samym (zycznym poziomie. Kino jest ontologicz-nie obrazem o widmowej strukturze cza-sowo"ci, który poddany up!ywowi czasu sam zmienia si& w swoje w!asne widmo. Na drugim biegunie wobec Almodóvara stoi ameryka%ski artysta wizualny Bill Mor-rison. W swoim projekcie Decasia (2002) a(rmatywnie zanurza si& w "miertelno"ci obrazu (lmowego, kontempluj)c rozk!ad, rozpad ta"my filmowej. Morrison zesta-wia w (lmie ponad godzin& archiwalnego materia!u pochodz)cego z pierwszych lat
kina: ta"ma filmowa, na której s) one za-pisane, z biegiem czasu uleg!a fizycznej i chemicznej dekompozycji. Obraz (lmowy rozk!ada si&, rozpada, na ekranie wykwitu-j) niespodziewane plamy, cienie, zak!óce-nia ostro"ci, paski, ziarna, kolory zmieniaj) si& jak w negatywie, co nadaje pojawiaj)-cym si& na ekranie postaciom widmowy (w najbardziej potocznym sensie tego s!o-wa) charakter. Morrison pokazuje, w jaki sposób kino – przenosz)ce to, co tu-teraz w przestrze% nostalgicznej komplikacji, na-daj)ce widmowy charakter wszystkiemu, co jest w stanie uchwyci+ kamera – samo zmienia si& w swoje w!asne widmo. Daw-ne, dokumentalne kroniki zacieraj) si& tak, $e coraz trudniej przychodzi nam odró$-ni+ (na poziomie prostej denotacji), co tak „naprawd&” w nich wida+. Film Morrisona paradoksalnie zmienia si& w „(lm czysty”, pozbawiony przedstawie% jakichkolwiek rozpoznawalnych „przedmiotów”, zredu-kowany do przep!ywu obrazów czystych (nie obci)$onych $adn) referencj)) kszta!-tów w czasie. Wbrew Almodóvarovi, w De-casii wida+, $e kino, które mia!o ocali+ to, co tu-teraz, nie jest w stanie ocali+ nawet samego siebie, staje si& poniek)d (jak bud-dyjskie mandale z piasku, czy dzie!a Earth Artu) samoniszcz)cym si& dzie!em sztu-ki. Ale Morrison w!a"nie w tym upatruje szansy kina i w tym dostrzega jego si!&.
![Page 141: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/141.jpg)
![Page 142: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/142.jpg)
![Page 143: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/143.jpg)
![Page 144: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/144.jpg)
Wydarzy!o si& to w po!owie lat 70. – to by! rok siedemdziesi)ty czwarty albo pi)ty, dok!adnie nie pami&tam; uczy!em si& wtedy w jesziwie ($y-dowskiej szkole religijnej).Gdzie" tam w tle majaczy! pa'dziernik ’73 – znany w Izraelu jako wojna Jom Kippur. Ju$ byli"my po tym, ale tak naprawd& nikt nie wiedzia!, co si& wtedy wydarzy!o, a sytuacja szybko si& zmienia!a. Schludne i wygodne dystynkcje mi&dzy dzielnymi, pot&$nymi i prawymi Izraelitami a tchórz-liwymi, s!abymi i podst&pnymi Arabami zacz&!y si& za!amywa+. Dzia!o si& to zaraz po mojej bar micwie. W oczach wszystkich dooko!a mnie nagle z dziecka sta!em si& doros!ym. Pojawi!y si& nowe, dziwne od-czucia, które szybko opanowa!y moj) wyobra'ni& i sny.Wszystko to dzia!o si& tego samego roku, kiedy zacz&!y si& pierwsze ini-cjatywy ruchu „Erec Israel” – wysy!anie co par& tygodni z jesziwy pod os!on) nocy napakowanych hormonami autobusów, by zdoby+ kolejne wzgórze w Samarii, terytorium, które pó'niej b&dzie znane jako Zachodni Brzeg.Wszystko to dzia!o si& dok!adnie w tym roku, gdy bezkszta!tne poczucie wyobcowania i niepokoju, które towarzyszy!o mi od przyj"cia na "wiat, przyj&!o okre"lon) form& i kierunek. Bóg ze wspó!czuj)cego dziadka przeistoczy! si& w przeciwnika, w naj-wi&kszego rywala, Sitra Archa (dos!ownie po aramejsku „inna strona” – w judaizmie tak tradycyjnie okre"la si& Diab!a, Z!) Moc), który puka! do mych drzwi.Wtedy pojawi! si& kakofoniczny chór strachu, winy, przera$enia, zdrady, utraty i przyjemno"ci.
![Page 145: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/145.jpg)
W tym samym roku w lokalnym kinie pojawi! si& (lm Egzorcysta. Towa-rzysz)ca mu kampania promocyjna obejmowa!a ambulans w trakcie ka$dego pokazu, ataki histerii u kobiet, zakaz wst&pu dla ci&$arnych, ry-gorystyczne przestrzeganie ogranicze% wiekowych i zebrane z ca!ego "wiata rekomendacje: „nie dla ludzi o s!abych nerwach”.Oczywi"cie musia!em na to i"+.Poszed!em. Zobaczy!em. Obgryzaj)c paznokcie, podskakuj)c na krze"le, rozlewaj)c col& i rozsypuj)c popcorn. Po powrocie do domu nie mog!em zasn)+.Prawd& mówi)c, nie mog!em zasn)+ przez trzy miesi)ce. Wszystko mie-sza!o mi si& w jeden ci)g!y koszmar, marzenia na jawie i sny. Kiedy by!em sam w ciemno"ci, "miertelnie si& ba!em.Duchy i p)czkuj)ca seksualno"+, ksi&$a i rabini, $ydowski i chrze"cija%ski Bóg, niewinna dziewczyna nagle przeobra$ona w stwora ociekaj)cego "lin) i pluj)cego kociaka w niekontrolowany sposób masturbuj)cego si& krzy$em. Jednocze"nie ten do tej pory pasywny dla mnie organ zacz)! $y+ swoim $yciem.Takie jest t!o fantasmagorii ex-0-dos, która !)czy poj&cie exodusu – wol-no"ci, wyj"cia z niewoli – ze s!owem „dos”, które w hebrajskim slangu oznacza „osob& religijn)” lub „ortodoksyjnie religijn)”.Fantasmagoria nie jest jeszcze sko%czona i zostanie pokazana na wysta-wie w kibucu Kabri w Izraelu w kwietniu 2011 roku.
![Page 146: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/146.jpg)
![Page 147: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/147.jpg)
![Page 148: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/148.jpg)
![Page 149: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/149.jpg)
![Page 150: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/150.jpg)
![Page 151: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/151.jpg)
![Page 152: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/152.jpg)
![Page 153: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/153.jpg)
![Page 154: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/154.jpg)
![Page 155: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/155.jpg)
![Page 156: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/156.jpg)
Znów jeste&my wolni, brawo! Znów jeste&my wolni, brawo! Znów jeste&my wolni, brawo!
Dla dobra spo$ecze'stwa… He, he, he, he…
Fakir, czyli optymizmtekst:VJ:
Fragment spektaklu Fakir, czyli optymizm, (na podstawie opowiadania S!awomira Mro$ka), re$. Bartosz Szyd!owski, Teatr #a'nia Nowa,Kraków/Nowa Huta luty-marzec 2011.W spektaklu wykorzystano fotogra(e #ukasza Trzci%skiego.
![Page 157: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/157.jpg)
![Page 158: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/158.jpg)
Bo wszyscy bierzemy odpowiedzialno&%, nie ja sam! Trzeba nape$ni% kieszenie… Trzeba nape$ni% kieszenie…
Trzeba nape$ni% kieszenie…
![Page 159: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/159.jpg)
![Page 160: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/160.jpg)
…przesz$o&% odkre&lamy grub# lini#… przesz$o&%… przesz$o&%… przesz$o&%… He, he, he, he…
…przesz$o&% odkre&lamy grub# lini#… przesz$o&%… przesz$o&%… prze… (piosenka): Dostaniesz wst#!eczk" z kokard#… Dostaniesz wst#!eczk" z kokard#…
Dostaniesz wst#!eczk" z kokard#…
![Page 161: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/161.jpg)
![Page 162: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/162.jpg)
Sinusoida losów ludzkich, optymizm, wiara, nadzieja, euforia. Twarde l)dowanie. Bez taryfy ulgowej. Znowu nik!e "wiate!ka nadziei, znowu wiara, euforia, optymizm… miazga. Historia Nowej Huty. Historia kraju nad Wis!)…
![Page 163: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/163.jpg)
![Page 164: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/164.jpg)
Stara bajka samograjka… Stara bajka samograjka… Stara bajka samograjka… Ale wszyscy razem to jest si$a! Ale wszyscy razem to jest si$a! Ale wszyscy razem to jest si$a!
![Page 165: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/165.jpg)
![Page 166: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/166.jpg)
Miejsce, które powstaje, szuka swojego zakorzenienia, zmierza do 'ród!a. W ten sposób nabiera si!y. Nie chodzi tylko o Now) Hut&. Chodzi o nasze ludzkie lekcewa$enie drugiego, o nonszalancj&, poczucie bycia lepszym. Chodzi o pog!&biaj)ce si& p&kni&cie pomi&dzy nami. Mnie naprawd& o to chodzi, nie? Mnie naprawd& o to chodzi…
![Page 167: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/167.jpg)
![Page 168: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/168.jpg)
![Page 169: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/169.jpg)
![Page 170: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/170.jpg)
![Page 171: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/171.jpg)
![Page 172: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/172.jpg)
![Page 173: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/173.jpg)
![Page 174: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/174.jpg)
![Page 175: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/175.jpg)
![Page 176: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/176.jpg)
![Page 177: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/177.jpg)
![Page 178: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/178.jpg)
![Page 179: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/179.jpg)
![Page 180: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/180.jpg)
![Page 181: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/181.jpg)
Jakie cechy pami"ci chcesz odzyska%?
Jak pami"% przejawia si" poprzez architektur"?
Czy przysz$o&% b"dzie rozumia$a to, co robimy dzi&?
Czy mówisz o problemach z pami"ci#? O amnezji?
Czy to gro(ne? Czy to trwa$y stan rzeczy?
![Page 182: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/182.jpg)
![Page 183: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/183.jpg)
![Page 184: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/184.jpg)
![Page 185: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/185.jpg)
![Page 186: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/186.jpg)
[Fragment wpisu z 17 sierpnia]
![Page 187: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/187.jpg)
![Page 188: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/188.jpg)
![Page 189: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/189.jpg)
![Page 190: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/190.jpg)
[Fragment wpisu z 30 wrze"nia]
![Page 191: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/191.jpg)
![Page 192: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/192.jpg)
![Page 193: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/193.jpg)
![Page 194: Krytyka Polityczna nr 26: Duchy (według pomysłu Yael Bartany)](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022042905/579072831a28ab6874a72711/html5/thumbnails/194.jpg)