БҮТЭЭГДЭХҮҮН ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ
ЗАХ ЗЭЭЛ
Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний зах зээл дээр хэрэглэгчид хувь хүн, айл өрх байдаг нийлүүлэгчид нь пүүс, компаниуд байдаг.
Уг зах зээл дээрх өрсөлдөөний нөхцөл байдлаас нь хамааруулаад төгс ба төгс бус өрсөлдөөнт зах зээл гэж 2 ангилна.
Зах зээл
Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний
зах зээл
Хүчин зүйлсийн зах зээл
Төгс өрсөлдөөнт
зах зээл
Төгс бус өрсөлдөөнт
зах зээл
Зах зээл – Marketтөгс өрсөлдөөн – Pure
competition
Бүтээгдэхүүн үйлчилгээний зах зээлүүд нь дараах тодорхой шинжүүдээр өөр хоорондоо ялгагдана. Үүнд:
1. Үйл ажиллагаа явуулж буй пүүс, компаний тоо
2. бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний шинж чанар
3. Үнийн бус өрсөлдөөн
4. Зах зээлийн үнэд тухайн нэг пүүсний нөлөөлөх чадвар
5. Уг зах зээлээс гарах болон зах зээл рүү ороход учрах саад бэрхшээл
Төгс өрсөлдөөнт зах зээл
Энэ зах зээл нь бодит амьдрал дээр харьцангуй ховор бөгөөд онолын шинж чанарыг түлхүү хадгалсан байдаг. Гэхдээ хүнсний дэлгүүр, цайны газрууд уг зах зээлийн жишээнд орж болно.
Төгс өрсөлдөөнт зах зээл нь дараах шинжүүдийг агуулна. Үүнд:
1. Олон тооны пүүс үйл ажиллагаа явуулдаг
2. Ялгаваргүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг
3. Үнийн бус өрсөлдөөн байдаггүй
4. Тухайн нэг пүүс зах зээлийн үнэд нөлөөлөх боломжгүй
5. Тухайн зах зээл рүү орох, гарахад чөлөөтэй (саад бэрхшээлгүй)
ТӨЗЗ-ийн онцлог
ТӨЗЗ дээр ажиллаж байгаа пүүсүүд зах зээл болон үнийн талаар асар их мэдээлэлтэй байдаг. Тиймээс зах зээлийн үнийг удирдлага болгон ажилладаг. Мөн бүтээгдэхүүнээ нэмж борлуулахын тулд үнээ буулгах шаардлага байдаггүй.
Q P TR ∆TR/∆Q = MR
0 20 0 -
1 20 20 20
2 20 40 20
3 20 60 20
4 20 80 20
5 20 100 20
Q P TR ∆TR/∆Q
0 50 0 -
1 50 50 50
2 50 100 50
3 50 150 50
4 50 200 50
5 50 250 50
P
Q
D
0
P
P = MRҮнэ ба ахиу орлого тэнцүү байдаг
нь ТӨЗЗ-н үндсэн шинж юм.
MR = ∆TR/∆Q
ТӨЗЗ дээр ашгийг хамгийн их байлгах
ТӨЗЗ-н графикP/C
Q
D
0
P
К
MC
Жишээ бодлого
P = 200TC = 140 + 0.5Q2
ТӨЗЗ. Хамгийн их ашиг олох бүтээгдэхүүний хэмжээг ол. Ашгийг тодорхойлж батла.
MR = MC
MR = P = 200
MC = (TC)’ = Q
200 = Q Q = 200
π = TR – TC TR = P*Q = 200*200 = 40000
TC = 140 + 0.5*200*200 = 20140
π = TR – TC = 40000 – 20140 = 19860
Q = 21TR = 80*21 = 1680TC = 84 + 2*21*21 = 966π = TR – TC = 1680 – 966 = 714
Q = 19TR = 80*19 = 1520TC = 84 + 2*19*19 = 806π = TR – TC = 1520 - 806 = 714
Анхааран сонссон та бүхэнд баярлалаа
