Download - Lezing jones 25_10_2014_lier_ingekort
Klimaat: van probleem
tot opportuniteit
Dr. Ir. Peter Tom Jones
25-10-2014, Lier
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
25/10/2014 2
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
25/10/2014 3
Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame
situatie (cf. UNEP, 2010)
4
Een ecologisch, sociaal én economisch onduurzame
situatie: slinkende grondstofvoorraden
5
Materialenafhankelijkheid in Europa
Bron: D. Cohen, New Scientist, 2007
6
Kritieke metalen en mineralen voor de EU
7
Kritieke metalen en mineralen voor de EU
cruciale bouwstenen voor energietransitie
Wind energy, electric cars,
energy saving lamps
Catalysts
PV energy
Batteries
8
Waterschaarste
9
Voedsel-, water- en energietekorten
10
Beslag op hernieuwbare grondstoffen en
diensten vereist 1,5 planeet Aarde
11
…En de gevolgen
12
Toenemende emissies en achteruitgang
milieudiensten
13
Planetaire
grenzen
worden
doorboord
Verdwijnen van habitat
Invasieve soorten
Opwarming aarde
…
Bron: WWF bewerking van J.
Rockström et al., Nature, 461, 2009
14
Climate change, the mother of all problems
15
De geobserveerde temperatuurstijging (atmosfeer, links en oceanen, rechts-onder)
Bron: IPCC, AR5, WGI
16
Gevolgen zijn nu reeds duidelijk.. Maar kloof tussen
wetenschappelijke en sociale consensus is groter dan ooit
17
Groei broeikasgasemissies tussen 2000 en
2010 sneller dan in de drie decennia voordien
Bron: IPCC, AR5, WGII
18
Zonder (extra) klimaatbeleid neemt temperatuur met
3,7 tot zelfs 4,8°C toe tegen 2100
Grens voor “gevaarlijke
klimaatveranderingen”
Bron: IPCC, AR5, WGII
19
Klimaatbeleid vereist drastische reducties –
hoe langer wordt gewacht, hoe duurder
Bron: IPCC, AR5, WGIII
20
Klimaatbeleid vereist drastische reducties –
hoe langer wordt gewacht, hoe duurder
Bron: IPCC, AR5, WGIII
Bron: IPCC, AR5, WGIII
21
Klimaatbeleid vereist drastische reducties –
hoe langer wordt gewacht, hoe duurder
Bron: IPCC, AR5, WGIII
Om de opwarming te beperken tot maximum 2°C moet de hoofdmoot van de fossiele grondstofvoorraden (steenkool,
aardolie, gas) in de grond blijven
Bron: IPCC, AR5, WGIII
22
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
25/10/2014 23
Het centrale uitgangspunt (cf. WWF, 2014)
Van “ecologie” en
“kllimaatopwarming” als biofysische
gegevens naar een nieuwe
kadering als “sociale problemen”,
niet in het minst voor de armste
bevolkingen ter wereld
24
Klimaat en gezondheid – wat zegt de
wetenschap? (bewerking van Cheng en Berry, 2012)
25/10/2014
Klimaatveranderings-effecten Voorbeelden van
gezondheidseffecten
Temperatuurtoename (cf. hittegolven) Hart- en vaatziekten,
ademhalingsaandoeningen
Extreem weer & veranderingen in
regenval
Ongevallen, diarree, ondervoeding,
ademhalingsinfecties, depressie
Luchtverontreiniging Ademhalingsaandoeningen en hart-
en vaatziekten
Pollen Allergische ziekten
Verspreiding ziekten Malaria, ziekte van lyme, etc.
Lagere oogsten Ondervoeding
Klimaatvluchtelingen Armoede, depressie, ondervoeding
25
De kwetsbaarheid
van de steden
25/10/2014
26
25/10/2014 27
…maar rijke Noorden blijft niet buiten schot:
impact overstromingen - UK, 2014
25/10/2014 29
…maar rijke Noorden blijft niet buiten schot:
impact hittegolven
25/10/2014 30
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
25/10/2014 31
Van probleemanalyse Leitbilder transitiepaden
transitie-experimenten (J. Rotmans, 2009)
Figuur: VITO
25/10/2014 32
Parallelle transities...
Won
en
Voe
din
g
Mob
ilite
it
Materialenbeheer
Energiebeheer
Financiën
Cultuur & educatie
25/10/2014 33
Parallelle transities... Transitiearena’s in
Vlaanderen
Won
en
Voe
din
g
Mob
ilite
it
Materialenbeheer
Energiebeheer
Financiën
Cultuur & educatie
Plan C
Ecocultuur
DUWOBO
Landbouw
en voeding
Opgericht
25/10/2014 34
Vernieuwingsgezinde netwerken
koplopersmodel
Overheid
Civiele samenleving Bedrijven
Kennisinstellingen “Quadruple helix” 1. Bewaker proces,
2. Partner in proces,
3. Initiatiefnemer (David Dessers 3-12, Climaxi Klimaatdag Vl-Br)
25/10/2014 36
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
25/10/2014 37
Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie • Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
(macro-meso-micro)
• (Super)Smart Grids
Bron beeld:
www.geni.org
25/10/2014 38
Het voorbeeld van Denemarken…
39
Systeemtechnologische innovatie en nieuwe
business modellen
Energietransitie Materialentransitie • Energie-efficiëntie
• Hernieuwbare energie
(inclusief bio-based
economy)
• (Super)Smart Grids
• Slim sluiten
• EcoDesign (LCA)
• Verbruikers gebruikers
25/10/2014 40
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
25/10/2014 45
Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid
komt niet van de grond
UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...
Heel moeilijk...
25/10/2014 46
Waarom? Top-down, mondiaal klimaatbeleid
komt niet van de grond
UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...
Bottom-up proces: gemeenten, steden,
provincies nemen het voortouw...
Heel moeilijk...
Én
én Hoopgevend… Lokale
overheden sneller pro-actief
25/10/2014 47
Steden gaan voorop in de strijd tegen de
klimaatveranderingen
25/10/2014
Bron: J. Dirix, W.
Peeters, J. Eyckmans,
P.T. Jones, S. Sterckx,
Climate Policy, 2013
48
EU Burgemeestersconvenant
http://www.covenantofmayors.eu/index_en.html
25/10/2014
• 4627 leden & 167 miljoen inwoners
• Mission statement: “(…) By their commitment, Covenant
signatories aim to meet and exceed the European Union
20% CO2 reduction objective by 2020.”
49
Klimaatprocessen in Vlaanderen De Vlaamse klimaatkaart – Klimaatneutrale
processen
Antwerpen 2050
Stadslab
Brugge klimaatneutraal 2050
25/10/2014 50
Project Tweewaters Leuven – From a grey
industrial zone to a sustainable community
25/10/2014 51
• Het klimaatprobleem in een ruimere context
• Gezondheidseffecten
• Oplossingen
o Transitiemanagement als nieuw kader
o Transitiepaden naar duurzaamheid
• Een nieuwe visie op klimaatbeleid
• Besluit: klimaat/transitiebeleid levert massa’s
voordelen op
Overzicht
25/10/2014 52
“Health co-benefits” klimaat- en transitiebeleid
25/10/2014
• Groene stadsontwikkeling + schone
technologieën + investeren in sociaal
kapitaal…
Leidt tot…
• Minder ademhalingsaandoeningen en
hart- en vaatzieken
• Betere mentale gezondheid door meer
fysische activiteit, schaduwzones,
groengebied en sociale interactie
• Minder obesitas
• Enzovoort
Tabel: Cheng en Berry, 2012
53
Hoe “kosten-effectief” is dit beleid?
• Leefbare steden – minder
gezondheidskosten [Pittel en
Rubbelke, 2008; West el al., 2013 (zie
figuur)]
25/10/2014
Kostprijs klimaatbeleid <
Vermeden gezondheidsschade
54
Andere secundaire voordelen van klimaat- en
transitiebeleid
• Resilience
o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie
gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]
25/10/2014 55
Jobs in de energiesector: cleantech versus
fossiel (credits: Han Vandevyvere, VITO)
[Bron:
McKinsey 2012]
25/10/2014 56
25/10/2014 57
Andere secundaire voordelen van klimaat- en
transitiebeleid
• Resilience
o Nieuwe jobs
o Daling energiefactuur
25/10/2014 58
Andere secundaire voordelen van klimaat- en
transitiebeleid
• Resilience
o Nieuwe jobs (Bv. 2 miljoen jobs in EU-renovatie
gebouwen - [Næss-Schmidt et al. 2012, http://concerto.eu]
o Daling energiefactuur
o Energie-, materialen- en voedselautonomie
25/10/2014 59
Energieafhankelijkheid!
25/10/2014
Bron: [http://energy.publicdata.eu/ee/vis.html]
60
Permanent verlies aan middelen i.p.v.
middelen in eigen regio te houden
25/10/2014
Güssing Renewable Energy (AT): ‘money stays in the region and the air clean’ [www.gussingrenewable.com]
61
Samengevat: secundaire voordelen van
transitiebeleid
• Nieuwe jobs
• Daling energiefactuur
• Energie-, materialen- en voedselautonomie
• Leefbare steden – minder gezondheidskosten [Pittel en
Rubbelke, 2008]
• Hier en nu, geen vrijbuiters
Meer veerkracht
• Katalysator voor koerswijziging klimaatbeleid op
continentaal & mondiaal niveau
25/10/2014 62
Dank voor de aandacht!
25/10/2014 63