Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
1
Mo
bilk
om
mu
nik
atio
nK
apit
el 5
: S
atel
liten
syst
eme
Ges
chic
hte
Gru
ndla
gen
Loka
lisie
rung
Han
dove
rR
outin
gS
yste
me
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
2
Ges
chic
hte
der
Sat
ellit
enko
mm
unik
atio
n
1945
Art
hur
C. C
lark
e ve
röffe
ntlic
ht A
ufsa
tz ü
ber
„Ext
ra
Ter
rest
rialR
elay
s“19
57
ers
ter
Sat
ellit
SP
UT
NIK
1960
erst
er r
efle
ktie
rend
er N
achr
icht
ensa
telli
t EC
HO
1963
er
ster
geo
stat
ionä
rer
Sat
ellit
SY
NC
OM
1965
er
ster
kom
mer
ziel
ler
geos
tatio
näre
r S
atel
lit „
Ear
lyB
ird“
(IN
TE
LSA
T I)
: 240
Dup
lex-
Tel
efon
kanä
le o
der
1 F
ern-
sehk
anal
, Leb
ensd
auer
1,5
Jah
re19
76dr
ei M
AR
ISA
T S
atel
liten
für
mar
itim
e K
omm
unik
atio
n19
82
erst
es m
obile
s S
atel
liten
tele
fons
yste
m IN
MA
RS
AT
-A19
88
erst
es la
ndm
obile
s S
atel
liten
syst
em fü
r D
aten
kom
mun
ikat
ion
INM
AR
SA
T-C
1993
erst
e di
gita
le la
ndm
obile
Sat
ellit
ente
lefo
nsys
tem
e 19
98
glob
ale
Sat
ellit
ente
lefo
nsys
tem
e fü
r H
andy
s
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
3
Ein
satz
gebi
ete
für
Sat
ellit
en
trad
ition
ell:
Wet
ters
atel
liten
Run
dfun
k-un
d F
erns
ehsa
telli
ten
mili
täris
che
Die
nste
Sat
ellit
en z
ur N
avig
atio
n un
d O
rtun
g (G
PS
)
für
Tel
ekom
mun
ikat
ion:
wel
twei
te T
elef
onve
rbin
dung
en
Bac
kbon
efü
r gl
obal
e N
etze
Kom
mun
ikat
ions
verb
indu
ngen
in s
chw
er z
ugän
glic
hen
Geb
iete
n od
er
unte
rent
wic
kelte
n R
egio
nen
(Ver
kabe
lung
nur
mit
groß
em A
ufw
and
mög
lich)
wel
twei
te M
obilk
omm
unik
atio
n
Sat
ellit
ensy
stem
e al
s E
rgän
zung
zu
zellu
lare
n M
obilf
unks
yste
men
imm
er m
ehr
von
Gla
sfas
er a
bgel
öst
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
4
Bod
enst
atio
n od
er
Gat
eway
Auf
bau
eine
s S
atel
liten
syst
ems
Inte
rsat
ellit
en-
verb
indu
ng(I
SL)
Mob
ile U
ser
Link
(M
UL)
Gat
eway
Link
(G
WL)
gesa
mte
s A
usle
ucht
ungs
gebi
et
(Foo
tprin
t)
klei
nere
Zel
len
(Spo
tbea
ms)
Ben
utze
r-da
ten
PS
TN
ISD
NG
SM
GW
L
MU
L
PS
TN
: Pub
lic S
witc
hed
Tel
epho
ne N
etw
ork
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
5
Gru
ndla
gen
Sat
ellit
en in
kre
isfö
rmig
en U
mla
ufba
hnen
Anz
iehu
ngsk
raft
Fg
= m
g (
R/r
)²
Zen
trifu
galk
raft
Fc
= m
r ω
²m
: Sat
ellit
enm
asse
R: E
rdra
dius
(R
= 6
370
km)
r: E
ntfe
rnun
g vo
m E
rdm
ittel
punk
tg:
Erd
besc
hleu
nigu
ng (
g =
9.8
1 m
/s²)
ω: W
inke
lges
chw
indi
gkei
t (ω
= 2
πf,
f: U
mla
uffr
eque
nz)
Sta
bile
Um
lauf
bahn
Fg
= F
c
32
2 )2(
f
gRr
π=
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
6
Zus
amm
enha
ngvo
n U
mla
ufda
uer
und
-bah
n
1020
3040
x10
6m
24 20 16 12 8 4
Rad
ius
Um
lauf
-da
uer
[h]
Ges
chw
indi
gkei
t[ x
1000
km
/h]
Syn
chro
ndis
tanz
35.7
86 k
m
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
7
Gru
ndla
gen
Um
lauf
bahn
en (
= O
rbits
) el
liptis
ch o
der
krei
sför
mig
bei k
reis
förm
igen
Orb
its U
mla
ufda
uer
von
Höh
e üb
er
Erd
ober
fläch
e ab
häng
igIn
klin
atio
n: N
eigu
ng d
es O
rbits
geg
enüb
er d
em Ä
quat
orE
leva
tion:
Erh
ebun
gsw
inke
l des
Sat
ellit
en ü
ber
den
Hor
izon
tS
icht
verb
indu
ng (
LOS
= L
ine
of S
ight
) zu
m S
atel
liten
für
Fun
kver
bind
ung
notw
endi
ghö
here
Ele
vatio
n be
sser
, da
wen
iger
Abs
chat
tung
dur
ch H
inde
rnis
se
Upl
ink:
Ver
bind
ung
Bod
enst
atio
n -
Sat
ellit
Dow
nlin
k: V
erbi
ndun
g S
atel
lit -
Bod
enst
atio
nm
eist
get
renn
te F
requ
enzb
erei
che
für
Up-
und
Dow
nlin
kT
rans
pond
erzu
m U
mse
tzen
der
Sig
nale
auf
and
ere
Fre
quen
ztr
ansp
aren
te T
rans
pond
er: n
ur F
requ
enzu
mse
tzun
g
rege
nera
tive
Tra
nspo
nder
: zus
ätzl
ich
Sig
nala
ufbe
reitu
ng
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
8
Inkl
inat
ion
Inkl
inat
ion
δ
δ
Sat
ellit
enba
hn
erdn
ächs
ter
Pun
kt
Ebe
ne d
er S
atel
liten
bahn
Äqu
ator
iale
bene
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
9
Ele
vatio
n
Ele
vati
on
:E
infa
llsw
inke
l für
die
Mitt
e de
rS
trah
lung
skeu
le (
bezo
gen
auf d
ie E
rdob
erflä
che)
εm
inim
ale
Ele
vati
on
:kl
eins
te E
leva
tion,
bev
orei
n ne
uer
Sat
ellit
des
Sys
tem
ssi
chtb
ar w
ird
5.20
.3
Aus
leuc
htun
gsge
biet
„Foo
tprin
t“
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
10
Übe
rtra
gung
slei
stun
gvo
n S
atel
liten
Par
amet
er w
ie D
ämpf
ung
oder
em
pfan
gene
Lei
stun
g w
erde
n vo
n vi
er
Wer
ten
best
imm
t:S
ende
leis
tung
Ant
enne
ngew
inn
(Sen
der)
Abs
tand
von
Sen
der
und
Em
pfän
ger
Ant
enne
ngew
inn
(Em
pfän
ger)
Pro
blem
esc
hwan
kend
e S
igna
lstä
rke
auf G
rund
der
Meh
rweg
eaus
brei
tung
S
igna
lunt
erbr
echu
ng a
uf G
rund
von
Abs
chat
tung
en (
kein
e LO
S)
Mög
liche
Lös
unge
nS
igna
lsch
wan
kung
en k
önne
n du
rch
Leis
tung
sres
erve
n au
sgeg
liche
n w
erde
n S
atel
liten
Div
ersi
täth
ilft b
ei g
erin
gere
r S
ende
leis
tung
(E
insa
tz
meh
rere
r gl
eich
zeiti
g si
chtb
arer
Sat
ellit
en)
24
=c
fr
Lπ
L: L
oss
f: ca
rrie
r fr
eque
ncy
r: d
ista
nce
c: s
peed
of l
ight
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
11
Atm
osph
äris
che
Däm
pfun
g Bei
spie
l: S
atel
liten
syst
em m
it 4-
6GH
z
Ele
vatio
n de
s S
atel
liten
5°10
°20
°30
°40
°50
°
Abs
chw
ächu
ngde
s S
igna
ls in
% 1020304050
Abs
orpt
ion
durc
h R
egen
Abs
orpt
ion
durc
h N
ebel
Atm
osph
äris
che
Abs
orpt
ion
ε
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
12
Sat
ellit
enor
bits
wer
den
nach
Art
und
Höh
e de
s O
rbits
in v
ier
Kla
ssen
ein
gete
ilt:
GE
O: g
eost
atio
näre
r O
rbit
in e
twa
3600
0 km
Höh
e LE
O (
Low
Ear
th O
rbit)
in 7
00 -
2000
km
Höh
eM
EO
(M
ediu
m E
arth
Orb
it) o
der
ICO
(In
term
edia
teC
ircul
arO
rbit)
in 6
000
-20
000
km H
öhe
HE
O (
Hig
hly
Elli
ptic
alO
rbit)
elli
ptis
che
Orb
its
Orb
its I
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
13
Orb
its II
eart
h
km35
768
1000
0
1000
LEO
(G
loba
lsta
r,Ir
dium
)
HE
O
inne
rer
und
äuß
erer
Van
-Alle
n-G
ürte
l
ME
O (
ICO
)
GE
O (
Inm
arsa
t)
Van
-Alle
n-G
ürte
l:io
nisi
erte
Tei
lche
nin
200
0 -
6000
km
Höh
e (k
ein
Sat
ellit
en-
Bet
rieb
mög
lich)
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
14
Geo
stat
ionä
re S
atel
liten
Orb
it in
35.
786
km E
ntfe
rnun
g vo
n de
r E
rdob
erflä
che
in d
er Ä
quat
oreb
ene
(Ink
linat
ion
0°)
Um
lauf
zeit
betr
ägt 1
Tag
, Sat
ellit
bew
egt s
ich
sync
hron
mit
Erd
dreh
ung
fest
e P
ositi
on d
er A
nten
nen,
kei
n N
achf
ühre
n nö
tigS
atel
lit le
ucht
et r
elat
iv g
roß
es G
ebie
t aus
, Fre
quen
zen
dadu
rch
schl
echt
wie
derb
enut
zbar
durc
h fe
ste
Pos
ition
übe
r Ä
quat
or s
chle
chte
Ele
vatio
n in
Bre
iteng
rade
n üb
er 6
0°ho
he S
ende
leis
tung
en n
ötig
durc
h gr
oße
Ent
fern
ung
lang
e La
ufze
it, c
a. 2
75 m
s
unge
eign
et fü
r flä
chen
deck
ende
Mob
ilfun
kver
sorg
ung,
dah
erm
eist
Run
dfun
k-un
d F
erns
ehsa
telli
ten
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
15
LEO
-Sys
tem
e
Orb
it in
700
-20
00 k
m H
öhe
Sic
htba
rkei
tsda
uer
eine
s S
atel
liten
10
-40
Min
uten
glob
ale
Fun
kver
sorg
ung
mög
lich
Lauf
zeit
verg
leic
hbar
mit
terr
estr
isch
en W
eitv
erke
hrs-
verb
indu
ngen
, etw
a 5
-10
ms
klei
nere
Aus
leuc
htun
gsge
biet
e, b
esse
re F
requ
enzn
utzu
ngG
espr
ächs
über
gabe
(H
ando
ver)
ben
ötig
tvi
ele
Sat
ellit
en fü
r gl
obal
e F
unkv
erso
rgun
g nö
tigF
requ
enzä
nder
ung
wg.
Sat
ellit
enbe
weg
ung
(Dop
pler
effe
kt)
Bei
spie
le:
Irid
ium
(B
etrie
bsbe
ginn
Sep
t. 19
98, 6
6 S
atel
liten
)B
ankr
ott!
Ein
stel
lung
der
Die
nste
: Mär
z 20
00, d
ann
Tei
lübe
rnah
me
durc
h M
ilitä
r, im
mer
noc
h un
sich
ere
Zuk
unft
Glo
bals
tar
(Bet
riebs
begi
nn 2
000,
48
Sat
ellit
en)
2001
ledi
glic
h ca
. 440
00 K
unde
n, H
andy
s un
ter
10h
Sta
ndby
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
16
ME
O-S
yste
me
Orb
it in
600
0 -
2000
0 km
Höh
eV
ergl
eich
mit
LEO
-Sys
tem
en:
Ges
chw
indi
gkei
t des
Sat
ellit
en la
ngsa
mer
w
enig
er S
atel
liten
ben
ötig
tw
enig
er s
tark
er D
oppl
er-E
ffekt
Ver
bind
unge
n m
eist
ohn
e H
ando
ver
mög
lich
läng
ere
Lauf
zeite
n, e
twa
70 -
80 m
shö
here
Sen
dele
istu
ng n
ötig
stär
ker
bünd
elnd
e (=
grö
ßer
e) A
nten
nen
für
klei
ne A
usle
uch-
tung
sgeb
iete
nötig
Bei
spie
le:
ICO
(In
term
edia
teC
ircul
arO
rbit,
Inm
arsa
t), S
tart
gep
lant
200
0,
Ban
krot
t! –
Zus
amm
enar
beit
mit
Tel
edes
ic, E
llips
o–
dann
doc
h w
iede
r ge
stop
pt –
Sta
rt n
un 2
003
gepl
ant .
..
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
17
Rou
ting
Mög
lichk
eit:
Inte
rsat
ellit
enlin
ks(I
SL)
redu
zier
t Anz
ahl e
rfor
derli
cher
Gat
eway
sG
espr
äche
wer
den
so w
eit w
ie m
öglic
h üb
er S
atel
liten
gef
ührt
(w
enig
er
Geb
ühre
n fü
r te
rres
tris
che
Net
ze)
bei V
erbi
ndun
g zw
eier
Mob
ilsta
tione
n nu
r ei
n U
plin
k un
d ei
n D
ownl
ink
nötig
Pro
blem
e:pr
äzis
e A
usric
htun
g de
r A
nten
nen
kom
plex
kom
pliz
iert
es R
egel
ungs
syst
em w
egen
Eig
enbe
weg
ung
der
Sat
ellit
ennö
tighö
here
r T
reib
stof
fver
brau
chkü
rzer
e Le
bens
daue
rIr
idiu
m u
nd T
eled
esic
mit
ISL
gepl
ant
And
ere
Sys
tem
e be
nutz
en G
atew
ays
und
terr
estr
isch
e N
etze
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
18
Loka
lisie
ren
von
Mob
ilsta
tione
n
Sys
tem
e be
nutz
en ä
hnlic
he M
echa
nism
en w
ie b
ei G
SM
In B
oden
stat
ione
n od
er G
atew
ays
wer
den
Ben
utze
rdat
en a
bgel
egt
HLR
(H
ome
Loca
tion
Reg
iste
r): S
tam
mda
ten
des
Tei
lneh
mer
s
VLR
(V
isito
rLo
catio
nR
egis
ter)
: (le
tzte
r) A
ufen
thal
tsor
t des
TN
SU
MR
(S
atel
lite
Use
r M
appi
ngR
egis
ter)
: zu
geor
dnet
er S
atel
lit d
es T
NP
ositi
onen
alle
r S
atel
liten
Anm
eldu
ng e
iner
Mob
ilsta
tion:
Fes
tste
llen
der
Pos
ition
dur
ch d
en S
atel
liten
Anf
orde
rung
der
Ben
utze
rdat
en im
HLR
Neu
zuor
dnun
g de
s V
LR u
nd S
UM
R
Anr
ufen
ein
er M
obils
tatio
n:F
ests
telle
n de
r P
ositi
on d
er M
obils
tatio
n üb
er d
ie R
egis
ter
Ver
bind
ungs
aufb
au ü
ber
ents
prec
hend
en S
atel
liten
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
19
Han
dove
r in
Sat
ellit
ensy
stem
en
In S
atel
liten
syst
emen
gib
t es
durc
h di
e B
eweg
ung
des
Sat
ellit
en
zusä
tzlic
he S
ituat
ione
n, in
den
en e
in H
ando
ver
notw
endi
g is
t:In
tra-
Sat
ellit
en-H
ando
ver
von
eine
m S
potb
eam
zum
näc
hste
nM
obils
tatio
n no
ch im
Foo
tprin
tdes
Sat
ellit
en, a
ber
in a
nder
er Z
elle
Inte
r-S
atel
liten
-Han
dove
rH
ando
ver
von
eine
m S
atel
liten
zum
näc
hste
nM
obils
tatio
n ni
cht m
ehr
im F
ootp
rinte
ines
Sat
ellit
en
Gat
eway
-Han
dove
rH
ando
ver
von
eine
m G
atew
ayzu
m n
ächs
ten
Mob
ilsta
tion
noch
im F
ootp
rintd
es S
atel
liten
, abe
r G
atew
ayni
cht m
ehr
in
dies
em F
ootp
rint
Inte
r-S
yste
m-H
ando
ver
Han
dove
r zw
isch
en S
atel
liten
netz
und
terr
estr
isch
em M
obilf
unkn
etz
Wec
hsel
der
Net
ze m
öglic
h w
egen
Kos
ten
oder
Err
eich
bark
eit
Pro
f. D
r.-I
ng. J
oche
nS
chill
er, h
ttp://
ww
w.jo
chen
schi
ller.
de/
MC
SS
025.
20
Übe
rsic
ht ü
ber
gepl
ante
/exi
stie
rend
e S
yste
me
Ir
idiu
m
Glo
bal
star
IC
O
Tel
edes
ic
# S
atel
liten
66
+ 6
48
+ 4
10
+ 2
28
8 H
öh
e (k
m)
780
1414
10
390
ca. 7
00
Ab
dec
kun
g
glob
al
± 70°
Bre
ite
glob
al
glob
al
min
. Ele
vati
on
8°
20
° 20
° 40
° F
req
uen
zen
[G
Hz
(cir
ca)]
1,
6 M
S
29,2
↑
19,5
↓
23,3
ISL
1,6
MS
↑
2,5
MS
↓
5,1
↑ 6,
9 ↓
2 M
S ↑
2,
2 M
S ↓
5,
2 ↑
7 ↓
19 ↓
28
,8 ↑
62
ISL
Zu
gri
ffs-
m
eth
od
e F
DM
A/T
DM
A
CD
MA
F
DM
A/T
DM
A
FD
MA
/TD
MA
ISL
ye
s no
no
ye
s D
aten
rate
2,
4 kb
it/s
9,6
kbit/
s 4,
8 kb
it/s
64 M
bit/s
↓
2/64
Mbi
t/s ↑
#
Kan
äle
4000
27
00
4500
25
00
Leb
ensd
auer
[J
ahre
] 5-
8 7,
5 12
10
Ko
sten
(g
rob
e A
bsc
hät
zun
g)
4,4
Mrd€
3
Mrd€
4,
5 M
rd€
9
Mrd€
B
ankr
ott..
.D
oDÜ
bern
ahm
eB
ankr
ott..
.Z
usam
men
schl
uss
Sta
rt 2
000
Kun
den?
Ver
bund
mit
ICO
??