Onderzoek naar de stand van zaken van de drugproblematiek in België en de Europese Unie
Wouter Vanderplasschen
Vakgroep Orthopedagogiek
Universiteit Gent
Overzicht
• Inschatting van de problematiek
• Prevalentie druggebruik en problematisch gebruik
• Mortaliteit en morbiditeit
• Politionele en justitiële benadering
• Terugdringen van vraag en aanbod
• Vraag naar behandeling + kenmerken van personen in behandeling
Inschatting van de problematiek• Moeilijk bereikbare groep
• betrokkenheid bij deviante activiteiten
• sociaal stigma
• Druggebruik zeer gevoelig aan bepaalde trends
• Verschillende soorten onderzoek• bevolkingsonderzoek
• officiële statistieken
• registratie-onderzoek
• etnografisch onderzoek
Inschatting van de problematiek (2)
• Onderzoeksmethodes• capture-recapture methode
• nominatie methode
• snowball sampling-methode
• statistische extrapolatie
Sleutelindicatoren EMCDDA
– prevalentie van en patronen in gebruik bij algemene bevolking
– prevalentie van en patronen in problematisch gebruik
– besmettelijke ziekten als gevolg van druggebruik (HIV, HCV, HBV)
– sterfte als gevolg van druggebruik en sterfte onder gebruikers
– vraag naar behandeling
Druggebruik in de EU• Life-time prevalentie
– Cannabis: 10 tot 25%
– amfetamine: 1 tot 4%
– ecstacy: 0.5% tot 4%
– cocaïne: 0.5% tot 3%
– heroïne: minder dan 1%
• bepaalde bevolkingsgroepen: jongvolwassenen, mannen en in steden
• recent gebruik: 1 tot 9%
• ervaringsgraad toegenomen
Situatie in België (prevalentie)• 6.4% ooit gebruikt (5.8% cannabis)
• 2-6% vd 18-65 jarigen ooit gebruikt, 2% afgelopen jaar (10-20% in Wallonië); 21% ooit gebruikt in Wallonië
• ervaring met druggebruik onder scholieren: van 4% tot 44% (VAD-studie)
• stijging vh druggebruik
• aantal iv-druggebruikers in België: 20 000 of 3.6/1000 15-54 jarigen
Prevalentie in België
• Bij 15-16 jarigen: 22% ooit; 20% laatste jaar en 12% laatste maand
• Bij 17-18 jarigen: 40% ooit; 30% laatste jaar; 20% laatste maand
• meer jongens dan meisjes• cannabis; amfetamines + hypnotica; XTC• stabilisatie van gebruik tijdens afgelopen
jaren
Problematisch druggebruik• Langdurig/regelmatig of intraveneus gebruik
van opiaten, cocaïne of amfetamine
• Prevalentie hoogst in Italië, Luxemburg, Portugal en VK (5-8/1000)
• Laag in België, Nederland en Duistland (2-3/1000)
• Vooral opiaten, behalve in Zweden en Finland
• Invloed van het beleid beperkt: repressie vs. tolerantie
Kenmerken personen in behandeling
• 75% mannen; 25% vrouwen• gemiddelde leeftijd: 27 jaar; (24 vs. 30)• leeftijd bij eerste gebruik: tussen 15 en 19• frequentie van gebruik: dagelijks (heroïne/cocaïne)• 47% eerste contact; self-referral• stabiele leefsituatie: 70% en 10%• bij ouders (49% en 17%); partner (22% en 40%)• polydruggebruik• meest in Antwerpen, Luik en Brussel
Problematisch druggebruik• Spuitgedrag: 32 tot 42% van de heroïnegebruikers; coke 13
tot 28%• Momenteel: 27%; 40% van de heroïnegebruikers• Methadon: 29-30 jaar; 50% ooit geïnjecteerd; 31% actueel• Rapid Opiate Detoxification under General Anesthesia
(Roda): opiate receptor blokkade met naltrexone (antagonist)
• Early Warning System: snelle signalering van nieuwe synthetische drugs via wetenschappelijk onderzoek (laboratoria), sociale, medische en culturele info (milieu of hulpverlening), spoedopnames
Gezondheidsgevolgen• Vraag naar behandeling: vooral opiaten (50%),
meer en meer cannabis en cocaïne
• afname van intraveneus gebruik:– beschikbaarheid van rookbare/injecteerbare heroïne– prijs van de heroïne– zuiverheid van heroïne
• tussen 20 en 30 jaar, vooral mannen (vrouwen jonger + meer in Scandinavië)
• Besmettelijke ziekten: HIV (1 tot 32%); HCV hoog (40 tot 70%)
Mortaliteit• Overdoses, ongevallen, suïcide, aids, ... • in de EU: 7000 à 8000 (vooral opiaten, ev. In
combinatie met alcohol en benzo’s)• niet altijd opgemerkt• stabilisatie van overdoses:
• stabilisatie aantal problematische gebruikers• afname risicohandelingen• behandeling + medische hulpverlening verbeterd
• druggebruikers: zeer grote gezondheids-problemen + hoog sterftecijfer
Besmettelijke ziekten• HIV: gestabiliseerd; vooral epidemisch in jaren
‘80: verzadigingseffect of gedragsverandering? • Meer onder vrouwen: hoger risicogedrag
• Aids: vooral in Z-Europa (Spanje, Italië, Portugal en Frankrijk)
• Hepatitis C: 40 tot 90%: leverbeschadiging + sterfte
• Hepatitis B: 20 tot 60%: idem
• Tbc en andere soa’s
Risicogedrag• Delen van injectiespuiten (20 - 65%) en andere materiaal:
watten, water en sponzen
• vrees voor Aids beperkt;
• uitbreiding substitutiebehandeling + afname intraveneus gebruik
• weinig overdracht via seksueel contact; wel van moeder op kind
• maatregelen: steriele naalden, condooms, HIV-voorlichting en tests, gebruikersruimten en gecontroleerde heroïneverstrekking
Politie en justitiestatistieken• Cannabis voornaamste reden voor aanhouding
inzake drugs
• Verwervingscriminaliteit, expressieve criminaliteit en consensuele delicten
• 90% gedetineerden ooit drugs gebruikt (50% iv-gebruikers, zeer veel delen van naalden; 25% start druggebruik)
• Heroïne: Afghanistan, Pakistan, Myanmar, Laos, Thailand (Turkije, Rusland, Nederland)
• Cocaïne: Latijns-Amerika (Brazilië, Colombia en Venezuela) via Spanje en Nederland
• Synthetische drugs: productie in Nederland, België en VK + Oost-Europa
• Cannabis: via Nederland en Spanje vanuit Marokko (hasj); weed (Afghanistan, Libanon, Pakistan)
Kostprijs van een aantal drugs
• Cannabis: 4 à 5 Euro/gram
• Heroïne: 25 à 30 Euro/gram
• Cocaïne: 60 Euro/gram
• XTC: 8 Euro/tablet
• amfetamine: 5 Euro/tablet
Doestellingen maatregelen tegen druggebruik
• Prevalentie druggebruik onder -18-jarigen terugdringen
• schade aan gezondheid + sterfte terugdringen
• toename van succesvolle behandeling
• beschikbaarheid illegale middelen doen afnemen
• druggerelateerde misdrijven verminderen
• witwaspraktijken en illegale handel terugdringen
Terugdringen vd vraag• Preventie: op school + in naaste omgeving• behandeling:
– zonder gebruik van drugs: positieve relatie tussen duur en succes van behandeling– meer en meer case management – substitutietherapie (ook naltrexone, heroïne)
• Schadebeperkende maatregelen• straathoekwerk• laagdrempelige hulpverlening (gebruikersruimten)• early warning system (gezondheidsmaatregelen)
• Repressie (criminaliteitsbestrijding)• preventie (in gevangenis) + rehabilitatie (onderwijs, huisvesting, werk,
training)
Terugdringen aanbod
• Opsporingsonderzoek: samenwerking tussen justitie en politie binnen EU
• opsporen van netwerken: productie, trafiek, detailhandel, witwaspraktijken
Vraag naar behandeling voor drugproblemen
• Vraag naar behandeling: • info over behandelende voorziening
• beeld van het problematisch druggebruik (aantal cliënten in behandeling, trends in gebruik of wijze van gebruik)
• enkel over personen in hulpverlening
• geen rekening gehouden met dubbeltellingen
TDI-protocol• Administratieve info: stad, code van cliënt en voorziening
• Behandeling: datum, soort contact, ooit in behandeling geweest, momenteel in behandeling
• Socio-demografische gegevens: geslacht, leeftijd, leefsituatie, verblijfplaats, nationaliteit, arbeidssituatie, schoolopleiding
• Problematisch druggebruik: belangrijkste product (wijze, frequentie, begin leeftijd, duur), tweede en derde product, eerste gebruik ooit)
• Risicogedrag: spuitgedrag, vroeger spuitgedrag, HIV
• Afloop van behandeling: type behandeling dat werd gestart
Personen in behandeling in Europese steden
• Leeftijd: 30 jaar
• >50% op eigen initiatief of omgeving
• heroïne als hoofdproduct; chinezen + injecteren stijgt in Oost-Europa (+delen)
• conclusies:• verhoogde incidentie
• veel gebruikers niet gekend bij de hulpverlening
• sluit het aanbod aan bij noden vrouwelijke gebruikers
• spuitenruil nodig
• gebrek aan kennis over gevaren spuiten + delen
Personen in behandeling in Oost-Vlaanderen
• 25% vrouwen (ondervertegenwoordigd bij 20-34 jarigen)
• aanmelding -> afspraak (81%) -> op afspraak (69.5%) -> begeleiding (62.3%)
• dubbeltellingen: 48 (4%) draaideurcliënten; verantwoordelijk voor 14% van alle intakes
Profiel
• 50% tussen 20 en 29 jaar oud; 25% jonger dan 20• 72% nooit eerder in behandeling geweest• 79% mannen• verblijfplaats: Gent (35%), Antwerpen, Brugge,
Oostende, Menen • vooral afhankelijk van opiaten (48%); cannabis
(25%), amfetamines en cocaïne 23%)• eigen initiatief (28%); omgeving (13%); justitie
(11%); drughulpverlening (18%)
Conclusies onderzoek• Grote instroom in vergelijking met andere steden
• grote uitval tussen aanmelding + begeleiding
• verschillen in uitval tussen groepen
• beperkt aantal directe doorverwijzingen
• grote tijdsinvestering
• 1/5 vrouwen
• ongeveer de helft jonger dan 25 jaar
• 70% is nieuw in de betreffende voorziening
• 40% vd afspraken op eigen initiatief
Conclusies onderzoek (2)
• 75% geregistreerd in 5 centra
• 1/3 verblijfplaats buiten de provincie
• 41% ooit gespoten
• 3/4 vd intakes betreft clienten die meer dan 1 keer op intakegesprek zijn geweest
• aantal draaideurcliënten <5%