het
ho
utb
lad
14
jun
i 20
15
Adverium Drachten (1999). De 16,5 m hoge voorgevel van vooroverhellende kolommen is bepaald indrukwekkend te noemen.
m a s k er a de-b o u w s ys teem (1)he t b eg in (1989 -20 02)
foto
’s:
ww
w.j
oh
nle
wis
mar
shal
l.co
m
014-018_HB04ARTH1_Maskerade.indd 14 01-06-15 16:18
het
ho
utb
lad
15
jun
i 20
15
Al !" jaar probeert architect Maarten van der Breggen de onwillige bouw open te breken voor houtskeletbouw.
Hoewel hij ook is afgestudeerd als stedenbouwkundige, dwong zijn hsb-missie hem ertoe de grote lijnen enigs-
zins los te laten voor het niveau van details en verbindingen. Verbazing paart zich aan bewondering voor deze
donquichot-nonquichot.
m a s k er a de-b o u w s ys teem (1)he t b eg in (1989 -20 02)
andere bewoordingen. Tegenwoordig gaat het erom dat
je moet ontwerpen in dienstbaarheid aan de opdracht-
gever, de koper/huurder, het milieu. Wel was hij altijd
weemoedig realist genoeg om te beseffen dat het aanne-
mers niet te doen is om een gevuld hart, maar om een ge-
vulde portemonnee. ‘Bovendien doen ze hun hele werk-
zame leven liefst hetzelfde kunstje. De innovatiekracht
van de bouwsector is echt ontstellend laag.’ Om zijn bu-
reau draaiende te houden, heeft hij daarom in alle syste-
men ontworpen. In !""# won hij zelfs de Aluminiumprijs.
Haringkavel Boskoop Een andere karaktertrek is dat
hij graag de diepte ingaat. Als architect heeft hij dat gedaan
met hout dat hij gevoelsmatig-verstandelijk een ‘super-
interessant’ materiaal vindt. ‘Houtbouw liep toen nog ver
achter op andere methodes, daarom heb ik me er extra
voor ingespannen.’ Hij had het geluk dat hij vanuit organi-
saties, zoals Centrum Hout en de Vereniging van Hout-
skeletbouwers (VHSB), ondersteuning kreeg. Zo kon hij
zich ontwikkelen tot hsb-architect pur sang. Een van zijn
eerste projecten was Haringkavel te Boskoop (!"$"):
veertig woningen op een krappe inbreidlocatie waar juist
Van der Breggen is al enige tijd de pensioengerechtigde
leeftijd gepasseerd. Hij is langzamerhand toe aan (kennis-)
overdracht, stribbelt hij tegen. Nieuwe opdrachten in beton,
kalkzandsteen en staal neemt hij niet meer aan, alleen met
de door hem ontwikkelde bouwmethode Maskerade gaat
hij nog even door. Hij blijft erin geloven dat zijn systeem -
zowel zéér standaard als zéér ontwerpvrij - de toekomst
heeft, niet alleen voor aannemers, maar ook voor zelfbou-
wers. Gelukkig is zijn ontwikkelingsgang er nooit één van
stroefheid en droefheid gebleven. Waardering heeft hij ze-
ker gevonden, ook in de vorm van prijzen. Het Houtblad
heeft hem altijd trouw gevolgd; de eerste van circa tien pu-
blicaties verscheen in de eerste jaargang: nummer $/$".
Weemoedig realist Zijn idealisme zit in zijn karakter,
zegt hij zelf, maar is ook geworteld in de tijd toen hij af-
studeerde met een hsb-opbouw op het Liesveldviaduct in
Vlaardingen (!"#%). ‘Sociaal-maatschappelijk was destijds
het modewoord. Architecten waren toen nog belangrijk,
ze moesten iets voor mensen betekenen. We ontwierpen
dus geen bungalows, maar sociale woningbouw.’ Dat hu-
manisme is hij altijd blijven vasthouden, al naar de tijd in
Het Adverium is een mix van traditionele en hout(skelet)bouw.
014-018_HB04ARTH1_Maskerade.indd 15 01-06-15 16:18
foto
: h
et h
out
blad
/han
s d
e g
roo
t
een uitstekende gelegenheid de door hen gepropageerde
bouwmethode bij een breder publiek bekend te maken.
‘Het was een waardevolle stap vooruit om wijzer te wor-
den en twijfels uit te bannen.’
Adverium Drachten Rond de eeuwwisseling reali-
seerde Van der Breggen enkele mijlpalen die de weg om-
hoog verder plaveiden naar zijn universele bouwsysteem
Maskerade. Het is het tijdsgewricht van Nationale Pak-
ketten, Voorbeeldprojecten Duurzaam en Energiezuinig
Bouwen, IFD-bouwen (Industrieel, Flexibel, Demonta-
bel) en Actieprogramma !"% meer hout in de bouw. Het
eerste is het Adverium langs de A! bij Drachten ("###),
een diensten- en expositiecentrum voor de verzamelde
bouw (Het Houtblad $/##). Huurders waren het DuBo
Centrum van de drie noordelijke provincies, bouwers, ar-
chitecten, adviesbureaus, makelaars, hypothekers, pro-
jectontwikkelaars, toeleveranciers en dergelijke. Intussen
heeft ook hier de crisis daden tot woorden gemaakt: het
Adverium is nu een zalencentrum voor bijeenkomsten,
symposia en conferenties.
houtskeletbouw door z’n grote flexibiliteit goed kon wor-
den ingeklemd. Een rij van zeven woningen is in anders-
bouw. Hij kreeg steun van de NOVEM (Nederlandse Ont-
wikkelingsmaatschappij voor Energie en Milieu), thans
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) gehe-
ten. De mogelijkheden van hsb werden onderzocht op het
vlak van energiegebruik, geluid, techniek, uitvoerbaar-
heid, bewonersoordeel en kosten. ‘Onlangs is met bewo-
ners en woningbouwvereniging Trifolium het %&-jarig
jubileum gevierd. Beide partijen zijn nog steeds tevreden.
Het onderhoud over al die jaren is minimaal geweest.’
Kattenbroek Amersfoort "##' was het jaar dat
Nederland voor het eerst kennismaakte met bouw- en
woonprogramma’s op tv. RTL $ kwam met de serie Een
eigen huis, een plek onder de zon die tot "##( zou doorlo-
pen. Centrum Hout was als sponsor betrokken bij het pro-
gramma. Het Houtblad publiceerde erover in nummer
!/"##%. Na een reeks over het verbouwen en onderhou-
den van een bestaande woning volgde een "(-delige serie
over het bouwen van je eigen huis. Invalshoek was het
zelf afbouwen van een cascowoning. In de experimen-
teerwijk Kattenbroek te Amersfoort werden in slechts
twee maanden tijd drie hsb-woningen opgetrokken, één
vrijstaand, twee geschakeld. Qua vorm zagen ze eruit als
kubusachtige vuurtorens. Architect was Maarten van der
Breggen, bouwheer de VHSB. Beide partijen zagen hierin
Meerlaagse houtskeletbouw Aalsmeer (1999) was onder-deel van het kennisdiffusie-project Meerverdiepingen-bouw in hout.
Aalsmeer, juni #$$$. V.l.n.r. bestaand appartementenge-bouw, parkeergarage (waar-
boven het atrium nog moet verrijzen) en hsb-gebouw.
‘ d e i n n o v a t i e k r a c h t v a n d e b o u w s e c t o r i s
e c h t o n t s t e l l e n d l a a g ’ ■■■
fo
to’s
: ce
es q
uakk
elaa
r zw
oll
e
014-018_HB04ARTH1_Maskerade.indd 16 01-06-15 16:18
het
ho
utb
lad
17
jun
i 20
15
IFD-paviljoen Drachten (2002): grote sprong naar de perfectionering van de syste-matiek die standaarddetails koppelt aan fl exibiliteit van plattegronden t/m de gevels.
Maximale fl exibiliteit en in-deelbaarheid.
foto
: h
et h
out
blad
/han
s d
e g
roo
t
Vooroverhellende kolommen Het utiliteitsgebouw
bestaat uit drie delen: hoofdgebouw, hoog glazen entree
annex atrium en tweelaagse bouw met showrooms, be-
kleed met western red cedar. Bij Van der Breggen moet je
vaak houtskeletbouw schrijven als hout(skelet)bouw. Hier
zijn trouwens alleen de gevels in hsb. De constructie van het
hoofdgebouw bestaat uit kolommen en liggers van gelami-
neerd lariks; los erin staat een drieverdiepingenkantoor in
traditiebouw. De !",# m hoge voorgevel van vooroverhel-
lende kolommen is bepaald indrukwekkend te noemen. Het
dak van het binnenplein heeft een stervormige vierkoloms-
constructie onder liggers van maximaal $" m lang, alles in
gelamineerd vuren. Duurzaamheidsmaatregelen waren he-
melwateropvang voor de toilettenspoeling, %&& m$ zonne-
panelen, passieve zonne-energie en lichtsensors.
Aalsmeer Het tweede project trok eveneens veel pers,
en onderzoek: meerlaagse houtskeletbouw Aalsmeer
(!'''; Het Houtblad (/''). Het betrof een u-vormig
appartementengebouw van twee en drie verdiepingen,
geflankeerd door blokken van vijf rijtjeswoningen. Als
onderdeel van het kennisdiffusieproject Meerverdiepin-
genbouw in hout van Centrum Hout en SBR werd het on-
dersteund door het ministerie van Economische Zaken,
APA - The Engineered Wood Association, Vereniging Van
Nederlandse Houtondernemingen (VVNH), VHSB en
Gyproc. Doel was de kennis van gewone en meerverdie-
pingen-hsb te bundelen en te verspreiden. Activiteiten
waren: de uitgaves Handboek Houtskeletbouw en Meer-
laagse houtskeletbouw Aalsmeer, artikelen, video, cd-rom,
studie op kosten en milieu prestaties (Eco-Quantum),
STABU-voorbeeldbestekteksten, symposia en excursies.
Diverse voordelen Uit de studie kwam naar voren dat
alleen houtskeletbouw in aanmerking kwam op deze krap-
pe inbreidlocatie. De kosten- en milieuvergelijking met
gietbouw en kalkzandsteen gaf diverse voordelen van hsb
aan: $$ extra parkeerplaatsen in de kelder door het lichte
gewicht, minste bouwoverlast en bouwafval, meeste prefa-
bricage, lage woonlasten, kortste bouwtijd, enige bouw-
methode met groenfinanciering en vernieuwbaar materiaal.
Voorts zijn er geluidstesten uitgevoerd aan vier verschil-
lende plafond-vloerconstructies: een standaardconstruc-
tie (zwevende dekvloer, underlayment, balklaag, steen-
wol, metalen veerregels, twee gipsplaten) en drie daarop
geënte varianten. De variant, gelijk aan de standaardversie
maar waarbij het underlayment is verzwaard met twee
gipsplaten, voldeed het best aan de toenmalige eisen van
lucht- en contactgeluidsisolatie: ) # c.q. !& dB.
IFD-paviljoen Drachten Derde project. Belangrijke
partner in zijn bevlogen zoektocht naar een volmaakt
bouwsysteem was houtskeletbouwer VDM uit Drachten.
Samen hadden ze onder andere Kattenbroek en het
teke
nin
g: m
aart
en v
an d
er b
regg
en a
rch
itec
ten
ro
tter
dam
/dra
chte
n
foto
: w
ww
.jo
hn
lew
ism
arsh
all.
com
014-018_HB04ARTH1_Maskerade.indd 17 01-06-15 16:18
Maarten van der Breggen spreekt over !" jaar houtskeletbouw tijdens de Internatio-
nale Houtdag #$%". Datum, plaats en programma worden binnenkort bekend. Voor
informatie/aanmelding: www.houtblad.nl.
de gewone hsb, waar de overspanning van voor- naar
achtergevel verloopt, met een dragende binnenwand als
noodzakelijke ondersteuning. De liggers zijn stijf en tril-
lingsvrij. Om later de gevels te kunnen wijzigen of weg-
halen, zijn ze niet-dragend. Met een beugelsysteem kun-
nen zowel gevels als kozijnen worden verwijderd. De
vloerdragende bouwmuren zijn !&' mm dik.
Houtinnovatieprijs !""# Na het IFD-paviljoen vol-
tooide hij in woord en tekening de Maskerade-systema-
tiek. Daarvoor ontving Van der Breggen de Houtinnova-
tieprijs #$$!. De jury is vol lof over deze manier van
modulair bouwen met architectonische en stedenbouw-
kundige kwaliteiten. Zij concludeert dat het innovatieve
en breed inzetbare systeem ruimschoots tegemoetkomt
aan de huidige wensen van bouw én bewoners. Over de
techniek, de details en volgende projecten gaat artikel #.
Want volgens Van der Breggen is niets geheim, maar alles
openbaar. Bouwen is van iedereen. •
h a n s d e g r o o t
Adverium gedaan. Pal naast dit DuBo-verzamelgebouw
bouwden ze in #$$# een projectpaviljoen van drie hsb-
woningen onder een oplopende portaalconstructie van
gelamineerd vuren met lessenaarsdak: een woonwerk-,
sociale huur- en zorgwoning, elk met een andere gevel-
bekleding (metselwerk, keramische tegels, plaatmateriaal).
De Stuurgroep Experimentele Volkshuisvesting (SEV) ver-
leende het initiatief de IFD-status. Drijfveren waren tege-
moetkoming aan individuele woonwensen, inspireren van
woningbouwverenigingen, gemeentes, projectontwikke-
laars en particulieren over het IFD-karakter van houtskelet-
bouw en zelf experimenteren met nieuwe ideeën.
Grote sprong Van der Breggen maakte met het IFD-
paviljoen een grote sprong naar de perfectionering van
zijn systematiek die alzijdige standaarddetails koppelt aan
flexibiliteit van plattegronden t/m de gevels. Resultaat
zijn levensbestendige oftewel groei- c.q. krimpwoningen
die met de leeftijd van de bewoners van gedaante en
functie kunnen veranderen. Optoppen en uitbreiden zijn
mogelijk, maar ook indelingen met kantoor- en zorgfunc-
ties.
Om de indelingsvrijheid te vergroten, werkt Van der
Breggen voor het eerst met grotere vloerelementen van
&,# x #,( m, waarin Kerto-S een belangrijk onderdeel is.
De overspanningsrichting is van bouwmuur tot bouw-
muur, zodat geen ondersteuning nodig is. Dit wijkt af van
Opbouw verdiepingsvloer.
Hsb betekent niet per se ook houten gevelbekleding.
foto
: w
ww
.jo
hn
lew
ism
arsh
all.
com
teke
nin
g: m
aart
en v
an d
er b
regg
en a
rch
itec
ten
ro
tter
dam
/dra
chte
n
014-018_HB04ARTH1_Maskerade.indd 18 01-06-15 16:18