ProcesoNo.35493
CORTESUPREMADEJUSTICIA
SALADECASACIÓNPENAL
MagistradoPonente
JULIOENRIQUESOCHASALAMANCA
AprobadoActaNo.198
Bogotá,D.C.,veintitrés(23)demayodedosmidoce(2012).
VISTOS
DecidelaSalaacercadelaposibilidaddeadmitirlasdemandasdecasaciónallegadasporlosapoderadosdeRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LUISALFREDOGARCÍAREYyLIBARDOGONZÁLEZVILLAMILcontraelfallodesegundainstanciaproferidoporelTribunalSuperiordelDistritoJudicialdeBogotá,quemodificóenalgunosaspectoslaspenasqueelJuzgadoCincuentayUnoPenaldelCircuitodeestaciudadlesimpusotantoaéstascomoaotrasnuevepersonasporlosdelitosdepeculadoporapropiación,contratosincumplimientoderequisitoslegales,falsedadideológicaendocumentopúblicoyfalsedadendocumentoprivado.
Adicionalmente,estudialaCortelaviabilidaddedecretarlaextincióndelaacciónpenalrespectodeciertasconductaspunibles,debidoalfenómenodelaprescripción.
SITUACIÓNFÁCTICAYACTUACIÓNPROCESAL
1.Endiciembrede1997,laDirecciónGeneraldelServicioNacionaldeAprendizaje(SENA)leasignóalaRegionalBogotáunaadiciónpresupuestalpor$2.355’014.000.Conesapartida,elentoncesDirectorRegional,RAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,suscribióconvariaspersonasnaturalesyjurídicasdiecinuevecontratosparalainstalacióndecableado,redeseléctricasyadquisicióndeequiposeléctricos,conmutadoresycomputadores.
Durantelasetapasdelacontrataciónestataladelantadasentreel24y31dediciembredeeseaño,hubodiversasirregularidades,entreotras,fraccionamientodelobjetodeloscontratosparaeludirelprocesodelicitación,vulneracióndelosprincipiosdetransparenciayselecciónobjetiva,adulteracióndedocumentosenlosprocesoscontractuales,falsificacióndelasactasdelcomitédecompras,sobrecostosyentregaderecursosenabiertadesproporciónrespectodelascontraprestacionesrecibidas,porunvalornoinferioralos$138’186.761.
2.PresentadadenunciaporlaOficinaJurídicadelSENA,laUnidaddeDelitoscontralaAdministraciónPúblicadelaFiscalíaGeneraldelaNaciónordenólaaperturadelainstrucción,vinculóavariaspersonas,lesresolviósituaciónjurídicaycalificóelméritodelsumarioensucontramedianteresolucióndeacusaciónde12defebrerode2003[1],atribuyendolassiguientesconductaspunibles:
2.1.ARAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO(directordelSENARegionalBogotá),LUISALFREDOGARCÍAREY(JefedelaOficinadeRecursosFísicosymiembrodelComitédeComprasdelaRegional),ÁNGELROJASOROZCO(SubdirectorAdministrativoyFinanciero)yCARLOSARTUROMOLINAPARRA(JefedeDivisióndeServiciosGeneralesyConstrucciones),coautoresdelosdelitosdepeculadoporapropiación,interésilícitoenlacelebracióndecontratos,contratosincumplimientoderequisitoslegales,falsedadmaterialdeservidorpúblicoendocumentopúblicoyfalsedadideológicaendocumentopúblico,deconformidadconlodispuestoenlosartículos133,145,146,218y219delDecretoLey100de1980,anteriorCódigoPenal.
2.2.AloscontratistasparticularesFREDYLEONARDOMARTÍNEZTÉLLEZ(representantelegaldeAndinadeServiciosySuministros),GABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS(representantedeComercializadoradeServiciosySuministrosMRC),RAFAELANTONIOLEÓNRINCÓN(representantedeNetworking&ServiceLtda.),GONZALOCANOROMERO(personanatural),JOSÉHUMBERTOPULIDORODRÍGUEZ(personanatural),NORMANLUISDÍAZCASTRO(personanatural)yGILBERTOCÁRDENASRAMÍREZ(representantedeCárdenasMedinaAsociados),partícipesdeterminadoresdelosilícitosdepeculadoporapropiación,interésilícitoenlacelebraciónde
contratos,contratosincumplimientoderequisitoslegales,falsedadmaterialdeservidorpúblicoendocumentopúblicoyfalsedadideológicaendocumentopúblico.
2.3.YaLIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL,MARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJO,LUISFERNANDOGONZÁLEZZAPATAyJAIMEHUMBERTONAVASCAMARGO(miembrosdelComitédeEvaluacióndePropuestasyComprasdelaRegional),cómplicesdelasconductaspuniblesencomento.
3.Apeladalaresoluciónacusatoria,laFiscalíaDelegadaanteelTribunallaconfirmódemaneraparcialmedianteprovidenciade20defebrerode2004[2],quequedóejecutoriadael23demarzodeesemismoaño[3].Adoptólassiguientesdecisiones:
3.1.Aclaróquelacalificaciónporeldelitodefalsedadmaterialdeservidorpúblicoendocumentopúblicoseajustaba,enrealidad,altipodefalsedadendocumentoprivadodequetrataelartículo221delDecretoLey100de1980,anteriorCódigoPenal.
3.2.RevocólaacusacióncontraLUISFERNANDOGONZÁLEZZAPATAyJAIMEHUMBERTONAVASCAMARGOportodosloscargosimputados.Ensulugar,dispusolapreclusióndelainvestigaciónasufavor.
3.3.RetirólaimputacióncontraLUISALFREDOGARCÍAREYyMARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJOporeldelitodeinterésilícitoenlacelebracióndecontratos.
3.4.AclaróquelaacusacióncontraLUISALFREDOGARCÍAREYporlasconductaspuniblesdepeculadoporapropiaciónycontratosincumplimientoderequisitoslegaleseraatítulodecómplice.Yconfirmólasatribucionesatítulodecoautorporlasfalsedades.
3.5.PrecisóquelosdelitoscontralafepúblicaachacadosaMARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJOloeranatítulodecoautora.Yleconfirmólaacusación,comocómplice,porloscomportamientosdepeculadoporapropiaciónycontratosincumplimientoderequisitoslegales.
3.6.LevarióaÁNGELROJASOROZCO,adeterminador,laatribucióndelaconductapunibledefalsedadendocumentoprivado.Confirmólaacusación,atítulodecoautor,delosotrosdelitosporloscualesestabasiendollamadoajuicio.
3.7.Cambiólacalificacióncomocoautor,porladedeterminador,aRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMOenrelaciónconlosdelitosdefalsedad.Confirmólasdemásimputacionesformuladasensucontraencalidaddecoautor.
3.8.AclaróqueFREDYLEONARDOMARTÍNEZTÉLLEZ,GABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS,RAFAELANTONIOLEÓNRINCÓN,GONZALOCANOROMERO,JOSÉHUMBERTOPULIDORODRÍGUEZ,NORMANLUISDÍAZCASTROyGILBERTOCÁRDENASRAMÍREZactuaroncomointervinientes,ynocomodeterminadores,enlosdelitosaellosachacados.
4.CorrespondióelconocimientodelaetapasiguientealJuzgadoCincuentayUnoPenaldelCircuitodeBogotá,despachoqueendecisiónde3defebrerode2009[4]decidiólosiguiente:
4.1.DeclaróprescritalaacciónpenalparaloscontratistasFREDYLEONARDOMARTÍNEZTÉLLEZ,GABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS,RAFAELANTONIOLEÓNRINCÓN,GONZALOCANOROMERO,JOSÉHUMBERTOPULIDORODRÍGUEZ,NORMANLUISDÍAZCASTROyGILBERTOCÁRDENASRAMÍREZporlosdelitosdefalsedadendocumentoprivado,falsedadideológicaendocumentopúblicoyabusodeconfianzacalificado(comportamientoalcualmodificó,afavordeestaspersonas,lacalificaciónporlaconductapunibledepeculadoporapropiación).Asímismo,decretólacesacióndelprocedimientocorrespondiente.
4.2.AbsolvióaRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL,ÁNGELROJASOROZCO,CARLOSARTUROMOLINAPARRA,FREDYLEONARDOMARTÍNEZTÉLLEZ,GABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS,RAFAELANTONIOLEÓNRINCÓN,GONZALOCANOROMERO,JOSÉHUMBERTOPULIDORODRÍGUEZ,NORMANLUISDÍAZCASTROyGILBERTOCÁRDENASRAMÍREZporeldelitodeinterésilícitoenlacelebracióndecontratos.
4.3.AbsolvióaRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL,ÁNGELROJASOROZCOyCARLOSARTUROMOLINAPARRAdelaconductapunibledepeculadoporapropiaciónrespectodeloscontratos022,024,037y039dediciembrede1997,poratipicidaddelaconducta,asícomodeloscontratos027y036delmismomesyaño,enaplicacióndelprincipioindubioproreo.
4.4.CondenóaRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMOyÁNGELROJASOROZCOa210mesesdeprisión,$252’856.761demultay105mesesdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicasporundelitodepeculadoporapropiación(encuantíasuperioralos200salariosmínimoslegalesmensualesvigentespara1997),dieciséisdecontratosincumplimientoderequisitoslegales,catorcedefalsedadideológicaendocumentopúblicoyquincedefalsedadendocumentoprivado.Elprimero,atítulodedeterminadorenlosilícitoscontralafepúblicaydeautorenlosotros;yelsegundo,comoautordetodosloscomportamientosporloscualesfuesentenciado.Asímismo,lesnególasuspensióncondicionaldelaejecucióndelapenaprivativadelalibertadylaprisióndomiciliaria.
4.5.CondenótantoaLUISALFREDOGARCÍAREYcomoaMARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJOa132mesesdeprisión,$218’455.731demultay66mesesdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicas,comocómplicesdeunpeculadoporapropiaciónencuantíasuperioralos200salariosmínimosydedieciséisinjustosdecontratosincumplimientoderequisitoslegales,aligualqueautoresdecatorcedelitosdefalsedadideológicaendocumentopúblico.Nolesconcediómecanismosustitutivoalgunodelapenadeprisión.
4.6.CondenóaLIBARDOGONZÁLEZVILLAMILa132mesesdeprisión,$218’455.809demultay66mesesdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicascomocómplicedeundelitodepeculadoporapropiaciónencuantíasuperioralos200salarios,dieciséisdecontratosincumplimientoderequisitoslegales,catorcedefalsedadideológicaendocumentopúblicoyquincedefalsedadendocumentoprivado.Nolereconociónilasuspensióncondicionalnilaprisióndomiciliaria.
4.7.CondenóaCARLOSARTUROMOLINAPARRAa155mesesy10díasdeprisión,$224’189.261demultay77mesesy20díasdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicascomointervinientedelosdelitosdepeculadoporapropiaciónencuantíasuperioralos200salariosydieciséisdecontratosincumplimientoderequisitoslegales,asícomoautordecatorceconductasdefalsedadideológicaendocumentopúblicoyquincedefalsedadendocumentoprivado.Adicionalmente,lenegócualquiermecanismosustitutivodeejecucióndelapena.
4.8.CondenóaGABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS,RAFAELANTONIOLEÓNRINCÓN,GONZALOCANOROMERO,JOSÉHUMBERTOPULIDORODRÍGUEZ,NORMANLUISDÍAZCASTROyGILBERTOCÁRDENASRAMÍREZa36mesesdeprisióny$52’580.075demultaporundelitodecontratosincumplimientoderequisitoslegalesatítulodeintervinientes.Asímismo,loscondenóalaaccesoriadeleyylesconcediólasuspensióncondicionaldelaejecucióndelapenaprivativadelalibertad.
4.9.YcondenóaFREDYLEONARDOMARTÍNEZTÉLLEZa72mesesdeprisión,$7’740.225demultayalaaccesoriadeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicascomointervinientedetresconductaspuniblesdecontratosincumplimientoderequisitoslegales.Igualmente,lesustituyólaejecucióndelapenaprivativadelalibertadporladereclusiónenellugarderesidencia.
5.Apeladoelfalloporlosdefensoresdelossentenciados,elTribunalSuperiordelDistritoJudicialdeBogotá,enprovidenciade10demayode2010,loconfirmódemaneraparcial.Adoptólassiguientesdeterminaciones:
5.1.Decretólaprescripción,asícomolaconsecuentecesacióndelprocedimiento,afavordeFREDYLEONARDOMARTÍNEZTÉLLEZ,RAFAELANTONIOLEÓNRINCÓN,GONZALOCANOROMERO,JOSÉHUMBERTOPULIDORODRÍGUEZ,NORMANLUISDÍAZCASTROyGILBERTOCÁRDENASRAMÍREZ,porlosdelitosdecontratosincumplimientoderequisitoslegales,aquieneshabíamodificadosuparticipaciónenlosinjustosatítulodeintervinientesporeldecómplices.
5.2.AbsolvióaMARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJOdeloscargosporlosdelitosdepeculadoporapropiaciónycontratosincumplimientoderequisitoslegales.Porlotanto,leredujolapenaimpuestaa49mesesy24díasdeprisióncomoautoradelosdelitoscontralafepúblicaaellaendilgados.
5.3.Yconfirmólasotrascondenas.Esdecir:
5.3.1.LadeRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,comoautordelosdelitosdepeculadoporapropiaciónycontratosincumplimientoderequisitoslegales,asícomodeterminadordelosinjustosdefalsedadideológicaendocumentopúblicoyfalsedadendocumentoprivado.
5.3.2.LadeÁNGELROJASOROZCO,atítulodeautordelosdelitosdepeculadoporapropiación,contratosincumplimientoderequisitoslegales,falsedadideológicaendocumentopúblicoyfalsedadendocumentoprivado.
5.3.3.LadeLUISALFREDOGARCÍAREY,comocómplicedelosilícitosdepeculadoporapropiaciónycontratosincumplimientoderequisitoslegales,aligualqueautordelosdefalsedad.
5.3.4.LadeLIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL,porlasconductaspuniblesdepeculadoporapropiación,contratosincumplimientoderequisitoslegales,falsedadideológicaendocumentopúblicoyfalsedadendocumentoprivado,atítulodecómplice.
5.3.5.LadeCARLOSARTUROMOLINAPARRA,comointervinientedeundelitodepeculadoporapropiaciónydieciséisdecontratosincumplimientoderequisitoslegales,aligualqueautordelosilícitoscontralafepública.
5.3.6.LadeGABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS,poreldelitodecontratosincumplimientoderequisitoslegales,encalidaddeinterviniente.
5.3.7.YladeMARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJO,comoautoradelasconductaspuniblesdefalsedad.
6.Contraladecisióndesegundogrado,interpusieronlosabogadosdeRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LUISALFREDOGARCÍAREY,LIBARDOGONZÁLEZVILLAMILyMARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJOsendosrecursosextraordinariosdecasación.
LaSala,enlapresenteprovidencia,reseñaráacontinuaciónlasdemandasinterpuestasporlostresprimeroscensores,perosóloenlopertinente,puesenloqueatañealúltimorecurso,asícomoadeterminadoscargospropuestosenlosotrosescritos,haoperadoelfenómenodelaprescripción,talcomoseanalizarámásadelante[5].
LASDEMANDAS
1.EnrepresentacióndeRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO
1.1.Cincoreprochesformulóelrecurrente.Loscuatroprimeros,alamparodelacausalprimeradecasación(numeral1delartículo207delaLey600de2000);yelúltimo,confundamentoenlasegunda(numeral2ibídem).Dosdeellosestánrelacionadosdemaneraexclusivaconlosdelitoscontralafepública.Losotroslosdesarrolló,enlosaspectosrelevantes,delasiguienteforma:
1.1.1.Violaciónindirectadelaleysustancialporfaltadeaplicacióndelprincipioindubioproreoyaplicaciónindebidadelartículo133delDecretoLey100de1980.ElTribunaldebióreconocerenelfallo,ynolohizo,quedelaspruebasobrantesenelexpedientenoeraposibleestablecerconcertezalaresponsabilidaddelprocesado.
1.1.2.Violaciónindirectaderivadadeunerrordehechoporfalsoraciocinioenlavaloracióndelapruebarelativaaldelitodepeculadoporapropiación.Eladquemrealizóinferenciaserróneas,contrariasalasanacrítica,alvalorarlaprueba.Denohaberincurridoendichodesacierto,habríaproferidosentenciacondenatoria.
1.1.3.Incongruenciadelasentenciaconloscargosformuladosenlaacusación.LaFiscalíajamásacusó,respectodeldelitodepeculadoporapropiación,porunacuantíasuperioralos200salariosmínimosdelaño1997.Lasinstancias,noobstante,condenaronalprocesadoteniendoencuentadichaagravante.
1.2.Enconsecuencia,solicitóalaCorte,enrelaciónconlosdosprimeroscargos,casarlaprovidenciaimpugnadapara,ensulugar,absolveraRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO.Demanerasubsidiaria,solicitó,enloconcernientealsegundoreproche,ajustarladosificaciónpunitivadeldelitodepeculadoporapropiaciónsinlacircunstanciadeagravaciónencomento.
2.EnnombredeLUISALFREDOGARCÍAREY
2.1.Alamparodelacausalsegundadecasación,formulóunúnicocargo,porausenciadeconsonanciadelassentenciasdeinstanciaconloscargosatribuidosenlaresolucióndecasación.Losustentódelasiguientemanera:
2.1.1.Enlaprovidenciaacusatoriadesegundainstancia,seleimputóalprocesadoeldelitodepeculadoporapropiación,atítulodecómplice,porloscontratos030,031,036y038de1997.Enelfallodeprimerainstancia,fueabsueltoporelcontrato036.Porlotanto,laresponsabilidaddelprocesadosereducíaaloscontratos030,031y038de1997,cuyacuantía,enmateriadesobrecostos,alcanzabalos$24’717.511,esdecir,unasumainferioralos200salariosmínimosmensualeslegalesvigentesdeeseentonces($34’401.000).
2.1.2.Lasinstancias,sinembargo,declararonqueLUISALFREDOGARCÍAREYtambiéntuvoinjerenciasobrelosotroscontratosy,porconsiguiente,lacuantíadeloapropiadoensucomportamientosuperabalos200salariosmínimos.
2.1.3.Ensustentodedichapostura,elTribunalmutilódemaneraindebidaloexpuestoporelfuncionarioinstructordesegundainstancia.Esteúltimoseñalóquelaacciónconstitutivadepeculadoconsistióenhaberinfladoloscostosdeloscontratos.Tambiénreconocióquefueenloscontratos030,031y038dondesehizounsimulacrodeevaluacióndelasofertasydelaseleccióndelcontratista.Lereconocióaldefensor,demaneraparcial,quesuresponsabilidadquedabarestringidaaesoscontratos,asícomoalaparodiadeseleccióndelosmismos.EinclusoadmitióquenopodíaimputárseleacciónalgunaenlorelacionadoconlascontratacionesqueteníaasucargoCARLOSARTUROMOLINAPARRA.
2.2.Enrazóndeloexpuesto,solicitóalaCortecasarelfallomateriadeimpugnaciónyproferirladecisiónderemplazo.
3.EnrepresentacióndeLIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL
3.1.Propusocincocargoscontraelfallodeladquem.Losdosprimerostienenqueverconlosdelitosdefalsedad.Losrestantesestánfundadosenlacausalprimeraypuedensintetizarseasí:
3.1.1.Violaciónindirectadelaleysustancialderivadadeunerrordehechoporfalsojuiciodeidentidadenlavaloracióndelaprueba:Aldosificarlapenaporeldelitodepeculadoporapropiación,eljuezaquoindividualizólasanciónen66mesesdeprisión,ynoenelmínimode36meses,teniendoencuentaelgradodeinstruccióndelprocesado,laimportanciadelSENAcomoinstituciónyelmontodeloapropiado.Sinembargo,LIBARDOGONZÁLEZVILLAMILobtuvosuespecializaciónenelaño2003yloshechosocurrieronen1997.Asímismo,losotrosargumentosparalafijacióndelapenacarecendeconexiónalgunaconlosparámetrosprevistosenelartículo61delCódigoPenal.
3.1.2.Violacióndirectaporerróneainterpretacióndelartículo61delaLey599de2000:Elfuncionariodeprimerainstanciaapreciódemaneraequivocadaelartículo61delaLey599de2000almomentodedosificarlapena.Elprocesadonoteníaespecializaciónalgunaparalaépocadeloshechosylosdemáscriteriosnojustificabanlaimposicióndeunapenadistintaaladelextremopunitivoinferior.
3.1.3.Errordehechoporfalsojuiciodeidentidad:LIBARDOGONZÁLEZVILLAMILfuecondenadocomocómplicepartiendodelaexistenciadeunacuerdoentrelosimplicadosquejamásfuedemostradoenlaactuación.Dichainexistenciasedesprendedelavaloracióndelapruebaobranteenelproceso.
3.2.Enconsecuencia,solicitó,enlorelativoalprimerysegundoreprocheaquíreseñado,dosificarlasanciónpunitivaparareducirlaalmínimode36mesesdeprisión.Y,enloconcernientealúltimocargo,casarlasentenciadelTribunalyabsolveralprocesado.
CONSIDERACIONES
1.Delaprescripción
1.1.Acercadelacausaldeextincióndelaacciónpenalreguladaenlosartículos83ysiguientesdelaLey599de2000,laSalahasostenidodemanerapacíficaque,unavezproferidaladecisióndeladquem,
“[…]esdeberdelfuncionariodesegundainstancia,odelaCortesielfenómenoseproduceeneltrámitedelrecursodecasación,declararextinguidalaacciónenelmomentoenelcualsecumplaeltérminoprescriptivo,deoficiooapetición”[6].
1.2.Enelpresentecaso,seadvierteque,mientraseratramitadoanteelTribunalelextraordinariorecursodecasación,operóelfenómenodelaprescripcióndelaacciónpenalrespectodelosdelitosdefalsedadideológicaendocumentopúblicoyfalsedadendocumentoprivado,asícomoeldecontratosincumplimientoderequisitoslegales,porloscualesfueronsentenciadosRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LUISALFREDOGARCÍAREY,LIBARDOGONZÁLEZVILLAMILyMARÍA
CONSTANZAPAZMIÑOVALLEJO,asícomolosnorecurrentesÁNGELROJASOROZCO,CARLOSARTUROMOLINAPARRAyGABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS.
Enefecto,elartículo86delactualCódigoPenalestablecequeeltérminodeprescripcióncontadoapartirdelaresoluciónacusatoriadebidamenteejecutoriadaequivalealamitaddelmáximodelapenafijadaenlaley,sinquepuedaserinferioraloscincoaños.
Segúnelartículo83ibídem,cuandoelautor,partícipeointervinientedeunaconductapunibleseaunservidorpúblicoenejerciciodesusfunciones,desucargooconocasióndelosmismos,eltérminodeprescripciónseincrementaráenunaterceraparte,sinqueexcedadeunmáximodediezañoscontadosdesdelainterrupciónporcausadelaejecutoriadelaacusación.Y,encualquierevento,laacciónpenalprescribiráenunmínimodeseisañosyochomeses,talcomolohaprecisadolaSalaapartirdelfallodecasaciónde25deagostode2004(radicación20673).
1.3.Enesteordendeideas,lostérminosdeprescripcióndelaacciónpenaldelosdelitosporloscualesfueronsentenciadoslosprocesados,contadosapartirdelaejecutoriadelaresolucióndeacusación,debencalcularsedelasiguientemanera:
1.3.1.Peculadoporapropiación(encuantíasuperioralos200salariosmínimos):lapenamáximaprevistaenlosincisos1ºy3ºdelartículo133delDecretoLey100de1980esde22añosy6meses.Eltérminodeprescripciónparaelautores,porlotanto,de10añosdesdesuinterrupciónporelllamamientoajuicio.
Paraelcómplice(aquienlapenaselereduceenunasextaparteenelextremosuperior-artículos30inciso3ºy60numeral4delCódigoPenal),elmáximodelasanciónpunitivacorrespondea18añosy9meseso,loqueeslomismo,225meses.Porconsiguiente,eltérminoasciendea10años(sielsujetoesservidorpúblicoenejerciciooconocasióndesusfunciones)oa9años,4mesesy15días(silaacciónfuecometidaporunparticular).
Y,paraelinterviniente(esdecir,aquien“noteniendolascalidadesexigibleseneltipopenalconcurraensurealización”-artículo30incisofinaldelaLey599de2000),elextremosuperiordelasancióncorrespondealarebajadeunacuartapartede22añosy6meses,estoes,a16años,10mesesy15días.Porlotanto,eltérminoencomentoasciendea8años,5mesesy7días.
1.3.2.Contratosincumplimientoderequisitoslegales:Lapenamáximadelartículo143delCódigoPenalanterioresde12añosdeprisión.Eltérminodeprescripciónparaelautoresde8años(entantolacometeunservidorpúblico).Paraelcómplicequetengalacalidaddeservidorpúblico,lapenamáximaesde10añosy,porello,laacciónprescribeen6añosy8meses.Y,paraelparticularqueconcurrealarealizacióndeltipo,lapenamáximaesde9añosy,debidoaello,eltérminoseagota5añosdespuésdelafirmezadelaacusación.
1.3.3.Falsedadideológicaendocumentopúblico:Ellímitemáximodelartículo219delCódigoPenalanterioresde10años,yeldelartículo286delactualesde8.Eltérmino,porlotanto,esde6añosy8meses(paraelservidorpúblico)yde5años(paraelparticular).
1.3.4.Falsedadendocumentoprivado:Elextremosuperiordeestaconductaesde6añosdeprisión(artículo221delDecretoLey100de1980).Laacciónprescribeen5años,paraelparticular,yen6añosy8mesesparaelservidorpúblico.
1.4.Laresolucióndeacusacióndeprimerainstanciafueobjetodeapelaciónyconfirmadaparcialmente,convariasmodificaciones,porlaFiscalíaDelegadaanteelTribunalmedianteprovidenciade20defebrerode2004[7].Eltrámitedenotificaciónyejecutoriadedichadecisiónseacabóel23demarzodeeseaño[8].
Elfallodesegundainstanciafueproferidoel30dejuniode2010[9].Culminadoeltrámitedelosrecursosdecasacióninterpuestos,lasdiligenciasllegaronaestaCorporaciónel1ºdediciembrede2010[10].
Deestamanera,saltaalavistaquelasconductaspuniblesdecontratosincumplimientoderequisitoslegales(enlascalidadesdecómpliceeinterviniente),falsedadideológicaendocumentopúblicoyfalsedadendocumentoprivado,atribuidasaRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LUISALFREDOGARCÍAREY,LIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL,MARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJO,ÁNGELROJASOROZCO,CARLOSARTUROMOLINAPARRAyGABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS,estabanprescritasparaelmomentoenquefueronremitidasalaCorte.Ello,porcuantoentreel23demarzode2004yel1ºdediciembrede2010transcurrieron6años,8mesesy5días,lapsoquesuperacualquieradelostérminosseñaladosenprecedenciaparalosreferidosdelitos,contadosdesdelaejecutoriadelaresoluciónacusatoria.
LaSalatambiénadvierteprescritas,aestaalturadelaactuación,lasaccionesprevistasparalosdelitosdecontratosincumplimientoderequisitoslegalesimputadosatítulodeautoríaocoautoría(estoes,losrelativosalosprocesadosRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMOyÁNGELROJASOROZCO),porcuantoeltérminode8añosexpiróelpasado23demarzo.
Enesteordendeideas,esdeberdelaSaladeclararprescritaslasaccionespenalesporlasconductasdecontratosincumplimientoderequisitoslegales,falsedadideológicaendocumentopúblicoyfalsedadendocumentoprivado.
Ycomodebidoalaconfiguracióndeestacausaldeextincióndelaacciónpenallaactuaciónprocesalnopuedeproseguirse,decretarálacesacióndelprocedimientoquepordichasconductaspuniblesseadelantócontraRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LUISALFREDOGARCÍAREY,LIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL,MARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJO,ÁNGELROJASOROZCO,CARLOSARTUROMOLINAPARRAyGABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS.
2.Delaredosificaciónpunitiva
2.1.Enrazóndelreconocimientodelaprescripcióndelasaccionespenalesmencionadas,laspenasquedarándelasiguientemanera:
2.1.1.RAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMOyÁNGELROJASOROZCOfueroncondenadoscomoautoresdeldelitodepeculadoporapropiación,cadauno,a105mesesdeprisión[11],$138’186.761demultay105mesesdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicas[12].
2.1.2.LUISALFREDOGARCÍAREYyLIBARDOGONZÁLEZVILLAMILfueroncondenadoscomocómplicesdepeculadoporapropiacióna66mesesdeprisión[13],$138’186.761demultay66mesesdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicas[14].
2.1.3.YCARLOSARTUROMOLINAPARRAfuecondenadocomointervinientedeldelitodepeculadoporapropiacióna6años,4mesesy20días(o2.330días)deprisión[15],138’186.761demultay2.330díasdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicas[16].
2.2.Comolasaccionesporlosdemásdelitosporloscualesfueronsentenciadoslosaludidosprocesadosprescribieron,lasrespectivassancionesquedaránreducidasalosguarismosencomento.
EncuantoaMARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJOyGABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS,laSalaordenaráelarchivodefinitivodelasdiligenciasparaestaspersonas,debidoaquetodaslasaccionesseguidasaellasprescribieron,asícomodispondrálacancelacióndeórdenesdecaptura,registrosyanotacionesqueentalsentidoobrenensucontra.
3.Delasdemandas
3.1.Lacasaciónesunrecursoextraordinarioyregladoquepermitecuestionar,anteelmáximorepresentantedelajusticiaordinaria,lacorrespondenciadeunfallodesegundainstanciaconelordenjurídico.
Dichaconfrontaciónrepercutirásiesdescubiertoenlaprovidenciaunerror,yaseapropuestoporelrecurrenteoadvertidodeoficioporlaCorte.
Unadecisiónajustadaaderecho,porelcontrario,esaquellaquelograsobrevivirracionalmentealacrítica.
Lacríticaseráintrascendentesinolograrefutarlasentencia,esdecir,sinodemuestra,bajolosparámetrosjurisprudenciales,queriñeconlaConstituciónPolítica,laleyolosprincipiosquelasrigen.
Deahíqueelartículo213delaLey600de2000(CódigodeProcedimientoPenalaplicableparaelpresenteasunto)establecequenoseadmitiráelescritoquenoreúnalosrequisitosdelartículo212ibídem,entreloscualesseincluye“laenunciacióndelacausalylaformulacióndelcargo”,asícomolaobligacióndeindicar“enformaclarayprecisasusfundamentos”.
3.2.EnelcasoqueconcitalaatencióndelaSala,lasdemandaspresentadasporlosapoderadosdeRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LUISALFREDOGARCÍAREYyLIBARDOGONZÁLEZVILLAMILcarecendeclaridad,noestánapoyadasencausaldeprocedenciaalgunaosoninfundadasporcompleto.Veamos:
3.2.1.DemandaenrepresentacióndeRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO
Delostresreprochesqueenrazóndelfenómenodelaprescripciónquedanporanalizar,losdosprimeroscarecendefundamentosyelúltimopartedeunsupuestofácticocontrarioalarealidaddelproceso:
3.2.1.1.Violaciónindirectadelaleysustancialporvulneracióndelprincipioindubioproreo.Cuandoensededecasaciónseplantealaviolaciónindirectadelaleysustancial,aldemandanteleasistelacargadeprecisarsidetratadeunparticularyconcretoerrordederecho,obienunodehecho.
Cuandolopropuestoesunerrordederecho,elrecurrentetienelaobligaciónde(i)precisarlamodalidaddelvicio,quepuedeobedeceraunfalsojuiciodelegalidado,excepcionalmente,aunfalsojuiciodeconvicción;(ii)indicarelpreceptodesconocidoovulneradoporeladquem;y(iii)demostrarqueelerrorsuscitóladecisiónqueapareceenlaparteresolutivadelasentencia,demodoquesinéstehubieradebidoproferirseotradistinta.
Enloquealfalsojuiciodelegalidadrespecta,sedacuandoeljuzgadorleotorgavalidezjurídicaaunaprueba,equivocándosealconsiderarquecumpleconlasexigenciasformalesdeproduccióneincorporación,ocuandoleniegavalidezalmediodeconvicción,apesardequesíhabíaobservadolosrequisitosencomento.
Yelfalsojuiciodeconvicciónocurrecuandoeljuzgadorleniegaalapruebaelvalorquelaleyleasigna,oledaunoquelegalmentenolecorresponde.Perocomoelordenamientojurídicodelpaísobedecealsistemadelapersuasiónracionalodelibrevaloracióndelaprueba,sólosepresentaríaencontadoscasos,comocuandoeljuezdesconocelatarifalegalnegativaqueellegisladorconsagraenelartículo314delaLey600de2000,relacionadaconlosinformesquelapolicíajudicialelaboradentrodelaslaborespreviasdeverificación.
Porotraparte,siloqueseplanteaesunerrordehecho,laSalahadichoquesuconfiguracióntansóloobedeceatresclases:
(i)Falsojuiciodeexistencia:Sepresentacuandoeljuezocuerpocolegiado,alproferirelfalloobjetodelextraordinariorecurso,omitenporcompletovalorarelcontenidomaterialdeunmediodepruebaquehacepartedelaactuación(yque,porlotanto,fuedebidamenteincorporadoalexpediente).Otambiéncuandoleconcedenméritoprobatorioaunoquejamásfuerecaudadoy,porello,suponesuexistencia.
(ii)Falsojuiciodeidentidad:Ocurrecuandoeljuzgador,alemitirelfalloimpugnado,distorsionaotergiversaelcontenidofácticodedeterminadomediodeprueba,haciéndoledecirloqueenrealidadnodice,bienseaporquerealizaunalecturaequivocadadesutexto,oporqueleagregaaspectosquenocontiene,oporqueomitetenerencuentapartesrelevantesdelmismo.
(iii)Falsoraciocinio:SeconstituyecuandoelTribunalvaloralapruebaensuintegridad,perosealejaenlamotivacióndelfallodelospostuladosdelasanacrítica,esdecir,deunaconcretaleycientífica,principiológicoomáximadelaexperiencia.
Cualquieradeestosyerrosdebesertrascendente,loquesignificaquefrentealavaloraciónconjuntadelapruebarealizadaporelTribunaloporambasinstancias(segúnseaelcaso),suexclusióntendríaqueconduciraunadecisióndistintaalaquefuemateriadeimpugnación.
Eldemandante,enestecaso,nopropusounerrordederechoodederechoalguno.Simplemente,adujoquelasegundainstanciahabíaincurridoenunaviolaciónindirectadelaleysustancial,debidoalaexistenciade“múltiplesdudasquesobresalenentodoelprocesorespectodelaposibleresponsabilidad”[17].Ynisiquierasepreocupóporsustentardealgunamaneralaconsistenciadetalaseveración.
Elreproche,porconsiguiente,esinfundado.
3.2.1.2.Errordehechoporfalsoraciocinio.Cuandoeldemandanteencasaciónproponeunerrordehechoporfalsoraciocinioenlavaloracióndelaprueba,laSalatienedichoquelecorrespondelassiguientescargasprocesales:
(i)SeñalardemaneraespecíficaenelescritodedemandalapruebaoinferencialógicaconlacualelTribunalincurrióenunerror,desuertequesilodenunciadotienerelaciónconlaconstruccióndelindicio,deberáindicarenquéfasedelprocesointelectualdesuelaboracióntuvolugar,esdecir,sienelanálisisprobatoriodelhechoindicadoroenlaobtencióndelainferencia.
(ii)Precisarlaregladelasanacríticaquebrantadaenlamotivacióndelfallo.Elloimplicadeterminarcuálfueelconcretopostuladodelalógica,lamáximadelaexperienciaoelprincipiocientíficodejadodeaplicaroreconocidoindebidamentedentrodelaapreciacióndelaprueba.
Y(iii)acreditarlatrascendenciadelerror,aspectoquepresuponeeldeberdevalorarnuevamenteelconjuntoprobatorioquesirviódefundamentoalasinstancias,paraevidenciarqueconsuexclusiónladecisiónadoptadahabríasidosustancialmentedistinta.
Ningunodeesosrequisitoscumplióelapoderadofrentealcargoenelcualformulóunfalsoraciocinio.SóloantepusoalaprovidenciadelTribunalsupropiavisióndeldebateprobatorio.Deahíqueelreprocheplanteadonoestállamadoaprosperar.
3.2.1.3.Faltadeconsonanciadelfalloimpugnadoconloscargosformuladosenlaresolucióndeacusación.Eldemandantepartiódeunasituaciónprocesalcontrariaalarealidaddelaactuación.Adujoqueenlasprovidenciasqueintegranlaresoluciónacusatoriajamásseatribuyólacircunstanciaprevistaenelinciso3ºdelartículo133delCódigoPenalanterior(actualinciso2ºdelartículo397delaLey599de2000),deacuerdoconlacuallapenaseaumentaráhastaenlamitadsiloapropiadosuperaunvalorde200salariosmínimoslegalesmensualesvigentes.
Sinembargo,enlacalificacióndelméritodelsumariodeprimergrado,seadvierteenlapartemotivadelaprovidencia,ydemaneraconcretaenelapartadoconeltítulo“LAOCURRENCIADELHECHOYADECUACIÓNTÍPICA”[18],enelacápiterelativoaldelitodepeculadoporapropiación[19],laimputaciónenlacualelfuncionarioinstructorinclusotranscribióensuintegridadlacircunstanciaextrañadaporeldemandante:
“Siloapropiadosuperaunvalordedoscientos(200)salariosmínimoslegalesmensualesvigentes,dichapenaseaumentaráhastaenlamitad(1/2)”[20].
Asímismo,desdeelpuntodevistafáctico,enlaresolucióndeacusacióndeprimerainstanciafueronrelacionadosloscostosdecadacontrato,asícomodelassumasqueeranatribuidascomoobjetodeapropiación[21].Aunquelaprovidencianoprecisóeltotaldelacuantía,delasimpleenumeracióndelosdinerosimplicados,sedesprendelaadecuaciónalpredicadonormativo,esdecir,queelobjetomaterialdeldelitosuperabaelvalorde200salariosmínimospara1997(estoes,$34’401.000).Porejemplo:
“Elpeculadoporapropiación,pues,continúaaumentando.Másdetrescientoscincuentamillonesdepesos”[22].“Enestosdosconmutadores,elpeculadoporapropiaciónesmásqueevidente.Veinticincomillonesdepesos”[23].“Mástodavíaaumentadoelpeculadoporapropiaciónenotros$22’044.789[…]”[24].“Súmesealpeculadoporapropiación,cadavezmásclaro,los$55’231.256[…]”[25].“Ladiferenciaesdediezmillonesdepesospagadosdemásenrelaciónconelobjetocontractualejecutado”[26].
Sialfinallasinstanciasconsiderarondemostradoquelaapropiaciónascendióúnicamentealasumade$138’186.761(enlamedidaenquehubocontratosrespectodeloscualesnoseprobólaconducta),ellonoafectaladebidaconsonanciadelosfallosconloscargosimputadosenlaacusación.Lapropuesta,entonces,carecedesoportes.
3.2.2.DemandaanombredeLUISALFREDOGARCÍAREY.Elúnicocargopropuestoporelrecurrenteesinocuo,puesformulóunproblemajurídicodefondoquenotrasciendeparaefectosdeladecisiónadoptadaporlasinstancias.
Enefecto,eldemandantepretendíaprobar(y,entodocaso,nolohizo)quelasúnicasconductasqueatítulodecómpliceselehabíanatribuidoalprocesadoeranlasatinentesaloscontratos030,031y038de1997.Agregabaelabogadoquecomolossobrecostos(estoes,losdinerosobjetodeapropiación)dedichascontratacionesnosobrepasabanlos200salariosmínimosdeeseentonces,noselepodíacondenaralprocesadoconelincrementoprevistoenelinciso3ºdelartículo133delCódigoPenalanterior.
Perounacosaeslaobjetividaddelaparticipación,asínoseaesencial,alarealizacióndelaconductapunibleyotracosamuydistintaeslaatribución,atítulodecomplicidad,delreferidodelito.
Enotraspalabras,lacontribuciónenlafaseobjetivadeldelitoenlacomplicidadnoexcluyenecesariamentelaaplicacióndelprincipiodeimputaciónrecíproca,tambiénpredicableenlacoautoría,segúnelcualcuandohayacuerdopreviooconcomitanteydivisióndetrabajolosresultadostípicosqueproduzcacadaunodelospartícipestambiénlesonachacablesatodoslosdemás.
Enesteordendeideas,aldemandantenolecorrespondíaplantearenestecasoqueelaportenoesencialdeLUISALFREDOGARCÍAREYseredujoúnicamenteaundeterminadonúmerodecontratos.Teníaqueprobarquedichacontribuciónnohabíasidoelfrutodeunacuerdocriminal,niquelohechoporelprocesadohacíapartedeunadivisiónfuncionaldetareas,oquejamástuvoconocimientodelasotrasapropiacionesirregularesefectuadas.Peronolohizo.Porelcontrario,enlaacusacióndesegundainstancia,sesostuvoqueenestapersonaconcurriótantoelelementoobjetivodelaportecomoloselementossubjetivosdelacuerdoyelconocimientodelasituacióntípica:
“Nosepuedeafirmar,comolohaceladefensa,queafaltadedemostracióndeunacuerdo(expreso)previo,nohaylugararesponsabilidad,falaciaquesedevelasisetieneencuentaqueelacuerdopuedeserconcomitanteconeldesarrollodelaaccióncriminal,expresootácito,yenlafaseprecontractual,contractualoposcontractual.
”EnelcasodelprocesadoGARCÍA,puedeaducirsecongradodecertezaqueelacuerdofuetácitoyconcomitanteconelmomentoenqueésteaccedeafirmarlasreferidasactascomomiembrodelreferidocomité,conplenaconcienciayvoluntaddelailicituddesuprocederydelacontribuciónque,consuconducta,hacíaasusjefesautoresdelasconductasyartíficesdeltrámite,incluidoelsegmentorelacionadoconlaparodiadelComitédeComprasyEvaluaciones.
”Esteprocesado[…]eratambiéndirectivo,demásresponsabilidadycompromisoqueelcargodelosdependientes[…],teníaconocimientosobreelcampodelacontrataciónpública,teníamásexperienciaenlamateriaydentrodelainstitución,eraquiendebíaorientarelComitédeComprasyEvaluaciones[…]
”[…]¿Porquéentoncesconeseconocimientoyenesascircunstanciasfirmólasactas?Nohayrespuestadiferente:contribuirenesemomentoconladelincuenciadesarrolladaporlosautores”[27].
Deahíquelaposturasostenidaporlasinstancias,deacuerdoconlacualelaporteenelgradodecomplicidaddeGARCÍAREYerarelevanteparalarealizacióndetodoeldelitodepeculadodeapropiaciónynotansoloalaapropiacióndelossobrecostosdetrescontratos.Enpalabrasdeladquem:
“Igualmenteseconcluyequeseregistróunasolaconductapunibledepeculadoporapropiación,ynounconcursorealdedelitos,talycomoloplanteóeldefensordelprocesadoLUISALFREDOGARCÍAREYconbaseenlonormadoenelartículo31delaLey599de2000,porcuantosibienlaapropiaciónseprodujorespectodevarioscontratos,éstasedesarrollóconunmismopropósitofinal,constituyendolasvariasconductasunsolodelito[…]
”Enesteentendido,laapreciacióndelaaquofrentealaexistenciadeunsolopeculadoseencuentraprobada,aldesarrollarselaconductaconlaúnicafinalidaddeapropiacióndelosdinerospúblicosasignadosparafinalesdelaño1997,aunquehayasidorealizadofrenteadistintoscontratos,pueselfindelictivodelosdirectivosdelSENAeraéseylamaneraparalograrlofueelfraccionamientodelacontratación,celebrándolaconlaspersonaspreviamenteacordadas”[28].
Enesteordendeideas,ladiscusiónrelativaasielaporteefectuadoporLUISALFREDOGARCÍAREYsecircunscribióúnicamentealoscontratosmencionadosporeldemandante,ositambiénalosotrosquefueronobjetodeapropiaciónilícitaderecursosestatales,esintrascendente.
3.2.3.DemandaenrepresentacióndeLIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL
3.2.3.1.Violaciónindirectayviolacióndirectadelaleysustancialporimponerlapenade66mesesdeprisiónynolade36meses.Elprofesionaldelderechodesconocióalproponerestosdosreprocheselprincipiodenocontradicción,tambiénexigibleenmateriadelextraordinariorecursodecasación,segúnelcualanadieleeslícitoplantearqueunasolacosaesynoesalmismotiempo.
Enefecto,paraelrecurrente,elmismoproblema,relacionadoconlaindividualizacióndelapenaimponibleporeldelitodepeculadoporapropiación,constituíatantounaviolacióndirectadelaley(atinenteadiscusioneseminentementenormativasojurídicas)comounaindirecta.Amboscargos,porlotanto,seexcluyendadaestaincoherencia.
Decualquiermodo,eldebatejurídicoquedefondopretendíaexponereldemandantecarecíadesustento.Segúnelcensor,laprimerainstanciaindividualizólapena,dentrodelllamadocuartomínimo,enunmontode86mesesdeprisión,ynoenelmínimode36meses,conbaseunacircunstanciapersonaldelprocesado(sugradodeinstrucción)quenisiquierateníadurantelaépocaderealizacióndelhecho,asícomootrosfactoresquenohacenpartedelosparámetrosdefijacióndelapenadelartículo61delCódigoPenal.
Perodelasimplelecturadelfallo,saltaalavistaquelaanteriorposturanoesajustadaalarealidaddelodecidido.Enpalabrasdelaquo:
“[…]lapenaaimponeralaludidaprocesadonopuedeserlamínimadelprimercuarto,sinoquedebesede66mesesdeprisión,puesauncuandolaformadecoparticipaciónaludidafuelacomplicidad,acontecequeeraabogado,conespecializaciónenderechoadministrativoyenderechoconstitucional,porloqueleeramásexigibleactuarconformeconesaprofesión[…]
”Delamismamanera,consuproceder,GONZÁLEZVILLAMILcolaboróparaqueselograralaapropiacióndeunequivalentemayora618salariosmínimoslegalesmensualesvigentesparaelaño1997,cifraéstaquetriplicaelmáximoprevistoenelincisotercerodelartículo133delDecretoLey100de1980,paraquelapenamáximaimponibleseaumentarahastaenlamitad”[29].
Paralajuez,elelementodemayorreprochenoerademaneradirectaelgradodeinstruccióndelprocesado,sinosuconocimientodelderechoy,porlotanto,la“intensidaddeldolo”,factorprevistoenelinciso3ºdelartículo61delCódigoPenal,frentealaconductalesivaporélejecutada.Yquepara1997LIBARDOGONZÁLEZVILLAMILaúnnotuvieralaespecialización,noesunargumentoquelerestesuficientefuerzaalcriterio,puesentodocasoeraabogado.
Adicionalmente,esunargumentoajustadoaderecho,relativoalfactordeindividualización“gravedaddelaconducta”,queelmontodeloapropiadotriplicaraelmínimoprevistoporellegisladorparaincrementarhastaenlamitadlapenaporeldelitocontralaadministraciónpública.Sóloestarazónerasuficienteparanoimponerelmínimode36mesesdeprisiónseñaladoenlanormaydejarloenlos66mesesalapostreseñalados.
Losreproches,enconsecuencia,soncontradictorioseirrelevantes.
3.2.3.2.Errordehechoporfalsojuiciodeidentidad.Eldemandantenisiquieraserefirióamedioprobatorioalgunodelcualpudierapredicarseunatergiversación,lecturaequivocadaocercenamientorespectodeunaaserciónfácticatrascendenteparaloshechosporloscualeselprocesadofuejuzgadoyhalladoculpabledeldelitodepeculadoporapropiación.
Elprofesionaldelderecho,simplemente,expusosupropiavaloracióndelapruebaparaconcluir,demanerairrelevanteaestaalturadelaactuación,queensuopiniónunacuerdoprevioentrelosimplicadosjamáshabíaexistido.
Elcargo,entonces,estádestinadoalfracaso.
3.3.Alobrardeestaforma,concluyelaCortequelosdemandantesnopropusierondesdeunaópticadelorazonableerroralgunoenladecisiónmateriadelrecursoextraordinario.YcomolaSala,unavezanalizadoelexpediente,tampocoadvierteviolacióndelasgarantíasjudicialesdelosprocesados,noadmitirálosescritosdedemandacontraelfallodictadoporelTribunal.
Porúltimo,precisaráquelasentenciadeladquempermaneceráincólumeentodoslosaspectosqueenlapresenteprovidencianofueronobjetodemodificación.
Enméritodeloexpuesto,laCORTESUPREMADEJUSTICIA,SALADECASACIÓNPENAL,
RESUELVE
1.DECLARARprescritalaacciónpenalporlasconductaspuniblesdecontratosincumplimientoderequisitoslegales,falsedadideológicaendocumentopúblicoyfalsedadendocumentoprivado.
2.ORDENAR,enconsecuencia,lacesacióndelprocedimientoadelantadocontraRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LUISALFREDOGARCÍAREY,LIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL,MARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJO,ÁNGELROJASOROZCO,CARLOSARTUROMOLINAPARRAyGABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS,porlosreferidosdelitos.
3.Comoconsecuenciadeloanterior,REDOSIFICARlaspenasdelasiguientemanera:
RAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO:105mesesdeprisión,$138’186.761demultay105mesesdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicascomoautordeldelitodepeculadoporapropiación.
LUISALFREDOGARCÍAREY:66mesesdeprisión,$138’186.761demultay66mesesdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicascomocómplicedepeculadoporapropiación.
LIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL:66mesesdeprisión,$138’186.761demultay66mesesdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicascomocómplicedepeculadoporapropiación.
ÁNGELROJASOROZCO:105mesesdeprisión,$138’186.761demultay105mesesdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicascomoautordelaconductapunibledepeculadoporapropiación.
YCARLOSARTUROMOLINAPARRA:6años,4mesesy20díasdeprisión,138’186.761demultay6años,4mesesy20díasdeinhabilitaciónparaelejerciciodederechosyfuncionespúblicas.
4.ORDENARelarchivodefinitivodelasdiligenciasseguidascontraMARÍACONSTANZAPAZMIÑOVALLEJOyGABBYMARCELARODRÍGUEZCORTÉS.Asímismo,disponerlacancelacióndeórdenesdecaptura,registrosyanotacionesquealrespectohayaacercadeestaspersonas.
5.NOADMITIRlasdemandasdecasacióninterpuestasporlosapoderadosdeRAMÓNJOSÉSARMIENTOPALOMO,LUISALFREDOGARCÍAREYyLIBARDOGONZÁLEZVILLAMIL.
6.PRECISARquelasentenciadelTribunalSuperiordeBogotápermaneceráincólumeentodoslosdemásaspectosquenofueronobjetodemodificación.
Contraestaprovidencia,noprocederecursoalguno.
Notifíquese,cúmplaseydevuélvasealTribunaldeorigen
JOSÉLEONIDASBUSTOSMARTÍNEZ
JOSÉLUISBARCELÓCAMACHOFERNANDOALBERTOCASTROCABALLERO
SIGIFREDOESPINOSAPÉREZMARÍADELROSARIOGONZÁLEZMUÑOZ
AUGUSTOJ.IBÁÑEZGUZMÁNLUISGUILLERMOSALAZAROTERO
JULIOENRIQUESOCHASALAMANCAJAVIERZAPATAORTIZ
NUBIAYOLANDANOVAGARCÍA
Secretaria
[1]Folios45-195delcuadernoXIXdelaactuaciónprincipal.
[2]Folios3-181delcuadernodelaFiscalíaDelegadaanteelTribunal.
[3]Reversodelfolio198ibídem.
[4]Folios1-290delcuadernoXIIdelaactuaciónprincipal.
[5]Cf.numeral1delas‘CONSIDERACIONES’.
[6]Sentenciade30dejuniode2004,radicación18368.
[7]Folio3delcuadernodelaFiscalíaDelegadaanteelTribunal.
[8]Folio200ibídem.
[9]Folio138delcuadernoIdelTribunal.
[10]Folio3delcuadernodelaCorte.
[11]Folios237delcuadernoXIIdelaactuaciónprincipal.
[12]Folio239ibídem.
[13]Folios256y265ibídem.
[14]Folio257y266ibídem.
[15]Folio247ibídem.
[16]Folio248ibídem.
[17]Folio25delcuadernoIIdelTribunal.
[18]Folios72-98delcuadernoXIXdelaactuaciónoriginal.
[19]Folios94-98ibídem.
[20]Folio95ibídem.
[21]Folios156-178ibídem.
[22]Folio159ibídem.
[23]Folio164ibídem.
[24]Folio167ibídem.
[25]Folio170ibídem.
[26]Folio175ibídem.
[27]Folios133-134y135delcuadernodesegundainstanciadelaFiscalía.
[28]Folios182-183delcuadernoIdelTribunal.
[29]Folios256-257delcuadernoXIIdelaactuaciónprincipal.