![Page 2: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/2.jpg)
İçindekiler 1. İklim Değişikliği ile İlgili Temel Kavramlar
1. Hava, İklim ve İklim sistemi 2. Atmosferin yapısı, Sera etkisi ve İklim değişikliği
2. İklim Değişikliğinin Sebepleri 1. Doğal sebepler 2. İnsan kaynaklı sebepler
3. İklim Değişikliğinin Küresel ve Yerel Etkileri 1. Buzulların erimesi ve deniz seviyesi yükselmesi 2. Aşırı hava olayları, kuraklık, fırtına, sel vs. 3. Tarıma etkileri 4. İnsan sağlığına etkileri 5. Ekosistemlere etkileri
4. Çözüm Arayışları 1. Küresel Çalışmalar 2. Ulusal Çalışmalar
Ali Uzun
![Page 3: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/3.jpg)
İklimle ilgili tanımlar
• Hava durumu: Bir yerde görülen kısa süreli hava şartlarıdır (birkaç saat ya da gün).
• İklim: Bir yerde hüküm süren uzun yıllık ortalama hava şartlarıdır (30-40 yıl).
Ali Uzun
![Page 4: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/4.jpg)
İklimin önemi
Ali Uzun
• İklim, • yeryüzü şekillerini, • hidrografik özellikleri, • toprak özelliklerini, • canlı tür ve
topluluklarını, • yerel kültürü ve insan
faaliyetlerini etkiler.
![Page 5: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/5.jpg)
İklim değişikliği nedir?
• İklim değişikliği, • bir bölgede hüküm
süren ortalama hava şartlarının uzun vadeli değişmesidir.
• Yerkürenin jeolojik geçmişinde doğal yollarla meydana gelmiş önemli iklim değişmeleri olmuştur.
Ali Uzun
![Page 6: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/6.jpg)
Atmosferdeki gazların sera etkisi • Fransız Fizikçi Joseph Fourier • 1824’de güneşe çok uzak
olduğu için dünyanın donmuş olması gerektiğini,
• kızılötesi radyasyonun doğal sera gazları tarafından tutulması nedeniyle bunun gerçekleşmediğini belirtmişti.
http://slideplayer.com/slide/4157686/, 29.04.2016
Ali Uzun
![Page 7: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/7.jpg)
Atmosferin doğal sera etkisi
• Güneşten gelen ışınlar yeryüzünü ısıtır.
• Isınan yeryüzü kızılötesi ışın yayar.
• Kızılötesi ışınlar sera gazları tarafından tutulur ve hava ısınır.
• Eğer doğal sera etkisi olmasaydı, ortalama hava sıcaklığı 15 °C değil, -18 °C civarında olacaktı.
Ali Uzun
![Page 8: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/8.jpg)
Yerin Enerji Bilançosu (nasa, 2002)
• Güneşten gelen: %100 • Atmosferde tutulan:
%19 • Yer tarafından tutulan:
%51 • Uzaya geri yansıyan:
%30 • Yerden yayılan enerji:
%100 • Atmosferde tutulan:
%30 • Uzaya kaçan: %70
Ali Uzun
![Page 9: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/9.jpg)
Fosil yakıt kullanımı ve sera gazları
• Nobel ödüllü İsveçli fzikokimyacı Svante August Arrhenius (1859-1927),
• 1896’da fosil yakıt kullanımının CO2 gazı oranını artırdığını,
• bunun da iklim değişmesine sebep olabileceğini öngörmüştü.
https://ekogazete.wordpress.com/2016/02/26/nereden-cikardiniz-su-iklim-degisimi-safsatasini/, 29.04.2016 Ali Uzun
![Page 10: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/10.jpg)
Küresel iklim değişikliği nedir? • BMİDÇS’ye göre, • iklim değişikliği, • karşılaştırılabilir bir zaman
diliminde, • doğal iklim değişikliğine ek
olarak, • beşeri faaliyetlerle
atmosferin bileşiminin bozulması nedeniyle
• iklimde oluşan değişikliktir.
Ali Uzun
![Page 11: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/11.jpg)
İklim değişmesinin sebepleri
• Doğal sebepler – Güneşten gelen
enerjideki değişmeler, – Volkanik faaliyetler, – Göktaşı çarpmaları, – Dünyanın uzaydaki
hareketleriyle ilgili değişmeler vs.
• İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi
Ali Uzun
![Page 12: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/12.jpg)
Dördüncü Zaman İklim Değişiklikleri
Avrupa ve Alpler’de Soğuk dönemler (Buzul)
Avrupa ve Alpler’de Sıcak dönemler (Buzularası)
Günümüz (Post glasiyal)
Würm
Riss-Würm
Riss
Mindel-Riss
Mindel
Günz- Mindel
Günz
Tuna-Günz
Tuna (Donau)
Biber-Tuna
Biber Ali Uzun
![Page 13: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/13.jpg)
İklim değişimi nasıl inceleniyor?
• Ağaç yaş halkaları, • Mercan halkaları, • Varv depoları, • Paleosoller, • Polen analizleri, • Buzul karotları vs.
incelenerek iklim değişmeleri araştırılmaktadır.
Ali Uzun
![Page 14: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/14.jpg)
Dünyanın hareketleri ve iklim
Ali Uzun
Hareketin adı
Hareketin şekli Süresi Klimatik sonuçları
Rotasyon Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi
24 saat Gece gündüz sıcaklık farkı
Revulusyon Dünyanın Güneş etrafında dönmesi
365 gün 6 saat Mevsimlik sıcaklık farkları
Presesyon Dünya ekseninin kesik koni oluşturması (topaç hareketi)
Yaklaşık 26,000 yıl Yer ekseni 1300 yıl sonra kutup yıldızı yerine Vega yıldızını gösterecek.
Kısa sürede etkisi önemsiz. Uzun vadede etkili
Nutasyon Presesyon hareketi sırasında eksendeki salınımlar.
Yaklaşık 18 yıl. İklim üzerindeki etkileri göz ardı edilebilir.
![Page 15: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/15.jpg)
Presesyon hareketi
• Dünya ekseninin kesik koni oluşturması (topaç hareketi)
• Yaklaşık 26,000 yıl • Yer ekseni 1300 yıl sonra
Polaris (Kutup yıldız) yerine Vega yıldızını gösterecek.
• Kısa sürede etkisi göz ardı edilebilir.
• Uzun vadede iklim üzerindeki etkisi önemlidir.
Ali Uzun
![Page 16: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/16.jpg)
Nutasyon hareketi • Nutasyon hareketi, • Presesyon hareketi sırasında
yer ekseninde meydana gelen yaklaşık 18 yıllık periyodik salınımlardır.
• İklim üzerindeki etkisi göz ardı edilebilir.
• (Şekil kaynağı: http://80.251.40.59/science.ankara.edu.tr/oozansoy/f-106/jiroskop.htm, 17.04.2016
Ali Uzun
![Page 17: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/17.jpg)
Rotasyon hareketi
• Gün içinde Güneşin farklı açılarla yere gelmesini sağlar.
• Gece gündüz arasında ve günün farklı saatlerinde aynı yerde sıcaklık farklarının oluşmasına sebep olur.
Ali Uzun
![Page 18: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/18.jpg)
Revulusyon hareketi ve mevsimlerin oluşumu
• http://yazarlikyazilimi.meb.gov.tr/Materyal/nigde/grup2/mevsimler/resim/d%C3%BCzen.png, 30.04.2016.
Ali Uzun
![Page 19: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/19.jpg)
İklimi etkileyen doğal etmenler
1. Dünyanın şekli ve enlem faktörü
2. Atmosfer dolaşım sistemi
3. Fırtınalar, tayfunlar 4. Okyanus akıntıları 5. Yer şekilleri, bakı
ve yükselti 6. Denize yakınlık.
Ali Uzun
![Page 20: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/20.jpg)
Dünyanın şeklinin iklime etkisi
• Dünyanın küresel oluşu, Güneşten gelen enerjinin enleme bağlı olarak değişmesine sebep olur.
• Bu ise büyük iklim kuşaklarının oluşmasına yol açar.
(Türkeş 2010’den değiştirilerek).
Ali Uzun
![Page 21: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/21.jpg)
Yeryüzünün iklim kuşakları (Türkeş 2010)
Ali Uzun
![Page 22: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/22.jpg)
Başlıca iklim kuşakları
Köppen-Greiger Sınıflandırması (Türkeş 2010)
• A: Nemli tropikal (sıcak) iklimler: Genel olarak nemli, tüm aylar +18 0C ve üzerinde. Kışsız iklimler.
• B: Kurak iklimler: Yıllık buharlaşma, yıllık yağıştan fazla; sürekli su açığı var.
• C: Nemli orta enlem iklimleri (ılıman): En soğuk ay 0 0C’den çok ve 18 0C’den az; en sıcak ay 10 0C’den çok.
• D: Nemli soğuk orta enlem iklimleri (kışları şiddetli): En soğuk ay 0 0C’ye eşit ya da altında, en sıcak ay 10 0C’den az, kışları şiddetli soğuk.
• E: Polar iklimler (kutupsal): En sıcak ay 10 0C’den az. Yazsız iklimler.
Ali Uzun
![Page 23: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/23.jpg)
Atmosfer dolaşım sistemi
• http://www.xplora.org/downloads/Knoppix/ESPERE/ESPEREdez05/ESPEREde/www.atmosphere.mpg.de/media/archive/1379.jpg, 30.04.2016
Ali Uzun
• Kutupların soğuk Ekvator kuşağının sıcak olması,
• basınç sistemlerini ve hava hareketlerini (rüzgârlar) oluşturur.
• Rüzgarlar geçtiği bölgelerin iklimini etkiler.
![Page 24: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/24.jpg)
Büyük fırtınalar
Bazı fırtınalar hem sık görülürler hem de geniş alanları etkilerler Bu nedenle hem hava şartlarını hem de iklimi etkilerler.
http://en.es-static.us/upl/2012/06/hurricane_Katrina_580-e1338560100123.jpg, 30.04.2016.
Ali Uzun
![Page 25: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/25.jpg)
Okyanus akıntıları
• Akıntılar sıcak sular kutuplara, soğuk suları Ekvator’a doğru taşır. • Okyanus akıntıları geçtikleri kıyıların iklimini etkiler • http://www.nasa.gov/images/content/435715main_atlantic2010032
5-full.jpg, 30.04.2016. Ali Uzun
![Page 26: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/26.jpg)
Yeryüzü şekilleri iklimi etkiler
Ali Uzun
Yükseklik arttıkça sıcaklık azalır, yağışlar artar. Güneşe bakan yamaçlar , daha çok ısınır.
![Page 27: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/27.jpg)
Deniz tesiri
• Deniz tesiri, yerel iklimi kontrol eden önemli faktörlerden biridir. Ali Uzun
![Page 28: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/28.jpg)
İklim sistemi nedir? • IPCC 2014’e göre, • İklim sisteminin • 5 temel bileşeni vardır:
1. atmosfer, 2. hidrosfer, 3. kriyosfer (buzul ve kar kütleleri), 4. yeryüzü ve 5. biyosfer (canlılar)
• İklim sistemi, insan faaliyetleri ve Güneş gibi dış etmenlerden etkilenen interaktif bir sistemdir.
Ali Uzun
![Page 29: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/29.jpg)
İklim Sistemi, https://www.ipcc.ch/ipccreports/tar/wg1/fig1-1.htm16.04.2014
Ali Uzun
![Page 30: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/30.jpg)
İklim sistemi (IPCC 2014)
• İnsanlar iklim sistemlerini etkilemektedir. • İklimdeki değişmeler doğal ve beşeri sistemleri
etkilemektedir. • Sanayi devriminden sonra sera gazı salımı
artmaya başlamıştır • Özellikle 1950’lerden sonra sera gazı salımı
giderek hızlanmıştır. • Sera gazları (CO2, CH4 ve N2O) son 800,000 yılın
en yüksek değerine ulaşmıştır.
Ali Uzun
![Page 31: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/31.jpg)
Atmosferle yeryüzü etkileşimi
• Havanın sıcaklığı, temas ettiği yüzeyden etkilenir.
• Yüzey üzerindeki havadan sıcaksa, hava ısınır.
• Yüzey üzerindeki havadan soğuksa, hava soğur.
• Öte taraftan, sıcak hava üzerinden geçtiği yüzeyleri ısıtıcı etki yapar.
Ali Uzun
![Page 32: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/32.jpg)
Atmosferin Bileşimi Oranı etkilenmeye gazlar (~ %99)
Oranı değişen gazlar (~ %1)
• Azot (N2): %78.1 • Oksijen (O2): %20.9 • Argon (Ar): %0.93
• Karbondioksit (CO2), • Metan (CH4), • Azotoksit (N2O) ve • Ozon (O3), • Su buharı (H2O).
Ali Uzun
![Page 33: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/33.jpg)
İnsan kaynaklı sera gazları
• Karbondioksit (CO2), • Metan (CH4), • Diazotoksit (N2O) ve • Ozon (O3), • Su buharı (H2O).
Ali Uzun
![Page 34: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/34.jpg)
İklim değişmesinin insan kaynaklı sebepleri
1. Sanayi 2. Enerji 3. Ulaşım 4. Tarımsal
faaliyetler 5. Ormansızlaşma 6. Atıklar
Ali Uzun
![Page 35: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/35.jpg)
Sera gazı miktarlarındaki değişim, (IPCC 2014)
Ali Uzun
![Page 36: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/36.jpg)
İklim Değişikliğine Sebep Olan İnsan Kaynaklı Etmenler
• Fosil Yakıt Kullanımı • Kömür, petrol ve doğal gazın kökeni, çürümüş bitkisel ve
hayvansal maddelerdir. • Karbon acısından zengin bu fosil yakıtlar yakıldıklarında büyük
miktarda karbondioksit, azot oksitler ve kükürt dioksit salarlar.
• Karbon açısından zengin fosil yakıtlar, yaygın olarak elektrik üretiminin yanı sıra sanayi sektöründe ve evlerde yakıt olarak kullanılır.
• Atmosferdeki sera gazı salımlarının %77’si petrol, kömür ve doğal gaz gibi fosil yakıtların yanmasıyla oluşur.
Ali Uzun
![Page 37: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/37.jpg)
Sera gazı salımı ve iklim değişimi
• 1750 - 2011 yılları arasında,
• insan kaynaklı CO2 salımı toplam 2040 ± 310 Mt olmuştur.
• Bunun yaklaşık • % 40’ı atmosferde, • % 30’u okyanuslarda, • geri kalanı ise • toprakta ve • bitkilerde birikmiştir.
Kaynak: IPCC video kaydı.
Ali Uzun
![Page 38: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/38.jpg)
Ormansızlaşma
Ali Uzun
![Page 39: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/39.jpg)
İnsan kaynaklı CO2 artışı (IPCC 2014)
Ali Uzun
![Page 40: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/40.jpg)
Metan gazı (Bataklık gazı), (CH4)
Ali Uzun
• Küresel ısınmadan sorumlu ikinci en önemli gazdır. • Organik maddelerin oksijensiz ortamda ayrışması ile
oluşur.
![Page 41: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/41.jpg)
Metan gazının doğal kaynakları
Başlıca metan gazı kaynakları: Pirinç tarlaları, bataklıklar, çöp yığınları, doğal gaz borularının ek yerleri, geviş getiren hayvanlar vs.
Ali Uzun
![Page 42: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/42.jpg)
Azot oksitler
• Bugün atmosferdeki azot oksit oranı, 200 yıl öncesine göre %15 oranında daha fazladır.
• Atmosferdeki oranı 319 ppb (milyarda bir kısım) civarındadır.
• Başlıca kaynakları: • Azotlu gübreler, • bitki örtüsünün
yakılması ve • sanayi faaliyetleri vs.
Ali Uzun
![Page 43: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/43.jpg)
Su buharı
• Su buharı atmosferdeki en yoğun ve en önemli sera gazıdır.
• Küresel ısınma atmosferde tutulan su buharı ve bulut miktarını artırmaktadır.
Ali Uzun
![Page 44: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/44.jpg)
Sera gazlarının son 650 bin yıllık değişimi (Türkeş 2010)
Ali Uzun
![Page 45: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/45.jpg)
Yaşanabilir bir dünya için,
Kirletmeyelim Temizleyelim
Ali Uzun
![Page 46: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/46.jpg)
Prof. Dr. Halil İbrahim Zeybek
1. İklim Değişikliğinin Küresel ve Yerel Sonuçları 2. İklim Değişikliğini Önleme Çalışmaları
![Page 47: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/47.jpg)
İklim değişiminin Küresel ve Yerel Etkileri
Ali Uzun
• Aşırı iklim olayları görülüyor • (Sıcaklar artıyor, buharlaşma artıyor, atmosferdeki su
buharı miktarı artıyor, sağanak şekilli yağışlar artıyor vs.)
• Buzullar, deniz buzları ve buzul çevresi alanlar daralıyor • Deniz seviyesi yükseliyor. • Tatlı su kaynakları daralıyor. • Kurak alanlar genişliyor. • Orman yangınları artıyor. • Bulaşıcı hastalıkları artıyor.
![Page 48: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/48.jpg)
Ortalama Deniz Seviyesi
Yükselimi, IPCC 2014
Ali Uzun
![Page 49: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/49.jpg)
Orman yangınları artıyor
Ali Uzun
![Page 50: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/50.jpg)
Kuraklık ve çölleşme artıyor
Ali Uzun
![Page 51: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/51.jpg)
Kıyı çizgisi geriliyor
Ali Uzun
![Page 52: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/52.jpg)
Buzullar ve deniz buzları eriyor
Ali Uzun
Kaynak: http://www.csb.gov.tr/db/iklim/banner/banner592.pdf, 16.04.2016
![Page 53: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/53.jpg)
Deniz seviyesi yükseliyor
Ali Uzun http://www.unep.org/climatechange/, 29.04.2016
![Page 54: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/54.jpg)
İklim değişmesinin Etkileri
• http://historynewsnetwork.org/sites/default/files/153666-global%20warming%20image.jpg, 30.04.2016. Ali Uzun
![Page 55: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/55.jpg)
İklim Değişikliği ile Küresel Mücadele
• 1979, WMO Birinci Dünya İklim Konferansı • 1988, BM Küresel İklimin Korunması Kararı ve IPCC’nin kuruluşu • 1990, WMO İkinci Dünya İklim Konferansı • 1992, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
(BMİDÇS) • 1992, BM Çevre ve Kalkınma Konferansı, Rio Zirvesi • 1997, BMİDÇS Kyoto Protokolü • 1998, BMİDÇS Buenos Aires Eylem Planı • 2001, BMİDÇS Bonn Anlaşması • 2005, Kyoto Protokolü’nün yürürlüğe girmesi • 2009, WMO Üçüncü Dünya İklim Konferansı • 2015, Paris Anlaşması.
Ali Uzun
![Page 56: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/56.jpg)
IPCC Raporları
• IPCC (Hükümetler Arası İklim Değişimi Paneli) 1988’de kuruldu.
• IPCC bugüne kadar 5 rapor yayımladı: • 1. Değerlendirme Raporu 1990, • 2. Değerlendirme Raporu 1996, • 3. Değerlendirme Raporu 2001, • 4. Değerlendirme Raporu 2007, • 5. Değerlendirme Raporu 2014. • Ayrıca çok sayıda katkı, sentez ve özel rapor
hazırlandı.
Ali Uzun
![Page 57: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/57.jpg)
BM’nin Küresel İklimin Korunması Kararı
• 1988’de BM Genel Kurulu’nun “İnsanlığın bugünkü ve gelecek nesilleri için küresel iklimin korunması” kararında,
• “küresel iklim insanoğlunun ortak mirası, iklim değişikliği ortak sorunu” olarak nitelendirilmişti.
Ali Uzun
![Page 58: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/58.jpg)
1992, BM Rio Zirvesi
• Rio’da düzenlenen 1992 BM Çevre ve Kalkınma Konferansı’nda,
• İnsan kaynaklı küresel ısınmanın olumsuz etkilerine karşı
• uluslararası düzeyde işbirliğini öngören bir sözleşme imzalanmasına karar verilmiştir.
Ali Uzun
![Page 59: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/59.jpg)
1992, BM Rio Zirvesi «Gündem 21» ve «Yerel Gündem 21»
• 1992 Rio Zirvesi’nde, • Çevre sorunlarıyla başa
çıkabilmek ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşabilmek için “Gündem 21” adıyla bir ortak eylem planı kabul edilmiştir.
• Yerel Gündem 21, BM’ye üye ülkeler tarafından Gündem 21’in hedeflerine ulaşmak amacıyla yerel düzeyde oluşturulan çok sektörlü ve katılımcı bir süreçtir.
Ali Uzun
http://habitatkalkinma.org/projelerimiz/katilimyonetisim/yg21/, 30.04.2016
![Page 60: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/60.jpg)
1992, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi
• 1992’de Rio’da kabul edilmiş ve 1994’de yürürlüğe girmiştir.
• BMİDÇS’nin amacı, insan faaliyetlerinden kaynaklanan atmosferdeki sera gazı birikimini, tehlikeli etkiyi önleyecek bir düzeyde durdurmayı başarmaktır.
• Sözleşmeye Avrupa Birliği’yle birlikte 196 ülke taraf olmuştur.
• Taraf ülkeler gelişmişlik düzeylerine göre gruplara ayrılmıştır.
Ali Uzun
![Page 61: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/61.jpg)
Kyoto Protokolü
• 1997’de kabul edildi, 2005’te yürürlüğe girdi.
• Halen 192 ülke protokole taraf olmuştur.
• Protokolün iki eki vardır. • Ek-A’da, sera gazları ve kaynakları
yer almaktadır. • Ek-B’de ise sera gazı azaltma
taahhüdü olan ülkeler ve azaltma oranları bulunmaktadır.
• Ek-B’de yer alan ülkeler sera gazı emisyonlarını 1990 yılına göre; 2008-2012 arasında ort. % 5; 2013-2020 arasında ise ort. % 18 azaltmayı taahhüt etmiştir.
Ali Uzun
http://global.britannica.com/event/Kyoto-Protocol, 29.04.2016
![Page 62: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/62.jpg)
BMİDÇS Tarafları • Ek–1 Tarafları: 1992 yılı itibarıyla Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma
Teşkilatı (OECD) üyesi olan ülkeler, Avrupa Birliği ve eski Doğu Bloku ülkelerinden oluşmaktadır.
• Bu taraflar, iklim değişikliği ile mücadele politikaları geliştirmek, bunları uygulamak ve raporlamak ile yükümlüdür.
• Ek-2 Tarafları: Gelişmişlik düzeyi en yüksek olan Ek-1 taraflarından oluşur.
• Ek-1 yükümlülüklerine ilaveten, Ek-1’de yer almayan taraflara finans, teknoloji transferi ve geliştirme ile kapasite geliştirme yardımı yapma yükümlülükleri bulunmaktadır.
• Ek-1’de yer almayan bütün Taraflar Ek-1 dışı taraflar olarak anılmaktadır.
• Bu taraflar imkanları ölçüsünde iklim değişikliği ile mücadele politikaları geliştirmek, uygulamak ve raporlamakla yükümlüdür.
Ali Uzun
![Page 63: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/63.jpg)
BMİDÇS’ye göre ülkelerin durumları
Ali Uzun
![Page 64: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/64.jpg)
Kyoto Protokolü’ne taraf ülkeler
Ali Uzun
![Page 65: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/65.jpg)
BMİDÇS, Paris Antlaşması • 2015 Paris Antlaşması 195 ülkenin oy birliği ile kabul
edilmiştir. • Kyoto Protokolü gibi Paris Antlaşması da BMİDÇS’ni
uygulama amacına hizmet etmektedir. • 2020 yılı sonunda (Kyoto Protokolü uygulama dönemi
sonu) yürürlüğe girecektir. • Kyoto Protokolü’nden en önemli farkı, taraf ülkelerin
tanımının değişmesidir. • Kyoto Protokolü’nde ülkeler, Ek-1, Ek-2 ve Ek-1 dışı
şeklinde sınıflandırılmışken, • Paris Anlaşması’nda “gelişmiş olan ülkeler” ve
“gelişmekte olan ülkeler” olarak ikiye ayrılmıştır.
Ali Uzun
![Page 66: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/66.jpg)
İklim Değişikliği ile Ulusal Mücadele Çalışmaları
• Türkiye’de İklim Değişikliği ile Mücadele • Türkiye ve Uluslararası Müzakereler • Türkiye’de İklim Değişikliği ile Mücadele
Faaliyetleri • Türkiye’nin Paris Anlaşması İçin Sunduğu
Ulusal Katkı • Bireysel Olarak Alınabilecek Önlemler
Ali Uzun
![Page 67: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/67.jpg)
Çözüm
• Karbon ayak izimizi küçültelim.
• http://www.globalbilgiler.com/2015/12/karbon-ayak-izi-nedir.html, 30.04,2016
![Page 68: Prof. Dr. Ali Uzun aliuzun@omu.edu - iklimicindegisin.org file– Dünyanın uzaydaki hareketleriyle ilgili değişmeler vs. • İnsan kaynaklı sebepler – Sera etkisi Ali Uzun](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062402/5dd0e009d6be591ccb63200f/html5/thumbnails/68.jpg)
Kaynakça
Ali Uzun
• Türkeş, M. (2010). Klimatoloji ve Meteoroloji. Kriter Yayınevi, s.650. • https://www.ipcc.ch/ipccreports/tar/wg1/fig1-1.htm, 16.04.2016 • https://tr.wikipedia.org/ 16.04.2016 • http://www.csb.gov.tr/db/iklim/banner/banner592.pdf, 16.04.2016. • http://www.dsi.gov.tr/docs/iklim-degisikligi/iklim_degisikligi_cerceve_sozlesmesi_ve_turkiye.pdf?sfvrsn=2,
16.04.2016. • http://www.dsi.gov.tr/toprak-ve-su-kaynaklari, 16.04.2016. • http://www.ez2c.de/ml/solar_land_area, 16.04.2016. • http://80.251.40.59/science.ankara.edu.tr/oozansoy/f-106/jiroskop.htm, 17.04.2016. • http://polyconundrum.com/articles/climate/impacts/9203-threat-from-new-gases-found-in-air.html, 17.04.2016. • http://science.nasa.gov/media/medialibrary/2002/04/03/22apr_ceres_resources/rad_bal.gif, 30.04.2016. • https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/csk/EK-8.pdf, 29.04.2016. • http://www.rec.org.tr/dyn_files/32/286-Turkes2-REC-IDOE-II-IDCS-tarihce-isleyis.pdf, 29.04.2016. • http://www.unep.org/climatechange/, 29.04.2016 • http://global.britannica.com/event/Kyoto-Protocol, 29.04.2016 • https://ekogazete.wordpress.com/2016/02/26/nereden-cikardiniz-su-iklim-degisimi-safsatasini/, 29.04.2016 • http://yazarlikyazilimi.meb.gov.tr/Materyal/nigde/grup2/mevsimler/resim/d%C3%BCzen.png, 30.04.2016. • http://historynewsnetwork.org/sites/default/files/153666-global%20warming%20image.jpg, 30.04.2016.