integrating human factors into complex work‐based simulation models
Michiel de Looze, Hardy van de Ven
ROBOTISERING EN ARBEID
Maaike Huysmans, Michiel de Looze, Marjolein Douwes
PROJECT IN OPDRACHT VAN AKC
ROBOTISERING EN ARBEID
Frey en Osborne (2014):
“47% van onze banen zullen door
robots worden overgenomen…”
Banenverlies van ca 50% sterk
overdreven
Wel: heel veel banen veranderen
doordat taken verdwijnen
Inzetten op complementariteit in
plaats van substitutie van mensen
Technologie overkomt je niet… je
moet het organiseren en je kunt het
beïnvloeden...
VRAAGSTELLING PROJECT
‘Wat betekenen de technologische ontwikkelingen (robotisering)
voor mensen (met beperkingen) in relatie tot arbeid en wat betekent
dat voor de arbeidsdeskundige praktijk?’
integrating human factors into complex work‐based simulation models
Michiel de Looze, Hardy van de Ven
AANPAK
In kaart brengen van verschillende vormen van robotisering en wat
zij betekenen voor arbeidseisen
In kaart brengen wat de veranderde arbeidseisen betekent voor de
relatie mens-arbeid in termen van disbalansen, voor mensen met en
zonder een arbeidsbeperking
In kaart brengen van kansen en bedreigingen door robotisering
In kaart brengen wat de gevolgen zijn van robotisering voor het
arbeidsdeskundig handelen en wat de kennisvragen en
ontwikkelbehoeften zijn voor het vak
INHOUD PRESENTATIE
Wat is robotisering?
Effecten van robotisering op arbeidseisen
Kansen en bedreigingen
Conclusies en Aanbevelingen
ROBOTISERING EN ARBEID
10-05-2016
WAT IS ROBOTISERING?
INDUSTRIE
http://www.alumotion.eu/2015/03/robot-collaborativi-dal-manufacturing-allentertainment/
LANDBOUW ZORG
integrating human factors into complex work‐based simulation models
Michiel de Looze, Hardy van de Ven
LOGISTIEK WAT VERSTAAN WIJ ONDER ROBOTISERING?
Robotisering omvat ‘ontwikkelingen van programmeerbare of
zelflerende hardware (robots) en software (ICT), die er in het
werkveld toe leiden dat taken van mensen geheel of gedeeltelijk
worden overgenomen’.
Hierbij gaat het om fysieke, waarnemings- en/of cognitieve taken,
die worden overgenomen door bijvoorbeeld fysieke robots, vision-
systemen en cognitieve support systemen (beslissingssoftware).
Toepassing vindt plaats in de volle breedte van arbeidsveld: van
digitalisering van administratieve processen bij banken tot installatie
van industriële robots in de maakindustrie.
ROBOTISERING EFFECTEN OP ARBEIDSEISENHumans are still the most flexible production factor. As smaller batches require higher investments and specialised production systems, especially in assembly, robots will often mainly assist production personnel and remove some routine work”Smart Industry, Dutch Industry fit for the future, 2015
fysi
ek
Per
c-co
gn
Psy
cho-
soci
aa
l
full ma-nualwork
mens-robot samenwerking
fullauto-
mation
ab
eid
sta
ak-
com
po
ne
ntn
en
over
geno
men
door
tec
hnol
ogie
robotiserinsgraad
gebaseerd op Fasth e.a. 2010
ALERT: ARBEIDSBELASTING IN 4 VELDEN
Fysiek
EnergetischKrachtuitoefening hele lichaamKrachtuitoefening armen/handenWerkhoudingenTrillingen
Psycho-sociaal
TaakeisenRegelproblemenAgressie en geweldEmotionele belastingWerktijdenSteunAutonomie
Percept-Cognitief
Opname-vermogenConcentratievermogenInformatieverwerkingHandelingsvermogen
Fysisch
Chemische stoffenBiologische agentiaStralingGeluid/lawaaiWarmte/KoudeVeiligheid
integrating human factors into complex work‐based simulation models
Michiel de Looze, Hardy van de Ven
robots voorfysieke
ondersteuing
robots voorperceptieve-
cognitieveondersteuning
robots voorpsychosocialeondersteuning
fysiek
fysisch
perc/cogn
psyco-sociaal
fysiek
psyco-sociaal
fysiek
psyco-sociaal
STAALKAART
toetsing bij deskundigen ogv robotisering
case 1 case 4case 3case 2
perc/cogn
perc/cogn
fysisch
fysisch
Literatuur
WERKEISEN PER ONDERSTEUNINGSVORM
Psychosociale werkeisen
Werkdruk: snel moeten werken, veel werk in weinig tijd, hoog handelingstempo
Veelvuldige verstoringen en onderbrekingen / werk loopt anders dan geplandSnelheid afhankelijk van tempo collega’s of robot
Tegenstrijdige belangen/ eisen
Agressie/geweld, intimidatie,conflicten, emotionele problemen
Veelvuldig contact met patiënten of klanten
Samenwerken / sociale omgang tijdens of rondom werk Contact met collega’s, onvoldoende sociale / functionele steun collega’s
Volcontinu/ ploegen-of oproepdiensten; voor 7 uur/ na 22 uurBeducht zijn voor gevaarlijke situaties/ persoonlijk risicoWerk vereist weinig creativiteit/ Voorspelbare werksituaties
Geen gelegenheid voor leren/ ontwikkeling/ opleiding/ doorgroeien
Kortcyclisch/ monotoon werk: taken en handelingen zijn weinig gevarieerdAutonomie (zelf kunnen bepalen hoe, in welke volgorde en in welk tempo wordt gewerkt)Onvoldoende mogelijkheid voor werk onderbreking
Fysieke werkeisen
Energetische inspanning
Langdurig zitten zonder afwisseling met staan/lopen
Gebruik van de benen: Lopen, trappenlopen, klimmen
Gebruik van de benen: geknield/ gehurkt werken
Gebruik van de benen: langdurig staan
Gebruik van de nek: met gebogen nek/ hoofd werken, hoofdbewegingen maken, het hoofd in een bepaalde stand houden
Houding en beweging rug: gebogen of getordeerd werken (statische houdingen), (Frequent) buigen Gebruik armen: met geheven bovenarmen werken/ boven schouderhoogte / frequent reiken
(vaak zware lasten) tillen, dragen(vaak zware lasten) duwen of trekken
Ongunstige onderarm/ polsstanden
Trillingsbelasting: hele lichaams- of hand-armtrillingen
Vaak kleine/ middelgrote krachten met armen/ handen; Repetitieve / fijnmotorische hand- en vingerbewegingen; werken met toetsenbord en
muis; schroefbewegingen; Speciale handgrepen hanteren
CASE 1
DIGITALISERING VAN ADMINISTRATIEVE PROCESSEN BIJ OVERHEIDSINSTELLING
EFFECTEN OP ARBEIDSBELASTING
AFD. JAARREKENINGENAFD. VOORZIENINGEN PLANNING
AFD. JAARREKENINGEN
Taken jaarrekeningen (8 mw, 1673 jaarrekeningen per jaar):
Jaarrekeningen beoordelen:
Bestuur stelt jaarrekening op met accountantsverklaring en stuurt deze op naar
afd. jaarrekeningen
Jaarrekeningen moeten worden gecontroleerd mbt financiële informatie in
systemen van voorschotten/subsidies
Aanvullende informatie moet worden opgevraagd
Brieven versturen naar klanten met beslissing
VOOR EN NA DIGITALISERINGAFD. JAARREKENINGEN
Voor (± 8 jaar eerder) Na• Meer met de computer gewerkt• Papieren checklist• Alles centraal digitaal in systeem geladen• Werkvoorraad in digitale werkbak• Informatie verzamelen uit elektronische
systemen > deze printen• Checken of informatie in jaarrekening
overeenkomt met info in andere systemen• Extra informatie opvragen (tel. of mail)• Brief maken met macro’s, printen en laten
tekenen en versturen• Indien dossier klaar dan uit werkbak
• => 6 uur beeldschermwerk
• Werd meer met papier gewerkt• Jaarrekeningen komen op papier binnen
en scannen • Handmatig invoeren van gegevens in
Excel• Vanaf papier gegevens checken op de
computer• Gegevens printen• Brieven maken (geen macro’s)• Secretariaat deed brief de deur uit
NB Helemaal vroeger gingen alle jaarrekeningen op papier in mappen, die in archief opgehaald moesten worden
VOOR EN NA DIGITALISERINGAFD. VOORZIENINGEN
Voor (1 jaar geleden) Na
• Hele proces in computer• Alle informatie kwam op papier binnen
integrating human factors into complex work‐based simulation models
Michiel de Looze, Hardy van de Ven
Fysieke belastingMeer beeldschermwerkMeer muisgebruikMeer statische houdingenMeer zitten Vaker werken met meerdere/grotere schermen
Minder nekflexieMinder afwisseling beeldschermwerk
Psychosociale belastingKans op verstoringen groter (meer met computer, met meer systemen)Kans op fouten kleinerErvaren werkdruk onverminderd
Perceptuele cognitieve belastingMeer kleine details zien (of inzoomen: maar minder overzicht)Vaker combineren verschillende digitale bronnen (schermen)
Fysische belastingGeen wijzigingen
SAMENVATTING EFFECTEN DIGITALISERING ADMINISTRATIEVE PROCESSEN OP ARBEIDSBELASTING
CASE 2
INZET COGNITIVE SUPPORT SYSTEMS BIJ KONI ITT
EFFECTEN OP ARBEIDSBELASTING
Productielijn FSD (frequency selectivedamping)
KONI ITT PRODUCTIELIJN FSD
Produceren van verschillende typen FSDs (±8 mw):
Klaarzetten benodigdheden en instructie specifiek type FSD
Het in elkaar zetten van de FSD
Het testen van de FSD
Afvoeren van gemaakte FSDs
3 verschillende situaties:
Handmatig (126 sec/FSD)
Semi‐automatisch 4 jr geleden (25‐30 sec/FSD ‐> 2 operators)
Vol‐automatisch 1 jr geleden (6 sec/FSD)
Redenen robotisering:
Schaalvergroting (geen mensen eruit, wel productie vergroot)
Foutenmarge verkleinen
VOOR EN NA ROBOTISERING- KONI ITT
Voor (± 4 jr eerder)Handmatig
• Klaar zetten van koffers met componenten voor FSD, hieruit juiste bakjes klaarzetten
• Juiste tekening met werkinstructie• In elkaar zetten FSD• Testen FSD• Opruimen spullen
Na Semi-automatisch
• Clean room
• Plaatsen componenten bakjes
• Werkinstructie op tablet
• 2 operators
• Scherm geeft volgende stap weer, pick-to-light geeft aan welke component gepakt moet worden
• Lay out bakjes:• natuurlijke work-flow• bakjes vaakst gebruikt op minst
belastende plekken
• Test robot
Volledig geautomatiseerd
• Aanvoeren van componenten
• Juiste machine onderdelen plaatsen
• Lijn produceert en test FSDs
• Afvoeren van FSDs die klaar zijn
• Storingen verhelpen
integrating human factors into complex work‐based simulation models
Michiel de Looze, Hardy van de Ven
SAMENVATTING EFFECTEN OP ARBEIDSBELASTINGFysieke belasting
Precisiewerk onverminderdMeer repeterende bewegingen, hoger als PTL hapertMeer nekextensie (lezen vanaf scherm)Minder nekflexie (lezen vanaf tekening) Meer armheffing boven schouderhoogte
Psychosociale belasting Ervaren werkdruk onveranderdMinder (gevoel van) autonomie; het PTL systeem bepaalt werkwijzeTempo afhankelijk van collegaTaken en handelingen minder gevarieerd
Perceptuele cognitieve belastingMinder geheugenbelasting (door PTL geen volgorde onthouden)Minder perceptiuele belasting (overzichtelijk juist info op scherm)
Fysische belastingMeer lawaai (robots in omgeving)Meer warmte belasting
Werkeisen
Voorbeeld: case 2 (pick-to-light)
VERANDERINGEN IN TAAKEISEN VOOR OPERATOR
Taak wordt simpeler, minder gevarieerd, meer repeterend
Maar, op momenten ook complexer
Taak wordt simpeler, minder gevarieerd, meer repeterend
robots voorfysieke
ondersteuing
robots voorperceptieve-
cognitieveondersteuning
robots voorpsychosocialeondersteuning
fysiek
fysisch
perc/cogn
psyco-sociaal
fysiek
psyco-sociaal
fysiek
psyco-sociaal
STAALKAART
toetsing bij deskundigen ogv robotisering
case 1 case 4case 3case 2
perc/cogn
perc/cogn
fysisch
fysisch
Literatuur
Fysieke eisen Psychosociale eisen
Perceptief-cognitieveeisen
Fysische omgeving
Fysieke ondersteuning
*minder kracht*minder energetische inspanning*afname precisie
*toename ervaren werkdruk ( robot moet blijven draaien)* vaker in ploegendiensten werken
*hogere eisen aan visuele en auditieve waarneming *minder taken waarbij de aandacht niet mag verslappen, zoals gevaarlijke machines bedienen
Beide ondersteuningsvormen
*meer zitten, *minder staan*minder lopen*meer eenzijdige, statische belasting
*minder sociale omgang *grotere kans op verstoringen*afname creativiteit, autonomie en vereist vakmanschap*vaker nieuwe dingen leren
*vaker nieuwe dingen leren* Groter beroep op probleemoplossend vermogen* Groter beroep op digitale vaardigheden
*lawaai en temperatuur kunnen toenemen (evtgehoorbescherming)*kans op verwondingen neemt vaak af (bijvhandschoenen niet meer nodig)
Perceptief-cognitieveondersteuning
*toename in repeterend werk/ computer werk
op de meeste perceptief-cognitieve werkeisen geen veranderingen
ROBOTISERING – KANSEN EN BEDREIGINGEN
integrating human factors into complex work‐based simulation models
Michiel de Looze, Hardy van de Ven
MOTORISCHE DISBALANS
Werknemer met motorische beperkingen Vb Werknemer met klachten aan het bewegingsapparaat/dwarslaesie/ aangeboren lichamelijke beperking/ spierziekte/ reuma
KANSEN/ BEDREIGINGEN• Gerichte fysieke ondersteuning -> taken mogelijk die voorheen niet mogelijk waren
-> minder spierkracht, precisie, onderdrukken tremor, verplaatsen lasten• Robotisering -> meer repetitief werk, vaker zittend uitgevoerd, meer statische
houdingen, minder vaak wisselen van houding.
COGNITIEVE DISBALANS
KANSEN/ BEDREIGINGEN
• Robots voor perceptief-cognitieve ondersteuning:• digitale planningssystemen• support systemen met werkinstructies (sensoren) • Gerichte feedback
• Minder contact met collega’s/ minder samenwerken• Kans op verstoringen groter -> groter beroep op probleemoplossend vermogen• Groter beroep op digitale vaardigheden en kunnen lezen en schrijven• Deel van de taken wordt ook simpeler
Werknemer met cognitieve beperkingenVb Werknemer met verstandelijke beperking, aangeboren of niet-aangeboren hersenletsel
Pak het tweede onderdeel uit bakje.
CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN
CONCLUSIES EN AANBEVELINGENRobotisering is van invloed op fysieke, psychosociale en perceptief-
cognitieve eisen die aan werk worden gesteld en kan van invloed zijn op de
fysische omgeving
Robotisering is van invloed op de organisatie van werk waardoor
functieprofielen en functie eisen danig kunnen veranderen
Indien robotsysteem en mens goed op elkaar worden afgestemd kunnen
bedreigingen omgekeerd worden in kansen -> inclusieve arbeid
Verder in kaart brengen van effecten van robotisering op arbeidseisen en
functieprofielen huidige Instrumenten hierop toerusten