Prof. Dr. Ali Kemal GÖĞÜŞ
Psikiyatri Anabilim Dalı
Psikiyatrik Bozukluklarda Semptomdan Tanıya
PSİKOZPSİKOZ
Psikoz
• Sokaktaki insan için– Delilik / Akıl hastalığı
• Tıp disiplini bakımından– Nevrozlar, psikosomatik
hastalıklar, kişilik bozuklukları ve mental retardasyodan farklı bir grup hastalığı tanımlayan bir terim
• Geleneksel psikiyatrik yaklaşımda psikozlar– Organik beyin sendromları– Fonksiyonel psikozlar
• Şizofreni• Affektif psikozlar• Sanrılı bozukluk
Psikoz
Niteliksel olarak
Bir grup ruhsal
bozukluğa verilen genel
bir niteleme
Niceliksel olarak
Bir psikiyatrik bozukluğun
(semptomatolojik olarak)
ciddiyetine/ağırlığına
atıfta bulunan bir terim
PsikozPsikoz/psikotik nitelemesi hastalığı diğer hastalıklardan ve hastayı diğer
hastalardan, aşağıdaki unsurlardan en az biri bakımından ayırır
• Ağırlık bakımından : Psikotik bozukluklar diğer ruhsal bozukluklardan daha ağır/ciddi
hastalıklardır. Hastanın yaşamını daha çok etkilerler.
• İçeçekilme bakımından : Psikozu olan hastaların yaşam içerisinde yer alma, başkaları ile ilişki kurma, ve uyum becerileri belirgin şekilde düşüktür.
• Duygulanım bakımından : Duyguların ifadesi niteliksel olarak da, niceliksel olarak da, sadece sağlıklı insanlardan değil, diğer ruhsal bozukluklardan
da belirgin şekilde farklıdır.
• Entelektüel işlevler bakımından : Diğer ruhsal bozukluklar dikkate alındığında psikotik
bozukluklarda düşünce yapısı, akışı ve içeriği çok daha belirgin şkilde bozulur. Gerçeği değerlendirme,
yargılama ve soyutlama bozukluklarının yanısıra çeşitli konuşma bozuklukları ve sanrılar görülebilir. Algı alanında varsanılar olabilir.
Gerçeği Değerlendirme Yetisi
• Kişinin kendi zihinsel süreçleriyle dış gerçeklik arasındaki ayırımı yapabilmesi becerisidir.
– İçsel olanla dışsal olan arasındaki– Hayal/fantezi/kurgusal olanla gerçek
olan arasındaki ayırımı yapabilmesi
becerisidir
• Psikozun kesin göstergesi olan semptomlar
– Sanrılar– Varsanılar
Ruhsal Süreçler/İşlevler
• Bilinç• Yönelim • Dikkat• Bellek Bilişsel (kognitif) işlevler• Algı• Zeka• Düşünce• Duygulanım (affekt)• Davranış (psikomotor aktivite)
Psikotik Semptomatoloji
Pozitif Psikotik SemptomlarSanrılarVarsanılarKatatoni
Dezorganizasyon SemptomlarDezorganize konuşmaDezorganize davranış
Negatif SemptomlarDuygulanımda sığlaşmaAlojiAvolisyonAnhedoniKendine bakımda kötüleşmeSosyal ve emosyonel içeçekilme
Bilişsel SemptomlarDikkat bozukluğuBellek bozukluğuSoyutlama bozukluğuYargılama bozukluğuÖğrenme güçlüğü
Duygusal semptomlarDisforiDepresyonİntihar eğilimi
Sosyal ve Mesleksel İşlev Kaybı
Psikotik Semptomatoloji
Pozitif Psikotik
Semptomatoloji
Ruhsal süreçlerin
aşırılığı, hızlanması veya fazlalığı ile
karakterize olan
semptomlar
Negatif Psikotik
Semptomatoloji
Ruhsal süreçlerin
Azlığı, yavaşlaması veya yokluğu ile
karakterize olan
semptomlar
Psikotik Semptomatoloji
Pozitif psikotik Beliritiler
• Sanrılar• Varsanılar• Dezorganize Konuşma• Dezorganize davranış• Katatonik belirtiler
Psikotik Semptomatoloji
Negatif psikotik Beliritiler
• Affekte sığlaşma• Aloji• Avolisyon• Anhedoni• Dikkat bozukluğu• Sosyal içe çekilme• Emosyonel içe çekilme• Kendine bakım azalması
Sanrılar
Aksinin doğruluğu
kanıtlanmasına karşın, kişinin
ısrarla savunduğu
yanlış inançlar, inatçı fikirlerdir.
Sanrılar
Perseküsyon (Kötülük görme) Referans (Alınganlık) Kıskançlık
Erotomanik (Aşk) Mistik (Dinsel) Büyüklük (Grandiyöz)
Küçüklük (Değersizlik) Suçluluk Günahkarlık
Nihilistik (Hiçlik / Yokluk) Somatik (Hipokondriyak) Etkilenme
Kontrol edilme Düşünce okunması Düşünce sokulması
Düşünce yayılması Düşünce çalınması
Sistematizayon
Bizarlık
Varsanılar
Uyaran
olmaksızın
gerçekleşen
algılamalardır
Varsanılar
• İşitsel varsanılar
– Kendi aralarında konuşan sesler
– Yorum yapan sesler
– Emreden sesler
Varsanılar
• Görsel varsanılar
• Temas varsanıları
• Koku varsanılar
• Tat varsanıları
• Senestezik varsanılar
• Kinestetik varsanıları
Dezorganizasyon Belirtileri
• Dezorganize Konuşma
– Fikir uçuşması– Enkoherans– Perseverasyon– Verbijerasyon– Klang çağrışım– Neolojizm– Ekolali– Teğetsellik– Raydan çıkma– Mantıksızlık– Ayrıntıcılık
• Dezorganize Davranış
– Eksitasyon– Ajitasyon– Stereotipi– Ekopraksi– Katatonik belirtiler
• Balmumu belirtisi• Negativizm• Stupor• Rijidite• Postür
Negatif Belirtiler
• Affektte azalma,
(sığlık, küntlük, endiferans, apati)
• Anhedoni• Aloji
– Konuşma yoksulluğu– Konuşmanın içerik yoksunluğu
• Avolisyon• Sosyal ve emosyonel
içeçekilme• Kendine bakım eksikliği• İşte ve okulda sebatsızlık
Negatif Belirtiler
• Affektte azalma– Sığlık– Küntlük– Endiferans (lakaydiyet)– Apati
Negatif Belirtiler
Anhedoni
Negatif Belirtiler
• Aloji– Konuşma yoksulluğu– Konuşmanın içerik yoksunluğu
Negatif Belirtiler
Avolisyon
Negatif Belirtiler
Sosyal
ve
emosyonel
içeçekilme
Negatif Belirtiler
Kendine bakım eksikliği
Negatif Belirtiler
İşte ve okulda sebatsızlık
Bilişsel Belirtiler
• Dikkat eksikliği• Bellek bozukluğu• Soyutlama bozukluğu• Yargılama bozukluğu• Öğrenme güçlüğü
Duygulanım Belirtileri
• Disfori• Depresyon• İntihar eğilimi
Psikotik Bozukluklar
• Psikozun tanımlayıcı olduğu hastalıklar– Kısa psikotik bozukluk– Şizofreniform bozukluk– Şizofreni– Sanrısal bozukluk– Şizoaffektif bozukluk– Paylaşılmış psikotik
bozukluk
• Psikozun tanımlayıcı olmadığı hastalıklar– Depresyon– Mani– Deliryum– Demans– Mental retardasyon
Şizofreni (Tanı Kriterleri)
• Karakteristik semptomlar (en az ikisi)– Hezeyanlar (bizar olursa tek başına yeter)
– Halüsinasyonlar (aralarında hasta hakkında konuşan sesler ya da yorum yapan sesler olursa tek başına yeter)
– Dezorganize konuşma– Dezorganize / katatonik davranış– Negatif semptomatoloji
• Toplumsal ve mesleki işlev bozukluğu• Semptomların süresi > 6 ay
Şizofreni Alt Tipleri
• Paranoid Tip– Sanrı ve Varsanılar vardır– Dezorganize konuşma– Dezorganize davranış– Katatonik davranış– Donuk ya da sığ duygulanım
• Dezorganize Tip– Dezorganize konuşme
– Dezorganize davranış
– Donuk ya da sığ duygulanım
• Katatonik Tip– Balmumu arazı– Negativizm– Postür– Eksitasyon– Ekolali– Ekopraksi
• Ayrışmamış Tip– Şizofreni tanısı alan– Paranoid– Dezorganize
– Katatonik
kriterlerinikarşılamayan
y
o
k
t
u
r
Şizofreniform Bozukluk
• Şizofreni tanısı koymak için gerekli karakteristik semptomlar ölçütü aynen geçerli
• 1 ay < semptomların süresi < 6 ay
Kısa Psikotik Bozukluk
• Şizofreni tanısı koymak için gerekli karakteristik semptomlar ölçütü aynen geçerli
• Semptomların süresi < 1 ay
Şizoaffektif Bozukluk
• Şizofreninin A grubu kriterleri ile eşzamanlı affektif bozukluk semptomatolojisi (manik, depressif ya da mikst)
• Aktif hastalık döneminde affektif semptomatolojinin olmadığı en az 15 günlük bir dönem boyunca sanrı ve/veya varsanıların olması.
• Tipleri– Bipolar tip– Depressif tip
Sanrılı Bozukluk
• En az 1 ay süreli bizar olmayan hezeyanlar• Şizofreninin karakteristik semptomları yoktur. • Sanrıların doğrudan ve/veya dolaylı etkisi dışında
işlevsellikte bozulma yoktur.• Sanrılarla birlikte affektif semptomatoloji olursa bunun
süresi hezayanlı dönemin süresinden kısadır.Tipleri
– Erotomanik– Grandioz– Kıskançlık– Persekütuar– Somatik– Karışık
Paylaşılmış Sanrılı Bozukluk
• Hezayanlı kişi/kişilerle yakın ilişki içindeyken hezeyan gelişimi
• Hezeyan içeriği benzerdir.
Genel Tıbbi Duruma Bağlı Psikotik Bozukluk
• Belirgin varsanı ve sanrılar
• Öykü, fizik muayene ve laboratuvar bulgularından elde edilen verilerle bu bozukluğun genel bir tıbbi duruma bağlı olduğu belirlenir.
• Bu bozukluk başka bir mental bozuklukla daha iyi açıklanamaz
Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu
Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu
Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu
Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu
Psikozda Nöronal İşlev Bozukluğu