![Page 1: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/1.jpg)
Relatievorming en Seksualiteitbij
jongeren met cerebrale parese
drs. Diana Wiegerink
psycholoog / onderzoeker
Erasmus MC / Rijndam revalidatiecentrum, Rotterdam
![Page 2: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/2.jpg)
Transitie: Jongeren met CP en intieme relaties
Verliefd?
Daten?
Verkering?
Seks?
![Page 3: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/3.jpg)
Opbouw presentatie
1. 1. Beloop in de tijd van relatievorming en seksualiteit
2. 2. Vergelijking met Nederlandse jongeren
3. Ontwikkeling in relatievorming:kansen en problemen
4. Factoren die van invloed zijn op relatievorming en seksualiteit
5. Ervaren problemen bij seks
6. Tips voor de praktijk
![Page 4: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/4.jpg)
CP transitie onderzoek
Meting 1:
Relatievorming
&
Seksualiteit
Beloop
Meting 2:
Relatievorming
&
Seksualiteit
Leeftijd 16-20 Leeftijd 18-22 Leeftijd 20-24
2 jaar
2002-2003 2004-2005 2006-2007
Meting 3:
Relatievorming
&
Seksualiteit2 jaar
N=103 N=87 N=76
![Page 5: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/5.jpg)
Kenmerken van de jongeren met CP bij T1
Geslacht
60%
40%
mannen
vrouwen
Leeftijd
20%
21%
22%
21%
16%
16 jaar
17 jaar
18 jaar
19 jaar
20 jaar
Opleidingsniveau
39%
34%
25%MLK, VMBO-BBL
VMBO-KBL / TL,MBO
HAVO, VWO<HBO, WO
![Page 6: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/6.jpg)
Kenmerken van de jongeren met CP bij T1
Voortbewegen (GMFCS)
76%
7%
5%
12% 1%
I lopen zonder belemmeringen
II lopen moeizamer op oneffen grond
III lopen met hulpmiddel
IV voortbewegen met rolstoel, evt. elro
V niet zelfstandig of moeizaam met elro voortbewegen
Handfunctie (MACS) gemeten bij T2
9%5%
84%
1% 1%
gemakkelijk en met succes
iets minder snel en/of minder goed
hulp of aanpassing nodig bij voorbereiding
deels zelf met moeite en hulp
totale hulp nodig
![Page 7: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/7.jpg)
Beloop in de tijd
Relatievorming:
Dating
Ervaring met verkering
Verkering nu
Seksuele ontwikkeling
Individueel: fantaseren en masturberen
Met een partner: seksuele carrière
tongzoenen
strelen en voelen onder de kleren
naakt vrijen
geslachtsgemeenschap
![Page 8: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/8.jpg)
Beloop in de tijd: dating en verkering
52
74 76
0
20
40
60
80
100
T1 T2 T3
% jongeren met ervaring
* dating
![Page 9: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/9.jpg)
Beloop in de tijd: dating en verkering
52
74 767379 79
0
20
40
60
80
100
T1 T2 T3
% jongeren met ervaring
* dating
ervaring metverkering
![Page 10: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/10.jpg)
Beloop in de tijd: dating en verkering
52
74 767379 79
1928
23
0
20
40
60
80
100
T1 T2 T3
% jongeren met ervaring
* dating
ervaring metverkering
verkering nu
![Page 11: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/11.jpg)
Beloop in de tijd: individuele seksuele ontwikkeling
4857
66
2429 33
0
20
40
60
80
100
T1 T2 T3
% jongeren met ervaring
fantaseren overvrouwen
fantaseren overmannen
![Page 12: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/12.jpg)
Beloop in de tijd: individuele seksuele ontwikkeling
4857
66
2429 33
7080
53
0
20
40
60
80
100
T1 T2 T3
% jongeren met ervaring
fantaseren overvrouwen
fantaseren overmannen
* masturberen
![Page 13: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/13.jpg)
Beloop: seksuele carrière
59
7483
47
6676
32
54
70
20
40
60
0
20
40
60
80
100
T1 T2 T3
% jongeren met ervaring
* tongzoenen
* strelen onder de kleren
* naakt vrijen
* geslachtsgemeenschap
![Page 14: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/14.jpg)
Conclusies
1. 1. Beloop in de tijd van relatievorming en seksualiteit
1. Toename in ervaring met dating en seks, maar
2. de groep die een vaste relatie heeft blijft erg klein
![Page 15: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/15.jpg)
Vergelijking met Nederlandse jongeren
CP (%) Ned. Jongeren (%)
Dating 76 -
Ervaring met verkering 79 91
Verkering nu 28 63
Masturberen 80 85
Fantaseren over vrouwen 66 54
Fantaseren over mannen 33 41
Tongzoenen 83 91
Strelen onder kleren 76 90
Naakt vrijen 70 83
Geslachtsgemeenschap 60 83
![Page 16: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/16.jpg)
Vergelijking met Nederlandse jongeren
CP (%) Ned. Jongeren (%)
Dating 76 -
Ervaring met verkering 79 91
Verkering nu 28 63
Masturberen 80 85
Fantaseren over vrouwen 66 54
Fantaseren over mannen 33 41
Tongzoenen 83 91
Strelen onder kleren 76 90
Naakt vrijen 70 83
Geslachtsgemeenschap 60 83
![Page 17: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/17.jpg)
Conclusies
1. 2. Vergelijking met Nederlandse jongeren
1. Jongeren met CP hebben minder ervaring in seksuele
activiteiten met een partner, maar
2. fantaseren en masturberen is wel vergelijkbaar met
Nederlandse jongeren
![Page 18: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/18.jpg)
Ontwikkeling van intieme relaties: literatuur
Peergroup - Uitgaan
Dating
Verkering Seks
![Page 19: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/19.jpg)
Ontwikkeling van intieme relaties
Uitgaan betere motoriek (0.2)
hoger
opleidingsniveau (2.8)
meer dan 5
vrienden (4.5)
Dating
Verkering Seks
![Page 20: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/20.jpg)
Ontwikkeling van intieme relaties
Uitgaan betere motoriek (0.2)
(1.8) hoger
opleidingsniveau (2.8)
meer dan 5
vrienden (4.5)
Dating hogere leeftijd (1.6)
meer dan 5 vrienden (1.8)
Verkering Seks
![Page 21: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/21.jpg)
Ontwikkeling van intieme relaties
Uitgaan betere motoriek (0.2)
(1.8) hoger
opleidingsniveau (2.8)
meer dan 5
vrienden (4.5)
Dating hogere leeftijd (1.6)
meer dan 5 vrienden (1.8)
(17.5)
Verkering Seks
![Page 22: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/22.jpg)
Ontwikkeling van intieme relaties
Uitgaan betere motoriek (0.2)
(1.8) hoger opleidingsniveau
(2.8)
meer dan 5 vrienden (4.5)
(2.3)
Dating hogere leeftijd (1.6)
meer dan 5 vrienden (1.8)
(17.5) (150.7)
Verkering Seks hogere leeftijd (3.0)
![Page 23: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/23.jpg)
Conclusies
3. Ontwikkeling in relatievorming: kansen en problemen
Kansen: vriendengroep en uitgaan, dating
Probleem: vaste relatie krijgen
Vraag: hoe regel ik een date
4. Factoren die van invloed zijn op relatievorming en seksualiteit
Op uitgaan: betere motoriek en hoger opleidingsniveau
Op dating en seks: hogere leeftijd
![Page 24: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/24.jpg)
Problemen bij seks: seksueel contact
55% ervaart geen beperkingen
19% gebrek aan zelfvertrouwen
15% schaamt zich voor haar/ zijn lichaam
11% schaamt zich voor haar/zijn beperkingen
8% wordt anders behandeld vanwege haar/zijn handicap
5% beperkt doordat hij/zij in een rolstoel zit
4% weinig privacy
4% moeite om hulp te vragen
3% moeite om een condoom om te doen
3% alleen dingen kunnen doen m.b.v. anderen
% beperkt doordat zij/hij in een rolstoel zit
![Page 25: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/25.jpg)
Problemen bij seks: seksuele responscyclus
Ervaren problemen:
12% geen opwinding
Mannen: 7% erectieproblemen
14% geen zaadlozing
Vrouwen: 8% inbrengen penis niet mogelijk
21% geen orgasme
![Page 26: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/26.jpg)
Problemen bij seks: lichamelijke beperkingen?
11% ja
20% soms
![Page 27: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/27.jpg)
Problemen bij seks: lichamelijk beperkingen
N=59 Enige hinder Veel hinder
Spasticiteit 32% 9%
Moeite met beenspreiding 21% 10%
Moeite met bekken kantelen 14% 15%
Stijfheid (gewrichten, spieren) 21% 7%
Vermoeidheid 18% 7%
Evenwichtsproblemen 16% 6%
Verminderde handfunctie 16% 4%
Energietekort 14% 4%
Krachtsverlies 14% 4%
Trillen 11% 2%
![Page 28: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/28.jpg)
Problemen bij seks: lichamelijk beperkingen
N=59 Enige hinder Veel hinder
Spasticiteit 32% 9%
Moeite met beenspreiding 21% 10%
Moeite met bekken kantelen 14% 15%
Stijfheid (gewrichten, spieren) 21% 7%
Vermoeidheid 18% 7%
Evenwichtsproblemen 16% 6%
Verminderde handfunctie 16% 4%
Energietekort 14% 4%
Krachtsverlies 14% 4%
Trillen 11% 2%
![Page 29: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/29.jpg)
Beperkt in….
Houdingen, standjes
Bij klaarkomen
Uithoudingsvermogen
Duurt wat langer
Soepelheid
Soms lastig te doen wat ik wil
![Page 30: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/30.jpg)
Bespreken en/of behandelen
Bij niemand zijn de problemen behandeld
Bij 10% is seksualiteit tijdens de revalidatie besproken
![Page 31: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/31.jpg)
Conclusies
5. Ervaren problemen bij seks
Bij seksueel contact (vooral van psychologische aard)
Bij de seksuele respons cyclus (opwinding, erectie, orgasme)
Lichamelijke beperkingen (spasticiteit, beenspreiding, bekken
kantelen, stijfheid ….)
Vermoeidheid en energietekort komt meer voor bij vrouwen
Deze problemen worden nauwelijks besproken tijdens de
revalidatie
![Page 32: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/32.jpg)
Conclusies
1. 1. Beloop in de tijd van relatievorming en seksualiteit
1. Toename in ervaring met dating en seks, maar groep die een vaste relatie heeft blijft klein
2. 2. Vergelijking met Nederlandse jongeren
1. Jongeren met CP hebben minder ervaring in seksuele activiteiten met een partner, maar fantaseren en masturberen is wel vergelijkbaar met Nederlandse jongeren
3. Ontwikkeling in relatievorming: kansen en problemen Kansen: vriendengroep en uitgaan, dating Probleem: vaste relatie krijgen Vraag: hoe regel ik een date
4. Factoren die van invloed zijn op relatievorming en seksualiteit Op uitgaan: betere motoriek en hoger opleidingsniveau Op dating en seks: hogere leeftijd
5. Ervaren problemen bij seks Bij seksueel contact (vooral van psychologische aard) Bij de seksuele respons cyclus (opwinding, erectie, orgasme) Lichamelijke beperkingen (spasticiteit, beenspreiding, bekken kantelen, stijfheid ….)
Deze problemen worden nauwelijks besproken tijdens de revalidatie
![Page 33: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/33.jpg)
Tips voor de praktijk
Op jonge leeftijd al stimuleren van sociale activiteiten buitenshuis
Aandacht voor sociale vaardigheden
Aandacht voor positief (seksueel) zelfbeeld, lichaamsbeeld en
opkomen voor jezelf in intieme relaties
Praat over verliefdheid, verkering en alle aspecten van intieme
relaties en seks
Bespreken van lichamelijke beperkingen bij seks
?? Zijn er behandelmogelijkheden
?? Op welke manier kun je deze tips in de praktijk brengen
![Page 34: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/34.jpg)
Verder lezen…
Seks onder je 25e
Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2005
Hanneke de Graaf e.a.
Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking
WL Gianotten, MJ Meihuizen/de Regt, N. van Son-Schoones
Kinderen en seksualiteit
De seksuele opvoeding van kinderen van 0-17 jaar
Sanderijn van der Doef
![Page 35: Relatievorming en Seksualiteit bij jongeren met cerebrale parese](https://reader036.vdocuments.net/reader036/viewer/2022062518/568144ee550346895db1bd4f/html5/thumbnails/35.jpg)
Verdere informatie
Websites:
www.begrensdeliefde.nl
www.rng.nl
www.begrensdeliefde.nl
www.onderzoekjegrens.nl
www.seksuelevorming.nl
www.zoenenenzo.nl
www.zoenenenzovoort.nl
www.weetal.nl
www.youxme.nl
www.nvvs.info
www.seksualiteit.nl
www.jackies.nl
www.moov.nl
www.jopla.nl
www.bosk.nl
www.vsn.nl
www.effathaguyot.nl/shop
www.deschildpad.nl
www.stichtingtact.nl