การเคลื�อบหลื�มร องฟั�น(Pit and fissure sealant)

หลื�กการแลืะแนวค�ดในการเคลื�อบหลื�มร องฟั�น

-พบเด�กไทยอาย� 12 ปี ม!ฟั�นผุ�เพ�#มขึ้%&นจาก ร(อยลืะ 458. เปี)นร(อยลืะ 573. กองท�นตสาธารณส�ขึ้ กรมอนาม�ย

กระทรวงสาธารณส�ขึ้

-รอยผุ�ท!#เก�ดขึ้%&นท!#หลื�มแลืะร องฟั�นค�ดเปี)นส�ดส วนถึ%ง 80% ขึ้องฟั�นผุ�ในต/าแหน งอ�#น-ฟั�นท!#ผุ�มากท!#ส�ด ค�อฟั�นกรามแท(ซี่!#ท!# 1 โดยฟั�นลื างจะผุ�มากกว าฟั�นบน

หลื�มแลืะร องฟั�นบนด(านบดเค!&ยว

ชน�ดขึ้องหลื�มแลืะร องชน�ดขึ้องหลื�มแลืะร องฟั�นฟั�น

34%

7 % 19 %26 %

14 %

ขึ้(อพ�จารณาในการเคลื�อบหลื�มแลืะร องฟั�น

ขึ้(อพ�จารณาในการเคลื�อบหลื�มแลืะร องฟั�น

- 1 . การพ�จารณาจากสภาพผุ4(ร�บบร�การ

2. การพ�จารณาจากสภาพฟั�น

- ผุ4(ร�บบร�การท!#ม!ความเส!#ยงส4ง - การให(ความร วมม�อขึ้องผุ4(ร�บบร�การ - ความต(องการขึ้องผุ4(ร�บบร�การ

- ลื�กษณะขึ้องหลื�มแลืะร องฟั�น - ระยะเวลืาท!#ฟั�นขึ้%&นมาในช องปีาก - ระด�บการขึ้%&นขึ้องฟั�น - การผุ�บนด(านบดเค!&ยวขึ้องฟั�น - การผุ�ด(านปีระช�ดขึ้องฟั�น - ระยะเวลืาท!#ฟั�นจะอย4 ในช องปีาก

การพ�จารณาจากสภาพผุ4(ร�บบร�การ

1. ผุ4(ร�บบร�การท!#ม!ความเส!#ยงส4ง เช น ในช องปีากม!ฟั�นท!#ผุ�หร�ออ�ดหลืายซี่!#

หร�อ ม!พฤต�กรรมเส!#ยงต อการเก�ดโรคฟั�นผุ� ม!โรคทางระบบบางอย างหร�อม!การฉายร�งส!ร�กษาบร�เวณใบหน(าแลืะลื/าคอ หร�อผุ4(พ�การ

2 . การให(ความร วมม�อขึ้องผุ4(ร�บบร�การ ในขึ้�&นตอนขึ้องการเคลื�อบหลื�มร องฟั�น

ต(องม!การระม�ดระว�งการปีนเปี9& อนจากน/&าลืาย ถึ(าผุ4(ปี:วยไม สามารถึให(ความร วมม�อในขึ้�&นตอนน!&ได( การร�กษาก�ไม ปีระสบผุลืส/าเร�จ

3. ความต(องการขึ้องผุ4(ร�บบร�การ เช น ผุ4(ร�บบร�การม!ความต(องการเคลื�อบหลื�มร องฟั�น แม(จะไม อย4 ในกลื� มเส!#ยงท!#จะเก�ดฟั�นผุ�ก�ตาม เราก�ควรจะท/าการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นให(ด(วย

2. การพ�จารณาจากสภาพฟั�น- ลื�กษณะขึ้องหลื�มแลืะร องฟั�น

• ระยะเวลืาท!#ฟั�นขึ้%&นมาในช องปีาก ควรพ�จารณาเคลื�อบหลื�มร องฟั�นในฟั�นท!#ขึ้%&นมาในช องปีากไม เก�น 4 ปี

ฟั�นท!#ขึ้%&นมาในช องปีากไม เก�น 4 ปี

ฟั�นท!#ขึ้%&นมาในช องปีากมากกว า 4 ปี

• ระยะเวลืาท!#ฟั�นขึ้%&นมาในช องปีาก ควรพ�จารณาเคลื�อบหลื�มร องฟั�นในฟั�นท!#ขึ้%&นมาในช องปีากไม เก�น 4 ปี ฟั�นกรามแท(ซี่!#ท!#หน%#ง กลื� มเปี;าหมาย ค�อ เด�กอาย�ระหว าง - 68 ปี ฟั�นกรามแท(ซี่!#ท!#สอง กลื� มเปี;าหมาย ค�อ เด�กอาย�ระหว าง - 1113 ปี ฟั�นกรามน(อย กลื� มเปี;าหมาย ค�อ เด�กอาย�ระหว าง - 1113 ปี ฟั�นกรามน/&านม กลื� มเปี;าหมาย ค�อ เด�กอาย�ระหว าง - 34 ปี

• ระด�บการขึ้%&นขึ้องฟั�น พ�จารณาเคลื�อบหลื�มร องฟั�นในฟั�นท!#เอ�&ออ/านวยในการก�&นน/&าลืาย เช นฟั�นท!#ขึ้%&นมาจนด(านบดเค!&ยวโผุลื พ(นเหง�อกขึ้%&นมาแลื(ว

ฟั�นท!#ด(านบดเค!&ยวโผุลื พ(นเหง�อก ง ายต อ

การเคลื�อบหลื�มร องฟั�น

ฟั�นท!#ม!เหง�อกปีกคลื�มบาง ส วน ยากต อการก�&นน/&าลืาย

ม!ผุลืให(การเคลื�อบหลื�มร องฟั�นลื(มเหลืว

• การผุ�บนด(านบดเค!&ยวขึ้องฟั�น พ�จารณาเคลื�อบหลื�มร องฟั�นในฟั�นท!#ย�งไม ผุ�หร�อพบการผุ�ในระยะเร�#มแรกเท าน�&น

ไม ควรท/าการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นในฟั�นท!#ผุ�

สามารถึเคลื�อบหลื�มร องฟั�นในฟั�นท!#ย�งไม ผุ�หร�อพบการผุ�ในระยะแรกเท าน�&น

• การผุ�ด(านปีระช�ดขึ้องฟั�น ไม พ�จารณาเคลื�อบหลื�มแลืะร องฟั�นในฟั�นซี่!#ม!การผุ�ท!#ด(านปีระช�ด

•ระยะเวลืาท!#ฟั�นจะอย4 ในช องปีาก ไม พ�จารณาเคลื�อบหลื�มแลืะร องฟั�นในฟั�นท!#อย4 ในช องปีากอ!กไม เก�น 6 เด�อน เช นในฟั�นน/&านมท!#โยก

ว�สด�ท!#ใช(ในการเคลื�อบหลื�ม ร องฟั�นแลืะ เทคน�คในการ

เคลื�อบหลื�มร องฟั�น

ว�สด�ท!#ใช(ในการเคลื�อบหลื�มร องฟั�น• ว�สด�เคลื�อบหลื�มร องฟั�นชน�ดเรซี่�น(resin

sealant)• ว�สด�เคลื�อบหลื�มร องฟั�นชน�ดกลืาสไอโอโนเม

อร< ซี่!เมนท<(GIC sealant)

• กลืาสไอโอโนเมอร<(GI sealant)•ชน�ดเรซี่�น(resin sealant)

ลื�กษณะท!#ด!ขึ้องว�สด�เคลื�อบหลื�มร องฟั�น

1.ม!การไหลืแผุ แลืะแทรกซี่%มได(ด! (good flow and penetration)

2.ม!ปีร�มาณการเก�ดปีฏิ�ก�ร�ยาโพลื�เมอไรเซี่ช�#นส4ง (high degree of conversion) การ

ลืะลืายน(อยลืง แลืะอาย�การใช(งานนานขึ้%&น 3.ม!การหดต�วน(อย (low polymerization

shrinkage)

ลื�กษณะท!#ด!ขึ้องว�สด�เคลื�อบหลื�มร องฟั�น

4.ม!ความแขึ้�งแรงส4ง การส%กกร อนน(อย (high strength & abrasion resi

stance)5.ม!ค�ณสมบ�ต�ทางช!วภาพท!#ด! (good

biocompatibility)6.ม!ค�ณสมบ�ต�ย�บย�&งการผุ�ขึ้องฟั�น

(cariogenic effect)7.ใช(งานง าย (easy manipulation)

ขึ้(อแตกต างระหว างสารเคลื�อบหลื�มร องฟั�นชน�ดเรซี่�นแลืะกลืาสไอโอโนเมอร<

ค�ณสมบ�ต� Resin sealant GIC sealant

อ�ตราการย%ดอย4 (retension)

ม!อ�ตราการย%ดอย4 มากกว า GIC

ความแขึ้�งแรง(strength)

ม!ความแขึ้�งแรงมากกว า GIC

การย�บย�&งฟั�นผุ� มากกว าเรซี่�นการทนทานต อการส%กกร อน(abrasion resistant)

มากกว า GIC

การย%ดเกาะก�บผุ�วฟั�น(BOND)

แบบ mechanical

bond

แบบ chemical bond

การปีนเปี9& อนขึ้องน/&าลืาย

ม!ผุลืลืดอ�ตราย%ดอย4 ขึ้องว�สด�

ไม ม!ผุลืต อการย%ดอย4 ขึ้องว�สด�

ว�สด�เคลื�อบหลื�มร องฟั�นชน�ดเรซี่�น(resin sealant)

• เปี)นว�สด�ท!#น�ยมใช(อย างแพร หลืายในปี�จจ�บ�น• แบ งออกเปี)นหลืายชน�ด เช น

- ชน�ดท!#แขึ้�งต�วด(วยแสง(light cure sealant หร�อจากสารเคม!(self cure sealant)

- ชน�ดท!#ม!ว�สด�อ�ดแทรก(filled sealant)แลืะไม ม!ว�สด�อ�ดแทรก (unfilled sealant

- ชน�ดท!#ม!ส!แลืะไม ม!ส!(clear or opaque)- ชน�ดท!#ม!ฟัลื4ออไรด<แลืะไม ม!ฟัลื4ออไรด<

- การแขึ้�งต�วด(วยแสง (light cure sealant)

ส!ขึ้� น ส!ใส

- ชน�ดท!#ม!ส!แลืะไม ม!ส!(clear or opaque)

เทคน�คการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นด(วยเรซี่�น

1.ช�ดตรวจ 2.ส/าลื! (cotton roll) ส/าลื!ก(อนเลื�ก

(cotton pellet) 3. Rubber cup + ผุงขึ้�ดฟั�นชน�ดไม ม!ฟัลื4ออ

ไรด< 4. พ4 ก�น หร�อ ไดแคลื แคร�เออร< (dycal carrier) 6. กรดปีร�บสภาพผุ�วเคลื�อบฟั�น ว�สด�เคลื�อบหลื�มร องฟั�น 7. กระดาษก�ดสบแลืะห�วกรอขึ้�ดแต ง 8. เคร�#องฉายแสง

ว�สด�อ�ปีกรณ<ท!#ใช(ในการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นด(วยเรซี่�น

ผุงขึ้�ดฟั�นชน�ดไม ม!ฟัลื4ออไรด<

(Pumicepowder)

พ� มขึ้นแปีรง (Bristle brush) หร�อถึ(วยยาง

(Rubber cup) ส/าหร�บขึ้�ดฟั�น

ช�ดอ�ปีกรณ< ได(แก พ4 ก�น ถึาดหลื�มใส กรดแลืะว�สด�

กรดปีร�บสภาพผุ�วเคลื�อบฟั�น แลืะว�สด�เคลื�อบหลื�มร องฟั�น

เคร�#องฉายแสง

ห�วกรอขึ้�ดแต ง (Finishing bur) ร4ปี

กลืมแลืะร4ปีเปีลืวไฟั (Roun

d and flame shape)

กระดาษส!ส/าหร�บเช�คการสบฟั�น

(Articulating paper)

ขึ้�&นตอนในการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นด(วยเรซี่�น

1. การเตร!ยมฟั�นด(วยการท/าความสะอาดฟั�น

2. การก�&นน/&าลืายด(วยม(วนส/าลื!3. การปีร�บสภาพผุ�วเคลื�อบฟั�นด(วย

กรด 4. ลื(างกรดออกด(วยน/&าสะอาดแลืะก�น

น/&าลืาย

ขึ้�&นตอนในการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นด(วยเรซี่�น

5. เปี:าฟั�นให(แห(ง อย างน(อย 10 ว�นาท!6 .ทาสารเคลื�อบหลื�มร องฟั�นบนต�วฟั�น

และฉายแสง 40 ว�นาท! เพ�#อให(สารเคลื�อบหลื�ม

ร องฟั�นแขึ้�งต�ว7. ตรวจเช�คสภาพการเกาะต�ดขึ้องสาร

เคลื�อบหลื�มร องฟั�น แลืะเช�คการสบฟั�น

- ขึ้�ดฟั�นด(วย rubber cup หร�อ rubber brushก�บ pumice ผุสมก�บน/&า ด(วยความเร�วช(า

ฟั�นบนขึ้�ดฟั�นด(านบดเค!&ยวแลืะด(านเพดานปีาก

ฟั�นลื างขึ้�ดฟั�นด(านบดเค!&ยวแลืะด(านแก(ม- ลื(างฟั�นให(สะอาด อย าให(ม!ผุงขึ้�ดเหลื�อตกค(าง- ใช(เคร�#องม�อตรวจฟั�นผุ� (explorer) เขึ้!#ยตาม

หลื�มแลืะร องฟั�น แลืะลื(างด(วยน/&าอ!กคร�&ง เศษผุงขึ้�ดท!#หลืงเหลื�ออย4 จะขึ้�ดขึ้วางการปีร�บสภาพผุ�วเคลื�อบฟั�นด(วยกรด

1. การเตร!ยมฟั�นด(วยการท/าความสะอาดฟั�น

ขึ้�ดฟั�นเพ�#อก/าจ�ดคราบจ�ลื�นทร!ย<ในหลื�มแลืะร องฟั�น

ลื(างน/&าให(สะอาด

• ก�&นน/&าลืายด(วยม(วนส/าลื! ท�&งด(าน buccal แลืะ lingual ในฟั�นลื าง ส วน ฟั�นบน ให(ก�&นน/&าลืายเฉพาะด(าน buccal แลืะใช(ห�วเปี:าลืมให(แห(ง

2.การก�&นน/&าลืายด(วยม(วนส/าลื!

• ทากรด(กรดฟัอสฟัอร�ก )35-50% ปีระมาณ 23 ขึ้องระยะทางจากร องฟั�น ถึ%งยอดขึ้องฟั�น โดยว�ธ!ใช(แปีรงถึ4ไปีมาเบาๆ ใช(เวลืาทากรดปีระมาณ 15-20 ว�นาท!

3. การปีร�บสภาพผุ�วเคลื�อบฟั�นด(วยกรด

ควรลื(างกรดปีระมาณ - 1520

ว�นาท! เปีลื!#ยนส/าลื!ใหม หลื�งจากลื(างน/&า

4. ลื(างกรดออกด(วยน/&าสะอาดแลืะก�นน/&าลืาย

5. เปี:าฟั�นให(แห(ง อย างน(อย 10 ว�นาท!

เปี:าฟั�นให(แห(ง ฟั�นท!#ถึ4กกรดก�ด จะม!ลื�กษณะขึ้� นขึ้าว ไม เปี)นม�น

6. ทาสารเคลื�อบหลื�มร องฟั�นบนต�วฟั�นแลืะฉายแสง

• ทาสารเคลื�อบหลื�มร องฟั�น ให(ท�#วหลื�มแลืะร องฟั�น โดย

ฟั�นบน ต(องคลื�มถึ%ง palatal groove

ฟั�นลื างให(คลื�มถึ%ง buccal groove แลืะ/หร�อ buccal pit

• ฉายแสงปีระมาณ 40 ว�นาท!เพ�#อให(ว�สด�แขึ้�งต�ว

7. ตรวจเช�คสภาพการเกาะต�ดขึ้องสารเคลื�อบหลื�มร องฟั�น แลืะเช�คการสบฟั�น

• ใช้�เครื่� องมื�อตรื่วจฟั�น ตรื่วจตามืขอบว�า สารื่เคล�อบหล�มืรื่�องฟั�นแนบสน�ทกั!บต!วฟั�น และครื่อบคล�มืท�กัๆ รื่�องและหล�มืฟั�นหรื่�อไมื� (ถ้�าหล�ดต�องเรื่� มืท&าใหมื� ต!'งแต�ข! 'นตอนข!ดฟั�น )

• ตรื่วจเช้(คกัารื่สบฟั�นด�วยกัรื่ะดาษส+คารื่,บอน กัรื่อแกั�จ�ดสบส-งในกัรื่ณี+ท+ เคล�อบรื่�องฟั�นต�ดส+

เทคน�คการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นด(วยกลืาสไอโอโนเมอร<

ว�สด�เคลื�อบหลื�มร องฟั�นชน�ดกลืาสไอโอโนเมอร< ซี่!เมนท<(GIC sealant)

ขึ้(อบ งช!&ในการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นด(วย GIC• การเคลื�อบหลื�มร องฟั�นน/&านม ขึ้องผุ4(ปี:วยท!#เปี)น

เด�กเลื�ก หร�อผุ4(ปี:วยท!#ไม ให(ความร วมม�อ • การเคลื�อบหลื�มร องฟั�นในผุ4(ปี:วยกลื� มพ�เศษ หร�อ

ม!สภาพแวดลื(อมในช องปีากอ�#น ท!#ไม สามารถึควบค�มความช�&นได(

• การท/างานในภาคสนาม ซี่%#งไม ม!ไฟัฟั;าหร�อในสถึานการณ<ท!#ไม ม!เคร�#องฉายแสง

• การเคลื�อบหลื�มร องฟั�นท!#ม!เวลืาน(อย หร�อต(องการความเร�ว

1.ช�ดตรวจ 2 .ส/าลื! (cotton roll) 3 .ส/าลื!ก(อนเลื�ก (cotton pellet) 4 .แผุ นกระดาษส/าหร�บผุสม 5 .ด(ามผุสมพลืาสต�ก หร�อโลืหะ 6 .ไดแคลื แคร�เออร< (dycal carrier) 7 .ถึ(วยแก(ว (dappen dish) 8 .สารปีกปี;องผุ�วว�สด� 9 .สารปีร�บสภาพผุ�วฟั�น (conditioner) 10.ว�สด�เคลื�อบหลื�มร องฟั�น 11.กระดาษก�ดสบแลืะห�วกรอขึ้�ดแต ง

ว�สด�อ�ปีกรณ<ท!#ใช(ในการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นด(วย GIC

1. การเตร!ยมฟั�นด(วยการท/าความสะอาดฟั�น2. การก�&นน/&าลืายด(วยม(วนส/าลื!3. การปีร�บสภาพผุ�วเคลื�อบฟั�นด(วยสารปีร�บ

สภาพผิ�วฟั�น(conditioner 10) ว�นาท+4. ลื(างออกด(วยน/&าสะอาดแลืะก�นน/&าลืาย5. เปี:าฟั�นให(พอหมาด(ม!ความช�&นได(บ(างเลื�ก

น(อย)

ขึ้�&นตอนในการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นด(วยกลืาสไอโอโนเมอร< ซี่!เมนท<(GIC sealant)

6.ผุสมว�สด�เคลื�อบบนกระดาษผุสม7 .ทาสารเคลื�อบหลื�มร องฟั�นบนต�วฟั�น

8. ทาสารปีกปี;องผุ�วว�สด�อ!กคร�&ง9.ตรวจเช�คสภาพการเกาะต�ดขึ้องสารเคลื�อบ

หลื�มร องฟั�น แลืะเช�คการสบฟั�น

ขึ้�&นตอนในการเคลื�อบหลื�มร องฟั�นด(วยกลืาสไอโอโนเมอร< ซี่!เมนท<(GIC sealant)

• เขึ้ย าขึ้วดผุงก อน จากน�&นใช(ช(อนต�กส วนผุงให(เต�มช(อน แลืะไม ควรม!ส วนผุงเก�นในบร�เวณหลื�งช(อนหร�อด(ามช(อน หากไม เต�มช(อนให(ต�กใหม

การผุสมว�สด�เคลื�อบบนกระดาษผุสมการผุสมว�สด�เคลื�อบบนกระดาษผุสม

• ส�วนของเหลว ให�ตะแคงขวดเพื่� อให�ส�วนของเหลวไหลส-�บรื่�เวณีปากัขวด จากัน!'นให�ต!'งขวดในแนวด� ง และออกัแรื่งบ+บเบาๆ บรื่�เวณีคอขวด จะได�หยดส�วนเหลวท+ พื่อด+ และไมื�มื+ฟัองอากัาศ

แบ�งส�วนผิง เป3น 2 ส�วนเท�าๆกั!น ผิสมืผิงส�วนแรื่กัอย�างเบาแรื่งให�เข�ากั!บส�วนเหลวภายใน 10-15 ว�นาท+ จากัน!'นผิสมืส�วนท+ เหล�อให�เข�ากั!นภายในอ+กั 15 ว�นาท+

ทาสารเคลื�อบหลื�มร องฟั�นบนต�วฟั�นท!#เตร!ยมไว(

รอให(แขึ้�งต�วปีระมาณ - 253 นาท!

Thanks