ŞERHUL EMSİLE
2
Bismillahirrahmanirrahiym Elhamdü lillahi Rabbil Alemiyn, Vessalatü vesselamu ala Rasülina Muhammedin ve ala
alihi ve sahbihi ecmeiyn. Kaynaklarda , Hz.İmam Aliyyül Mürteza (kv) efendimizin yazdığı belirtilen, emsile kitabı , fiil ve isim çekimlerinden oluşmaktadır. Kitapta , fiil ve isimlerden oluşan 24 adet temel kelime kalıbı bulunmakta ve bunların çekimleri ele alınmaktadır. Resulullah (as) Efendimiz, ‘Ben İlmin Şehriyim, Ali , bu şehrin kapısıdır ‘ hadis-i Şerifiyle,İmam Aliyyül Mürteza (kv) Efendimizin maddi ve manevi ilimlerin zirvesinde olduğunu ifade buyurmuşlardır. ‘Emsile’ Kitabı da Kur’an-ı Kerim Arapçasının Kelime yapısı (Sarf=Morfoloji) kısmının mükemmel bir girişi mahiyyetini taşımakta olup, sayısız İslam Ulemasının, fakih, muhaddis ve müfessirlerin Arapça öğrenimlerine bu kitapla başladığı tarihi bir gerçektir.Kur’an-ı Kerim Arapçasının öğreniminde bu kadar önemli bir yere sahip olan bu Temel Eseri , şemalarla sadeleştirerek , Kur’an-ı Kerim aşıklarına sunmak için yapılan bu çalışmanın , Kur’an-ı Kerim’i , okuyup , anlamak ve Onun dusturları ile yaşamak için bize ludf eden Allahu Subhanehu ve Teala Hazretlerinin herşeyden daha büyük olan küçücük bir hoşnutluğunu kazanmaya vesile olması umulur.
3
Türkçe şahıs zamirleri ;
Ben , Sen , O , Biz , Siz ,Onlar
Bu şahıs zamirleri içinde ,üçüncü tekil şahıs ‘o‘ zamiridir. O Yardım Etmek Fiilinin -di li geçmiş zamanı ; ‘ Yardım etti= O, yardım etti ‘
NESARA Fiili üç harften oluşmuştur. ن ص ر Fiile , Kim Yardım Etti ? Sorusunu soralım. Cevap , ‘O bir Erkek ‘ HÜVE ‘ yardım Etti ‘ olacaktır. ‘ HÜVE ‘ �ه 24 Emsile tablosundaki fiillerde , fail olan, yani yardım etme işini yapan hep HÜVE zamiri olacaktır.
ه� üveH
��
4
��
Fi’l-i Mazi Bina-yı Malum
O , Yardım Etti
ه�
��� Fi’l-i Muzari Bina-yı Malum
O , Yardım Ediyor
5
�� O , YARDIM ETTİ Fi’l-i Mazi
��� O ,YARDIM EDİYOR Fi’l-i Muzari
ه�
��
Fi’l-i Mazi Bina-yı Mechul
O’na , Yardım Edildi
���
Fi’l-i Muzari Bina-yı Mechul
O’na , Yardım Ediliyor
A-EMSİLE-İ MUHTELİFE
6
ا�� YARDIM ETMEK Mastarı Gayrı Mimi
YARDIM EDEN İsmi Fail ��ص
YARDIM EDİLEN İsmi Meful ����ر
��� �� O , YARDIM ETMEDİ Fi’li Muzari Cehdi Mutlak
��� ��� O , HENÜZ YARDIM ETMEDİ Fi’li Muzari Cehdi Müsteğrak
��� �� O, YARDIM ETMİYOR Fi’li Muzari Nefyi Hal
��� O , YARDIM ETMEYECEK
Fi’li Muzari Nefyi İstikbal
��� !� O , HİÇ YARDIM ETMEYECEK
Fi’li Muzari Tekidi Nefyi İstikbal
��"� O , YARDIM ETSİN ! Emri Gaib
��� O, YARDIM ETMESİN ! Nehyi Gaib
SEN YARDIM ET ! Emri Hazır ا��
��# SEN YARDIM ETME ! Nehyi Hazır
7
�� � YARDIM ETME ZAMANI, YARDIM ETME MEKANI , YARDIM ETMEK
İsmi Zaman İsmi Mekan Mastarı Mimi
���� YARDIM ETME ALETİ İsmi Alet
BİR KERE YARDIM ن��ةETMEK Mastarı Binayı Merre
BİR ÇEŞİT YARDIM ن��ةETMEK Mastarı Binayı Nevi
���� KÜÇÜCÜK BİR YARDIM İsmi Tasgir
YARDIM ETMEYE ��� ي MENSUB İsmi Mensub
ÇOK YARDIM ��%�رEDİCİ Mubalağayı İsmi Fail
ا��DAHA ÇOK YARDIM EDİCİ, EN ÇOK YARDIM EDİCİ İsmi Tafdil
& O , ACAİB YARDIM �� ا��ETTİ ! Fi’li Taaccubul Evvel
()وا�� O , NE ACAİB YARDIM ETTİ ! Fi’li Taaccubus Sani
8
‘Yardım Etti’ �� Fiili Tablodaki diğer kelimelerin türetildiği köktür. Bu fiilin harekelerini değiştirmek ve başına veya ortasına veya sonuna bazı harfler eklemek suretiyle yeni kelimeler elde edilir ki bu kelimeler , yardım ediyor, yardım etmek, yardım eden, yardım edilen,... gibi anlamlar taşırlar. Mesela, Mazi fiilin başına ‘Y’ harfi getirilip harekeleri belli bir kural içinde değiştirilirse , Muzari Fiil (=Şimdiki Zaman ) olan ‘Yardım ediyor’ ��� Kalıbı elde edilir. Kök Kelime, Yardım Etmek Fiilinin -di li geçmişi olan NESARA (=Yardım Etti) Fiilidir. NESARA Fiilinden öncelikle YENSURU Fiili türetilir. YENSURU fiilinden eklerle yeni kalıplar elde edilir. Bu 24 farklı kelime kalıbına Emsile (=Misaller) diyoruz. Yani bu 24 kalıp=sıga , farklı anlamlar ihtiva eden kelimeler türetmek için örnek alınacak kelimelerdir, misallerdir. Tablomuzda ‘yardım etmek’ mastarı ile ilişkili , yardım ediyor, yardım etmek,
yardım eden, yardım edilen gibi çeşitli farklı anlamlar içeren 24 örnek kalıp olduğu gibi, bu kalıplar esas alınarak, mesela, ‘yazmak’ mastarı ile ilişkili, yazıyor, yazan, yazılmış….gibi 24 farklı kelime türetilebilir ve bu kural binlerce kök fiile uygulanıp her fiilden 24 farklı anlamlı kelime türetilebilir. Bu 24 farklı yapıya EMSİLE-Yİ MUHTELİFE (= muhtelif örnek kelimeler ler) diyoruz, Bir fiilin öznesi yani faili (=o fiili işleyen) belirli ise , ‘O fiilin Binası
Malumdur yani öznesi malumdur, öznesi biliniyor’ denir . Bir fiilin öznesi yani faili (=o fiili işleyen) belirli değil ise , ‘O fiilin Binası
Mechuldur, yani öznesi mechuldur , öznesi bilinmiyor’ denir. �� ‘O, yardım etti’ Fiiline, Kim Yardım Etti ? Sorusunu soralım, cevap, O bir
erkek şahıs yardım etti olacaktır. Burada işi yapan ‘O’ belirli olduğu için NESARA Fiilini ,Fi’li Mazi Bina-yı Malum diye adlandırırız. �� “O’na yardım Edildi” Fiiline, Kim Yardım Etti ? Sorusunu sorarsak , cevap alamayız, çünkü yardım eden kişi yada kişiler belli değildir Burada işi yapan belirli olmadığı için NUSIRA Fiilini ,Fi’li Mazi Bina-yı Mechul diye adlandırırız.
9
BİNAYI MA’LUM (Etken ) BİNAYI MECHUL (Edilgen)
�� O YARDIM ETTİ �� O’NA YARDIM
EDİLDİ
��� O YARDIM EDİYOR
��� O’NA YARDIM EDİLİYOR
��� �� O YARDIM ETMEDİ ��� �� O’NA YARDIM
EDİLMEDİ
��� ��� O HENÜZ YARDIM ETMEDİ ��� �%�� O’NA HENÜZ
YARDIM EDİLMEDİ
��� �� O YARDIM ETMİYOR
��� �� O’NA YARDIM EDİLMİYOR
��� O YARDIM ETMEYECEK
��� O’NA YARDIM EDİLMEYECEK
��� !� O HİÇ YARDIM ETMEYECEK
��� !� O’NA HİÇ YARDIM EDİLMEYECEK
��"� O YARDIM ETSİN
��"� O’NA YARDIM EDİLSİN
��� O YARDIM ETMESİN
��� O’NA YARDIM EDİLMESİN
SEN ا��YARDIM ET
��+� SANA YARDIM EDİLSİN
��# SEN YARDIM ETME
��# SANA YARDIM EDİLMESİN
& O ACAİB �� ا��YARDIM ETTİ !
() O NE ACAİB وا��YARDIM ETTİ !
10
ONLAR
ONLAR
SİZ
SİZ
BiZ
O O
SEN
SEN BEN
11
Cem
O Erkekler Cem' Müzekker Gaib
O Kadınlar Cem' Müennes Gaibe
Siz Erkekler Cem' Müzekker Muhatab
Siz Kadınlar Cem' Müennes Muhataba
Tesniye
O İki Erkek Tesniye Müzekker Gaib
O İki Kadın Tesniye Müennes Gaibe
Siz İki Erkek Tesniye Müzekker Muhatab
Siz İki Kadın Tesniye Müennes Muhataba
Biz Nefs-i
Mütekellim MealGayr
Müfred
O Bir Erkek Müfred Müzekker Gaib
O Bir Kadın Müfred Müennes Gaibe
Sen Bir Erkek Müfred Müzekker Muhatab
Sen Bir Kadın Müfred Müennes Muhataba
Ben Nefs-i
Mütekellim Vahde
Müzekker Gaib
Müennes Gaibe
Müzekker Muhatab
Müennes Muhataba
Nefs-i Mütekellim
12
Cem’ �ان��� ان�� ه�� ه
Tesniye ��ن�� ان��� ���ان ه�� ه
Müfred
ان� ان� ا�, ه� ه�
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
ه� ه�
ه� ه��
ا����
ه� ا�
ا���
ا���
ا�
ه�� ا����
ان�
ن��
13
KELİME TÜRETME
ا���� ص ر���� ا��
��
Fi’l-i Mazi Bina-yı Malum
O , Yardım Etti
� �� Fi’l-i Muzari Bina-yı Malum
O , Yardım Ediyor
14
Kelime türetme işleminde, kelimenin başına veya ortasına veya sonuna şu harflerden biri ilave edilir. Bu Harfler ile yapılan ön ekler şunlardır. Bu ön ekler Fi’li Muzariye getirilir. LEM LEMMA Lİ, Ekleri Fiili Muzarinin sonunu cezmeder. LEN, Eki Fiili Muzarinin sonunu nasbeder.(Üstün ile harekelendirir)
�� ��� ��� ��� �� ��� ��� !� ��� � ��" ��� ا�� ��#
ا ل ي و م ة ن
�� ��� �� !� ل
15
EMR-İ HAZIR
İSM-İ MEFUL
İSM-İ FAİL MASTAR MUZARİ MAZİ
� �
آ��
د��
م�ح
���
���
���
��ل
اآ�
� �
16
B-EMSİLE-İ MUTTARİDE ÇEKİM TABLOLARI
CEM' (ikiden Fazla)
TESNİYE (iki)
MÜFRED (Bir)
Cem
Tesniye Mealgayr
Müfred
Vahde
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
MÜKESSER CEM
(Kırık Cem) (ikiden Fazla)
SALİM CEM (ikiden Fazla)
TESNİYE (iki)
MÜFRED (Bir)
MÜZEKKER MÜENNES
17
1-İSİM ÇEKİMLERİ
CEM' (ikiden Fazla) ن��ات
TESNİYE (iki) ن��ان
Mas
tarı
Gay
rı M
imi
MÜFRED (Bir) ا ��
CEM' (ikiden Fazla) ����ص
TESNİYE (iki) ����ان
Mas
tarı
Mim
i İs
mi Z
aman
İ
smi M
ekan
MÜFRED (Bir) ���
ا��
���
18
CEM' (ikiden Fazla) ����ص
TESNİYE (iki) ����ان
İsm
i Ale
t
MÜFRED (Bir) ����
CEM' (ikiden Fazla) ن��ات
TESNİYE (iki) ن��ت�ن
Mas
tarı
Bin
ayı
Mer
re
MÜFRED (Bir) ن��ة
CEM' (ikiden Fazla) ن��ات
TESNİYE (iki) ن��ت�ن
Mas
tarı
Bin
ayı N
ev’i
MÜFRED (Bir) ن��ة
����
ن��ة
ن��ة
19
MÜKESSER CEM
(Kırık Cemi) (ikiden Fazla)
و���صSALİM CEM
(ikiden Fazla) ����رات ����رون TESNİYE
(iki) ����ر#�ن ����ران MÜFRED
(Bir) ����رة ����ر
İsm
i M
ef’u
l
MÜZEKKER MÜENNES
و�� ة
و��%MÜKESSER CEM
(Kırık Cemi) (ikiden Fazla)
و��اص ��%�رSALİM CEM
(ikiden Fazla) ون ��ص ات ��صTESNİYE
(iki) ان ��ص #�ن ��صMÜFRED
(Bir) ��ص ة ��ص
İsm
i Fai
l
MÜZEKKER MÜENNES
����ر
��ص
20
MÜKESSER CEM
(Kırık Cemi) (ikiden Fazla)
SALİM CEM
(ikiden Fazla) ون "�� TESNİYE
(iki) ان "�� MÜFRED
(Bir) "��
İsm
i T
asgi
r
MÜZEKKER MÜENNES
MÜKESSER CEM
(Kırık Cemi) (ikiden Fazla)
SALİM CEM
(ikiden Fazla) �0ن� ��%ت ���� TESNİYE
(iki) ن%�� �%+�ن ���� MÜFRED
(Bir) 1 �����ي�%� ��
İsm
i Men
sub
MÜZEKKER MÜENNES
"��
�����ي�
21
MÜKESSER CEM
(Kırık Cemi) (ikiden Fazla)
SALİM CEM
(ikiden Fazla) %��رات �رون�%�� TESNİYE
(iki) ر#�ن ��%�ران�%�� MÜFRED
(Bir) رة ��%�ر�%��
Mu
bal
ağay
ı İsm
i Fai
l
MÜZEKKER MÜENNES
MÜKESSER CEM
(Kırık Cemi) (ikiden Fazla)
و�� وا��صSALİM CEM
(ikiden Fazla) ون ��ت ا���� TESNİYE
(iki) ان ��ن ا���� MÜFRED
(Bir) ي ا����
İsm
i Taf
dil
MÜZEKKER MÜENNES
��%�ر
ا��
22
23
Cem ن�� ن��ت� �ن ن� ن��وا � ت�
Tesniye ن��ت�� ن��ت�� ن��ت� ن��ا ن��ن�
Müfred ن��ت ن��ت ن��ت �� ت ��
Fiil
i Ma
zi
Bin
ayı M
eçh
ul
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem وا� �ت� � �ن �� � �ت��
Tesniye ا� �ت�� � �ت�� � �ت� �� ��� �
Müfred �ت � �ت � �ت �� ت ���
Fi'l
-i M
azi
B
ina-
yı M
a'lu
m
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
��
��
24
Cem ت���ن ت���ون -���ن -���ون
Tesniye ت���ان ت���ان ت���ان -���ان
ن���
Müfred ��� ان�� ت���-� ت��� #��
Fiil
i Mu
zari
B
inay
ı Mal
um
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem ت���ن ت���ون -���ن -���ون
Tesniye ت���ان ت���ان ت���ان -���ان
ن���
Müfred ��� ان�� ت���-� ت��� #��
Fiil
i Mu
zari
Bin
ayı M
eçh
ul
Müzekker Gaib
Müennes Gaib
Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
���
���
25
Cem ت���ن .� ت���وا .� -���ن .� -���وا �.
Tesniye ت���ا.� .� ت���ا .� ت���ا .� -���ا
.� ن���
Müfred ��� �� ��# ��.� ان�� .� ت���ى .� ت���
Fi’l
i Mu
zari
Ceh
di M
utl
ak B
inay
ı Mal
um
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem ت���ن .� ت���وا �ن.� -�� .� -���وا �.
Tesniye ن��� .� ت���ا .� ت���ا .� ت���ا .� -���ا �.
Müfred ��� �� ��# �� .� ان�� .� ت���ى .� ت���
Fi’l
i Mu
zari
Ceh
di M
utl
ak B
inay
ı mec
hu
l
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
��� ��
��� ��
26
Cem ت���ن .���ت���وا .���-���ن .��� -���وا ���.
Tesniye ت���ا .��� ت���ا .��� -���ا ���. ��ا.��� ت�
.��� ن���
Müfred ��� �%�� ��# �%�� .��� ان�� .��� ت���ى .��� ت���
Fi’l
i Mu
zari
Ceh
di M
üst
eğra
k B
inay
ı Mal
um
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem - ���.ت���ن .���ت���وا .���-���ن ���وا ���.
Tesniye ت���ا .��� ت���ا .��� ت���ا .��� -���ا ���.
.��� ن���
Müfred ��� �%�� ��# �%�� ��.��� ان .��� ن��ي .��� ت���
Fi’l
i Mu
zari
Ceh
di M
üst
eğra
k B
inay
ı Mec
hu
l
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
��� �%��
��� �%��
27
Cem ت���ن ��ت���ون ��-���ن ��-���ون ��
Tesniye ���ان- �� ��ت���ان ت���ان�� ��ت���ان
�� ن���
Müfred ��� �� �� ان�� ��ت���-� �� ت��� �� #��
Fi’l
i Mu
zari
Nef
yi H
al B
inay
ı M
alu
m
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem ت���ن ��ت���ون ��-���ن ن��-���و ��
Tesniye ��ت���ان ��ت���ان ��ت���ان �� -���ان
�� ن���
Müfred ��� �� ��ت���-� �� ت��� �� #�� �� ان��
Fi’l
i Mu
zari
Nef
yi H
al
Bin
ayı
Mec
hu
l
Müzekker Gaib
Müennes Gaib
Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
��� ��
��� ��
28
Cem 0 ت���ن 0ت���ون 0-���ن 0-���ون
Tesniye 0 -���ان 0 ت���ان 0ت���ان 0ت���ان
0 ن���
Müfred ��� 0 ان�� 0ت���-� 0 ت��� #��
Fi’l
i Mu
zari
Nef
yi İs
tkb
al B
inay
ı Mal
um
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem 0 ت���ن 0ت���ون 0-���ن 0-���ون
Tesniye 0 ت���ان 0ت���ان 0ت���ان 0 -���ان
0 ن���
Müfred ��� 0 ان�� 0ت���-� 0 ت��� #��
Fi’l
i Mu
zari
Nef
yi İs
tkb
al B
inay
ı Mec
hu
l
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
���
���
29
Cem ت���ن .� ت���و .� -���ن .� -���و �.
Tesniye ت���ا .� ت���ا .� ت���ا .� -���ا �.
.� ن���
Müfred ��� !� ��# !� .� ان�� .� ت��� .� ت���
Fiil
i Mu
zari
Tek
idi N
efy
i İst
ikb
al B
inay
ı Mec
hu
l
Müzekker Gaib
Müennes Gaib
Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem ت���ن ت���و .� .� -���ن .� -���وا �.
Tesniye ن��� .� ت���ا .� ت���ا .� ت���ا .� -���ا �.
Müfred ��� !� ��# !� .� ان�� ت��� .� .� ت���
Fiil
i Mu
zari
Tek
idi N
efyi
İsti
kbal
Bin
ayı M
alu
m
Müzekker Gaib
Müennes Gaib
Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
��� !�
��� !�
30
Cem ان��ن ان��وا .1���ن .1���وا
Tesniye ان��ا ان��ا .����ا .1���ا
Müfred ��"� ان��ي ان�� .����
Em
ri G
aib
/
Em
ri H
azır
B
inay
ı Mal
um
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem ����ن .����وا .1���ن .1���وا.
Tesniye ����ا .����ا .����ا .1���ا. ����.
Müfred ��"�E 0ن�� .����ي ����. ����. m
ri G
aib
/
Em
ri H
azır
B
inay
ı Mec
hu
l
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
��"�
��"� ان��
31
Cem 0 ت���ن ا0 ت���و 0 -���ن ا0 -���و
Tesniye ���- 0ا0 ت��� 0 ت���ا 0 ت���ا ا
Müfred ��� 0 ت���ي 0 ت��� #��
Neh
yi G
aib
/
Neh
yi H
azır
Bin
ayı M
alu
m
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem ��ن0 ت� ا0 ت���و 0 -���ن ا0 -���و
Tesniye 0 ت���ا 0 ت���ا 0 ت���ا 0 -���ا
0 ن���
Müfred ��� 0 ان�� 0 ت���ي 0 ت��� #��
Neh
yi G
aib
/
Neh
yi H
azır
B
inay
ı Mec
hu
l
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
���
���
32
Cem �ان��آ�� �� ان��آ� ��ان��ه�� �� ان��ه ��
Tesniye ��ان��آ� �� ان��آ� ��ان��ه�� �� ان��ه ��
�� ان��ن�
Müfred 3����ان��ن� � ان��ك� �� ان��ك �� ان��ه� �� ان Fi’l
i Taa
ccu
bu
l E
vvel
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
Cem �56��وان��76�� وان76��� وان��56�� وان
Tesniye 56��وان76���� وان76���� وان56���� ��وان
وان6����
Müfred () F وان6���� وان86�� وان86�� وا�� (�3 وا��i'l
i Taa
ccu
bu
ssan
i
Müzekker
Gaib Müennes
Gaib Müzekker Muhatab
Müennes Muhatab
Nefs-i Mütekellim
()وا ��
�� ان3��
33
34
35
36
37
38
39
40
41