![Page 1: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/1.jpg)
Jarosław Pacek
14 listopada 2011 r.
BIBLIOTEKA NARODOWASeminarium
„Standardy Bibliograficzne 2011”
![Page 2: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/2.jpg)
Problemy terminologiczne na łamach literatury, Interesujące przykłady terminów, Źródła terminologiczne, Baza terminologiczna z Zakresu Bibliografii i
Katalogowania – Sternik.
![Page 3: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/3.jpg)
Terminologia na językach, czyli
![Page 4: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/4.jpg)
Wiele terminów bibliograficznych staje się nieaktualnych, pojawiają się nowe, już istniejącym nadawane są nowe znaczenia.
Zmiany terminologiczne ujawniają się na łamach dokumentacji, takiej jak opisy nowych standardów i norm, zwłaszcza w języku angielskim.
W piśmiennictwie polskim brakuje wykazów słownictwa z zakresu bibliografii i nauki o informacji.
Potrzebne jest tworzenie narzędzi usprawniających interoperacyjność semantyczną i jednoczesne wyszukiwanie w różnych systemach.
![Page 5: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/5.jpg)
Problemy terminologii podnoszone są na konferencjach i innych spotkaniach, np.:
Bibliografia. Teoria. Praktyka. Dydaktyka. Warszawa 2008 r.
Szósta Ogólnokrajowa Narada Bibliografów.Warszawa 2008 r.
Zarządzanie Informacją w Nauce. Katowice 2010 r. XI Krajowe Forum Informacji Naukowej i Technicznej.
Zakopane 20-23 września 2011 r.
![Page 6: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/6.jpg)
Problemy terminologii są przedmiotem omówienia w literaturze fachowej, np.:
M. Kisilowska, Przestrzeń, horyzont, środowisko informacyjne… Czy wiemy, co nas otacza? Rozważania terminologiczne, referat wygłoszony na XI Krajowym Forum Informacji Naukowej i Technicznej.J. Pacek, Bibliografia w zmieniającym się środowisku informacyjnym, 2010; Dokument czy zasób, „Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej”, dostępny w E-LIS.J. Woźniak-Kasperek, Wiedza i język informacyjny 2011; Zawartość, dokument, obiekt, zasób – problemy nie tylko terminologiczne, „Zagadnienia Informacji Naukowej” 2011, nr 1.E, McCulloch, G. Macgregor, Analysis of equivalence mapping for terminology services, Journal of Information Science,2008 , nr 1, s. 70-92.E, McCulloch, A. Shiri, D. Nicholson, Challenges and issues in terminology mapping: a digital library perspective, „The Electronic Library”, 2005, nr 6,s. 671–677.
![Page 7: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/7.jpg)
„Poniekąd w akcie bezradności szukamy nowych słów, wierząc, że one pomogą zrozumieć i opanować coraz bardziej złożoną rzeczywistość. Jednak zawsze na początku powinno być rzetelne poznanie rzeczywistości, a później jej nazywanie – nie odwrotnie. Precyzja myśli i języka stanowi istotny składnik racjonalności”.
[J. Woźniak-Kasperek, Wiedza i język informacyjny 2011, s. 60].
![Page 8: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/8.jpg)
Nowe obiekty, nowe definicje, czyli
![Page 9: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/9.jpg)
Ostatnie dwie dekady przyniosły bibliografii istotne zmiany warunkowane przez cyfryzację i usieciowienie środowiska informacyjnego.
Zmiany dotyczą m.in. stosowanej terminologii i definiowania badanych przez bibliografię zjawisk.
![Page 10: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/10.jpg)
Cyfrowa metoda utrwalania informacji, elektroniczny sposób odczytu i przestrzeń
sieciowa zrodziły nowe formy nośników.
Bibliografia nie lubi anonimowości.
![Page 11: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/11.jpg)
Nowe jednostki opisu:
Obiekt
Encja
Leksja
Zasób
Bibliograficzny Cyfrowy Elektroniczny Dynamiczny Informacyjny Online Statyczny Sieciowy Utrwalony Zdalny
Informacyjny Cyfrowy
![Page 12: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/12.jpg)
DOKUMENT ZASÓB
Informacja zapisana lub obiekt materialny, które mogą być potraktowane jako jednostka w procesie dokumentacji. [PN-ISO 5127]
Utrwalona informacja (wraz z materiałem, w którym została utrwalona, nośnikiem informacji). [Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych]
Obejmuje jednostki, zbiory i ich części. Może odnosić się do jednostki fizycznej (np. kaseta audio) lub nieposiadającej określonej formy fizycznej (np. witryna sieci Web). [RDA]
Obiekt fizyczny lub nieposiadający określonej formy fizycznej, obejmujący intelektualną i/lub artystyczną zawartość, stworzony jako jednostka, stanowiąca podstawę pojedynczego opisu bibliograficznego. [ISBD. Consolidated Edition]
![Page 13: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/13.jpg)
ISBD. Consolidated Edition
![Page 14: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/14.jpg)
Liczba wystąpień w ISBD. Consolidated Edition (302 s.): Resource: 1231, kontekst: opisywana jednostka,
podstawa opisu bibliograficznego, różne typy: monographic resource, electronic resource, itd.
Document: 36, kontekst: w przykładowych tytułach, jako synonim, w terminie documentation (askryptor: accompanying documentation) oznacza dokumentację dot. eksploatacji zasobu, np. podręcznik użytkownika. W znaczeniu dokumentu towarzyszącego używany jest termin accompanying material.
![Page 15: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/15.jpg)
Leksja - to podstawowa jednostka hipertekstu.„Różni się od klasycznie pojmowanego fragmentu. Jej cechą musi być spójność i bardziej niż względna autonomiczność.”
[Źródło: Techsty. Literatura i nowe media. http://techsty.art.pl/warsztaty/lexia.htm].
![Page 16: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/16.jpg)
Obiekt informacyjny - każdy element zbioru informacyjnego, niezależnie od zawartości, formy, wielkości (np. liczonej w bajtach), nośnika czy metody zapisu. Również drukowana książka itp.
Obiekt cyfrowy – utrwalony za pomocą wartości liczbowych, źródło informacji czytelne maszynowo, elektronicznie.
![Page 17: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/17.jpg)
Punkt dostępu - element danych, np. wybrane pole rekordu bibliograficznego, które reprezentuje ten rekord np. na liście danych wyświetlanych użytkownikowi w wyniku jego interakcji z systemem, w odpowiedzi na kwerendę.Może to być tytuł, nazwa twórcy, nazwa wydawcy, hasło przedmiotowe, symbol klasyfikacyjny, sygnatura, standardowe oznaczenie numerowe itp., w zasadzie większość elementów budujących rekord.
![Page 18: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/18.jpg)
Dzieło - odrębny wytwór
intelektualny lub artystyczny
(tzn. o intelektualnej lub
artystycznej zawartości).
W FRBR jest jednostką
abstrakcyjną, nie istnieje żaden
materialny obiekt, który
stanowiłby dzieło.
Rozpoznawane i postrzegane
jest jedynie poprzez swe
indywidualne realizacje.
![Page 19: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/19.jpg)
Ile ścieżek do przedeptania, czyli
![Page 20: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/20.jpg)
Deklaracja Międzynarodowych Zasad Katalogowania (2009 r.) - dokument zastępujący i rozszerzający „Zasady Paryskie”, dostarcza zasad tworzenia katalogów i podobnych narzędzi, funkcjonujących w środowisku cyfrowym i internetowym.W słowniczku 41 terminów z definicjami.
![Page 21: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/21.jpg)
RDA (Resource Description and Access) – nowy
standard katalogowania, który ma realizować
wymagania środowiska cyfrowego, dzięki
elastycznej strukturze, możliwości opisu zasobów cyfrowych i analogowych;
tworzeniu danych przyjaznych dla nowych
rozwiązań w zakresie struktur baz danych;
tworzeniu danych kompatybilnych z
istniejącymi zasobami katalogów.
Słownik na 47 stronach,od access point po video
cartridge .
![Page 22: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/22.jpg)
ISBD (International Standard Bibliographic Description) - opublikowana w 2007 r. skonsolidowana wersja ISBD.Słownik na 18 stronach. Wskazuje znaczenia terminów, zastosowane w tekście i funkcjonujące w ogólnym obiegu.
![Page 23: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/23.jpg)
![Page 24: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/24.jpg)
![Page 25: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/25.jpg)
![Page 26: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/27.jpg)
Terminy i definicje wybranych pojęć
z dziedziny informacji i dokumentacji. Relacje między
hasłami. 216 s., około 1200 terminów i definicji.
[Na temat tej normy: A.Grochowska, Terminologia
w zakresie informacjii dokumentacji w świetle
norm ISO, „Przegląd Biblioteczny”,
2003, nr ½, s. 43-53].
![Page 28: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/28.jpg)
BIBLIOPEDIA FRANCUSKAhttp://www.bibliopedia.fr
![Page 29: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/29.jpg)
Uchwyć koło sterowe, czyli
![Page 30: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/30.jpg)
![Page 31: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/31.jpg)
Ideą bazy jest utworzenie specjalistycznego narzędzia dostarczającego informacji z zakresu współczesnej terminologii bibliograficznej.
Słownik zawiera terminy w dwóch językach: polskim i angielskim oraz ich definicje.
![Page 32: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/32.jpg)
Celem bazy jest:
Wypełnienie luki w zasobie aktualnych źródeł. Dostarczenie materiału do dalszych analiz
i dyskusji terminologicznych. Stworzenie narzędzia przydatnego w codziennej
pracy.
![Page 33: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/33.jpg)
Metodą szeregowania terminów jest porządek alfabetyczny. Hasła są listowane z możliwością przeglądania indeksów alfabetycznych.
Terminy w językach angielskim i polskim szeregowane są razem w jednym ciągu alfabetycznym. Hasła terminów angielskich zawierają odesłanie do właściwego hasła polskiego.
![Page 34: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/34.jpg)
![Page 35: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/35.jpg)
Ponad 1000 terminów. Funkcję deskryptywną pełnią hasła terminów polskich. Zebrane są
definicje terminów, z oznaczeniami źródeł i inicjałami redaktorów wprowadzających.
Źródła informacji to normy, standardy, literatura przedmiotu, opracowania polskie i angielskie.
Każde hasło polskie wskazuje również terminy skojarzone oraz odpowiednik w języku angielskim.
![Page 36: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/36.jpg)
Założeniem bazy jest możliwość wymiany danych i łączenia z innymi źródłami. Zapewniają to formaty eksportu, zaimplementowane w oprogramowaniu TemaTres takie jak:BS8723-5 (brytyjski standard dla ustrukturyzowanych danych słownikowych),Listy alfabetyczne i hierarchiczne w formacie txt,SKOS-Core (Simple Knowledge Organization System),VDEX (IMS Vocabulary Definition Exchange),XTM (XML Topic Maps),Zthes (specyfikacja dla prezentacji zawartości tezaurusów),
Wszystkie informacje przechowywane są w bazie danych, utworzonej w popularnym języku SQL.
![Page 37: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/37.jpg)
![Page 38: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/38.jpg)
![Page 39: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/39.jpg)
Pierwszy zbiór kontrolny, ponad 200 haseł opracowano w okresie od października do końca listopada 2010 r. Ze względu na konieczność zapewnienia aktualności bazy nie przewiduje się terminu zakończenia jej opracowania.
Osoby odpowiedzialne za zawartość bazy to pracownicy Instytutu Bibliograficznego:
Agnieszka Brachfogel, Grażyna Jaroszewicz, Magdalena Krynicka, Jarosław Pacek, Marcin Roszkowski, Paweł Rygiel.
![Page 40: Terminologia bibliograficzna a zmienne środowisko informacyjne](https://reader035.vdocuments.net/reader035/viewer/2022070400/56812a45550346895d8d7a82/html5/thumbnails/40.jpg)