Thomas GriesDieter VeitBurkhard Wulfhorst
TextileFertigungsverfahrenEine Einführung
2., überarbeitete und erweiterte Auflage
Gries, Veit, Wulfhorst Textile Fertigungsverfahren
Bleiben Sie auf dem Laufenden!
Hanser Newsletter informieren Sie regel mäßig über neue Bücher und Termine aus den verschiedenen Bereichen der Technik. Profitieren Sie auch von Gewinnspielen und exklusiven Leseproben. Gleich anmelden unterwww.hanser-fachbuch.de/newsletter
Die Internet-Plattform für Entscheider!
� Exklusiv: Das Online-Archiv der Zeitschrift Kunststoffe!
� Richtungweisend: Fach- und Brancheninformationen stets top-aktuell!
� Informativ: News, wichtige Termine, Bookshop, neue Produkte und der
Stellenmarkt der Kunststoffindustrie
Immer einen Click voraus!
TextileFertigungsverfahrenEine Einführung
Thomas GriesDieter VeitBurkhard Wulfhorst
2., überarbeitete und erweiterte Auflage
Die Autoren:Univ.-Prof. Thomas Gries, ITA, Institut für Textiltechnik der RWTH Aachen, Otto-Blumenthal-Str. 1, 52074 AachenDr.-Ing. Dieter Veit, ITA, Institut für Textiltechnik der RWTH Aachen, Otto-Blumenthal-Str. 1, 52074 AachenProf. Dr.-Ing. Burkhard Wulfhorst †, ehem. ITA, Institut für Textiltechnik der RWTH Aachen, Otto-Blumenthal-Str. 1, 52074 Aachen
Bibliografische Information Der Deutschen Bibliothek:Die Deutsche Bibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über <http://dnb.d-nb.de> abrufbar.
ISBN: 978-3-446-43218-5E-Book-ISBN: 978-3-446-44057-9
Die Wiedergabe von Gebrauchsnamen, Handelsnamen, Warenbezeichnungen usw. in diesem Werk berechtigt auch ohne besondere Kennzeichnung nicht zu der Annahme, dass solche Namen im Sinne der Warenzeichen- und Markenschutzgesetzgebung als frei zu betrachten wären und daher von jedermann benutzt werden dürften.
Alle in diesem Buch enthaltenen Verfahren bzw. Daten wurden nach bestem Wissen erstellt und mit Sorgfalt getestet. Dennoch sind Fehler nicht ganz auszuschließen. Aus diesem Grund sind die in diesem Buch enthaltenen Verfahren und Daten mit keiner Verpflichtung oder Garantie irgendeiner Art verbunden. Autor und Verlag übernehmen infolgedessen keine Verantwortung und werden keine daraus folgende oder sonstige Haftung übernehmen, die auf irgendeine Art aus der Benutzung dieser Verfahren oder Daten oder Teilen davon entsteht.
Dieses Werk ist urheberrechtlich geschützt. Alle Rechte, auch die der Übersetzung, des Nach-druckes und der Vervielfältigung des Buches oder Teilen daraus, vorbehalten. Kein Teil des Werkes darf ohne schriftliche Einwilligung des Verlages in irgendeiner Form (Fotokopie, Mikrofilm oder einem anderen Verfahren), auch nicht für Zwecke der Unterrichtsgestaltung – mit Ausnahme der in den §§ 53, 54 URG genannten Sonderfälle – reproduziert oder unter Verwendung elektronischer Systeme verarbeitet, vervielfältigt oder verbreitet werden.
© Carl Hanser Verlag München 2015 Herstellung: Jörg StrohbachCoverconcept: Marc Müller-Bremer, www.rebranding.de, MünchenCoverrealisierung: Stephan Rönigk Satz, Druck und Bindung: Kösel, KrugzellPrinted in Germany
Inhalt
Vorwort zur 2. Auflage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVII
Vorwort zur 1. Auflage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVII
1 Einleitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
1 .1 Warum gibt es Fasern und Textilien? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 .1 .1 Festigkeit und Dehnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 .1 .2 Oberfläche und Porosität . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 .1 .3 Mechanik von Festkörpern und textilen Strukturen . . . . . . . . . . . 4
1 .2 Geschichtliche Entwicklung der Textiltechnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
1 .3 Fertigungsstufen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
1 .4 Typische Produkte aus Natur- und Chemiefasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1 .5 Garne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1 .6 Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1 .7 Textile Produkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
1 .8 Multiskalenmodell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
1 .9 Bedeutung der Textilindustrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
1 .10 Welthandel mit Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
2 Rohstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
2 .1 Naturfasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312 .1 .1 Pflanzliche Fasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
2 .1 .1 .1 Baumwolle (CO) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332 .1 .1 .2 Flachs (Leinen) (LI) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372 .1 .1 .3 Weitere Bast- und Hartfasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2 .1 .2 Tierische Fasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 442 .1 .2 .1 Wolle (Schafwolle) und feine Tierhaare (WO) . . . . . . . . . . 442 .1 .2 .2 Seide (Maulbeerseide) (SE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
2 .1 .3 Mineralische Fasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
VI Inhalt
2 .2 Chemiefasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 502 .2 .1 Herstellungsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 522 .2 .2 Chemiefasern aus natürlichen Polymeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
2 .2 .2 .1 Viskosefasern (CV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 572 .2 .2 .2 Lyocellfasern (CLY) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 602 .2 .2 .3 Cuprofasern (CUP) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 632 .2 .2 .4 Acetatfasern (CA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
2 .2 .3 Chemiefasern aus synthetischen Polymeren . . . . . . . . . . . . . . . . . 662 .2 .3 .1 Bildungsmechanismen zur Erzeugung von
Makromolekülen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672 .2 .4 Chemiefasern aus anorganischen Rohstoffen . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
2 .2 .4 .1 Glasfasern (GF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 722 .2 .4 .2 Carbonfasern (CF) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
2 .2 .5 Weiterverarbeitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772 .2 .5 .1 Verstrecken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 772 .2 .5 .2 Texturieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 802 .2 .5 .3 Herstellung von Spinnfasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
2 .3 Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862 .3 .1 Jeans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 862 .3 .2 Teppich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 872 .3 .3 Airbag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
3 Garnherstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
3 .1 Baumwollspinnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 953 .1 .1 Vorbereitungsmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3 .1 .1 .1 Ballenabarbeitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993 .1 .1 .2 Öffnen, Reinigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 993 .1 .1 .3 Mischen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1003 .1 .1 .4 Kardieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1023 .1 .1 .5 Strecke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1043 .1 .1 .6 Bandvergleichmäßigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
3 .1 .2 Kämmerei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1063 .1 .2 .1 Kämmmaschine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
3 .1 .3 Ringspinnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1103 .1 .3 .1 Flyer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1103 .1 .3 .2 Ringspinnmaschine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
3 .1 .4 Nichtkonventionelle Spinnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1133 .1 .4 .1 OE-Rotorspinnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1143 .1 .4 .2 Luftechtdrahtspinnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1173 .1 .4 .3 Luftfalschdraht-Umwindespinnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1193 .1 .4 .4 Übersicht: weitere nichtkonventionelle Spinnverfahren . 1203 .1 .4 .5 Vergleich: Spinnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
VIIInhalt
3 .2 Spezielle Spinnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1213 .2 .1 Streichgarnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
3 .2 .1 .1 Krempel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1223 .2 .1 .2 Nichtkonventionelle Streichgarnspinnverfahren . . . . . . . 125
3 .2 .2 Kammgarnspinnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1263 .2 .2 .1 Doppelnadelstabstrecke, Kettenstrecke . . . . . . . . . . . . . . . 128
3 .2 .3 Halbkammgarnspinnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
3 .3 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313 .3 .1 Vorbereitungsmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313 .3 .2 Herstellung von Spinnfasergarnen mit klar definierten
Eigenschaftsprofilen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1313 .3 .3 Produktionssteigerung durch Erhöhung der Spindeldrehzahl
bei Ringspinnmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1323 .3 .4 Ring/Läufer-Kombination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1323 .3 .5 Bandverspinnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1323 .3 .6 Kompakt- und Verdichtungsspinnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1333 .3 .7 Nichtkonventionelle Spinnverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1333 .3 .8 Prozessleittechnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
3 .4 Faser- und Garnnummerierungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1343 .4 .1 Längennummerierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1343 .4 .2 Gewichtsnummerierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
3 .5 Berechnungsgrundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1373 .5 .1 Vorbereitungsmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1373 .5 .2 Kämmerei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1373 .5 .3 Ringspinnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1383 .5 .4 Rotorspinnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
3 .6 Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1393 .6 .1 Jeans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1393 .6 .2 Teppich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1393 .6 .3 Airbag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
4 Gewebeherstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141Co-Autor: C. Lenz
4 .1 Produktionsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
4 .2 Webereivorbereitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434 .2 .1 Spulen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1434 .2 .2 Zwirnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1454 .2 .3 Kettbaumherstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1474 .2 .4 Zetteln . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1474 .2 .5 Schären . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1474 .2 .6 Schlichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
VIII Inhalt
4 .3 Gewebekonstruktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1494 .3 .1 Gewebedefinitionen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1494 .3 .2 Rapport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1494 .3 .3 Flottierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1494 .3 .4 Bindungspatrone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1504 .3 .5 Bindungskurzzeichen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1504 .3 .6 Grundbindungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
4 .3 .6 .1 Leinwandbindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1504 .3 .6 .2 Köperbindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1514 .3 .6 .3 Atlasbindung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
4 .3 .7 Besondere Verbindungstechniken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1524 .3 .7 .1 Cord und Schusssamt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1524 .3 .7 .2 Frottiergewebe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1524 .3 .7 .3 Doppelgewebe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
4 .4 Aufbau und Funktion von Webmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1534 .4 .1 Kettablasssysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1554 .4 .2 Exzentermaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1564 .4 .3 Schaftmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1564 .4 .4 Jacquardmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1574 .4 .5 Schützenwebmaschine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1584 .4 .6 Projektilwebmaschine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1594 .4 .7 Greiferwebmaschine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1594 .4 .8 Düsenwebmaschine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1614 .4 .9 Mehrphasen-Webmaschine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1614 .4 .10 Schusseintragsleistung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1624 .4 .11 Open Reed Weaving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
4 .5 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
4 .6 Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1654 .6 .1 Jeans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1654 .6 .2 Teppich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1664 .6 .3 Airbag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
5 Maschenwaren herstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171Co-Autoren: V. Schrank, K.-P. Weber, A. Hehl
5 .1 Gestricke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1735 .1 .1 Aufbau und Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1735 .1 .2 Maschenbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
5 .1 .2 .1 Jacquardtechnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1775 .1 .3 Strickmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
5 .1 .3 .1 Flachstrickmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
IXInhalt
5 .1 .3 .2 Rundstrickmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1805 .1 .3 .3 Abstandsstrickmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
5 .2 Wirken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1845 .2 .1 Aufbau und Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1855 .2 .2 Wirkmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
5 .2 .2 .1 Kulierwirkmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1865 .2 .2 .2 Kettenwirkmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1885 .2 .2 .3 Abstandsgewirke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
5 .3 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
6 Vliesstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195Co-Autor: A. Gräber
6 .1 Grundlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
6 .2 Markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
6 .3 Rohstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199
6 .4 Herstellungsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2006 .4 .1 Vliesbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
6 .4 .1 .1 Mechanische Vliesbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2026 .4 .1 .2 Aerodynamische Vliesbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2066 .4 .1 .3 Hydrodynamische Vliesbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2076 .4 .1 .4 Spinnvlies-Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2086 .4 .1 .5 Marktbedeutung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
6 .4 .2 Vliesverfestigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2126 .4 .2 .1 Mechanische Vliesverfestigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2126 .4 .2 .2 Thermische Vliesverfestigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2146 .4 .2 .3 Chemische Vliesverfestigung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2156 .4 .2 .4 Verfestigung durch Nähwirken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2166 .4 .2 .5 Marktanteile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
6 .5 Trocknung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
6 .6 Ausrüstung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2186 .6 .1 Verfahren zur Verbesserung des textilen Falls . . . . . . . . . . . . . . . . 2186 .6 .2 Verfahren aus der Lederausrüstung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2196 .6 .3 Heißsiegelbeschichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
6 .7 Einsatzgebiete . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
7 Geflechtherstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
7 .1 Einteilung der Geflechte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2247 .1 .1 Muster . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
7 .2 Flechtverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
X Inhalt
7 .2 .1 Konventionelle Flechtverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2267 .2 .1 .1 Litzenflechtmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2267 .2 .1 .2 Spitzenflechtmaschinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2287 .2 .1 .3 Packungsflechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
7 .2 .2 Verfahren zur Herstellung von dreidimensionalen Geflechten . . . 2307 .2 .2 .1 Rundflechten (Multilayer-Interlock-Braiding oder
Through-The-Thickness-Braiding) und Umflechten . . . . . 2307 .2 .2 .2 Magnaweave/Omniweave oder 4-Step-Braiding-
Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2327 .2 .2 .3 2-Step-Braiding-Verfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2337 .2 .2 .4 Weiterentwicklungen der bisher genannten Verfahren . . 2347 .2 .2 .5 3D-Rotationsflechttechnik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
7 .3 2D- und 3D-Geflechte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
7 .4 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
8 Gelegeherstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241Co-Autor: A. Schnabel
8 .1 Vom Kettengewirk zum multiaxialen Gelege . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
8 .2 Biaxiale Gelege . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2448 .2 .1 Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2458 .2 .2 Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2458 .2 .3 Stichtypen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
8 .3 Multiaxiale Gelege (MAG) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2478 .3 .1 Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2478 .3 .2 Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248
8 .4 Abstandsgelege . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2508 .4 .1 Aufbau der Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2508 .4 .2 Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
8 .5 Gestrickte Gelege . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2518 .5 .1 Aufbau der Struktur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2518 .5 .2 Prinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
8 .6 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
9 Textilveredelung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255Co-Autor: N. Saeger
9 .1 Vorbehandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2569 .1 .1 Trockenvorbehandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2569 .1 .2 Nassvorbehandlung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2579 .1 .3 Faserstoffspezifische Vorgänge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
9 .1 .3 .1 Baumwolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
XIInhalt
9 .1 .3 .2 Wolle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2649 .1 .3 .3 Seide . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
9 .2 Trocknen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266
9 .3 Farbgebung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2689 .3 .1 Färben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2689 .3 .2 Drucken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
9 .4 Appretur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2759 .4 .1 Chemische Appretur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2769 .4 .2 Mechanische Appretur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2779 .4 .3 Thermische Appretur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
9 .5 Beschichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
9 .6 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
9 .7 Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2819 .7 .1 Jeans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2819 .7 .2 Teppiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2819 .7 .3 Airbag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
10 Konfektion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285Co-Autor: V. Niebel
10 .1 Teilen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28610 .1 .1 Schnittbilderstellung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28610 .1 .2 Richtungsorientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28710 .1 .3 Musterorientierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28710 .1 .4 Schnittbildarten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28810 .1 .5 Verfahren zur Schnittbilderstellung/Übertragung . . . . . . . . . . . . . 28810 .1 .6 Zuschneiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28810 .1 .7 Markieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29010 .1 .8 Arbeitsvorbereitung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
10 .2 Fügeverfahren in der Konfektion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29010 .2 .1 Nähen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291
10 .2 .1 .1 Fadengeberhebel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29610 .2 .1 .2 Fadenspannungsvorrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29610 .2 .1 .3 Transport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29610 .2 .1 .4 Systematik der Nähnähte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
10 .2 .2 Kleben und Fixieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30010 .2 .3 Schweißen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 300
10 .3 Formen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
10 .4 Automatisierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
10 .5 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1 1
XII Inhalt
11 Technische Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315Co-Autor: P. Schuster
11 .1 Definitionen von Technischen Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
11 .2 Beispiele für Technische Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31611 .2 .1 Faserverbundwerkstoffe (FVW) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31611 .2 .2 Förderbänder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31711 .2 .3 Reifen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31811 .2 .4 Sicherheitstextilien (Mobiltech, Protech) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
11 .2 .4 .1 Mobiltextilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32011 .2 .4 .2 Airbag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32111 .2 .4 .3 Panzerung von Automobilen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32211 .2 .4 .4 Schutzkleidung für die Feuerwehr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
11 .2 .5 Textilien für den Hoch- und Tiefbau (Buildtech) . . . . . . . . . . . . . . . 32411 .2 .5 .1 Textilbewehrter Beton . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32411 .2 .5 .2 Beschichtete Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
11 .2 .6 Geotextilien (Geotech) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32911 .2 .7 Textilien in der Medizin (Medtech) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337
11 .2 .7 .1 Hygienetextilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33811 .2 .7 .2 Medizintextilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339
11 .3 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
12 Textile Prüfungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
12 .1 Normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
12 .2 Prüfklima . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35012 .2 .1 Bestimmung des Prüfklimas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 350
12 .3 Prüfungen an Fasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35212 .3 .1 Feinheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
12 .3 .1 .1 Bedeutung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35312 .3 .1 .2 Kenngrößen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35312 .3 .1 .3 Messverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 353
12 .3 .2 Faserlänge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 355
12 .4 Prüfungen an Garnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35712 .4 .1 Feinheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 357
12 .4 .1 .1 Weifverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35712 .4 .2 Drehung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
12 .4 .2 .1 Spinnfasergarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35812 .4 .2 .2 Filamentgarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35812 .4 .2 .3 Zwirne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
12 .4 .3 Mechanische Kennwerte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35912 .4 .3 .1 Messung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
XIIIInhalt
12 .4 .4 Ungleichmäßigkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36212 .4 .4 .1 Messprinzip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36212 .4 .4 .2 Diagramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36212 .4 .4 .3 CV-Wert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36312 .4 .4 .4 Normal-Spektrogramm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364
12 .5 Prüfungen an Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36512 .5 .1 Geometrie und Konstruktion . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
12 .5 .1 .1 Dicke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36612 .5 .1 .2 Länge und Breite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
12 .5 .2 Festigkeit und Dehnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36712 .5 .3 Verhalten gegenüber Wasser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 369
12 .5 .3 .1 Wasseraufnahmevermögen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36912 .5 .3 .2 Wasserrückhaltevermögen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36912 .5 .3 .3 Wasserabweisendes Verhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
12 .6 Prüfungen an konfektionierten Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37012 .6 .1 Oberflächenveränderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
12 .6 .1 .1 Scheuerverhalten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37112 .6 .1 .2 Pilling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372
12 .6 .2 Verhalten gegenüber Feuchte und Wasser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37412 .6 .2 .1 Maßänderung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 374
12 .6 .3 Farbechtheit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37512 .6 .3 .1 Begriffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37512 .6 .3 .2 Graumaßstäbe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37512 .6 .3 .3 Blaumaßstab (DIN EN ISO 105-B01 und -B02) . . . . . . . . . . 376
12 .6 .4 Fall und Drapierbarkeit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37712 .6 .4 .1 Messverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
12 .7 Bekleidungsphysiologische Prüfungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37812 .7 .1 Wärmehaushalt des Körpers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37912 .7 .2 Hohensteiner Hautmodell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38112 .7 .3 Thermoregulationsmodell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
12 .8 Prüfungen an technischen Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38312 .8 .1 Fasern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38312 .8 .2 Garne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38412 .8 .3 Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38412 .8 .4 Composites/Faserverbundwerkstoffe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 384
12 .9 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
XIV Inhalt
13 Entsorgung von Textilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387
13 .1 Stoffkreislauf in der Textilindustrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38813 .1 .1 Lebensstufen eines Produktes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38813 .1 .2 Kreislaufwirtschaftsgesetz und Warenkennzeichnung . . . . . . . . . 391
13 .2 Stoffliches Recycling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39213 .2 .1 Faserrückgewinnung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39213 .2 .2 Bekleidung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39313 .2 .3 Teppichböden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39513 .2 .4 Autotextilien . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39613 .2 .5 Aufbereitung und Verarbeitung von Sekundärfasern . . . . . . . . . . 39713 .2 .6 Thermisches Stoffrecycling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40213 .2 .7 Depolymerisation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 402
13 .3 Thermisches Recycling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403
13 .4 Deponierung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 404
13 .5 Umweltschutz in der Textilwirtschaft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40413 .5 .1 Umweltfreundliche Produktionsverfahren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40513 .5 .2 Öko-Labels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 406
13 .5 .2 .1 Öko-Tex Standard 100 und 1000 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40613 .5 .2 .2 Ecoproof . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40813 .5 .2 .3 EU Öko-Label . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
13 .6 Entwicklungsrichtungen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
13 .7 Beispiele . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41013 .7 .1 Jeans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41013 .7 .2 Teppich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41013 .7 .3 Airbag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
14 Simulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413Co-Autor: Y.-S. Gloy
14 .1 Arten der Simulation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
14 .2 Wirtschaftlichkeit und Verifikation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414
14 .3 Modellbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41414 .3 .1 Arten der Modellbildung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 414
14 .3 .1 .1 White Box-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41514 .3 .1 .2 Black Box-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41514 .3 .1 .3 Grey Box-Modell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41514 .3 .1 .4 Möglichkeiten der Vereinfachung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415
14 .3 .2 Wissensbasierte Modelle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41614 .3 .3 Expertensysteme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
14 .3 .3 .1 Fallbasierte Systeme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416