-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
1/141
TOPLAM RETKEN BAKIM YNETM
VE ET GIDA SANAY VE TCARET A..DEK
UYGULAMA
Dilan ALPARSLAN
(Yksek Lisans Tezi)
Eskiehir-2005
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
2/141
TOPLAM RETKEN BAKIM YNETM VE ET GIDA SANAY VE
TCARET A..DEK UYGULAMA
Dilan ALPARSLAN
YKSEK LSANS TEZ
letme Anabilim Dal
Danman: Prof. Dr. Mehmet ahin
Eskiehir
Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
Eyll 2005
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
3/141
ii
YKSEK LSANS TEZ Z
TOPLAM RETKEN BAKIM YNETM VE ET GIDA SANAY VE
TCARET A..DEK UYGULAMA
Dilan ALPARSLAN
letme Ana Bilim Dal
Anadolu niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, Eyll 2005
Danman: Prof. Dr. Mehmet AHN
Toplam retken Bakm zgn bir Japon ynetim sistemidir. Toplam retkenBakm, bakm ile retkenlik arasnda yakn bir iliki kuran, donanmn dzenli bakm
ve alanlarn makinelerini sahiplenmesi yolu ile verimliliin dnya apnda rekabeti
olacak ekilde artabileceini kantlam bir fabrika ynetimi yaklamdr.
Toplam retken Bakm Fabrikalarda oluabilecek byk kayplarn
saptanmasnda ve yok edilmesinde etkili bir yntemdir. alanlarda benim makinem
anlayn gelitirerek retkenliin %50 ile %100 civarnda ykselmesini salar.
retim sisteminin verimliliini en st dzeye karacak bir irket kltr
oluturur.
Bu almada Toplam retken Bakm kavram aklanarak fabrika ierisindeki
ynetim ve organizasyon srecinden bahsedilecektir. Toplam retken Bakm
kapsamnda gerekletirilen iyiletirme almalar aklanarak, uygulama yaplan
iletmeye salad faydalardan bahsedilecektir.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
4/141
iii
ABSTRACT
Total Productive Maintenance (TPM) is a unique Japan management system.
Total Productive Maintenance puts a close relation between maintenance and
productivity. TPM has proved that productivity of a factory can increase competingly
around the world, by order maintenance of equipment and ownering of equipment by
users.
TPM is an effective method for detection of losses and eliminating them. TPM
creates my machine concept among the operators and that results in increase of
productivity between from 50% to100%.
TPM creates a factory culture that maximizes the productivity of productionsystem.
In this study TPM concept, its management and organization, methods of
improvement through TPM will be mentioned. Its implementation to a factory and
gained benefits will be mentioned.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
5/141
iv
JR VE ENSTT ONAYI
Dilan ALPARSLANn Toplam retken Bakm Ynetimi Ve Eti Gda Sanayi Ve
Ticaret A.deki Uygulama balkl tezi, //2005 tarihinde, aadaki jri
tarafndan Lisansst Eitim retim ve Snav Ynetmeliinin ilgili maddeleri
uyarnca, letme (Ynetim ve Organizasyon) Anabilim dalnda Yksek Lisans tezi
olarak deerlendirilerek kabul edilmitir.
Ad Soyad mza
ye (Tez Danman) : Prof. Dr. Mehmet AHN ..
ye : . .
ye : . ..
Prof.Dr.Nurhan AYDIN
Anadolu niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits
Enstit Mdr
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
6/141
v
NSZ
almann hazrlanmas sresince, bana her konuda yardmc olan annem Gnl
Alparslan, babam Ylmaz Alparslan ve kardeim Emre Alparslana, gr ve nerileri
ile bana yol gsteren deerli hocam Prof. Dr. Mehmet ahine, anlay ve destekleri iin
Eti Gda Sanayi ve Ticaret A..deki alma arkadalarma ve st ynetime, ilgisi ve
destei iin Birkan Harmana, iletme yksek lisans yapmam iin beni yreklendiren
zdemir Badura teekkr ederim.
Dilan Alparslan
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
7/141
vi
ZGEM
Dilan ALPARSLAN
letme Anabilim Dal
Yksek Lisans
Eitim
Ls. 2002 Hacettepe niversitesi, Mhendislik Fakltesi,Gda Mhendislii Blm
Lise 1997 Eskiehir Anadolu Lisesi
2003- Eti Gda Sanayi ve Ticaret A.
Kiisel Bilgiler
Doum Yeri ve Yl: 29 Eyll 1979 Cinsiyet: Kadn Yabanc dil:ngilizce
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
8/141
vii
NDEKLER
Sayfa
Z iiABSTRACT iii
JR VE ENSTT ONAYI iv
NSZ v
ZGEM vi
TABLOLAR LSTES xii
EKLLER LSTES xiv
GR 1
BRNC BLM
TOPLAM RETKEN BAKIM KAVRAMI
1. BAKIM ONARIM KAVRAMI 3
2. GELENEKSEL BAKIM ONARIM YNTEMLER 4
2.1. Arza Olduu Zaman Bakm Onarm 52.2. Periyodik Koruyucu Bakm Onarm 5
2.3. Makinenin Performansna Dayal Bakm Onarm 6
3. TOPLAM RETKEN BAKIM 6
3.1. Toplam retken Bakmn Tanm 6
3.2. Toplam retken Bakmn Tarihi Geliimi 10
3.3. Toplam retken Bakmn Hedefleri 123.4. Toplam retken Bakmn Alt levi 14
3.5. Toplam retken Bakm ve Verimlilik likisi 14
3.6. Toplam retken Bakmn Yararlar 16
3.6.1. Operatre Yararlar 16
3.6.2. Bakm Personeline Yararlar 17
3.6.3. letmeye Yararlar 17
3.7. Toplam retken Bakmn Maliyeti 19
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
9/141
viii
Sayfa
KNC BLM
TOPLAM RETKEN BAKIM SREC
1. HAZIRLIK AAMASI 20
1.1. st Ynetimin Karar 21
1.2. TB Hizmet i Eitiminin Balamas 22
1.3. TB Yrtme Organizasyonunun Oluturulmas 23
1.4. TB Temel Politika ve Hedeflerinin Belirlenmesi 25
1.5. TB Master Plannn Hazrlanmas 25
2. TB N GELTRME AAMASI 29
3. TB GELTRME AAMASI 29
3.1. Donanm Verimliliinin Arttrlmas 29
3.1.1. Neden Sonu Analizi (PM Analizi) Uygulanmas 30
3.1.2. Hata Trleri Ve Etkileri Analizi 31
3.1.2.1. HTEAnin Amalar 32
3.1.2.2. HTEA Uygulama Admlar 323.1.2.3. Risk ncelik Says 36
3.2. Operatrler in Otonom Bakm Programnn Hazrlanmas 37
3.3. Bakm Blm Plan izelgesinin Hazrlanmas 41
3.4. alanlarn Eitimi ve Grup Katlmnn Salanmas 42
3.5. Erken Donanm Ynetim Programnn Gelitirilmesi 43
4. STABLZASYON AAMASI 44
NC BLM
TOPLAM RETKEN BAKIMDA YLETRMELER
1. ODAKLANMIYLETRMELER(KAZEN) ALIMALARI 48
1.1. Donanm Kayplar 52
1.1.1. Arza Kayplar 52
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
10/141
ix
Sayfa
1.1.2. Hazrlk ve Ayar Kayplar 55
1.1.3. Sarf Malzemesi, Kesici U vb. Deiim Kayplar 55
1.1.4. Balama Kayplar 561.1.5. Kk Duru Kayplar 56
1.1.6. Hz Kayplar 56
1.1.7. Kalite Kayplar 57
1.1.8. Kapatma Kayplar 58
1.2. gc Kayplar 59
1.2.1. Ynetimden Kaynaklanan Kayplar 59
1.2.2. Hareket Kayplar 59
1.2.3. retim Ak Organizasyonu Kayplar 59
1.2.4. zleme ve Ayar Kayplar 60
1.2.5. Otomasyon Eksiklii Nedeniyle Maniplasyon Kayplar 60
1.3. Malzeme ve Enerji Kayplar 60
1.3.1. Yararlanlmayan Donanm, Kalp, Ara- Gere Kayplar 60
1.3.2. Enerji Kayplar 61
1.3.3. Malzeme Kayplar 61
1.4. Toplam Donanm Verimlilii 61
1.4.1. Kullanm Oran 62
1.4.2. alma Verimi 64
1.4.3. Kaliteli rn Oran 66
1.4.4. Toplam Donanm Verimliliinin Hesaplanmas 66
1.5. Kayplar in yiletirme Hedeflerinin Ortaya Konmas 67
2. OTONOM BAKIM ALIMALARI VE YLETRMELER 68
2.1. Temizlik ve Kontrol 71
2.2. Ulalmas G Noktalarn ve Problem Kaynaklarnn OrtadanKaldrlmas 73
2.3. Geici Temizlik ve Yalama Standartlarnn Oluturulmas 75
2.4. Teknik Eitimler ve Genel Kontroller 77
2.5. Otonom Kontroller 78
2.6. Standartlatrma 79
2.7. Otonom Bakm Ynetimi 82
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
11/141
x
Sayfa
3. PLANLI BAKIM ALIMALARI VE YLETRMELER 83
3.1. Hazrlk almalar 853.2. Mevcut Durumun Analizi 85
3.3. Bozulmay nleme ve Yenileme 86
3.4. Geici Bakm Standartlarnn Oluturulmas 86
3.5. Kalite Fonksiyonun Kontrol 86
3.6. Kontrol Sisteminin Gelitirilerek Bakm Veriminin Arttrlmas 87
3.7. Kestirimci Bakm Sisteminin Kurulmas 87
3.8. Yatay Yaylm 87
4. ERKEN DONANIM YNETM ALIMALARI VEYLETRMELER 88
4.1. Donanm mr Boyu Maliyeti (LCC) 89
4.2. Bakm nleyici Tasarm (MP) 94
5. KALTE BAKIM ALIMALARI VE YLETRMELER 94
5.1. Sfr Hata almalar 95
5.2. Kalite Bakm almalarnn 10 Aamas 95
5.2.1. Mevcut Hatalar Listeleme ve Gruplandrma 96
5.2.2. Hata Nedenlerinin Belirlenmesi 96
5.2.3. Makine, Metot Malzeme ve nsan (3M 1) KoullarnnBelirlenmesi 96
5.2.4. Anormallik Noktalarna Kar nlem PlanlarnnHazrl 96
5.2.5. Kronik Hatalarn Analizi 96
5.2.6. Hatalara Kar yiletirmelerin Yaplmas 97
5.2.7. 3M 1 Koullarnn Yeniden Kontrol Edilmesi 97
5.2.8. 3M 1 Koullarnn Sfr Hataya Ayarlanmas 97
5.2.9. Kalite Bakm Tablolarnn Hazrlanmas 97
5.2.10. Uygulamann Kalc Klnmas ve StandartlarnOluturulmas 97
6. GVENL, EVRE ALIMALARI VE YLETRMELER 98
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
12/141
xi
Sayfa
6.1. Yksek Risk Tayan Noktalarn Belirlenmesi 99
6.2. Kaza Riski Kartlar Araclyla Yaplan yiletirmeler 99
6.3. Odaklanmyiletirmeler Kapsamnda Gerekletirilenyiletirmeler 99
6.4. evreye Ynelik yiletirmeler 99
7. OFS TB ALIMALARI VE YLETRMELER 100
7.1. Ofislerde Otonom Bakm almalar 100
7.1.1. n Temizlik ve Dzen (1. Seviye) 100
7.1.2. Aksaklklarn Tespiti (2. Seviye) 101
7.1.3. Gelitirmeler (3. Seviye) 1017.1.4. Standardizasyon (4.Aama) 101
7.1.5. Otonom Ynetim (5. Seviye) 101
DRDNC BLM
ET GIDA A.DE TB UYGULAMASINDA YLETRME YAKLAIMLARI
1. LETME HAKKINDA GENEL BLG 102
2. LETMEDEK TOPLAM RETKEN BAKIM UYGULAMALARI VEYLETRME SSTEMAT 102
2.1. Odaklanmyiletirmeler almalar 104
2.2. Otonom Bakm almalar ve yiletirmeleri 106
2.3. letmede Planl Bakm almalar ve yiletirmeleri 109
2.4. letmede Eitimler 111
2.5. letmede Kalite Bakm 114
2.6. letmede Erken Donanm/rn Ynetimi 115
2.7. i Sal, Gvenlii ve evre almalar ve yiletirmeleri 116
2.8. Ofis TB almalar ve yiletirmeleri 116
3. TB UYGULAMALARININ LETMEYE SALADIIKAZANLAR 117
SONU 122
KAYNAKLAR 124
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
13/141
xii
TABLOLAR LSTES
SayfaTablo 1. nleyici Bakm ve Toplam retken Bakm Arasndaki
Farklar 9
Tablo 2. TB Gelitirmenin 12 Adm 21
Tablo 3. Temel Hedef ve Politikalar 28
Tablo 4. Olaslk Derecelendirme Tablosu 33
Tablo 5. iddet Derecelendirme Tablosu 34
Tablo 6. Saptanabilirlik Derecelendirme Tablosu 35
Tablo 7. Saptanabilirlik Derecelendirme Tablosu (2) 36
Tablo 8. Fumioh Gotoh Tarafndan Gelitirilen Yedi Adm MetodunaBir rnek 38
Tablo 9. Tek Nokta Ders eitleri 42
Tablo 10. Kaizen- Odaklanmyiletirmelerin 10 Adm 51
Tablo 11. Kayplar in yiletirme Hedefleri 68
Tablo 12. Donanm mr Boyu Maliyetine Etki Eden AnahtarFaktrler 93
Tablo 13. Yllara Gre Odaklanmyiletirmeler Saylar 105
Tablo 14. Yllara Gre nce/Sonra yiletirme Saylar 106Tablo 15. Beyaz- Krmz Hata Kartlar Oran 107
Tablo 16. Otonom Bakmda Toplam Verilmi Tek Nokta Dersi Says 108
Tablo 17. Otonom Bakmda Toplam Tek Nokta Dersi Says 108
Tablo 18. Planl Bakmda Arza Saylar 110
Tablo 19. Yllara Gre ki Arza Arasnda Geen Sre 110
Tablo 20. retilen Ton Bana Bakm Giderleri 111
Tablo 21. Bakm Yapabilen Operatr Says/ Toplam i(%) 112
Tablo 22. Yllara Gre Kii Bana Den neri Says 113
Tablo 23. Yllara Gre eitli Konularda Hazrlanan Tek Nokta DersiSays 113
Tablo 24. Tek Nokta Dersi (alan x Ders Says) 114
Tablo 25. Yllara Gre Poka Yoke Saylar 115
Tablo 26. Yllara Gre Birim rn Bana Maliyet Endeksi 117
Tablo 27. Yllara Gre retim Hacmi Endeksi 118
Tablo 28. Yllara Gre retkenlik Endeksi 118
Tablo 29. Yllara Gre Toplam Donanm Verimlilii Endeksi 119
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
14/141
xiii
Sayfa
Tablo 30. Yllara Gre p Miktarlar Endeksi 119
Tablo 31. Yllara Gre Mteri ikayetleri Endeksi 120
Tablo 32. Yllara Gre Enerji Tketimi Endeksi 120Tablo 33. Yllara Gre Kazalar Endeksi 121
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
15/141
xiv
EKLLER LSTES
Sayfa
ekil 1. TBn Sloganlar 13
ekil 2. TB Haberlemesinin nemi 14ekil 3. Birbiriyle likili Alt Grup Organizasyonu 25
ekil 4. Toplam Donanm Verimliliinin, allabilirlik, almaVerimi ve Kalite Oranyla likisi 62
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
16/141
GR
Kstl kaynaklarn en etkin ekilde kullanlarak, rne dntrlmesi sreci her
zaman endstrinin ncelikli hedefi olmutur. Kyasya rekabetin srd i dnyasnda,
gnmzde ayakta kalabilmek iin maliyetlerin drlmesi, sfr hatal rn retilmesi,
eitlenen tketici ihtiyalar iin sipari ve teslimat srelerinin ksaltlmas
gerekmektedir.
Kaynaklar en etkin ekilde kullanlarak, stn nitelikli rnleri tam zamannda ve
rekabeti bir maliyette retebilmenin yolu Tam Zamannda Teslimat ve Yaln retim
tekniklerini uygulamaktr. Yaln retimin fabrikalarda sistematik olarakuygulanabilmesi iin gerekli olan ara Toplam retken Bakmdr.
Toplam retken Bakm, Japon kuruluu olan Japon Fabrika Bakm Enstits
(JIPM- Japon Institute of Plant Maintenance) tarafndan ortaya konmutur, 30 yldr
Japonyada ve dier fabrikalarda uygulanmaktadr. Toplam retken Bakm, bakm ile
retkenlik arasnda iliki kuran, donanmn dzenli bakm ve alanlarn makinelerini
sahiplenmesi yoluyla verimin dnya apnda rekabeti olacak ekilde artabileceini
kantlam bir fabrika ynetimi yaklamdr.
Toplam retken Bakm alanlarda benim makinem anlayn oluturur.
Kronik kayplarn zerine giderek retkenliin %50 ile %100 orannda ykselmesini
salar. Temiz, dzenli alma ortam yaratarak alanlarn yksek kaliteli rnler
retebilecekleri, evreye saygl bir fabrika ortam oluturur. alanlarna youn teknik
eitimler sunarak kiisel geliimlerine katkda bulunur, ekip almalaryla kayplar
ortadan kaldrr.
Yaplan almann ilk blmnde, bakm onarm kavram aklanarak, geleneksel
bakm onarm yntemlerinden bahsedilmi, Toplam retken Bakmn tanm yaplarak
geleneksel yntemlerden fark ortaya konmutur. Toplam retken Bakmn ilevleri ve
uygulanmas durumunda iletmeye salayaca yararlar ve uygulama maliyeti
anlatlmtr.
kinci blmde, Toplam retken Bakm Sreci incelenmitir. Fabrika ierisinde
Toplam retken Bakm kurulumu srecinde izlenecek aamalar konusunda bilgi
verilmitir.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
17/141
2
nc blmde, Toplam retken Bakm sreci ierisinde yaplan iyiletirme
almalar yedi ana balk altnda anlatlmtr.
Drdnc blmde ise, Eti Gda Sanayi ve Ticaret A..de Toplam retken
Bakm uygulama ve iyiletirme sistematiinden bahsedilmitir. Uygulamalarn
iletmeye salad kazanlar yorumlanmtr.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
18/141
Birinci Blm
TOPLAM RETKEN BAKIM KAVRAMI
1. BAKIM ONARIM KAVRAMI
Kronik arza ve hatalarn birok nedeni olmakla birlikte bunlardan en nemli olan
insan faktrdr. Arzalar meydana geldiinde retim durmakta, teslimatlar gecikmekte
ve retim hatalar ortaya kmaktadr. Tek bir arza bile fabrikann tamamnda
aksamalara yol aabilir ve btn iletmeyi bozabilir1.
Arzal donanmn, allmam derecede titreim veya ses yapmas anormal
durumunun gstergesidir. Eer alanlar bu olaan d durumlar nceden
saptayabilirlerse arzadan kanabilmek mmkn olacaktr. Herhangi bir arzann
nedenlerine yeterince derinden bakldnda insan faktr ile ilgili sebepler bulunabilir.
Arzann olumasnda insanlarn da sorumlu olduu gz nne alndnda arzalarn
nlenerek sfr arza durumuna sahip bir iyeri meydana getirmek mmkn
olabilecektir. Arzalar azaltmann ve hatta tamamyla ortadan kaldrmann yollar vardr
ve bunlardan birisi de TB yntemidir.
Sfr arza durumuna ulalmas iin izlenecek yol; bakm elemanlar tarafndan
yaplan uzmanlk dzeyindeki ilemlerin yan sra donanm operatrlerinin kendileri
tarafndan yerine getirilmesi gereken gnlk kontroller ve dier bakm ilemleridir.
Problemler bir veya birden fazla olumsuzluun birleimi olarak meydana gelen bir
bozukluk nedeniyle ortaya karlar. Kroniklemi hatalardan kurtulmann tek yolu,
daima sistemli almak ve tm muhtemel sebeplerin bir listesini hazrlamak, sonra da
ne kadar nemsiz grnrse grnsn, bu sebepleri ortadan kaldrmak iin gerekenleri
yapmaktr2
.letmenin varln srdrebilmesi, rettiini ekonomik koullarda satarak kar
edebilmesine baldr. retim sisteminin tm ile aksamadan almasn srdrmek,
bakm onarm belirli bir plan erevesinde yrtmek ve beklenmedik arzalar
1 Kunio Shiroze, Total Productive Maintenance For Workshop Leaders, (Productivity Press,Cambridge, 1992), s.1.2 Kunio Shiroze, Total Productive Maintenance For Operators, (Productivity Press, Portland, 1992),s.7.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
19/141
4
minimum dzeyde tutmak,ksacas iletmenin gvenilirlik derecesini arttrmakla da
balantldr3.
letmelerde uygulanan bakm trlerinin geliimi ana prensipten ortaya
kmtr4;
Dzeltici bakm, plansz olarak ortaya kmtr. Arzalar ortadan kaldrmak
ve acilen are bulunarak tamir edilmesi amal yaplan bakm faaliyetleridir.
nleyici bakm; periyodik olarak yaplan makinenin eilimin takip edildii
istatistiksel almalar yaplarak, zel zamanlarda, kendi iinde belirlenmi,
kontrol limitleri ile takibi yaplan planl bakmdr.
yiletirme- gelitirme amal bakm; makinenin tm donanmn orijinali
zerinde tasarm ile ilgili deiikliklere kadar giden bakm faaliyetleridir.
2. GELENEKSEL BAKIM ONARIM YNTEMLER
Bugnn modern endstri dnyas yksek verimli makine ve makinelerden oluan
tesisleri gerektirmektedir. Beklenmedik ani arzalarn olumas, retim planlarn
aksatt gibi byk finanssal kayplara da yol amakta ve maliyet artmasna neden
olmaktadr. Gnmzde bir tesisin dzenli ve srekli alabilmesi, karll, bakm
ekibinin alma sistemine, randmana ve tecrbelere baldr. Makinelerin planl,
sistemli bir ekilde bakm ve kontrol, retim maliyetlerini azaltmakta byk rol
oynamaktadr. Yakn gemite kullanlan allm bakm onarm yntemleri genelde
ekilde olmaktadr5:
1. Arza olutuu zaman yaplan bakm onarm
2. Periyodik koruyucu bakm onarm
3. Makine performansna dayal bakm onarm
3Blent Kobu, retim Ynetimi, (Dokuzuncu basm. stanbul: Fatih Yaynevi, 1996), s.7.4J.D Patton, Preventive Maintenance, (Newyork: Instrument Society of America, 1983), s.1.5 H.T.Belek & T.Toprak, Endstriyel Tesislerde Makine Performansna Dayal Bakm Planlamas,(stanbul: T Makine Fakltesi Matbaas, 1997), s.2.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
20/141
5
2.1. Arza Olduu Zaman Bakm Onarm
Bu yntem, ok sayda, yedekleri fazla bulunan ve fazla pahal olmayan
makinelerle retim yapan tesislerde ve atlyelerde uygulanmaktadr. Makinenin oluan
beklenmedik bir arza nedeniyle yedei yoksa program d bir bakm gerekecektir.
Makinelerin yedeini bulundurma ise; hem sermaye hem de depolama ynnden byk
yk getirecektir. Bu bakm onarm ynteminin bir baka sakncas ise, hasarn ne zaman
meydana gelecei bilinmediinden, gerek bir retim plan yapmak mmkn
olmamaktadr.
2.2. Periyodik Koruyucu Bakm Onarm
Bu yntem genelde bugn endstride en ok kullanlan bakm onarm yntemidir.
Bu yntemde, ekibin deneyimi ve makinelerin gemiteki performans ve alma
artlar gz nnde bulundurularak, makinenin hangi zaman aralklarnda durdurulacak
bakma alnaca belirlenmitir. Ayn ekilde, deneyime dayal olarak bakma alnan
makinede hangi paralarn deitirilecei belirlenir ve bu paralar stokta hazr
bulundurulur.
Periyodik koruyucu bakm onarmn sakncalar:
retim, planlanan periyotlarda yine umulmadk, beklenmeyen arzalardan
dolay durmaya mahkumdur. Bu ani ve plansz retim durmalar hem bakm
ekibini g durumda brakabilir, hem de retim plann bozar.
Bakm ekibi, plan ve program yaplm ama gerekte belki o anda
gerekmeyen bakm iin zaman kaybedecektir. Bundan dolay da ok sayda
personel istihdam etmek gerekecektir.
Periyodik bakm esnasnda, gerek istatistik gerekse tecrbelerle deimesi
planlanan paralar, belki de mrlerini tamamlamadan deitirilmek
zorunda kalacaktr. Ayrca bir parada oluan hasar, hesapta olmayan baka
paralarda da hasar yaratacandan birok parann stokta hazr
bulundurulmas gerekecektir. Bu da yedek para maliyetini arttraca gibi
stoklama problemi de getirir.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
21/141
6
Planl periyodik bakm onarm srasnda, zellikle hassas makinelerin
sklp tekrar monte edilmeleri, alma hassasiyetini ve ayarn bozabilir.
Bu ayarsz sre iinde retim hatal ve dk olacaktr. Periyodik bakmdan
sonra, gerek ayar ve gerekse yeni paralardaki srtnme ve anmalar
dolaysyla makinenin rejim haline gelmesi iin bir sre geecektir. Yeni
ayarlamalar ve ilk anmalardan sonra iyi alma artlarna dnlecektir
ama, bu arada retim kalitesinde ve miktarnda dme olacaktr.
2.3. Makinenin Performansna Dayal Bakm Onarm
Bu bakm onarm ynteminde ana prensip, retim srasnda yaplan lmelerlemakinelerin performanslarn izleyerek ne zaman bakma gerek olacana karar vererek,
ksa bir sre retime ara vererek daha nceden belirlenen arzay onarmaktr. Makinenin
karakteri ve alma koullar gz nnde bulundurularak yaplan program
erevesinde, retimi durdurmadan baz parametrelerin kontrol ve lm yaplr. Bu
lmler deerlendirilerek, makinenin alma artlar hakknda fikir oluturulur ve
varsa hasarn gelimesi izlenir. Hatay oluturan sebep belirlenerek hata tehisi yaplr.
llen ve izlenen parametreye bal olarak hata belirleme ilemi deiik kriterlere
dayanarak yaplr. Hata tehis edildikten sonra, gerekli yedek para temin edilerek,
retim durdurulur ve mmkn olan en ksa zaman sresinde bakm onarm yaplp,
tekrar retime devam edilir6.
3. TOPLAM RETKEN BAKIM
3.1. Toplam retken Bakmn Tanm
Toplam retken Bakmn tanm ilk ileri srld 1971 yl zamanlarnda sk
bir ekilde retim blmnn alan iinde idi. TB faaliyetleri daha sonra geniletildi
ve retim blmnden tm irket genelinde uygulamaya geirildi7.
6Ayn, s.8.7 Kunio Shiroze, New Implementation Program in Fabrication and Assembly Industries, (Tokyo:JIPM), s.2.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
22/141
7
TB tanm (retim Ksm in)8;
TB donanmn etkinliini en st noktaya karmay hedefler.
TB donanmn btn mr iin tasarlanan nleyici Bakmn toplam bir
sistemini kurmay amalar.
TB donanm gerektiren planlama, imalat ve bakm blmn de ieren
tm blmlerde iler.
TB en st ynetimden makine bandaki iiye kadar herkesin katlm
esasna dayanr.
TB, nleyici bakm yntemini motivasyon ynetimi sayesinde
uygulamaktadr. rnein kk grup faaliyetleri.
Yeni TB Tanm (irket Genelinde TB);
TB donanm etkinliini en st dzeye karan ortak bir sistem yaratmay
hedefler. (Batan baa verimli alma ilerlemesi)
TB iletmenin en u ksmndaki oluabilecek tm kayplar nlemek iin
bir sistem yaratr ve son rn zerinde odaklanr. Bu sistem, retim
sisteminin tm rn evriminde sfr i kazas, sfr arza ve sfr hatahedeflerini gerekletiren sistemleri ierir.
TB retim, gelitirme ve idari blmleri de kapsayan tm blmlerde
uygulanr.
TB, en st ynetimden makine bandaki iiye kadar herkesin katlm
esasna dayanr.
TB, organizasyondaki tm kademelerdeki kk grup faaliyetleri
sayesinde sfr kayp elde etmeyi baarr.
Seiichi Nakajima bakm uygulamalarn baz alarak 1970li yllarda TB
gerekletirmitir. TB fikrini ilk defa dile getiren Nakajima TB, iletmenin yapmas
gereken retimi niin yapmadnn incelenmesi ve buna neden olan hatalarn ortadan
kaldrlmasdr der. TBa gre bakm; hatal cihaz git ve tamir et anlay deil,
8 Seiichi Nakajima, TPM Implementation Program, (Tokyo: JIPM), s.11.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
23/141
8
retim sistemlerinin mkemmelliini, Toplam Donanm Verimlilii (OEE: Overall
Equipment Effectiveness) adyla lp, ona deer katan sreler, alanlar, makine ve
cihazlar yoluyla gelitirmek ve iyiletirmektir.
TB, temelde operatrn makinesini sahiplenmesi; makinesinin farkna varmas,
girdilerle ktlar arasndaki ilikiyi kurmas, makine ve enerji bilgileri edinip, i banda
teknik eitim alp kendini gelitirmesi, olaylarn ve evrenin tmne bakp btn
kavrama becerisi kazanarak gelimi bir insan olmas ve bunlar iine ve hayatna
yanstmas demektir. Ama, retimde alanlara verilen deeri n plana kararak
kalite ve verimlilii maksimum deere ulatrmaktr.
Teknolojik dzeyin ve otomasyonun artmasyla birlikte verimlilik artnda
donanmn etkin almasn salamaktr. Yksek verimlilik, ayn miktar kaynakla dahaok retmek ya da ayn girdiyle daha ok kt elde etmektir9.
Toplam retken Bakmn kapsaml bir tanmnda aadaki be nokta vardr;
Toplam Donanm Verimliliinin ykseltilmesi hedefi
Donanmn tm ekonomik mrn ieren bir koruyucu bakm anlay
TB uygulamasnn, donanm tasarmclar, operatrleri ve bakm
blmnn ortak grevi olduu anlay
TBn st ynetim kademesinden en alt kademedeki iilere kadar tm
alanlar ilgilendirdii anlay,
Kk grup almalar ile verimli bakm zendirme ve gelitirme
almalar.
TB iindeki toplam szcnn ise anlam vardr;
Toplam Donanm Verimlilii
Toplam Bakm Sistemi
Toplam Katlm
TB, insan kaynaklarn ve donanm gelitirerek irket kltrn deitirmeyi
amalar. Eitim ve sorumluluklar verilerek insan kaynaklar gelitirilir. Operatrler
9 Joseph Prokopenko, Verimlilik Ynetimi, ev. (Ankara: Milli Prodktivite Merkezi, 1992), s.3.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
24/141
9
otonom bakm; bakmclar yksek kaliteli bakm; bunun yannda mhendislik grubu
da, bakm gerektirmeyen donanm tasarmn yapabilmelidirler10.
Tablo 1. nleyici Bakm ve Toplam retken Bakm Arasndaki Farklar
TARZ ZELLKLER
1.Toplam retken
Bakm
TB, retim sistemlerinin verimliliinin gelitirilmesi
iin tm aamalar iin tasarlanmtr.
Amerikan Tarz retken
Bakm
Donanm uzmanlarna odaklanmtr. O nedenle
retken bakm, donanm retimi ve bakm yolu ile
donanm verimliliini arttrmak iin ne kadar abalasa
da tm aamalarda verimliliini gelitiremez.
2.Toplam retken
Bakm
TBn karakteristii, operatrler donanmlarnn
bakmn yapmak ve korumak zorundadrlar.
Donanmn kontrol, arzann tehisi ve tamiri uzman
bakm personeli tarafndan yaplrken,rutin bakm
(temizlik, yalama, contalarn sklmas,kontrol
vb.)operatrlerin sorumluluu altndadr.
Amerikan Tarz retken
Bakm
Rutin bakm, kontrol ve tamiri de kapsayan btn
bakm ileri bakm personelinin sorumluluunda
iken,operatrler retime adanmlardr.
3. Toplam retken
Bakm
TB, btn yelerin katlmndaki kk grup
faaliyetlerini belirtir. Resmi organizasyonla
birletirilmi kk grup aktiviteleri en st
ynetimden,orta kademe personele,iletmedeki en
utaki iiye kadar st ste bindirilmi kk grup
faaliyetleri diye adlandrlr.
Amerikan Tarz retken
Bakm
Tm yelerin katlmnn saland kk grup
faaliyetleri yoktur.
Kaynak: Kunio Shiroze, a.g.e., JIPM, s.3.
10 F. Ireland, B. Dale, A Study of Total Productive Maintenance Implemantation, Journal of QualityinMaintenance Engineering, Cilt no 7, Say no 3: 183-191 (2001), s.185.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
25/141
10
3.2. Toplam retken Bakmn Tarihi Geliimi
Japonlar yaklak 30 yl nce ABDden nleyici bakm felsefesini aldlar. Daha
sonraki etkileim sreci retken bakm, bakm nleme ve gvenirlik bakm gibisreleri de kapsamtr11. Aslnda gnmzde TB denilen felsefe Amerikan Tarz
bakmn Japon kltr ve dokusu iinde yorulmu halidir. Seeichi Nakajimann
ngilizceye evrilen kitabnda bu felsefenin tanmnda tailored (yani terzinin kiiye
gre prova yaparak elbise dikmesi) kelimesinin gemesi de aslnda bu felsefenin bir
harmanlama olarak ortaya ktnn gstergesidir.
letmelerde bakm personelinin tm bakm ilerini yklenmesi alan ii iin
ben sadece alrm, bakm bakm blm yapar gibi bir dncenin olumasna
sebep olmutur. Ancak bu gr Japonyada donanm kullanan kiilerin de bakm
konusunda sorumlu olmalar gerekliliini belirterek otonom bakm anlaynn
temellerini oluturmutur. Bu gr erevesinde TB tm alanlarn katlmas ile
donanm iyiletirme sreci olmutur. yiletirme (kaizen ) olgusu, kilometre ta olarak
bu felsefenin temelinde bulunmaktadr.
TB yaklamn dier bakm felsefelerinden ayran gr alann donanmn
bakmnda da etkin rol oynamasdr. alan makinenin doru, etkili almasndan
sorumlu olduu gibi bakmndan da sorumludur.
TB Japonyada ilk kez 1980li yllarda uygulama imkan bulmu ve ksa
zamanda byk kabul grmtr. Toyota retim Sistemi (TS) olarak da bilinen
retim sisteminin temel ta olmutur. TSte hedef sfr hata-sfr stoktur. Sfr hata
sfr stok kayplarn elenmesi srecidir. Bu hedeflere ancak sfr arza yapan donanmla
ulalabilir.
TB ve srekli iyiletirme felsefelerinin domasn zorlayan sebep TStr.
TSn almas iin TBn gerekli olduu tm Toyota yan sanayilerinin TBuygulamak zorunda kalndan da grebiliriz.
TB Asya Blgesi, Avrupa, Kuzey Amerika ve Latin Amerikaya tantlmtr.
Aada her bir blge iin TBn durumu verilmitir.
11 Seiichi Nakajima et.al., TPM Development Program, (ABD: Productivity Press, 1989), s.1.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
26/141
11
Asya Blgesi (Japonya hari); Gney Kore, in (Tayvan dahil), Singapur ve
Endonezya halen TB uygulamaktadrlar. TB uygulamasnda zellikle Gney Kore
byk bir atlm iindedir.
Avrupa; Finlandiya, sve ve Norve, Fransa, Belika, Portekiz ve talya TB
uygulamada istekli lkelerdir. zellikle Finlandiya kendi retken bakm dl sistemini
kurmutur. TB uygulayclar says asndan Fransa listenin ilk srasnda
grlmektedir. elik reticisi Usinor Sacilor ve otomobil reticisi Renault gibi ok
sayda irket halen TB uygulamaktadrlar12.
lkemizde TB uygulayan firmalarn says gn getike artmaktadr. TB
lkemizde 1990l yllarn balarnda kabul grm bata Pirelli, Brisa, Kordsa, Tofa,
Neta, Arelik ve Beko olmak zere birok firmada uygulanmaya balanmtr. Japonfirmalar ortakl sebebiyle Sabanc holding irketleri Japon retim metodolojilerine
kolay adapte olmakta ve holding bnyesindeki irketlerde TB halen uygulanmaktadr.
Ayrca lkemizde otomotiv sanayinin nde gelen firmalar Tofa, Renault ve Ford
Otosan gibi firmalarda TB uygulamasna devam edilmektedir.
Kuzey Amerika; Ford, Procter&Gamble, AICOA ve Eastman Kodak TB
renmek iin isteklidirler. Her yl bir Amerikan heyeti TB hakknda daha ok bilgi
almak ve renmek iin Japonyaya seyahat etmektedir.
Latin Amerika; Brezilya ve Kolombiya TB uygulamak kademe kademe
seminerler almaktadrlar ve kendi eitmenlerini yetitirmek iin JIPMden eitim
programna balamlardr 13 . TB hzla uluslararas kabul gren bir sistem haline
gelmektedir.
Japonyann nde gelen kuruluu olan JIPMn (Japan Institute of Plant
Maintenance) tantm ve destei ile TB uygulayan irketlerin says giderek
artmaktadr. JIPM bir aratrma, danmanlk ve eitim kuruluu olan Japon
Management Associationn 9 yesinden biridir. JIPMin ilk kurulu amac koruyucu
bakmn temini olmasna ramen, kurulu 1971 ylndan beri TB erevesinde
almalarn srdrmektedir. JIPM 30 yl akn sredir performans gelitirme
abalarn tevik etmek amacyla prestiji olduka yksek olan bir dl sistemini devam
ettirmektedir. Belirlenmi kriterler erevesinde yaplan deerlendirmeler sonucunda,
12 Shiroze, JIPM, n.ver., s.9.13 Shiroze, JIPM, n.ver., s.3.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
27/141
12
irketler deiik dallarda dllendirilmektedir. 1971 ylndan 1994 ylna kadar yaklak
400 tesis dl almtr. Bu dllerin yaklak yars Toyota veToyotaya bal tesislere
verilmitir.
Toyota, TB metodunu uygulayan ilk byk organizasyondur. 1991de
Belikada bulunan Volvo montaj tesisi ve Singapurda bulunan Nachi Endstri
irketleri Japonya dnda dl alan ilk tesisler olmutur.
1994 ylnda ise Japonya dndan 5 tesise dl verilmitir14.
Ford Motor (Fransa)
Korea Tokyo Silicon(Kore)
MBK Industrie (Fransa) NEC Semiconductors (ngiltere)
Trk Pirelli Lastikleri (Trkiye)
TB metodunun uygulanmaya balamasnn 20. Yl dolaysyla Kasm 1991de
Tokyoda JIPM tarafndan bir TB kongresi dzenlenmi ve kongreye 22 lkeden
100n zerinde irkette 700 katlmc itirak etmitir. Kongrede TB, bakm tesisleri,
uzman sistemler, otomasyon gibi konularda bildiriler sunulmu ve birok irketin
TBn potansiyelinin farkna varmas salanmtr.
Birok sunumda, kalite ve bakmn birlikte gelitirilmesinin yolu olarak kk
alma gruplarnn kurulmas, takm almalarnn, ibirliinin tevik edilmesi
gsterilmitir. JIPM, TB ve Toplam Kalite Ynetimi (TKY) gibi temel gelitirme
felsefelerinin e zamanl olarak yrtlmesini desteklemektedir. Buna karn Nakajima,
birok Japon tesisinde TB almalar ncesinde kuvvetli bir TKY sisteminin
kurulmu olduunu belirtmitir. Nakajimaya gre TB ve TKY arasndaki temel fark,
TKYnin rn, TBn ise tesis ve donanm geliimine ncelik vermesidir15.
3.3. Toplam retken Bakmn Hedefleri
TBn temel hedefleri unlardr;
Alt byk kaybn giderilmesi
14 Charles J Robinson and Andrew P.Ginder, Implementing TPM: The North American Experience(Portland, Ore: Productivity Press, 1995), s.16.15Ayn, s.14-17.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
28/141
13
Verimliliin arttrlmas
rn kalitesinin arttrlmas
Sfr hata
Sfr kayp
Sfr arza
Sfr i kazas
Bakm kalitesinin arttrlmas
Kk grup almalarnn arttrlmas
yiletirme nerilerinin arttrlmas
irket kltr deiiminin salanmas
Teknik eitimin arttrlmas
TBn uygulamalarnn btn organizasyon tarafndan kabul grmesi gerekir.
Temel hedeflerin gereklemesiyle aadaki sonulara ulalr;
Dnya apnda baar
Mteri memnuniyeti
Maliyette rekabet edebilme gc
Pazar paynn arttrlmas
ekil 1. TBn Sloganlar
Kaynak: Robinson, Implementing TPM, 1995, s.15.
TOPLAM RETKEN BAKIM
Sfr i kazas Sfr hata Sfr duru
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
29/141
14
3.4. Toplam retken Bakmn Alt nemli levi
TBn alt nemli faaliyetin birlemesinden olumaktadr. letmelerde bu
faaliyetlerin birbirleri ile uyumlu olmas gerekmektedir. TBn temelini oluturan bu
faaliyetler aada sralanmtr16.
retim,bakm ve mhendislik departmanlarnca organize edilen proje
grubunun, 6 byk kaybn ortadan kaldrmas,
retim blmnn kullanc bakm yrtmesi
Bakm blmnn arza ve planl bakm faaliyetlerini yrtmesi,
rn tasarm blmnn imalat kolay rn tasarm faaliyetlerini yrtmesi,
Mhendislik hizmetleri blmnn erken donanm ynetimi faaliyetleriniyrtmesi,
Yukardaki almalarn eitim ile desteklenmesi,
Bu faaliyetleri uygulayacak insanlar ve blmler arasndaki ibirlii TB
baarsn etkiler.
3.5. Toplam retken Bakm ve Verimlilik likisi
TB yaygn olarak toplam katlm ile yaplan verimli bakm olarak da
tanmlanr. Tanmdaki toplam ifadesinden de anlalaca zere TBn baars iin
sadece bakm elemanlarnn deil ynetim kademesi bata olmak zere tm alanlarn
katlmn ve desteini gerekmektedir. letme girdilerinden en yksek derecede fayda
salayarak ve daha ok kt elde ederek yksek verimlilik amalanr.
TBdaki toplam kavram TBn prensip zelliklerini ieren 3 anlama sahiptir:
Toplam Verimlilik: Ekonomik karllk ve verimlilii ierir.
Toplam Bakm Sistemi: Bakm nlemesi ve Bakm Gelitirme gibiteknikler Koruyucu Bakma ilave edilmitir.
Tm alanlarn Toplam Katlm: Kk grup aktiviteleri yoluyla
operatrlerce yaplacak olan otonom bakm ifade etmektedir.
16 Tajiri Masaji, TPM Implementation A Japanese Approach, (ABD: McGraw Hill, 1992), s.15.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
30/141
15
Yukardaki ifadelerden de anlalaca zere, TB bakm ilerini tamamen bakm
blmnn srtna yklememi, kk gruplar aracl ile otonom bakm uygulamas
sayesinde, yk tm alanlara eit olarak paylatrlmtr.
TB iletmeler iin gerekten ok nemlidir. Amerikada yaplan aratrmalara
gre TB uygulayan firmalarda verimliliin gz ard edilmeyecek oranlarda artt
belirlenmitir.
TBn temeli olan verimliliin bir retim veya hizmet kuruluunda
ykseltilmesi, teorik dzeyde girdilerin en aza indirilerek, ktlarn en yksek seviyeye
karlmas ile mmkndr. Bir retim ortamnda girdiler genel olarak insan gc,
makine ve malzeme olarak snflandrlr. ktlar ise sadece rn says ile lmek
yanl olur; bunun yerine:
retim miktar
Kalite
Maliyet
Teslimat
Gvenlik/Salk
Moralolarak grlmelidir.
Buna paralel olarak, TBda toplam donanm etkinlii hedef alnr ve bir yandan
donanm genel alma koullarn ideale yaklamasn salayarak ktsnn
arttrlmasna dier yandan da girdisinin azaltlmasna zen gsterilir.
Teknolojik dzeyin ve otomasyonun artmasyla birlikte verimlilik artnda arlk
donanmn etkin almasn salamaktr. Yksek verimlilik, ayn miktar kaynakla daha
ok retmek ya da ayn girdiyle daha ok kt elde etmektir17.
letmelerde baarl TB almalar iin faktr ok nem kazanmaktadr;
alma istei ve motivasyon
Yetenekli elemanlar
letmelerdeki tm blmlerin destei
17 Prokopenko, n.ver., s.15.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
31/141
16
Btn bunlarn yannda sistemli grup almalar, etkin haberleme ve eitimin
byk nemi vardr.
3.6. Toplam retken Bakmn Yararlar
TB, tm insan kaynaklarn ieren geliimi salayabilecek bir programdr.
Tamamyla uygulandnda kaliteyi ve verimlilii gelitirerek maliyetleri azaltr. TB,
operasyon ve bakm anlayna deiik bir yaklam getirmi, tesis ve alanlar iin
olumlu deiimlerin yolunu amtr18. TBn operatr ve bakm personeline salad
yararlar ve rn kalitesine olumlu etkileri aada aklanmtr19.
3.6.1. Operatrlere Yararlar
Geleneksel alma anlayna gre alt dzey personelin kapasitesi snrldr ve bu
personel ok yakn takip edilip, srekli ynetim altnda tutulmaldr. Bu durum
alanlarn yeteneklerinin snrlandrlmasna ve kapasitelerinin dmesine neden
olmaktadr. Mmkn olan en ksa srede maksimum ktnn istendii operasyon
artlarnn da var olmas durumunda, gvensizliin hakim olduu, motivasyonun
bulunmad bir igc ortaya kmaktadr.
Yeterli eitimin salanamad, motivasyona nem verilmedii veya makinelerin
belirli standartlarn altnda olduu durumlarda dahi, dk retim performansnn
sorumluluu alt dzey personele yklenmektedir. TB, alt dzey personeli, baar iin
en nemli faktr olarak grmekte, katlma nem veren alanlarn kendi i evreleri ile
ilgili baz kontrolleri elinde bulundurduklar bir anlay getirmektedir.
Tesis personeli kendi makinesinden, alet ve donanmndan sorumludur ve retim
metotlarnn ve proseslerin gelitirilmesine aktif olarak katlr. Personelin tm kapasite
ve potansiyelinin ortaya kmas iin eitimler dzenlenir, baarlar dllendirilir. TB,personelinin kapasite ve kabiliyetinin kullanlmas, kiisel geliim ve i evresinin
olumlu olarak deiimini salar.
TBn operatrler iin salad yararlarn en nemlileri unlardr:
Temiz, dzenli ve gvenilir bir i evresi
18 Robert Jostes, Marilyn Helms, Total Productive Maintenance and Its Link To Total QualityManagement, Work Study, Cilt no 47, Say no 7: 18-21, (Kasm 1994), s.20.19Roy Davis, Productivity Improvements Through TPM, (New York: Prentice Hall, 1995), s.54-58.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
32/141
17
Problemlerin belirlenip ortaya konmas
Kendi ilerinde daha fazla kontrol yetkisi ve fikirlerini ortaya koyma frsat
Bilgi ve kabiliyetlerini arttrma frsat. Amir, teknisyen ve mhendislerle
daha yakn alarak makine, retim ve mhendislik prensipleri konularnda
bilgi edinme ans ve kaliteli eitim,
Daha az panik, daha fazla kontrol. Hata ve problemlerin belirlenmesi,iin
kontrol altna alnmasnda katk salar,
Daha verimli makinelerde daha uygun metotlarla alma. Tehlikeli ve zor
grevlerin mmkn olduunca yok edilmesi.
3.6.2. Bakm Personeline Yaralar
Arzalar gidererek retimin srekliliini salamaya alan bakm personeline
salanan yararlar unlardr:
Makineler, donanmlar ve aletlerin temiz ve uygun artlarda bulundurulup
muhafaza edilmeleri,
Arzalarn azalmas,
Basit ve ustalk gerektirmeyen iler iin harcanan zamanda azalma.Teknisyen ve mhendisler geleneksel olarak sorumlu olduklar basit ve
ustalk gerektirmeyen ilerden kurtulurlar.
Koruyucu ve nleyici bakm faaliyetleri iin harcanan zamanda art,
Makine ve donanm problemlerine yol aan nedenlerin ortadan kaldrlmas
iin harcanan zamanda art,
Yeteneklerin gelitirilmesi ve bilgilerin arttrlmas iin daha fazla frsat,
retim personeli ile daha yakn alma ve ibirlii
3.6.3. letmeye Yararlar
TB makine operasyonlarn gelitirmeyi, tm kayplar yok etmeyi amalar ve
makine durumu ile rn kalitesi arasnda dorudan bir ba kurar. TB uygulamasnn
gerekletirildii hemen her tesiste, rn kalitesinde art olmutur. Performans lleri
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
33/141
18
sonucunda kalite problemleri belirlenir ve zmler retilir. TB uygulamalar
sonucunda kaydedilen gelimelere ilikin baz rnekler aada verilmitir20.
Bir cam imalats
Tesisteki aylk arza says 150den 10a dmtr.
Defolu rnlerde %30 azalma olmutur.
Toplam Donanm Verimlilii deeri %86 olarak llmtr.
Bir otomotiv sanayisi
Tesisteki aylk arza says 800den 5e dmtr.
Defolu rnlerde %60 azalma olmutur. Toplam Donanm Verimlilii deeri %80 olarak llmtr.
Bir otomotiv imalats
Tesisteki aylk arza says 1800den 170e dmtr.
Defolu rnlerde %90 azalma olmutur.
Enerji maliyeti %25 azalmtr.
Bir yiyecek irketi
Tesisteki aylk arza says 300den 100e dmtr.
Paketleme makinesine ait Toplam Donanm Verimlilii deeri %62den
%80e kmtr.
Ford, Eastman Kodak, Dana Corp., Allen Bradley, Harley Davidson TB
sistemini baaryla uygulamirketlere sadece birka rnektir. Kodak dorudan TB
sisteminin uygulanmasyla elde ettii 16 milyon dolar kardan 5 milyon dolar yatrm
yapmtr. Texas Instruments baz alanlarda %80 retim art gzlemlemitir.
Yukarda bahsedilen irketlerin tamam ilem zamanndan %50 orannda azalma,
yedek para stoklarnda azalma ve zamannda teslim miktarnda art kaydetmilerdir.
20 Davis, n.ver, s.57-58.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
34/141
19
3.7. Toplam retken Bakmn Maliyeti
Pilot uygulamalar yapmadan tm tesis iin TB sistemi uygulama maliyeti
belirlemek olduka zordur. Pilot blmler seilip uygulama gerekletirildikten sonra
doru bir maliyet tahmini yapmak mmkn olabilir. Ana maliyet elemanlar aada
verilmitir:
TB takm yelerinin maliyeti,
TB aktiviteleri iin gerekli adam-saat,
Dier irket personelinin maliyeti,
D kaynaklarn (laboratuar almalar, personel vb) maliyeti
Satn alnmas gerekli yedek para, malzeme, makine, donanm maliyeti Eitim ve danmanlk maliyeti,
TB aktiviteleri nedeniyle, kesintiye uratlan prosesler sonucunda ortaya
kan retim kayplarnn maliyeti.
Pilot blgedeki uygulama maliyeti, tm tesis iin yaplacak tahminde referans
olarak kullanlr.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
35/141
kinci Blm
TOPLAM RETKEN BAKIM SREC
1. HAZIRLIK AAMASI
Toplam retken bakmn iletme ierisinde sistematiinin kurulmas ve
gelitirilebilmesi iin yllk bir sre gereklidir. TB bu srenin altnda kurmay
hedefleyen yneticiler arzalarn azaltlmas dnda kapsaml hedeflere ulaamazlar.
TBn amac donanm kullanmn gelitirerek ve insanlar eiterek irket iinde
kkten bir gelime yapmaktr.
TBn iletmelerde uygulanmasnda izlenecek temel 12 adm aamada
snflandrlmaktadr21:
Hazrlk Aamas: TB gelitirme programnn ilk 5 admdr. TBn tantm ve
faaliyetlerinin sonucu olarak i ortam TB iin hazrlanr. TB iin politika ve
stratejiler, organizasyon ve uygulama plan ak bir ekilde ve kararllkla duyurulur.
Normal koullar altnda bu 5 basaman tamamlanmas iin en az 6 aylk zamana
ihtiya vardr.
Gelitirme Aamas: n gelitirme ve gelitirme olarak incelenebilir. rnnretim aamasna benzetilebilir. Tamamlanmas iin iki yada seneye ihtiya duyulur.
TB hedeflerine ne kadar sre iinde ulalacan bilmek ve plan uygulamaya almak
ok nemlidir.
Stabilizasyon Aamas: Son kontrol ile retimin tamamland aamadr. Ulalan
sonular hedeflerle karlatrlr. (Japonyada firmalar genellikle retken Bakm dl
komitesi denetler). Daha yksek hedefler ortaya konur.
21 Seiichi Nakajima, Introduction to Total Productive Maintenance Development Program,(Cambridge: Productivity Press, 1988), s.54.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
36/141
21
Tablo 2. TB Gelitirmenin 12 Adm
AAMA ADIM DETAYLAR
1.st ynetimin TB iin ald
karar aklamas
irket iinde TB ile ilgili konferansvermek; irket blteninde bu konuyla
ilgili yazlarn kmas2.TBn tantm iin eitimkampanyasnn balatlmas
Yneticiler: seviyelerine gre seminerGenel: Slayt gsterileri
3.TB yrtme organizasyonunuoluturmak
Her seviyede TB ile uraacak zelkomiteler kurmak, sorumlular
belirlemek
4.TB iin temel politika vehedeflerin belirlenmesi
Varolan durumu analiz etmek,amalar belirlemek, sonular tahmin
etmek
HAZIRLIK
5.TB gelitirmek iin master plannhazrlanmas
Be temel aktivite iin detaylgelitirme planlarnn hazrlanmas
NGEL
6.TB iin start'n verilmesiMterileri ve mteahhit firmalar
bilgilendirmek7.Donanmn her parasnnverimliliinin arttrlmas
Model donanm semek; projeekipleri oluturmak.
8.Bir otonom bakm programgelitirmek
Yedi adm ilerletmek/tehiskoyabilme yeteneini arttrmak ve
eitim prosedrn gelitirmek
9.Bakm departman iin planl bakmizelgelerinin hazrlanmas
Periyodik,kestirimci bakmsistemlerinin ve yedek para stok
kontrol, dokmanlara gibi sistemlerin
kurulmas10.Operasyon ve bakm konusundakibilgi dzeyinin arttrlmas iin eitimprogramlar
Liderlerin eitimi, liderlerin bilgiyigrup yeleriyle paylamas
TBGEL
TRMES
11.nc donanm ynetimprogramnn gelitirilmesi
Bakm Engellemesi sisteminintasarm, mr Boyu Maliyet
analizlerinin yaplmas
STABL-ZASYON
12.Kusursuz bir TB ilerlemesi veTB seviyelerinin artmas
retken Bakm dl iindeerlendirilmek ve daha byk
hedefler tayin etmek
Kaynak: Nakajima, 1988, a.g.e., s.54.
1.1. st Ynetimin Karar
st ynetim TB uygulamalarnn balatlmas ile ilgili ald kararlar tm
alanlar ile paylamaldr. TB uygulamalarnn baarl olabilmesi iin, TB
ieriinin, amacnn, hedeflerinin ve niin TB olmas gerektii kararnn sebepleri
resmi bir sunum ile alanlara aktarlmal, hatta gelimeler irketin haber bltenlerinde
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
37/141
22
yaynlanmaldr. st ynetimin kararll ve bu kararll alanlarna
hissettirebilmesi ok nemlidir. TB iin her ne kadar tm alanlarn katlm
gerekiyorsa da, st ynetimin srekli nderlii ve destei ok nemlidir.
ilerin otonom bakm uygulamalar ve operasyon bakm yeteneklerinin
gelitirilmesi konularnda eitilmeleri zorunludur. Ancak iilerin de donanmlarn etkin
kullanm ve otonom bakm konularndaki hedeflere inanm olmalar gereklidir. st
ynetim tarafndan oluturulan uygun bir i ortam ve eitilerek motive edilmi igc
bir araya geldiinde otonom bakm ve dier hedeflere ulamak daha kolay olacaktr22.
1.2. TB Hizmet i Eitiminin Balamas
TB gelitirme programndaki ikinci adm, programn balamasndan sonra,
irket genelinde balamas gerekli olan TB Eitimi ve Tantm faaliyetidir. TB
eitiminin amac, sadece TB aklamak deil, ayn zamanda alanlarn moralini
ykseltmek ve TBa ve deiime kar olan direnci krmaktr. TBa kar diren,
farkl normlarda oluabilir. Baz alanlar, almann daha fazla geleneksel ve ayrlm
grev tarifleri ierisinde olmasn tercih ederler. (Operatrler donanm altrrlarken
bakmclar onu tamir ederler vb.) retim hatlarndaki iiler TBn i yklerini
arttracandan dolay ekinirlerken bakmclarda operatrlerin nleyici Bakmyapabilmelerine phe ile bakarlar. Bundan baka, TBn salayaca faydalara
duyulan kukular ile nleyici Bakm uygulamasnda kimin baarl olaca da gsterilen
direnlerden biridir. TB uygulama eitimi, oluan ya da oluabilecek direnci ortadan
kaldrma ve moralleri ykseltmeye ynelik olarak tasarlanabilir.
Japonyada rnein mdrler, ksm efleri yada ba mhendisler ve grup liderleri
iin 2-3 gnlk, kendilerini dinleyerek TBa ynelik olarak hazrlanmalar iin
eitimler dzenlenir. st ynetim sk sk bu eitimlere katlr ve onlarla birlikte olup
yrttkleri faaliyetleri desteklediklerini belirtirler. Aslnda alan iiler, slayt
gsterileri yada dier grsel eitim malzemelerini kullanarak eitilebilirler. Bu eitim
liderlerin ve dier yneticilerin, TB kk grup toplantlarna davetleri ile katlm
olduklar eitimlerde alm olduklar bilgileri anlattklar toplantlar eklinde de
yaplabilir.
22 Seichi Nakajima & Kunio Shiroze, Total Productive Maintenance New Implementation Program inFabrication and Assembly Industries, (JIPM, USA, 1996), s.22.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
38/141
23
TB eitim safhas boyunca genellikle, TB uygulamas iin byk ilgi ile
yrtlen bir kampanya organize edilir. Japon irketleri afiler, duvar ilanlar, iaretler,
bayraklar ve rozetler zerine TB sloganlarn hazrlayarak uygun bir ortam
oluturmaya alrlar.
1.3. TB Yrtme Organizasyonunun Oluturulmas
Personelin eitimi tamamlandktan sonra, TB gelitirme sisteminin kurulmasna
balanabilir. Organizasyon yaps yatay rgtlenmelerin dikey ynetim zincirinin her
kademesinde oluturulmas eklinde kurulur. Bu ekildeki organizasyon yaps TBn
iletme apnda baarya ulamas iin nemlidir.JIPM (Japon Bakm Enstits) her kademede organize edilmi kk gruplardan
meydana gelmi bir yapy tavsiye etmitir. Grup iindeki lider bir sonraki seviyedeki
kk grubun yesidir. Baka bir deyile grup liderleri seviyeler arasnda bir link hatt
grevi grrler. Bylece dikey yap iinde, yatay iletiimde olduu kadar iyi bir bilgi
ak salanr23.
TB organizasyonunda takmlardan sorumlu takmlar kaptan yer almaktadr.
Takmlar kaptan mhendislik grubundan seilebilir. Kaptan i yapmaktan ziyade i
yaptrr. TB takmlarnn alabilmeleri iin nlerini aar ve onlara destek verip
ynlendirir. Bu kii ayrca retim iindeki TB yetkilileriyle birlikte retimle ilgili tm
personelin TB tantmnda ve aralarnn kullanmnda becerilerinin artmasndan
sorumludur. Grev takmlar en az kaypla ve en ok verimlilikle almak zorunda olan
retimle ilgili kiilerden oluur. Takm kendi iinde bir lider karr. Bu grev, takmn
belirlenen hedefler erevesinde yrmesini ve bu zden uzaklamamasn salar.
Takm eleman kayplarn ve donanm balantl kalite problemlerinin elenmesi iin
kalc zmler retmeyi ve sonularn duyurulmasn salamaktadr.
TB irket iinde deiimler nerir. Deiimin ne olduunu ieren bilginin
zellikle deiimin etkili olduu alanlardaki kiilerden balayarak haberletirilmesi ok
nemlidir. Ancak bu ekilde deiimin kendini nasl etkileyecei bilinmedii iin,
direnenlerin says ve TB sonularnn haberletirilmesi iki nedenle ok nemlidir.
23 Nakajima, 1988, n.ver., s.59.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
39/141
24
Deiimin kapsamnn ve getirilerinin daha az bilinmesi, daha ok kabul
yaplmasna ve daha ok phe duyulmasna neden olur. Bunun sonucu
olarak kiiler enerjilerini destekten ok diren gstermeye ayrrlar.
TB sonularnn bilinmesi ve elde edilen baarlarn paylalmas
genelletirme srecinde ok yararl olacaktr. TB ile dorudan uramayan
personelin ilgisi salanacak, bu ise farkndaln artmasna katkda
bulunacaktr.
YARDIMLAMA
Y HABERLEME STEK
YKSEK KALTE
VERML RETM
PAZARDA DAHA Y POZSYON
ekil 2. TB Haberlemesinin nemi
Kaynak: Masaji Tajiri, TPM Implementation A Japanese Approach (ABD: McGraw Hill,
1992)den uyarland.
Tm blmlerde idari yapya uygun olarak, st ynetimden alt personele kadar
btn alanlar ieren, genellikle be veya yedi kiiden oluan alt gruplar oluturulur.
Alt kademe liderlerinden oluan ara grup, alt gruplar arasnda koordinasyon grevini
yerine getirir. Bu tr TB ynlendirme yaps birbiriyle ilikili alt grup organizasyonu
olarak adlandrlr. ekil 3. de bu organizasyon gsterilmektedir. retim blmnde,
kullanc bakm grubu olarak tanmlanan ve kullanc bakm gelitiren alt gruplar,
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
40/141
25
operatrlerden oluur. Alt gruplarn stnde olan ve kullanc bakm grup liderlerinden
oluan yneticiler grubu bir st ynetici tarafndan ynlendirilir24.
DepartmanYneticisi
BlmYneticileri
FormenBlmler aras ibirlii
Yukary BilgilendirmeGrup Liderirtibat
Eleman
Aaya talimat vermeOperatr
ekil 3. Birbirleriyle likili Alt Grup Organizasyonu
Kaynak: Masaji Tajiri &Fumio Gotoh, Toplam Verimli Bakm Uygulamas Bir Japon Yaklam,
(ev: Kordsa A., zmit: Cem Ofset, 1996), s.28.
Takm anahtar personelden ald destek orannda baarl olur. Bunlar; st
ynetim, takmlar kaptan, TB ofisi, retim TB yetkilisi, mhendislik elemanlar,
kalite, retim planlama ve eitim personelidir.
24Masaji Tajiri &Fumio Gotoh,Toplam Verimli Bakm Uygulamas Bir Japon Yaklam, (ev:KordsaA., zmit: Cem Ofset, 1996), s.28.
Fabrika Mdr
ProjeBlm
retimBlm
BakmBlm
Ynetici-ler Grubu
Ynetici-ler Grubu
Ynetici-ler Grubu
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
41/141
26
TBn baars ilk olarak st ynetimin kararllna, ikinci olarak da TB ofis
yneticisine baldr. dari ynetici TBda ok nemli rol oynar. TB ofis yneticisi,
planlama, rgtleme ve nderlikteki yetenekleriyle idari ve mhendislik deneyimi
olanlar arasndan seilmelidir. Ofis yeleri, almalar dorudan st ynetime
iletebilecek sekin mhendislerden olumaldr.
TB ofisi, TB faaliyetleri ile ilgili tm taktikleri ieren tm planlamadan ve
dier ilgili departmanlara destek vermekten sorumludur. Bundan dolay TB ofisinin
kullanc bakmla ilgili birok farkl grevleri vardr. Fiili uygulamalarda TB ofisi,
TB ile ilgili almalar kendisi yrtrken, asl olarak ise, dier sorumlu
departmanlarn TB ile ilgili grevlerini planlar.
TB ofisi, sadece kullanc bakm deil, ayn zamanda alt byk kaybngiderilmesi, planl bakm ve nleyici mhendislik sisteminin oluturulmas gibi dier
nemli faaliyetlere destek verir. Blm yneticileri, dier blmlerle aralarndaki
grme ve dzenlemeleri TB yneticisi ile birlikte yrtmelidir. TB ofisi, TB
hakkndaki tm bilgi ve talimatlar benimseterek, personel arasndaki kesin kararlln
devaml olarak muhafazasna yardmc olur. TB ofisinin planlama ve idari
yeteneklerinin yannda, retime uygun koularn gerekletirilmesinin temini ve bu
engellerin almasnda irket ynetiminin sabit kararll gereklidir.
1.4. TB Temel Politika ve Hedeflerinin Belirlenmesi
TB sayesinde hatalarn ve arzalarn elimine edilmesine ynelik hareket en az
yllk bir sreyi kapsad iin TB ofis yneticisinin ilk temel ynetim politikas, orta
ve uzun vadede ynetim plan iinde somut TB geliim prosedr oluturmaktr.
irket genelinde ynetimin yllk hedefleri ve somut temel politikalarn yer ald afiler
ve sloganlar sklkla duvarlar zerinde gsterilir.
Politikalar soyut olarak yazlan ya da szl ekillerde oluabilmesine ramen,
hedefler ise belirli bir hedef (Ne?), miktar (Ne kadar?) ve zaman plan (Ne zaman?)
olarak llebilmelidir25.
rnein bir temel ynetim politikas yle olabilir. Tm alanlar iin, uygun
alma ortam oluturulurken ve irketin verimlilii arttrlyorken, arzalarn, hatalarn
25 Rodney McAdam, Implementation of Total Productive Maintenance in Support of an EstablishedTotal Quality Programme, Total Quality Management, Cilt no 7, Say no 6, (Aralk 1996), s.11.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
42/141
27
ve durularn elimine edilmesiyle kayplar azaltlacak. Bu temel politika ile ynetimin
hedefleri az, z ve de ak olmakla birlikte Temel Politikada, nicel hedefler gibi somut
ekillerde ifade edilebilir.
Btn hatalar ve arzalar elimine etmek ulalamayacak bir hedef olabilir.
Bununla beraber ynetim orta vadede hedefler belirlemelidir. rnein yllk bir plan
iin ulalabilen bir hedef belirlemek, bir donanm iin gerek seviye ve geerli
arzalarn karakteristikleri ve proses hatalarnn deiimi llmelidir ve donanmn
durumu bu ekilde anlalmaldr. Baz irketlerde genellikle bu bilgi mevcut deildir.
Dolaysyla donanmlarn mevcut artlarn tanmlama ile ie balanlmaldr.
Bir donanmn durumu zerine yaplan aratrma ve deerlendirmelerde her ay 40
arza yaptn ve prosese hata miktarnn %3 olduunu farz edelim. Bu deerleri birkyaslama olarak kullanarak 3 yl ierisinde onda bir oranna drlmesi mmkndr.
Yani her ay drt arza ve proses hatalarnn deiimi orannn da %0.3 olmas
salanabilir. Hedef seviyelerinin ne olacana karar verilmelidir ve bu karar aamasnda
i ve d ihtiyalarn ne olaca iyice dnlp tartlmaldr. Bu saland zaman
yllk hedefler, gncel durumlar ile karlatrlmaldr. Sonrasnda gelimelerin
hesaplanm maliyetler zerinden geri dnm hesaplanmaldr. Birinci olarak orta
vadeden uzun vadeye olan hedefler, irket ve fabrika iin belirlenmelidir. Bu hedefler
her blmde ve her seviyede daha fazla gelitirilmelidir. irket yllk hedefleri, irketin
hedefleriyle ve politikasyla uyumlu olarak yrtlen kk alma gruplarnn
faaliyetlerini ynlendiren yneticiler ve gzetimciler tarafndan, gelitirme ana konular
ve hedefleri bamsz olarak saptanr.
Politika ve hedeflerin tayin edilmesinde nemli yollardan biri de sektrdeki dier
rakipler ile yaplacak kyaslama olabilir. Aada 1981 ylnda TB dl kazanm
olan Tokai Rubber Industriesin temel hedef ve politikalarndan birtakm alntlar
mevcuttur26.
TEMEL POLTKA
Herkesin katlm ile maliyetleri drmek ve toplam donanm verimliliini
arttrmak. retken bakm vastasyla durularn ve hatalarn yok edilmesi.
26 Seiichi Nakajima,TPM Development Program, (ABD, Productivity Press, 1982), s.63.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
43/141
28
Tablo 3. Temel Hedef ve Politikalar
HEDEFLER MEVCUT DURUM AMA
Arzalar azaltmak 938 adet/ay 50 adet/aydan daha az
Donanm arza orann
drmek1.03/100 saat 0.2/100 saatten daha az
Bota kalma zamann
azaltmak5800 saat/ay 2900/aydan daha az
Donanm alma zamann
arttrmak%88,8 %95ten fazla
Prosesteki hatalar azaltmak %0,7 %0,35 ten daha az
Enerji israfn nlemek %100 %77 azaltmakyiletirme rneklerini
arttrmak2.1 adet/yl adam 10 adet/yl adam
Kazalar azaltmak 14.05 vaka/ 1 milyon saat 7 vaka/1 milyon saat
Kaynak: Seiichi Nakajima,TPM Development Program, (ABD, Productivity Press, 1982), s.63.
1.5. TB Master Plannn Hazrlanmas
Belirlenen hedefler iin master plan hazrlanmas gerekmektedir. TB
gelitirilmesi be temel aktivite zerine kurulmutur27.
Alt byk kaybn yok edilmesiyle donanm verimliliinin arttrlmas
Bir otonom bakm programnn hazrlanmas
Kalite gvencesi
Bakm departman iin bir planl bakm izelgesinin hazrlanmas
Eitim
letmede faaliyetlere balamadan nce, yneticiler ve mhendisler alt ay
boyunca alt byk kaybn yok edilmesi iin alrlar.(Arza Kayplar, Kurma ve Ayar
Kayplar, Atl alma ve Ksa Sreli Duru Kayplar, Hz Kayplar, Kalite Hatalar
ve Yeniden leme Gerei, Yol Verme retim Kayplar.) En problemli makineler, pilot
makineler olarak belirlenir. letme yneticileri pilot makinelerde hem durular ve
kalite hatalarn giderirler, hem de makinenin fonksiyonlarn gelitirerek, iletmenin
27 Nakajima, 1988, n.ver., s.67.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
44/141
29
ykn azaltrlar ve kullanc bakm programn balatrlar. Bakm departman
operatrlerin almalarna destek vererek, planl bakm sistemini kurmak iin
faaliyetlerini gelitirirler. Baz irketlerde sfr adm olarak adlandrlan hazrlk
dneminde, birka aydan alt aya kadar zaman harcanarak, iletmenin temizlenmesi,
dzenlenmesi ve alt byk kaybn giderilmesi almalar yaplr.
2. TB N GELTRME AAMASI
TB uygulama srecine balama karar, alt byk donanm kaybna kar byk
bir mcadelenin balatld uygulamann ilk admdr. Hazrlk safhasnda (1-5 admlar
boyunca) ynetim ve TB Proje Yneticisi etkin bir rol oynar. Bu noktadan sonra isealanlar, normal gnlk rutin faaliyetlerinden baka TB faaliyetlerine balayarak
etkin olarak almaya balarlar. Her ii veya alan kritik bir role sahiptir. Japon
deyiine gre TBda oturmak iin oda yoktur. Her alan bir katlmcdr ancak
seyirci deildir. Bu sebepten dolay her alan yedi byk kaybn elimine edilmesine
ynelik faaliyetlerde st ynetimi desteklemelidir. Japonyada tm alanlar iin
toplantlar dzenlenir. Mteri olan irketlerin temsilcileri, mteahhitler, taeronlarn
davet edilmesiyle tantmlar yaplr. Bu toplantda, irket st yneticileri, hazrlk
safhas boyunca yrtlen almalar ve gelimeleri planlar dahilinde anlatrlar.
rnein irketin TB Tantm Yaps, TB Temel Politikas ve hedefleri, TB
Geliimi iin mastr plan konusunda bilgiler verilir. Bylelikle yksek moral salanr28.
3. TB GELTRME AAMASI
3.1. Donanm Verimliliinin Arttrlmas
Kayplarn yok edilmesi iin proje birimleri olarak grev yapan takmlar
ibandadr. TBn balang aamasnda, TBn sonu retme potansiyeli ile ilgili
pheler olabilir. Bu pheyi ortadan kaldrmak ve hedefler dorultusunda kenetlenmek
iin ilk aylk srede nemli kronik kayplar seilmeli ve bunlarn grup almalar ile
nasl azaltld ve salanan gelimeler tm alanlar ile paylalmaldr. Her grup iin
28 Nakajima, & Kunio, 1996, n.ver., s.31.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
45/141
30
birka tane donanm seilmeli ve her para iin proje takmlar oluturulmaldr.
Bylelikle TB etkinlikleri prova edilmi olur. kincisi ise elemanlarn tecrbesi artar
ve kazandklar tecrbeleri kendi i merkezlerindeki dier donanmlar iin de
kullanabilirler29.
3.1.1. Neden-Sonu Analizi (PM Analizi) Uygulanmas
Neden Sonu analizi kronik kayplarn yok edilmesi iin etkili bir yntemdir.
Koruyucu bakma ynelik olan bir analiz olan Neden Sonu analizi JIPM danman
Kunio Shirose tarafndan gelitirilmitir. Donanm iindeki kronik kayplarn elimine
edilmesi iin etkin bir tekniktir. P ve M harflerinin ifade ettii anlam u kelimeleriierir;
Problem (Problem), Olay (Phenomenon), Fiziksel Durum (Physical). Ayn ekilde
Msinin ifade ettii anlam da u kelimeleri ierir;
Mekanik (Mechanical), Makine (Machine), Mekanizm (Mechanizm), nsan(Man),
Malzeme (Material).
Alg analizi: Normal ve anormal durumlardan sapmalarn tespiti.
Fiziksel Analiz: Normal durumlarn fiziksel prensipler nda analiz edilmesi.
Mekanizma: Alglarn mekanik olarak aklanmas, donanmn mekanik
zelliklerinin belirlenmesi.
Makine, insan, malzeme ve metot iin de anormal durumlarn bu drt unsur
iindeki ilikileri belirlenir. Neden sonu diyagramlar kronik kayplarn iyiletirilmesi
iin yaygn biimde kullanlmakta olup, genelde olumlu sonu verirler.
Neden Sonu Analizi (PM Analizi) aada aklanan prosedre gre uygulanr30:
1.Aama: Problemin tanmlanmas. Kayb dikkatlice izlemek, bulgular,
durumlar, etkilenen paralar ve benzer durumdaki donanmlar
karlatrmak.
2.Aama: Problemin fiziksel bir analizini yapmak. Fiziksel analiz ile
belirlenen detaylar ve sonular aydnlatlr. Btn temel kayplar fiziksel
kanunlar ile aklanabilir.
29 Nakajima, 1989, n.ver., s.27.30Ayn, s.29.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
46/141
31
3.Aama: Probleme sebep olabilecek her artn izole edilmesi. Arza
durumlarn fiziksel analizi, olayn kontrol prensiplerini ve arza getirecek
artlar ortaya kartr. Olmas mmkn btn sebepler kefedilir.
4.Aama: Donanm, malzeme ve metotlar deerlendirme. Tanmlanan her
bir durum ile ilgili donanm, kalp, takm, malzeme ve gereken operasyon
metotlar ile istenmeyen durumlarn artmasna sebep olan faktrler listesi
arasndaki ilikiyi dikkate almak gerekir.
5.Aama: Her bir faktr iin aratrmann dorultusu ve faaliyet alann
dikkatlice planlamak. nlemin ne olduuna ve nasl uygulanacana karar
vermek ve zaman plann semek
6.Aama: Belirli anormalliklerin tanmlanmasdr. 5.aamada planlanmolan inceleme yntemi kullanlarak her bir faktr iin zellik arz eden
anormallikler belirlenmelidir.
7.Aama:yileme plan taslaklarnn hazrlanmasdr.
Neden sonu analizinde hatalarn bulunmas ve nlem alnmas amacyla Hata
Trleri ve Etkileri Analizi, HTEA yntemini kullanmak yararl olacaktr.
3.1.2. Hata Trleri Ve Etkileri Analizi (HTEA)
Hata Trleri ve Etkileri Analizi TB sistemi ierisinde sfr arza ve hata hedefine
ulama amacyla retimde meydana gelebilecek kronik ve ara sra meydana gelebilecek
hatalar nleme amacyla uygulanabilen problem zme tekniidir. HTEA almasnda
belirlenen btn hatalar iin olaslk, iddet ve saptanabilirlik tahmini yaplmaktadr.
HTEAnin amac devaml iyileme ve dzeltici faaliyetlerin balatlmas ve olumlu
sonularn alnmasdr. Problemlerin ok iyi tanmlanm olmas ve retim ile bakmblmlerinin TB erevesinde birbirleriyle destekli almalar arttr31.
Hatalarn nlenmesine ynelik eski ve yeni dnce biimlerini ksaca belirtmede
yarar vardr:
Eski Dnce Biimi
Problemlerin zlmesi
31 Davis, 1995, n.ver., s.48.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
47/141
32
Iskartalarn gzlenmesi
Gvenilirliin ortaya konulmas
Yeni Dnce Biimi
Problemlerin nlenmesi
Iskartalarn nne geilmesi
Gvenilir olmama durumunun azaltlmas
3.1.2.1. HTEAnin Amalar
Yeterince bakm onarm yaplmam tesis ve donanmda ilenen rnlerin
kalitesinde dzensizlik, skarta oranlar, retim hznda dler, enerji kayb vb.hatalarla karlamak mmkndr32.
HTEA bu gibi hatalarn nlenmesi amacyla aadaki kriterleri ele alr:
Potansiyel hatalar tanmlar.
Her hatann sebeplerini ve etkilerini belirler.
Olaslk, iddet ve saptanabilirlie bal olarak hatalarn nceliini karr.
Problemlerin takibini ve dzeltici faaliyetlerin alnmasn salar.
Baarl bir HTEA program karlan sonularn iyiletirme programlarna
dntrlmesi ile gerekleir. Btn organizasyon tarafndan devaml iyileme konusu
benimsendii takdirde baarl olur.
retim sistemi ierisinde HTEA ilikisi; insan gc, makine, metot, malzeme,
lm ve evrenin; aralar, i istasyonlar, retim hatlar, prosesler gibi makineler ile
btn retim sistemindeki hatalar engellemek amacyla proses kalitesini,
gvenilirliini, korunabilirliini ve verimliliini arttrmak sonucunu hedefleyen bir
sretir33.
3.1.2.2. HTEA Uygulama Admlar
HTEA uygulama aamalar ana balklar olarak u ekilde belirtilebilir:
32 M. Tanya, Bakm Ynetimi, (stanbul: T letme Fakltesi Matbaas, 1999), s.7.33 Nakajima, & Shiroze,1996, n.ver., s.379.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
48/141
33
Hata trlerinin belirlenmesi: Hatalarn ortaya kma olasl bamsz
olarak sralanr. Arza olumasna sebep olabilecek tm faktrler incelenir.
Hata sebeplerinin belirlenmesi: Sebepler dzeltilebilir veya kontrol
edilebilir proses parametreleri cinsinden gsterilmektedir.
Hata etkilerinin belirlenmesi: Performans dkl, kalitesiz rn,
bekleme ve maliyet art gibi olumsuz etkiler meydana gelmektedir.
Kontrol olanaklarnn belirlenmesi: Hata trnn veya sebebinin olumasn
engellemek amacyla dzeltici faaliyetlere balanr.
Belirli bir sebebin sonucu olarak bir hata trnn ne kadar sklkla oluabileceini
hesaplamak iin hata sebep olasl tablosu kullanlr. Olaslklar ve derecelendirme
grup yelerinin tecrbelerine ve iletme verilerine gre derecelendirilir34
.
Tablo 4. Olaslk Derecelendirme Tablosu
OLASILIK DEERLENDRME TABLOSU
HATA OLASILIIOLASI HATA
ORANLARIDERECE
Hemen hemen kesin 1/2den fazla 10
ok yksek 1/3 9
1/8 8Yksek
1/20 7
1/80 6
1/400 5Orta
1/2000 4
Dk 1/15000 3
ok dk 1/150000 2
Hemen hemen olanaksz 1/1500000 1
Kaynak: Kalmer Eitim ve Danmanlk Eitim Notlar, Hata Trleri ve Etkileri Analizi,
(stanbul, 1996), s.26.
iddet olas hata trnn retimde meydana getirecei etkisinin nem ve
tehlikesini gstermektedir. Her bir hata tr etkisi iin 1 ile 10 arasnda derecelendirme
34 Kalmer Eitim ve Danmanlk Eitim Notlar, Hata Trleri ve Etkileri Analizi, (stanbul, 1996),s.25.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
49/141
34
yaplr. Belirli bir etki yaratan hatann tm olas sebepleri ayn iddet deerini
almaktadr35.
Tablo 5. iddet Derecelendirme Tablosu
DDET DERECELENDRME TABLOSUETK KRTER DERECE
TehlikeliEmniyetle ilgili arza,yasalara uyumsuz arza. Hata
herhangi bir ikaz olmadan meydana gelir.10
CiddiEmniyetle ilgili arza,yasalara uyumsuz bir arza. Hata
bir ikazla meydana gelir.9
ok bykretimin tm hurdaya ayrlabilir. rn kullanlmaz
hale gelip temel fonksiyonlarn kaybeder.8
Byk
rn/proses zerinde byk etki, rn kullanlamaz
hale gelir. retimin ayklanmas ve bir blmnn(%100den az) hurdaya ayrlmas gerekir. 7
nemli
Parann yeniden ilenmesi/onarlmasna neden olur.rn performansnn derecesi dmtr. rn
almaktadr fakat kolaylk/rahatlk salayan bazparalar almaz.
6
Ortarn performans veya proses zerinde orta iddetteetki fark edilir rn kullanmnda baz rahatszlklar
yaanr.5
Kkrn performans veya proses zerinde kk iddette
etki fark edilir rn kullanmnda baz rahatszlklar
yaanr.
4
nemsizrn performans veya proses zerinde kk iddette
etki grlr.3
ok nemsizrn performans veya proses zerinde ok nemsiz
etki grlr.2
Etkisi yokrn performans veya proses zerinde hibir etki
grlmez.1
Kaynak: Kalmer Eitim ve Danmanlk Eitim Notlar, Hata Trleri ve Etkileri Analizi,
(stanbul, 1996), s.27.
Saptanabilirlik derecelendirme retim hattnda hatalarn ortaya karlmasdr.Kontrol olanaklarnn nleme yetenei derecelendirilir36.
35Ayn, s.27.36Ayn, s.30.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
50/141
35
Tablo 6. Saptanabilirlik Derecelendirme Tablosu
SAPTANABLRLK DERECELENDRME TABLOSU
SAPTAMA KRTER DERECE
Hemen hemen imkansz Saptama imkan yok 10
ok zorMevcut kontrollerin hata trn
saptamas ok zor9
ZorMevcut kontrollerin hata trn
saptamas zordur.8
ok azMevcut kontrollerin hata trn
saptamas ok azdr.7
Az Mevcut kontrollerin hata trnsaptamas azdr.
6
Orta
Mevcut kontrollerin hata
derecesini saptamas orta
derecededir.
5
Ortann st
Mevcut kontrollerin hata trn
saptamas orta derecenin
stndedir.
4
YksekMevcut kontrollerin hata trn
saptamas yksektir.3
ok yksekMevcut kontrollerin hata trn
saptamas ok yksektir.2
Hemen hemen kesinMevcut kontrollerin hata trn
saptamas hemen hemen kesindir.1
Kaynak: Kalmer Eitim ve Danmanlk Eitim Notlar, Hata Trleri ve Etkileri Analizi (stanbul,
1996), s.30.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
51/141
36
Tablo 7. Saptanabilirlik Derecelendirme Tablosu(2)
SAPTANABLRLK DERECELENDRME TABLOSU(2)
HATANIN DER TEZGAHLARA
YANSIMA OLASILIIDERECE
1 10
1/2 9
1/3 8
1/10 7
1/20 6
1/100 5
1/500 41/1000 3
1/10000 2
1/100000 1
Kaynak: Kalmer Eitim ve Danmanlk Eitim Notlar, Hata Trleri ve Etkileri Analizi,
(stanbul, 1996), s.31.
3.1.2.3. Risk ncelik Says
Risk ncelik Says her bir hata sebebi iin saptanan olaslk, iddet ve
saptanabilirlik deerlerinin arplmasyla hesaplanmaktadr. Risk ncelik Says,
hatalarn greceli nemini ve dzeltici nlemlerin nceliini tanmlamaktadr37.
RSK NCELK SAYISI = OLASILIK x DDET x SAPTANABLRLK
Risk ncelik saysnn bykl ile balantl olarak iyiletirme faaliyetleri
planlanr. yiletirme faaliyetlerinin balatlmas karar, deiik firmalarda farkl
deerlendirme kstaslarna bal olarak yaplr. Risk ncelik saysnn 100den byk
olduu durumlarda kesinlikle nlem alnmaldr. nlemler retimde yaplacak nleyici
faaliyetleri iermektedir.
37 Nakajima, & Shiroze 1996, n.ver., s.382.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
52/141
37
nerilen iyiletirmeler belirlendiinde, bu iyiletirmelerle ulalacak yeni olaslk,
iddet ve saptanabilirlik dereceleri tahmin edilerek yeni Risk ncelik Says deeri
hesaplanarak HTEA formuna geirilir.
3.2. Operatrler in Otonom Bakm Programnn Hazrlanmas
Operatrler iin otonom bakm TBa has bir zelliktir ve TB geliimi iin
merkezi bir rol oynar. Firma organizasyonu ne kadar eski ise, alkanlklar ykmak zor
olduundan, otonom bakm gelitirmek o derece gleir. nk operatrler retim
iin, bakm personeli ise bakm iin artlanmtr.
Dnceleri ve firma iindeki ortam deitirmek zaman aldndan, TBn
tamamen baarlmasnn 2-3 yl gerektirmesinin tipik nedenlerinden biri de budur.
TBn uygulanmasnda, en st dzeyden en alta kadar herkes operatrlerin otonom
bakm yrtebileceine ve herkesin kendi donanmndan sorumlu olabileceine
inanlmaldr. Ancak, her operatr otonom bakm yrtebilecek dzeye gelinceye kadar
eitimden geirilmelidir38.
JIPM firmalara iinde 5S yaklamnn da yer ald yedi bakm yaklam
tavsiye etmektedir. 5S prensibi operasyon ynetiminin temeli olarak alnabilir39.
Seiri Organizasyon
Seiton Dzenlilik
Seiso Sadelik
Shitsuke Disiplin
Seiketsu Temizlik
Tablo 8de JIPM danman Fumio Gotoh tarafndan gelitirilen Yedi Admmetodunun ana hatlar bulunmaktadr. Burada her bir admn amalar ve hedefleri
zetlenmitir.
38 Nakajima,1989, n.ver., s.199.39 Nakajima, 1988, n.ver., s.73.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
53/141
38
Tablo 8. Fumio Gotoh Tarafndan Gelitirilen Yedi Adm Metoduna Bir rnek
ADIM FAALYET
1. lk Temizlik
Donanm gvdesinden toz ve kirin yok
edilmesi;temizleme=kontrol; yalama ve vida
sktrma; problem kefetme.
2. Problem kaynanda nlem
alma
Toz ve kirin sebeplerine kar nlem alma; temizlik
ve yalama kolaylatrc metotlar bulma;
temizlii/yalamas zor paralara dikkat etme.
3. Temizlik ve Yalama
Standartlar
Grup baznda temizlik, yalama ve vida sktrma
iin zaman azaltan standartlar belirleme. (gnlk
veya dnemsel iler tanmlama)
4. Genel Kontrol
in kategorilere ayrlmas;Her kategoride kontrol
kitabnn takibi, gruplarn kk hatalar bulup
gidermesi.
5. zgn Kontrol
1.,2.,3.,admlarn oturtulmas, 4. admda beceri ve
bilin kazanlmas ardndan grup standartlar ile
bakm birimi standartlarnn karlatrlp uyum
salanmas; grup faaliyetlerinin irdelenmesi.
6. Organizasyon ve Dzen
ortamnda tm operatr grevlerinin aa
kartlmas, her grev iin standartlarn koyulmas,
kontrol standartlar, temizleme standartlar, aparat
ve kalplarn korunma bakm standartlar.
7. Tm zgn Bakm
Grup ortamnda tamamlanan alt adm sonunda
bireylerin moral, beceri gven ve bamszlk
kazanmalar; kendi ilerini kendi balarna yapp
denetleyecek dzeye erimeleri.
Kaynak: Seiichi Nakajima, Introduction to TPM, (Cambridge: Productivity Press, 1988), s.74.
Yedi adm ynetimindeki her basamak iin hedefler ve ihtiya duyulan zaman
aada aklanmtr40:
40 Nakajima, 1989, n.ver., s.75.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
54/141
39
1. n Temizlik: Operatrlere kullandklar makineleri uygun ekilde nasl
temizleyecekleri retilir. Temizlik aslnda baz sorulara cevap aranan bir eitim
aamasdr. Bylece operatrler temizliin aslnda bir kontrol olduunu renirler.
2. Kir ve Tozun Etkileri ve Sonular iin Kar Tedbirler: Kirlenmeye,
tozlanmaya ve dier ktlemelere yol aan unsurlarn tespiti ve yok edilmesi iin sk
sk lm ve kontroller yaplmaldr. Eer sebep tamamen yok edilemezse, daha etkili
bir temizlik ve kontrol prosedr hazrlanmaldr. Her i grubu kendi mntkasnn
temizliinden ve gelitirilmesinden sorumludur.
3. Temizlik ve Yalama Standartlar: 1. ve 2. admlar yapldktan sonra TB
emberleri donanmlarn her paras iin vidalama, yalama, temizlik gibi bozulmay
engelleyici temel bakm ilemleri iin standartlar gelitirilebilir. Genel olarak, yalama,temizlik ve kk hatalarn tespiti gibi ilemlere ayrlan zaman snrldr. Bu iler iin
bir hedef zaman verilmelidir. Eer bu iler hedef zaman iinde tamamlanamyorsa
pratik zmler aranmaldr.
4. Genel Kontrol: Bu admda, donanmn genel kontrol ile bozulmann llmesi
anlatlp, operasyon konularnn daha da iyiletirilmesi ve operatrlerin uzmanl
arasnda doru bir orant olduundan bahsedilecektir. e TB emberleri eitimi ile
balanr. Liderler rendiklerini kendi emberlerindeki dier grup yeleriyle paylarlar.
Genel donanm kontrol esnasnda grup yeleri hedef problem iin birlikte urarlar.
Sonu olarak, bakm personeli ve yneticilerin yardmyla sz konusu alanlarda gerekli
iyiletirmeler yaplr ve ktye gidi engellenir. Genel kontrol eitimi, bilgilerin
arttrlmas ile balar ve aama aama ilerletilir. Eitimin etkinlii sk sk denetlenir,
ilave eitim programlar ve pratik uygulamalarla glendirilir. Bu eitim evrimi
(eitim, uygulama, denetleme ve modifikasyon) her kontrol aamas iin tekrarlanr.
Uzman personel yetitirilebilmesi iin en uygun metot bulunur.
5. Otonom Kontrol: Daha nceki aamalarda hazrlanm olan temizleme,
yalama ve kontrol standartlar karlatrlarak yeniden deerlendirilir ve eksiklik varsa
dzeltilerek tespit edilmi zaman limitleri ve amalarla bakm aktivitelerinin uygunluu
salanr. Operatrlerin genel kontrol aamas iin eitimi srasnda, bakm blm de
kendi bakm standartlarn gelitirmeli ve yllk periyodik bakm takvimi hazrlamaldr.
merkezlerinde emberlerce gelitirilen standartlar bakm blmnn standartlar ile
karlatrlarak, unutulan noktalar ilave edilir. Her iki gurubun sorumluluklar ak bir
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
55/141
40
ekilde tanmlandktan sonra her kategori iin uygun bir kontrol prosedr
hazrlanabilir.
6. Organizasyon ve Dzen: Seiri ya da organizasyon, i yerinin ynetim eklinin
ve bunlar iin uygun standartlarn oluturulmasdr. Bu yneticilerin grevidir. Seiton
ya da dzenlilik, temel olarak operatrlerin sorumluluundadr ve standartlarla
glendirilir. Seiri ve Seiton organizasyon ve onunla ilgili standartlarn glendirilmesi
iin yaplan aktivitelerdir. Yneticiler operatrlerin sorumluluk ve grevlerini
belirleyerek ve deerlendirerek otonom bakm ve bakm sisteminin tamamlanmasnda
nderlik ederler. Operatrlerin deneyimleri arttka yneticiler ilgili konularda
operatrlerin sorumlu olduklar sahalarn da artmasn salarlar. Temel bakm ve kontrol
ilemlerinin yan sra, operatrlere sorumluluklar verilebilir.
Tablo 8-2. Organizasyon ve Dzenin 6 alt adm ile tarif edilmesi
LG MERKEZ UNSURLAR
Operatr SorumluluuOperatrn iini itenlikle yapmasn salamak amacyla,
operatrn sorumluluklar iin standartlarn oluturulmas.
alma ve i
alma srasnda proseste rnler, hatalar, kayplar ve sarf
malzemelerinin grsel kontrolnn iyi yaplabilmesi iin,
operasyonlarn sralanmas ve organizasyonun ilerletilmesi.
lm Aletleri ve
lme Cihazlar
lm Donanmlar listesinde bulunan lm aletleri ve
cihazlarnn kontrolnn yaplarak her birinin
dorulanmas.Ktlemeye kar denetim ve
dorulama,denetim iin standartlarnn oluturulmas.
Kalplar, aparatlar ve
takmlar
Kalp,fikstr ve aparatlar koruma ve takmlar organize etme,
grsel kontrol ile kolayca bulunabilmelerini salayacak
dorulama ve tamir standartlarnn salanmas.
Donanmn
Dorulamas
Operatrler, lm donanmlarnn dorulamasn standardize
edilmi prosedrlere gre kontrol etmelidirler.
Operasyon ve
anormalliklerin
davran ve durumu
Operasyonu izleme ve tesis etme,kurma-ayar ve ileme artlar;
standardize kalite kontrolleri, problem zme becerilerinin
gelitirilmesi.
Kaynak: Nakajima, 1989, a.g.e., s.75.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
56/141
41
7. Otonom Bakmn Tam Olarak Uygulanmas: Yneticiler tarafnda ynlendirilen
ve desteklenen ilk alt aktivitede iiler uzmanlk ve morallerini arttrrlar ve bamsz,
eitimli ve kendi ilerini rahatlkla izleyebilecek ve otonom olarak iyiletirme
yapabilecek dzeye gelirler. Bu aamada ise, ember aktiviteleri ve proje takmlar
araclyla model donanmlar zerinde iyiletirmeler yaplarak alt byk kaybn yok
edilmesi zerine allmaldr.
Baarl bir otonom bakm gelitirme almasnda ember aktivitelerinin ve
donanmlarn yneticiler tarafnda analize tabi tutulmas ok nemlidir. Daha etkili bir
alma iin, iilerle tamamlanan her aamada baarl olma hissi verilerek motivasyon
sreklilii salanmaldr41.
3.3. Bakm Blm Plan izelgesinin Hazrlanmas
Bakm blmnce yrtlecek olan periyodik bakm, retim blmnce yrtlen
otonom bakm almalar ile koordinasyon iinde olmaldr. Yani bu iki blm birlikte
hareket etmelidir. Genel kontrol gnlk rutin bir i haline gelinceye kadar, bakm
blmnn katk ve yardmlarna TB gelitirme program ncesinden ok daha fazla
ihtiya duyulur. nk, operatrler eksikliklerin belirlenmesinde ve kar tedbirlerin
alnmasnda bakm blmne gvenecektir. Daha da nemlisi, arzalar srekli olarak
azalrken gittike artan bir dikkate ihtiya duyulacaktr. Bu nedenle bakm blmnn i,
yk artacaktr42.
Genel kontrol operatrlerce gnlk rutin bir i olarak benimsendikten sonra,
bakm blmnn i yk normal haline geri dnecektir. Arza saylar belirgin bir ekilde
dtke, bakm aktiviteleri azalacaktr. Bu noktada bakm blm kendi organizasyonunu
ok iyi dengelemelidir. Bakm blm iin periyodik bakm izelgesi hazrlanmasna,
operatrler iin genel kontrol prosedr tamamen bitirilmeden balanr. Otonom kontrol
aamas devresinde retim blmnce hazrlanan standartlara uyumsuzluk engellenmi
olur.
41 Nakajima, 1989, n.ver., s.75.42 Nakajima, 1988, n.ver., s.86.
-
8/3/2019 Toplam Uretken Bakim Yonetimi Ve Eti Gida Sanayi Ve Ticaret a s Ndeki Uygulama Total Productive Maintenance M
57/141
42
3.4. alanlarn Eitimi ve Grup Katlmnn Salanmas
TB uygulamalarnn baarya ulaabilmesi iin retim ve bakm blmlerinde
alanlarn eitim dzeyi mutlaka ykseltilmelidir.Eitimi yetersiz elemanlardan stn
baarlar ve yaratclk beklenemez. irketin nem vermesi gereken ilk grevlerinden
birisi eitimdir. retilecek konular arasnda; donanm yaps, fonksiyonlar, uygun
ayar yntemleri, yapsal problem yaratabilecek konular ve gnlk kontrol noktalarna
yer verilmesi gerekir. Teknik kadro ve bakm uzmanlar temel bakm konularn
operatrlere retmek iin yazl malzeme, kesit model ve numunelerden
yararlanmaldr. Bakm eitiminin sav