![Page 1: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/1.jpg)
TULANGBAYAN
V I C TO R E M M A N U E L C A R M E L O D. N A D E R A J R .U N I B E R S I D A D N G P I L I P I N A S
![Page 2: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/2.jpg)
Kung mayroon mang saksi sa pagbabago sa at ng wikang Filipino sa kasaysayan ng Filipinas ito ay ang mga tulang-bayan.
![Page 3: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/3.jpg)
Masasalamin ang ebolusyon at/o rebolusyon sa bawat tulang noong una ay katutubo na pagkaraan ay naging tradisyonal at kinalaunan ay magiging moderno.
![Page 4: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/4.jpg)
Sa bugtong, halimbawa, mababanaagan ang pag-iiba ang mga hulagway o imaheng noong una ay maka-kalikasan at, pagkuwan, ay magiging likhang-tao.
![Page 5: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/5.jpg)
Kung dati-rati ang salawikain ay patanghal, mapupunang ang mga ito ay nagiging mapangaral o mapagbigay ng aral.
![Page 6: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/6.jpg)
BUGTONG
![Page 7: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/7.jpg)
Noong 1981, inilimbag ang An Annotated Collection of Visayan Riddles, na inipon at inedit ni Maria Luz C. Vilches na inilimbag ng Divine World University Publications.
Sa terminong “Visayan” ang ibig sabihin ni Vilches ay “Waray” lamang. Ni hindi Cebuano o Hiligaynon, di kaya'y Akeanon, na ilan sa maraming wikang Bisaya.
![Page 8: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/8.jpg)
Pinagsama-sama ang mga bugtong na ito sa pitong pangkat:
1. Isang nilalang;
2. Hayop;
3. Tao;
4. Kaanak;
5. Halaman;
6. Bagay;
7. Paglilista ng pagkukumpara, detalye ng mga anyo, kulay, at katangi-tangi o kapuri-puring gawain.
![Page 9: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/9.jpg)
Ang unang anim na seksiyon ay mga bugtong na naghahambing sa malilinaw na bagay na maiisip. Ang pinakahuli, ang ikapito, ay mga bugtong na nagkukumpara sa malalabong bagay na ang katangian ay paglilista lamang ng detalyeng nagtutunggalian at di-nabigyan ng kaisahan sa loob sa konteksto ng solusyon o sagot.
![Page 10: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/10.jpg)
Tradisyong pabigkas ang pundasyon ng pambansang panitikan.
![Page 11: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/11.jpg)
Ang mga ito magiging batayan sa mga kulturang maaaring masira ng kalikasan, ng panahon, at mga pangyayari sa kasaysayan.
![Page 12: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/12.jpg)
Kung hindi man ito makamit ng mga historyador pampanitikan sa Filipinas, ito ay sa dahilang ang mga Filipino mismo ay walang kaalaman, o kamalayan, sa pagpapahalaga sa ambag ng mga ito sa ganitong kaugalian.
![Page 13: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/13.jpg)
At malamang dahil na rin sa katamaran.
![Page 14: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/14.jpg)
SALAWIKAIN
Kasipagan naman ang ipinakita ni Paul Rodriguez Verzosa sa paglalabas niya ng Psychology of Proverbs ni na inilathala rin ng Institute of National Language noong 1950.
![Page 15: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/15.jpg)
SALAWIKAIN, KAWIKAAN,
AT KASABIHAN
![Page 16: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/16.jpg)
• salitang Tagalog na katumbas ng salitang proverbs sa English.
• maiiksing pangungusap na lubhang makahulugan at naglalayong magbigay- patnubay sa ating pang-araw-araw na pamumuhay.
• pilosopiya o prinsipyo ng isang lugar.
![Page 17: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/17.jpg)
• karamihan ay minana natin sa ating mga ninuno;
• madalas itong tumatalakay sa kanilang mga karanasan at pag-uugali nuong mga unang panahon.
![Page 18: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/18.jpg)
• pinalalaganap ng mga nakatatanda ang mga salawikain, kawikaan, at kasabihan upang imulat at turuan ang mga nakakabata;
• ukol sa angkop na pagkilos, tamang pag-uugali, mabuting pakikitungo sa kapwa, at sa tahimik at masayang pamumuhay.
![Page 19: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/19.jpg)
Pagkahaba-haba man ng prusisyon,
sa simbahan din ang tuloy.
![Page 20: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/20.jpg)
Ang taong nagigipit, sa patalim man ay kumakapit.
![Page 21: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/21.jpg)
Pagmakitid ang kumot, magtiis kang mamaluktot.
![Page 22: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/22.jpg)
Kung hindi ukol, hindi bubukol.
![Page 23: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/23.jpg)
Nasa tao ang gawanasa Diyos ang awa.
![Page 24: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/24.jpg)
Magkulang ka na sa magulang huwag lamangsa iyong biyenan
![Page 25: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/25.jpg)
Kung ano ang puno, siya ang bunga.
![Page 26: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/26.jpg)
Kung ano ang itinanim,ay siyang aanihin.
![Page 27: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/27.jpg)
Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad niya ang mga ito ayong sa paksa:
1. Proverbial Idiosyncracies, Various Sources of Proverbs
2. The Classical Latin Proverbs,
3. The Direct Hispanic Influence
4. The Difficult Role of Translation, Balagtas' Moral Teachings
5. Proverbs and Friends and Friendship
6. Quezon and Bonifacio as Authors of Filipino Proverbs, at
7. The Filipino Code of Valor as Expressed by Proverbs.
![Page 28: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/28.jpg)
Diwa ng Lahi: Mga Kasabihan at Sawikaing Tagalog nina Francisco Laksamana at Julian Cruz Balmaseda ang humango sa kaban ng yamang pinamagatang Coleccion de Refranes, Frases, y Modismos Tagalos37 ng mga paring sina Gregorio Martin at Mariano Martinez Cuadrado na inilathala sa Guadalupe noong 1890 upang tupdin ang kanilang pangarap:
![Page 29: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/29.jpg)
“Wala kaming pangunang layon kundi iisa lamang: ang matipon ang nagsabog na puta-putaking kayamanan ng ating wika at panitikan, mga kayamanang tila mga butil ng gintong hilaw na di pa natatapyas ng makasining na kamay ng isang nilikha, sa paniniwala, naming kung ito'y masinop at mapagyaman sa isang aklat, balang-araw ay makakatulad ng isang marikit na hiyas na maipapalamuti sa noo ng ating Inang Wika.”
![Page 30: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/30.jpg)
Pinagsasaluhan nila ang paniniwalang ang mga kasabihan, salawikain, bukambibig, at kawikaang nagpasalin-salin lamang sa mga bibig at tainga ay mga “hiwa-hiwalay na katadhanaan ng mga katutubong batas ng pagkatao, na nagpapakilalang ang mga Filipino noong una, bago pa dumating ang mga dayuhan, ay may sarili nang batas sa kabuhayan na nagpapakilala ng taas ng uri ngkanilang pagkatalos sa mga sagutin ng tao sa lupa at sa pakikipagkapuwa:
![Page 31: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/31.jpg)
“Ang mga kasabihan, sawikain, bukambibig, at kawikaang ito'y nagpapatunay pa ring ang karamiha'y binibigkas nang patugma, kung di man patula, na ang pagkamanunula ng mga tagalog ay binhing inihahasik sa kanilang isip sapol sa kabataan hanggang sa sila'y umaaguy-agoy nang paghakbang na tungo sa libingan.”
![Page 32: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/32.jpg)
Humigit-kumulang 606 ang kanilang naipong panitikang katutubo na karamihan ay mas binibigkas kaysa isinusulat.
![Page 33: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/33.jpg)
TANAGA
Noong 1754, lumabas ang kauna-unahang kamalig ng panulaang Tagalog -- Vocabulario de la Lengua Tagala – nina Juan de Noceda at Pedro de Sanlucar.
![Page 34: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/34.jpg)
Mula nang magsimula ang xylographic printing o paglilimbag sa Filipinas noong 1593 sa pamamagitan ng Doctrina Christiana, ang nasabing diksiyonaryo ay itinuturing ni Bienvenido Lumbera na pinakamalawak na kalipunan ng mga tulang Tagalog na kinalap mula sa huling bahagi ng Siglo 17 at unang bahagi ng Siglo 18.
![Page 35: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/35.jpg)
Isa sa kanilang inilathalang tulang pasalita ay ang tanaga, na inilarawan ng mga banyagang pari bilang “Poesia muy alta en tagalo, compuesta de siete silabas, y cuatro versos, llena de metaforas.”
![Page 36: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/36.jpg)
Ang tanagang kanilang ginamit ay isang salawikain, sa isang banda, at isa ring bugtong:
Nang ualang biring guinto, Doon nagpapalalo Nang magcaguinto guinto Doon nanga songmoco.
![Page 37: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/37.jpg)
At ang sagot, o sentral na imahen, ay ang natirang tangkay ng palay!
Isang pagbasa sa nasabing tanaga ay paghahambing o pagtutumbas ng palay sa bansang Filipinas – na “nang walang biring ginto” o noong payak pa ang pamumuhay ay “doon nagpapalalo” o mapagmataas o mapagmalaki pero “nang magkaginto-ginto” o noong “guminhawa o yumaman” saka “doon na nga sumuko” o naging mapagkumbaba o mapagpaubaya!
Subalit, ang kakatwa, hindi lamang ito isang bugtong at/o isang salawikain, bagkus ito rin ang tinatawag na tanaga.
![Page 38: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/38.jpg)
Umaabot sa 15 ang tanagang natipon at ginamit na halimbawa nina Noceda at Sanlucar sa kanilang bokabularyo. Isa dito ang nagpapahayag ng pagpapahalaga sa birtud ng kababaang-loob sa pamamagitan ng pagkokompara sa mga punong paho at doso:
Mataas man ang paho
Malangba ang pagtobo
Ang doso rin ang lalo,t,
Hangini di maobo.
![Page 39: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/39.jpg)
Isa pa ang tigib sa pagbibiro at siste dahil sa tila-musmos na paghamon ng marupok na lumot sa tibay ng tulos na kung tutuusi'y pagsasandigan niya ng sariling kapalaran:
Catitibay ca tolos sacaling datnang agos aco,i, momonting lomot sa iyo,i, popolopot.
![Page 40: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/40.jpg)
Ngunit ang susunod ang maituturing na isang hiyas:
Nang ualang biring guinto, Doon nagpapalalo Nang magcaguinto guinto Doon nanga songmoco.
![Page 41: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/41.jpg)
May dalawang talim ang naturang tula. Sa isang banda, isang bugtong ito hinggil sa palay. Gayunman, isang aral din ito sa hungkag at sa totoong karunungan. Ang taong kulang sa dunong ay karaniwang tulad ng namumutikas pa lamang na palay: palalo at nakatingala lagi sa langit. Sa kabilang dako, ang taong tigib sa karanasan ay tulad ng uhay na hitik sa butil: marunong yumuko at magpakababa.
![Page 42: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/42.jpg)
Isang suwerte natin ngayon na natipon at nailimbag nina Noceda at Sanlucar ang mga naturang sinaunang tanaga. Sa loob ng mahigit sansiglo, waring nawala ito sa gunita ng taumbayan. Salamat at nitong makaraan ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, muling binuklat ni Ildefonso Santos ang aklat nina Noceda at Sanlucar at natuklasan ang tanaga.
![Page 43: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/43.jpg)
Lumikha mismo siya ng ilang tanaga at inilathala nang may kalakip na paliwanag hinggil sa ginamit na katutubong anyo. Isa dito ang kaniyang paghalaw sa bugtong ng palay at nilagyan niya ng gayong pamagat:
Palay siyang matino, Nang humangi'y yumuko, Nguni,y, muling tumayo: Nagkabunga ng ginto!
![Page 44: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/44.jpg)
Nabasa ni Federico Licsi Espino Jr. ang tanaga ni Ildefonso Santos at isinulat niya ang naturang tuklas sa isang artikulong Ingles sa magasin niyang pinaglilingkuran. Bukod dito, sinundan niya ang pagsisikap ni Santos; sumulat din siya ng tanaga, at isa ang sumusunod na "Muling Pagkabuhay":
Dahan-dahan, ang langit Ay nagbababang-luksa; Unti-unti, ang binhi'y Nabubuhay sa lupa.
![Page 45: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/45.jpg)
Nagsisulat din ng tanaga sina Rogelio G. Mangahas, Rio Alma, Lamberto E. Antonio, Pedro Ricarte, at iba pa nitong dekada 60.
![Page 46: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/46.jpg)
Pansinin ang pansining na anyo ng auit na lilipatan ng mga hari’t reyna at iba pang nobilidad na noon ay naninirahan sa kung tawagin ay alejandrino o alexandrine ng mga dayo.
Tila magtataksil din ito ay makikipag-pareha sa corrido na sa bandang huli ay tatanggapin bilang korido.
![Page 47: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/47.jpg)
DALIT
• Sang-ayon kay Fray Gaspar de San Agustin (1703), ang dalit ang isa sa dalawang pinakapopular na anyo ng matu- laing pahayag sa buong Katagalugan. Ang isa pa ay ang “talingdaw” na isa diumanong tulang dramatiko at in- aawit nang sagutan. Ngunit sa dalit “ipinahahayag ng mga Tagalog ang kanilang matatayog na kaisipan at mabibigat na damdamin.” Isda akong gagasapsap, Gagataliptip kalapad, Kaya nakikipagpusag, Ang kalaguyo’y apahap.
![Page 48: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/48.jpg)
Sa pamamagitan ng mga halimbawa ni San Agustin at ibang dokumento ay lilitaw na may isang tiyak na anyo ang dalit. Isang tula ito na maaaring mabuo sa isang saknong, gaya ng “tanaga” at “diyona,” at binubuo ng apat na taludtod na may sukat na wawaluhin ang bawat taludtod.
![Page 49: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/49.jpg)
Narito ang isang mapagpatawang dalit noon:
Isda akong gagasapsap, Gagataliptip kalapad, Kaya nakikipagpusag, Ang kalaguyo’y apahap.
![Page 50: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/50.jpg)
![Page 51: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/51.jpg)
DIONA
Ang diona ay isang sinaunang tulang tatluhan na ang bawat taludtod ay may tig-pipitong pantig.
![Page 52: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/52.jpg)
ANYO
![Page 53: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/53.jpg)
TUGMA(PATINIG)
MALUMAYasawabana
MALUMIasiwapana
MABILIS
sawa (python) balbakwa
MARAGSAsawa (fed up)
tuwa
A
![Page 54: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/54.jpg)
TUGMA(PATINIG)
MALUMAYdami
kabibe
MALUMIkuliti
MABILISdumi
MARAGSAkiliti
E/I
![Page 55: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/55.jpg)
TUGMA(PATINIG)
MALUMAYtubo (pipe)
suso (breast)
MALUMItubo (profit) paso (burn)puso (heart)
MABILIS
ubotubo (sugarcane)
MARAGSAhubo
suso (escargot)paso (flowerpot)puso (boiled rice)
O/U
![Page 56: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/56.jpg)
KATINIG(A. MALAKAS)
poottalostalopbilogsahodSampalocpookxerox
loobmolotov
O/U
Phuketpuwit
puwespawisAziz
hanepIhiptariff
Itnegdilig
DepEdidlip
Balic-balickropektapikTaufiqHendrix
GuiebdibdibLiv
E/I
alatahasulapbalagpaladAlakIraq
alabLav
A
TSZ
FP
GDCKQX
BV
![Page 57: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/57.jpg)
KATINIG(A. MAHINA)
kahoyow !motorbagoongibonalimuomalkoholO/U
yeheyewsaliw
paderbeddengbelenehemkahelE/I
arayarawradardalangulanulambagalA
YWRNGNML
![Page 58: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/58.jpg)
SUKATTALUDTOD
1. DALAWAHAN (pareado) e.g. KASABIHAN
Colang palar na bongcaui Lapatin ma,i, di mangyari.
![Page 59: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/59.jpg)
SUKATTALUDTOD
2. TATLUHAN (terceto) e.g. OYAYI
Ang Ina mo, i, uala pa,
Nupol na nang sampaga Isasabog sa alta.
![Page 60: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/60.jpg)
SUKATTALUDTOD
3. APATAN (cuarteto) e.g. KORIDO
Bunso co Bernardo ay sino pa baga Magmamana nitong reino nang España Sinong sasalinan nang cetro,t, corona Cundi icao bunso ngayo,i, aalis ca.
![Page 61: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/61.jpg)
SUKATTALUDTOD
4. LIMAHAN (quintilla) e.g. PASYON
Umulan man sa bundok Huwag sa dakong laot, Aba si Kasampalok, Nanao nang di ko loob Walang baon na kumot.
![Page 62: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/62.jpg)
SUKATTALUDTOD
5. ANIMAN (sexteto) e.g. AWITING BAYAN
Inday, Inday, sa Balitaw
Batang nabalian, kahoy na sariwa: Saging na nilaga, Kinuha sa lungga, Binabad sa suka Panggamot sa sikmura.
![Page 63: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/63.jpg)
SUKATPANTIG
1. PIPITUHIN e.g. Tanaga (ni Ildefonso Santos)
Palay siyang matino. Nang humangi’y yumuko; Nguni’t muling tumayo – Nagkabunga ng ginto!
![Page 64: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/64.jpg)
SUKATPANTIG
2. WAWALUHIN e.g. Ang Paggising ni Lope K. Santos
Kudyapi ang nakaparis Na sa dingding isinabitDatna’t panawan ng lamig;Nang kunin ka ng gagamitAng bagting mo’y walang tinigSa daliring nagnginginig.
![Page 65: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/65.jpg)
SUKATPANTIG
1. LALABINDALAWAHING APAT-APAT-APAT
e.g. Ang Buhay ni Lope K. Santos
Mainggitin./ Maparangya./ Mapalalo.Maramdami’t/ kung gasinong /di-mabiro.Alanganin:/ tila lantad,/ tila tago.Nakikitang/ kumikilos,/ di-mahipo.
![Page 66: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/66.jpg)
SUKATPANTIG
4. LALABINDALAWAHING ANIM-ANIM e.g. Jocelynang Baliuag
Pinopoong sintal niring kaluluwa,Nakakawangis mo’yl mabangong sampaga;Dalisay sa linis,l dakila sa ganda,Matimyas na bukall ng madlang ligaya.
![Page 67: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/67.jpg)
SUKATPANTIG
5. LALABINGWALUHIN e.g. Anak ni Eba ni Marta Martin Martinez Kung pagsaulan kong/ basahin sa diwa/ ang matandang
aklat Ang nababasa ko’y/ ang bakas ng luhang/ sa daho’y
pumatak Bawat kabanata/ ng kasaysayan ko/ ay luhang taganas Ang nahahalaw ko/ sa aking kahapong/ sa luha’y nalagmak.
![Page 68: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/68.jpg)
Ang tradisyon ng tulang pasalita ng mga katutubo nang hindi pa dumadaong ang mga dayuhang taga-Kanluran sa ating baybayin ay buhay na buhay pa sa ating kultura, na ang mahabang bahagi ay kinabibilangan ng mga tulang kumakalat lamang sa pamamagitan ng pasalitang tradisyon.
![Page 69: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/69.jpg)
Katunayan, ang Florante at Laura ay naging bahagi ng buhay ng mga Filipino sa panahon ng kolonyalismong Espanyol, hindi pagkat nabasa nila ang nalimbag na bersiyon ng tula noong 1838 kundi dahil ito ay inaawit ng mga marunong bumasa sa malawak na madlang hindi nakapag-aral kaya't hindi marunong bumasa.
![Page 70: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/70.jpg)
Ang tradisyon ng pabasa sa panahon ng Kuwaresma ay pagpapatuloy ng tradisyon pasalita, na nagsasalin sa mga nakikinig ng aral ng pasyon sa pamamagitan ng awit.
![Page 71: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/71.jpg)
Hindi kakulangan ng mga Filipinong manunulat na hindi sila tumutula tulad ng mga taga-Kanluran.
![Page 72: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/72.jpg)
Mayroon silang katutubong kulturang sinasandalan at iyon ang pinagmumulan ng mga diwaing kanilang pinapaksa at ng mga pamamaraang kanilang ginagamit sa pagtula.
![Page 73: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/73.jpg)
![Page 74: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/74.jpg)
BAGUM(TULANG)BAYAN
![Page 75: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/75.jpg)
NILALAMAN
![Page 76: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/76.jpg)
TEXTBUGTONG(TEXTIGMO)
Mga mata maoy gipislat, ang agtang maoy nilurat (Mga mata ang pinipisak, ang noo ang lumiliwanag.)
![Page 77: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/77.jpg)
Sagot: cellphoneBetsy Ferolino
![Page 78: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/78.jpg)
Kung mugawas iyang sirad-an, kung muabot iyang ablihan.(Pag labas, ito’y kanyang sinasarhan , pag dating, ito’y kanyang binubuksan.)
![Page 79: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/79.jpg)
Sagot: pintoDexter Murillo
![Page 80: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/80.jpg)
Kon giinitan ka, lisoa sya/ kay bugnawng hangin iyang ibuga. (Kapag naiinitan ka ito’y pihitin, at magbubuga ito ng malamig na hangin.)
![Page 81: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/81.jpg)
Sagot: airconRaul G. Moldez
•
![Page 82: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/82.jpg)
TEXTPAKTAKON
Tarheta ko nga plastik
Subra pa sa magic
Ibag-id lang nakun
Bayad tanan nga balaklun.
(Tarheta kong plastik
Sobra pa sa madyik
Ikaskas ko lamang
Binili ko’y nababayaran.)
![Page 83: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/83.jpg)
Sagot: credit cardMarcel Milliam
![Page 84: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/84.jpg)
Telegrama sang reyna
Mabaton insigida
Kun ikaw magsabat sa iya
Tagpiso kada padala.
(Telegrama ng reyna
Mabilis agad na nakuha
Kung sasagutin mo siya
Piso bawat padala.)
![Page 85: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/85.jpg)
Sagot: text messageMarcel Milliam
![Page 86: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/86.jpg)
Wala nagapakilimos
Pero ginadahuan kwarta
Indi siya hari
Pero may trono sia.
(Hindi siya namamalimos
Pero inaabutan ng pera
Hindi siya hari
Pero may trono siya.)
![Page 87: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/87.jpg)
Sagot: tsuper ng dyipResurreccion Hidalgo
![Page 88: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/88.jpg)
Indi hayop, indi tawo
Wara’t baba, wara’t ulo
Pero may bibig nga naganganga
Kon mangagat, gapabilin ang unto.
(Hindi hayop, hindi tao,
Walang baba, walang ulo,
Pero may bibig na nakanganga
Kung mangagat, ngipin ay natitira.)
![Page 89: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/89.jpg)
Sagot: staplerGenevieve Asenjo
![Page 90: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/90.jpg)
Umido nga bombilya
Gina-tangisan sang kusinera.
(Pundidong bumbilya
Iniiyakan ng kusinera.)
![Page 91: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/91.jpg)
Sagot: sibuyas BombayBryan Mari Argos•
![Page 92: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/92.jpg)
TEXTSALAWIKAIN
Si Narsiso ay natakotNang mapatitig sa ilog.Noel T. Fortun
![Page 93: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/93.jpg)
Lunting puno, hanging lantay,Purong tubig: simple’ng buhay!Gregorio M. Rodillo
![Page 94: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/94.jpg)
Naghihilod ba si Lam-angSa pasig kaya masangsang?April Jade Imson
![Page 95: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/95.jpg)
Naghihilod ba si Lam-angSa pasig kaya masangsang?April Jade Imson
![Page 96: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/96.jpg)
Apitong akasya’t naraHuwag ilagay sa bulsa!Ferdinand Bajado
![Page 97: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/97.jpg)
Pag Piedras Platas wala na;Magdadalit ang Adarna.Rene Ayala
![Page 98: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/98.jpg)
Handog Niya’ng paraiso,Huwag mong gawing disyerto.Ferdinand Bajado
![Page 99: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/99.jpg)
"Nilalambat ko'y salinas,Huli'y lata ng sardinas."Rolando P. Yape
![Page 100: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/100.jpg)
Sirang payaw sa BanaweSumugat kay Idyanale.Remigio Alvarez Alva
![Page 101: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/101.jpg)
TEXTANAGA
Napakasarap pakinggan,“Mahal ko ang aking bayan.”Mas sarap maulinigangGinagawa ang naturan•Catalino Buenviaje
![Page 102: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/102.jpg)
Langgam, langgam, kagatin mo,Ang singit ng politico,Asam, asam, aming botoPag nanalo, lustay-pondo!• Joel Costa Malabanan
![Page 103: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/103.jpg)
Ang punong mangga’y tinagpasat sinilaban ang ugat;bunga’y nalaglag, naagnas,namulat naging mansanas.•Vladimeir Gonzales
![Page 104: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/104.jpg)
Kinakalambre sa lamig,laging may ulang tikatik,bayang parating may sakit,iaangat ng pag-ibig.Frank Rivera
![Page 105: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/105.jpg)
Malayo man ako ngayon,kaulayaw bawat alon.Ako'y nalagas na dahon,sa ibang bayan umahon.Roger Endaya
![Page 106: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/106.jpg)
Di pa hinog sa panahon,tinutuka na ng ibon.Bungang natakpan ng dahon,sinusungkit na ng gutom.Ferdinand Bajado
![Page 107: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/107.jpg)
Buhok man ay nagkulay tsok,Lalamunan ma'y napaos,Walang lubay sa paghubogNg magiging manunubos.Gregorio Rodillo
![Page 108: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/108.jpg)
Na-Gambala na ang toreMga kawal natureteKabayong walang hineteAng bansa ko’y mamamate.Myra Praxidio
![Page 109: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/109.jpg)
DALITEXT
Ang payong ko’y si InayKapote ko si ItaySa maulan kong buhay
Raymund Pambid
![Page 110: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/110.jpg)
Aanhin yamang Saudi,O yen ng Japayuki,Kung wala ka sa tabi?Fernando R. Gonzales
![Page 111: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/111.jpg)
Kung aso hinahanap,‘Pag nagtampo’t naglayas,Ikaw pa kaya, anak?
Ferdinand Bajado
![Page 112: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/112.jpg)
•Lolo, ‘wag malulungkot,•Ngayong uugud-ugod,•Ako po’y inyong tungkod.
–Gregorio M. Rodillo
![Page 113: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/113.jpg)
Pinaglalawang kanin,Binudburan ng asin,Dasal pa ri'y taimtim.
Genaro R. Gojo Cruz
![Page 114: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/114.jpg)
Paa ay lipak-lipak,Sa maghapong paglakad,May uwi lang sa pugad.
Juancho de Jesus
![Page 115: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/115.jpg)
DALIT NG PASLIT
ni Benilda Santos
Tay, sa isip ko lang ‘to sinusulat
Sinulat ko na ‘to kahapon
Pero isusulat ko uli ngayon kasi
Talagang-talaga nang
Nahihirapan na ‘ko
Mula mung mamatay ka
Nang lumubog ‘yung barkong
Sinakyan mo
![Page 116: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/116.jpg)
At si Nanay sumama sa traysikel drayber d’yan sa kanto
Naiwan ako ke tiyo
Di n’ya ako pinapasok sa iskul
Sa bahay na lamang daw
Kaya pala, dadalhin n’ya yung mga
Kaibigan niya dito
Sa gabi alam mo, maingay sila at lasing
Sabi nila, ‘nung unang gabi
Ba, pwede na ‘tong alaga mo, Lazaro
Tiningnan nila ako, ‘tay
![Page 117: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/117.jpg)
Sabi, laro lang, ha
H’wag kang matakot
Tapos tawa nang tawa
Lahat kami humiga
Tapos madilim
Tapos, umaga na
Hoy, sabi ni Tiyo
Tayo ay pupunta ngayon sa Maynila
Magbalot ka na ng mga damit mo
Pero di ako makabangon
![Page 118: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/118.jpg)
Tumingala lamang ako sa kisameNagbilang ng pakoMe kalawang ang lahat.Sa Maynila, marami pang pinapasokSi Tiyong mga lalakiMalakas tumawaMaraming pera sa bulsaMe mabaho, meron namang mabangoMerong mataba, me payat, me malinisMe katulad ni Tiyong sumisinga sa sahigLalo nang dumalas
![Page 119: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/119.jpg)
Ang pagtingala ko sa kisame
Pero di na ‘ko makapagbilang ng pako
Kasi ‘yung kisame
Naging isang salamin
Kita ko dun lahat
Ang ginagawa namin
Sa sahig
![Page 120: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/120.jpg)
‘Tay, magsusumbong na ‘ko, talaga, kasi
Dal’wang taon na at saka
Lumalaki ang salamin
Dumaraming nakikita
‘Tsaka baka di na ‘ko makabangon
Mabigat na mabigat na ‘yung puson ko, Itay
Pabigat nang pabigat, ‘Tay
Parang buong Maynila
Nasa loob ng puson ko
Alam mo? Alam mo? Alam mo?
![Page 121: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/121.jpg)
DIONATEXT
![Page 122: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/122.jpg)
www.foundationawit.com
Di na sana didilatpagkat walang natupadbuti, libre mangarap!
Ruel A. SolitarioBagong Silang, Caloocan City
Dionatext Makata ng Linggo 1
![Page 123: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/123.jpg)
www.foundationawit.com
![Page 124: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/124.jpg)
Nang malaglag ang dahon,may mga bagong usbong--luntian at mayabong.
Francisco MontesenaAngono, Rizal
Dionatext Makata ng Linggo 4
www.foundationawit.com
![Page 125: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/125.jpg)
![Page 126: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/126.jpg)
PUMILI NG PABORITONG DIONATEXT KONTRA DEPRESYON
![Page 127: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/127.jpg)
![Page 128: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/128.jpg)
![Page 129: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/129.jpg)
![Page 130: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/130.jpg)
![Page 131: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/131.jpg)
![Page 132: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/132.jpg)
![Page 133: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/133.jpg)
Luna tan llena y clararadiante en lontananza¿Por qué pareces lejosy con luz suave y pura? Si ella fuera un hombrejalaría su cabellotiraría de su ropapara obligarla a quedar.mas, ¿cómo lo voy a hacer? ¿ Hay luna que brille igual entre tantas estrellas?¿Ni un monte que la esconda?ahora ya estás ocultaen tu nido, entre cerros.
Moon! So full and bright tonight,Beaming on the horizon!Tell me how it seems so far?How its light’s so soft and pure?Oh, if it were just a man,I would hold on to his hair,I would hold on to his clothesTo make him stay forever.But how on earth could I do that,Isn’t there a moon so brightAmong all the twinkling stars?A mountain to hide behind?Now you’re gone and out of sight,In your nest among the hills.
O buwang kay liwanag! Sa durungawa’y sinagPaano naging gayakLuningning mong busilakKung tao kang katuladPipigilan kitang t’yakSa buhok kita’y hawakSa damit man at sukatPa’no ka pipigilanO buwang nakasinagBituing kumikislapSa bundok na’y kublihanSa hinamugang patagTugatog mong pinugad!
![Page 134: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/134.jpg)
![Page 135: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/135.jpg)
![Page 136: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/136.jpg)
duplo Ang duplo ay isang tradisyonal na larong mala-dula na itina- tanghal kung may lamayan at tinatampukan ng mga maka- tang-bayan. Layunin nitong magbigay ng aliw sa naulila at makiramay, magbigay paran- gal sa kaluluwa ng yumao, at sa panig ng mga kalahok magpa- malas ng talas ng isip at husay sa pagbigkas ng tula. Hinahati sa dalawang pangkat ang mga kalahok, malimit alinsunod sa kasarian, isang hanay ang mga babae at tinatawag na “belyaka” at isa pang hanay ang mga lalaki at tinatawag na “belyako.” Nasa gitna at may trono ang “hari ,” at katabi ang “ministro” o “piskal.” Sa paglalaro, karaniwang nag-uumpisa ito sa pagbabando ng isang problema. Maaaring nawawala ang singsing ng Hari o ninakaw ang kulasisi ng Hari at pagbibintangan ang isa sa mga kalahok. Itatanggi siyempre ito ng napagbintangan at ipapasa sa ibang kalahok. Magpapatuloy ang bintangan hanggang may mahuli o magpahuli.
![Page 137: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/137.jpg)
DALLOT
Bahagi ng tradisyong oral ng mga Ilokano ang dallot, isang uri ng paawit na sagutan. Sa ilang bayan, binabay- bay itong “dal-lot” o kaya “dalot.” Maaaring dalawa o hig- it pang mannallot ang maging bahagi ng isang dallot. Isi- nasagawa ang dallot upang magkaroon ng mas masaya at nakalilibang na sandal ang mga nagsisipagtipon. Karani- wang paksa ng dallot ang pag-ibig ng dalawang tao, kara- nasan ng taong hindi nasuklian ang pag-ibig na ibinibigay sa kaniyang kasintahan o kaya’y pag-ibig na hinding-hindi maabot. Sinisimulan ang bawat dallot sa mga linyang:
A, ta, dumadallotA, ta dallot, duminidallang
![Page 138: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/138.jpg)
EPIKONG-BAYAN
• Si E. Arsenio Manuel ang nagpangalang epikong-bayan o folk epic sa sinauna’t mahahabang patulang salaysay sa Filipinas. Sa isang lektura noong 20 Hunyo 1962, sin- uri ni E.A. Manuel ang mga epikong-bayan na naitala na noon ng mga etnolingguwista at antropologo. Inuri niya ang mga epikong-bayan alinsunod sa mga may-aring pan- gkating etniko. Una, ang epikong-bayan ng mga Kristi- yano at pangunahing halimbawa ang Biag ni Lam-ang ng mga Ilokano at siya ring kauna-unahang epikong-bayang naitala sa Filipinas.
![Page 139: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/139.jpg)
• Ikalawa, ang epikong-bayan ng mga pangkating pagano at siyang lumilitaw na pinakamarami. Kabilang sa sinuri ni E.A. Manuel ang Hudhud ng mga Ifugaw, Ullalim ng mga Kalinga, Hinilawod ng mga Su- lod, Tuwaang ng mga Bagobo, Guman ng mga Subanun, Agyu ng mga Bukidnon.
![Page 140: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/140.jpg)
• Ikatlo, ang epikong-bayan ng mga Muslim at kabilang dito ang Darangen ni Bantugen ng mga Meranaw.
![Page 141: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/141.jpg)
• Inilatag ni E.A. Manuel ang sumusunod na mga pangu- nahing katangian ng isang epikong-bayan:
(1) salaysay na may sustenidong haba ,
(2) batay sa tradisyong pab- igkas,
(3) umiikot sa mga sobrenatural na pangyayari o mga gawaing pambayani,
(4) nasa anyong patula,
(5) na inihihimig o inaawit,
(6) may layuning seryo sa pagtitipon o pagpapatibay ng mga kapaniwalaan, mga kaugalian, mga mithi, o mga halagahan sa buhay ng sambayanan.”
![Page 142: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/142.jpg)
Sa pamamagitan ng mga naturang pamantayan ay nata- lakay ni E.A. Manuel ang ilang maselang isyu hinggil sa mga napapabalitang epikong-bayan noon. Tinukoy niya halimbawa ang problema sa itinuturing na epiko ng mga Bikolano, ang Ibalon o Handiong na hanggang ngayon ay walang bersiyon sa Bikol; ang kontrobersiyal na Maragtas sa Panay; at ang mga maling pagtuturing sa ilang ritwal at mito bilang epikong-bayan.
![Page 143: TULANG BAYAN · 2019. 9. 3. · Nagawa niyang hatiin sa mga kabanata ang kaniyang nakalap na mga salawikain sa tulong ng kaniyang mga mag-aaral sa Centro Escolar University. Tinilad-tilad](https://reader034.vdocuments.net/reader034/viewer/2022052212/608ea00d9eea0f605e46bc82/html5/thumbnails/143.jpg)