dragan stojanovic andric.doc

61
Драган Стојановић Бог зар тако хоће "Проклета авлија" Иве Андрића У једној од својих значајних заграда, Андрић уметнутом реченицом, која прекида на час фра-Петров одушевљени опис свитања у Стамболу, даје на знање чиме таква понесеност, у причању, у успомени, у животу света којем овај фратар припада, нужно мора бити пропраћена. Његово сећање на дане проведене у Цариграду пре много година можда у понечем није сасвим поуздано, много шта од оног што чини причу стигло је до њега, па, тако, и до читаоца, посредно, но, крај свега што у таквом причању, у данима кад се судњи час сасвим примакао, мора да учини донекле несигурним извештај о томе како је 'стварно било', доживљај свитања који оживљава у фра-Петровим речима делује као несумњиво аутентичан. У суморним приликама Проклете авлије, у којој се нашао ни крив ни дужан, фра Петар има, ипак, и овакве часове: ”Изиђем из оног смрада и оне тјескобе, умијем се на чесми, па сједнем и уживам, док још није поврвио онај народ из својих ћелија. А какво је свитање у Стамболу! Казати се не може. То нит' сам прије тога видио нит' ћу икад више видити. (...) Небо порумени па сиђе на земљу; има га за сваког, за богата и за сиромаха, за султана и за роба и хапсеника.”[1] Задржимо пажњу на исказу (смештеном у заграду) који непосредно претходи овим фратровим речима, прожетим озарујућим лирским набојем, речима о заруменелом небу које силази на земљу: ”(Бог зар тако хтио и дао сваку љепоту душманину!)” (112) Фра Петар не може а да не дометне ову опаску уз извештај о својим мукама, али и о тренуцима оваквих предаха у данима проведеним у цариградском затвору. Примедба се јавља спонтано, дакле неумитно. За разумевање њеног смисла и тумачење праваца по којима се значењски шири целином Андрићевог романа, мора се најпре уочити та спонтаност, та немогућност да се не јави, да би се затим поставило питање откуд таква немогућност и колика је стварна смисаона тежина ове заграде. Као и у другим својим делима, Андрић и овде као узгред напомиње – отуд и заграда – нешто што има суштински значај и за тумача је управо најплодотворнији изазов. Поред овога, за разумевање целине романа потребан је још један, од претходно поменутог релативно независан интерпретативни захват. Фра Петар, наиме, по

Upload: maja-stupar

Post on 17-Nov-2015

77 views

Category:

Documents


6 download

TRANSCRIPT

" "

, , - , , , , , . , , , , , , , , , ' ', - . , , , , : , , , . ! . ' ' . (...) ; , , .[1] ( ) , , : ( !) (112)

, . , . , , , . , . , , . , , , , , , , , , . , . , , , , , : , - , , , . , , , , , , , ''. , , (74). -, , (87). , , , , , . , , (51); , , , , , , , (52) . , (54); , , , , (...) . , , . . (53) , , - , '', . - , -, ; . -, .. , , , . (102) , , , - : , ( !), , . (...) , , . , , ! (115, 116) , , , '' , , , '' . , , . (68). , , , , .

; . , : , , . (115)

, , , . , . , , , . ; : (48). , . , , , . - , , : , , . (50) , - (90). , . (92).

- , , , . , ' ' , '' '' , , , , , , , .

, (113). : , , , , , , ; , , ; , , , ? , , , , , , , . . (119) .

- , , , ( . . /62/), , . , , . , '' (60), , , , , , ( ) (58) . , , . , (58), . , , (58), , , , , (55). . -'' ( , ''), . , , , . , : , ' ' . . , , '' . . , , . . , , , (59). - . , , (59). , , , , ---, , , , , (59). , , , , , , . , ; : , (59). , , . . , '' , , : , (59). , , ; , , . , , : -, , , , , ('') . , , , , , , , , , . , , . , , , , . , , .

- , , . - , . , , , , . - (112), , , '' (114), (114). '' , , : - (112), (113), , , , taedium vitae (113). - , , , , . , . , , , , , , : , , , , . : , ! , . ! (113), , , , . , , , , , , , , , , , . - , . .

- , , , (113) , (114). , , , , '' . , ; ' ' . !, ( ) , . , , , . '', . , , , , , , , . , , . (111), , , , , . (111), , ( /111/), , , '' , , , -: , , , '' ; , , , (119), , , . ", , , , , , , , , , . '' , , , , , , , , (112), , . , , , , , , , , , ; , . , .

, , , ?

, , -, , , , , . , , , , , ' ', , . , , , , , '' (10), , , . , . '' , . , . , . , , [2] , , , , , [3] , , , , - , , , [4] , , , , , , , , , , , , , , , , taedium vitae. , , , , , . , , . , . , . , . , , '' , , . , , '', , , , , , , , , , , [5].

, ; . , , , , , , , , , . . , . , , , . '' , , , , '' . . , , , , : ! (45), (74). '' -'' , , . , , , , . , , , . , , , . , , - (113), , . (113), , . - , '' , , , .

, , , , , . , , , ... (22). , , , ... (45) : , , , ." (49) , . , . , , , , , , , , , . , , . . . , , , . , , , , . - , , : , , , , , - . , , . '' , , , (113), '' , , , , . , .

- : ! , , , . . , , , : : ( ) , , ( ...). ( , ), , . , '' . '' , . '' , .

, -, . , ? , , . , , , , , , '' ''. , , , '' '', . , , , , .

, , , , [6], ( ) : ( !), , . , . , , .

, . . - (117) , , . , , . . , . , , [7], , . , , .[8] , , , ; , ; . , , ? .[9] . , . .

: , , .

, , , , , 1976, . 112.

, , , , , 1976, . 116.

, . 106.

, . 116.

, , , , , 1976, . 215.

, , , , , , 1976, . 23.

, . 196.

Zusammenfassung

" "

, , . . , . , , , , . , , .

. . - , .

, . , , , (- ), . '' , , , , , . ( ) , . , , , , , . .

" ?"[ , , , , , , 1976, . 209.], . ?

., , . , , , , , . , .

. , , . . . , '', , , , , . , , , , , , , : , . , , , , .

. , , , . , , , , : . " ." (218) , . (" !" /215/), . " " (215). , , , . , . . , ? . , , , . . ( , , ) . , , '', . , , , " , " (216), , . , '', , .

() . , . , , . . , " " (205). . , ? , , . , , , , , , .

, , , '' , . , , . . ", , , , ." (222) , , , , ? ''.

: , , : , , (215) , , ? , " , " (214); ? . , . , , . , , " ", . . , . , " , , , , " (223), , . " " , , . '', ; '', , , , , , , . '' . , . . , " ", , . " , , , , , , . , ." (222) , , . ! ' ', . , , , , .

, . , . , , , , , , , , , . , , , , . , '-', . " "? , , . , , '' . , , , , , , , . , , , , , , , . , , '', , , " " ' ' .

. " : , , , . . ." (219)

; : " "; "", , ?

, , , , , " " (214), . " " (214), " " (214). " ", , . , , , ( " " '' ) , .

, , , . " , , , : ." (218) , , , (218). , , , , . , , . , , ?

, , , , , . " " (206), " " (206) , , , (206). , , , , ?

, , , , , , " , " (206). . , . " " (206), , "'' , " (206). , " " (206), , , " " (206), '', , , , , . . , , , , ?

. . " " (206), . , , , . " " (206), , , , " " (206), , , , , ? ? ? "( ?)" " " (207) , , " , , , " (207). "" . . , , , . . (" "), ", " (208 .), " , " (209). , ; , , , " " , '' , , , . , , , . '' , , , , , .

(206) , " , , " (209), , , - , , , , , , .

, , , , : "( . , , . , , .)" (210) , , , . ; . , , . , , , , . "- , ! (...) ... ... !" (210)

, , ., , , " " (209). , '' , " ". , . , , . , , . " , , , ." (220) , , , , . (, , , " " . , .) , . , , , , , " , ", . , . " " (225) (224) , " , " (224): . , , " , , " (224 .); , , '' : . " ", " " (225), (225) . , , , , , . , , , , , (" ", " ", "") " (...), " (222). " . " (222) , " ". , . . : ! : " . ." , , , . .

: "', ...'" (220), : "' ?'" (220), " " (221) "" (221), . , , , ", " , , , ' '.

, " " (210), , , , ", " (211), . , , , '' ", ". , , , . , , . , , , ; , , , , '' , , , , , , , '' , '' .

, , . . ( , , .) , ( ) , , . ( , ?). , , , , '' . () () : , , , , , , , , . , , ", " , , - , ''. '' , , , , , , , . . .

, , .

" "

, . : , ? , , 1950. 1973. , . .

, , . , , , , , , . , . , .

, . . , , , . , . , , "[ , , , 1977, . 331.] - , . , , . , .[, . 347.] , , , .[, . 370.] , , .[, . 202, 232.] .[, . 351, 364.] .

. , '' , , , , , '' . , , , , , , , , . , . , , , , . ' ', , , , , . , - - . , , , '' , . , , , , , . , , , . , , , - - , , , , , , . , '', , , , , , . , , , , , , . , mutatis mutandis, .

, , , , . , , , , , "[ , , , 1995, . 533.], , ' ', , , , , , - - "[, . 567.]; , , , , "[, . 567 .] . , , - "[, . 495.]; , , ' ' .[, . 477.]

, ( , , ), , . , , , , , . , , , , , , '', , '' , ? , , , , , , - . , , , '' , . , ? , , , , , '' '' , , , , , , ' ' . [ , 1973, : ' '., . , . 250.]

, ? ? , , . . , , , , .

. , , '', ' ' .

. , , ' '. . ' ' . , , , .

, , , , , . , , , , , : , , , . . , '' . . , , , , ... . , , ' '. , , . , . , , , , , , ''? , , , , ? '' . , '', ' '. , , , , ... , . , , . .

, , , : - . !"[ , . 233.] , . '' . '' , , . . '' , , , , , , . , ' ', , . ( , , , ), , , .

, . , , , , . , , , , , ' '. , , , , , , . : '' , '' , , , .

, '' , , , , - , , : , , .

, 1850-1852. , , . , , . , , , , . . , () .

, , .

. ' ', . , , , , , , , . . , , , , "[ , , , , , 1976, . 10.]. , . . , , , , (16). , , , , , . (11) , (11), . , , .

, , . ' ' .

, . , , (18). , , , (18), , , , .

, , , , (18). .

, , , (18), , , (18), , . , , (19), , . . (19). , : , , . (19) , , , -- --. , , , ? , , , , , , , ? , . , , , , , , , . , , , . - , , , , (20). , , , ; - , , : . ? - . , , . . , , , .

, , . , , , , (20). , , , , . '' .

: , , . (20) , '', , . . . , ' ', , , . , . , , , . , ! .

. , , , , (19), , , , . , (21), , . , . , . , , (21). . (21).

. , (22); , . (22), . , , . , , , , , - - . .

" (23) , , . , , '' , , . , , , , . - , - - , , . (23) , , '', . , . .

, , , , , , , . , , , . , .

, . , , , , , (20). , . , . , ' ' , , . , , , . , , , . , , , . , , , , , , ! , , . , . , . , , '' . , , , , .

, . (23), , . , . ? ? , ? . (23) , , , , . , , , , , , , . . , , , . , , , . . ?

, , . , , , , (24). . ? ! ! . , ; , , , , , , '' , , , , - ; , , , , ; , , , , - , ?! , , --, --, , , , , , , ?! , , , ?

, . , . , . , . , , , , . , .

. , , (24), , , (24). , , , , . , , , . , , . , , (24). , , ; , , . .

' ', ! (17) , (25), , , , , (25), . , , (25), . , ? ; .

, , , , , ('') .

, , , . , . , . , . , , .

" -,

,

-,

.

, (36 .). , , , - . .

. , , - , , , -. , , , , , , - , , ... , , . , .

, , , , , , , , , (122). . , -, (123), . , , , , , , , , , (124). (123) , . (, ) (, ) . , , , , , , : , , , " (124).

. , "[ , , , , , , 1976, . 240 .], , [, . 242.], [, . 243.], [, . 241 .], , , "[, . 243.]. , , , , , , , , , "[, . 242.]; .[, . 241.]

, . , , . , , , , . , , , , . , , , , . , , , , , . ''; , , , , . , , , (124).

. , , '' . , , - . , . , (125), , . . , (125), , , , , , . , , , . , , , . , , , (127), , .

, , '' . , , '' : - . /.../ - , , . /.../ , , . ! ! (126) , . : - , ! , !, , : - , , , . (127)

, . . , , , . , .

, , . , , , . . . . , , . , , , , , , ; , , , , , , , (228), . , , , , . , , , . , . , , , , , , , . , , , (222). ? ? , , , , , . , , , . - ? ? /.../ , . , , ." (254) , ... . (256) . , , ; . .

, , , . '' (234) , , , , . , , , (210), , (211), , , , (214), , , . , , , . , , , . . ''. , , , - . (219) , , . (219) . , , , (231), , . , , , . , , : - ! (234) , , , : , , , , (234), , . , . , , , , - (235) - . , , , (209). , : , - , (209). , , , . '' , , (235). , , ''. ; , , . .

'': ! , , , . '' , . , , , . , , , . . , , , , , , , . .

. , , . , , , . . (159) , , . ; , , (160), , . (160), , . , , , , , , , , . , , , , , . , , (217), ! (221). , , , . . , , , , , , , . , ( , , ''), , , , , , , . , , , , .

(259). . , , , , , , (259). , , , , , // , (264). , . , , . , , , ; , , , , , , . '' , .

, , , . , , ! (264) . , (262). , , , . . , , , . (263) , . ( ) , , (263) . - . , , . . .

, , , , , . . . , , (96), , , , , ... . , , , , , . , , , : , , .

- - , , , . , . (142) , . , . . , . , , , , . . , . (148) , , . . -: , . , . . /.../ , , , , . (276) , . - , . , , , , , , , ; , , . , - (161) (161); - - (165) , , (165). , , , , , . , , , , , . , , : . , , // . ( !) (276). - .

, , . , . , . , . . (164) , : , . , - , , : , , , , . (164) , (157). , , , . , , , . (157) , , , . . .

, , -, -, , . , , , , . , . , , . . , , , , . - , , . (204) , ? , . , , , , , , . (204) , , '' . . , . , , ? ?

'' , . , , , , . '' , , , , , , , , ''. : , , (205).

, . . . . . (216), . , . , . ; . , , . . - . , . (203)

, . . . (122) , , , , ' '; , , , . . , , , (123). . , , , "(122). , , '' , , (122). , , , . , , , , . , , , : /.../; , , , , . (256) , , '' . , , , , . . , '' , . . (202), . , '' : , , , , . , . . . . , , . , , , , . , , , . , ? .

, , , , (205), , . , , , , , . '' '', , -, : , .

, , , , . , -, , , , , , (141), , , (141). , (178). , , , , , . , , , ... (255), , , , , (256). , , , , . , '', , , , , : , , , , . , , , . .

, , ' ' (180), , . , , , , , , , . , ! (179). , (178), , , . , , '' , , , . , , , , (177). - , , .

, (19) , , (19), , - . . , . . , , (173), , , (173), , (173), . . .

. . , , , , , . , , . . , , . , , .

: , ! (179) . , , , , .

. , , . '' .

, , , , : . , , , . , , , ! , : - , - . , , . (177)

, . , , '' . . , . , , , . , , -, , , , . - , ! (181) . , , - . , , ; , , , , , . , , . , , , . . , , .

, - , , : . ( - ) ( ). , , . , , . (, , , .) , , , , '' , ?

, . , . , , , . , , , , , , .

. , , , , . , . , , , , . , , , . , . . , , , . , , , . .

. . , , , . , , '', ; ? , , , . , , , , . . , . .

, , , . , , .[ , , , , , 1976, . 20.] , , , , . . , , , , , .

'' , , , . '', , , , . . , , , , ; '', . , , , , , , , , , , . , - - . , , , , - . , , . , , , '' . , , , , , ''. . , , . , , , . , .

, , , - .

, , , , (51). . (52)? (53). , , (53), . , : - ? , , ! (54) , , (52). , , , . , , , , , .

, .