DÖRT MEVSİM FOÇA PROJESİ

SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ÇALIŞTAYI

7 Nisan 2017

Denizkent Otel - Foça İzmir

GİRİŞ

Foça TUDER, Foça Kaymakamlığı ve Foça Belediyesi’nin ortaklığında 2017 yılı içerisinde “Dört Mevsim

Foça Projesini” yürütmektedir. Bu proje, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Birleşmiş Milletler Kalkınma

Programı (UNDP) ve Anadolu Efes ortaklığıyla yürütülen “Gelecek Turizmde Programı” kapsamında

desteklenmektedir.

Dört Mevsim Foça Projesi ile; Mevcut turizm faaliyetlerinin dört mevsime yayılması ve geleneksel

bağcılık, meyve-sebze yetiştiriciliği, zeytincilik, kıyı balıkçılığı gibi üretim biçimlerinin de devam ettiği

Foça’da sürdürülebilir turizm için doğadan yana üretim ve işletme modellerinin turizm faaliyetlerine

kazandırılmasını hedeflenmektedir.

Bu proje aynı zamanda Foça Özel Çevre Koruma Bölgesi Yönetim Planı’nın; “2.1.2. Foça’da alternatif

gelir kaynaklarını geliştirmek, 2.1.4. Foça’da agro-turizmi etkin hale getirmek, 2.3.1. Alana ziyarete

gelen konuklar için yeterli kapasitede ve kalitede kentsel dokuya uygun hizmet sunmak, 2.3.2. Alternatif

turizm çeşitlerini geliştirmek” faaliyetlerine direk katkı sunmakla birlikte, biyolojik çeşitlilik üzerindeki

baskının azaltılmasına yönelik faaliyetlere de dolaylı katkı sağlamaktadır.

Bu kapsamda; Foça’da sürdürülebilir turizmin gelişmesi ve desteklenmesi için fırsatlar, ihtiyaçlar ve

sorunların belirlenmesi, turizmi dört mevsime yayabilmek için tur rotası ve tur planının oluşturulması

ve sürdürülebilir turizm eğitim ihtiyaçlarının tespit edilmesi amacıyla; 7 Nisan 2017 tarihinde kamu

kurumları, üniversite ve sivil toplum kuruluşlarının katılımı ile EK 1’de sunulan program çerçevesinde

Sürdürülebilir Turizm Çalıştayı düzenlenmiştir.

YÖNETİCİ ÖZETİ

Foça, İzmir’in kuzeyinde yer alan ve günümüze değin kitle turizminin olumsuz etkilerinden kendini

koruyabilmiş bir turizm bölgesi ve balıkçı kasabasıdır. Bu özelliği koruması günümüzde gelişen

sürdürülebilir turizm pazarında onu ön plana çıkarmaktadır. Yakın zamanda metro ile ulaşım, insanların

yeni destinasyonlar arayışında olma gayesi Foça’yı kitle turizmi için yeni hedef haline getirmiştir. Bu

durum gerek Foçalıları ve sivil toplum kuruluşlarını gerek turizm profesyonellerini de, Foça’yı kitle

turizminin yıkıcı olabilecek etkilerine karşı korumak yönünde harekete geçirmektedir. Bu kapsamda

Foça’nın yöneticileri, yöre halkı ve sivil toplum kuruluşları gibi birçok hareket ve proje son yıllarda

Foça’da görünür olmaya başlamıştır. Bununla birlikte her geçen gün artan ziyaretçi sayısı Foça’nın

cazibe merkezleri ve gündelik hayatı üzerinde baskı oluşturmaya başlamıştır. Bu kapsamda geliştirilen

Dört Mevsim Foça Projesi, tur rotalarının oluşturulması, tur planının hazırlanması, özgün ürünlerin

çıkarılması ve turizm profesyonellerinin sürdürülebilir turizm prensipleri çerçevesinde kapasitelerinin

geliştirilmesini hedeflemiştir. Proje kapsamında gerçekleştirilen ilk faaliyetlerden biri olan

Sürdürülebilir Turizm Çalıştayı, tüm paydaşların gerek proje gerekse sürdürülebilir turizm hakkındaki

farkındalıklarını arttırmayı hedeflemiştir. Çalıştay kapsamındaki diğer önemli amaç; ilgili paydaşların

Foça ve proje hakkında tüm deneyim ve bilgilerini proje ekibi ile paylaşarak kapasitelerinin

arttırılmasını sağlamaktır. Bu kapsamda gerçekleştirilen SWOT analizi ile bilgi ve deneyimler kayıt altına

alınmıştır. Çalıştay kapsamında sürdürülebilir turizm prensipleri, ulusal ve uluslararası ölçekte başarılı

ve başarısız örnekler, Foça’nın sürdürülebilir turizmdeki konumu gibi konular hakkında sunumlar

gerçekleştirilmiştir. Her sunum öncesinde katılımcıların görüşleri alınarak interaktif bir çalışma

yürütülmüştür. Böylece katılımcıların konu hakkında kendini ve genel durumu değerlendirmesine katkı

sunulmuştur. Programın son bölümünde proje kapsamında belirlenecek ürün, görsel ve tasarımlarına

yönelik bilgilendirmeler gerçekleştirilmiştir. Bu bölümde tasarım uzmanının sunum ve görüşleri

akabinde, katılımcıların görüş ve önerileri alınmıştır.

Çalıştay sunum aralarında idareci, kamu çalışanları ve diğer tüm katılımcılarla yapılan görüşmelerde,

projenin varlığı ve sorumluluk alma konusundaki motivasyonları hakkında olumlu yönde izlenimler

edinilmiştir. Çalıştay programının yoğun olması, çalıştay hakkında belirtilen olumsuz yorumlardan biri

olmuştur. Buna ek olarak, bazı katılımcılar çalıştaya daha hazırlıklı gelmelerinin gerektiği ve istedikleri

kadar faydalı olamadıkları yönünde görüş belirtmiştir. Çalıştay programının detayları ve uygulamaları

hakkında daha geniş bilgi, raporun ilerleyen bölümlerinde ve eklerde belirtilmiştir.

UYGULAMA

Çalıştay programı, sırasıyla Foça TUDER Yönetim Kurulu Başkanı Umut Tutar, Foça Belediye Başkanı

Gökhan Demirağ, Anadolu Efes Kurumsal İletişim Yöneticisi Zümre Yıldırım ve UNDP Türkiye Proje

Yöneticisi Aslı Çakın Dağlı’nın açılış konuşmaları ile başlamıştır. Kapasite Geliştirme Uzmanı Esra

Kartal’ın Dört Mevsim Foça Projesi’ne ilişkin sunumunun ardından, Sürdürülebilir Turizm Uzmanı Ferdi

Akarsu’nun sürdürülebilir turizm hakkında sunumları ile devam etmiştir. Sürdürülebilir turizmin, kitle

turizminden farkı ve Foça gibi korunan alanlar için kalkınma ve koruma yaklaşımlarına sağladığı

destekler üzerinde durulmuştur. Dünya’da ve Türkiye’de başarılı ve başarısız turizm örnekleri yine bu

sunumlarda ele alınmıştır.

Foça’da sürdürülebilir turizmin sağlanması için sorun, ihtiyaç, fırsat ve tehditler katılımcılar tarafından

oluşturulan SWOT Analizi tablosu (EK2: SWOT Analizi) ile ortaya konmuştur. Foça’da faaliyetlerin dört

mevsim gerçekleştirilmesi hedefine ulaşabilmek için var olan durumun ve potansiyelin ortaya

konabilmesi için; mevsimlik faaliyet planı yine katılımcılar tarafından oluşturulmuştur

(EK 3: Mevsimsel Faaliyet Planı).

Dört Mevsim Foça Projesi’nin çalışma konularından olan Foça’ya özgü hediyelik ürünler ve marka

oluşturma konusu ele alınmıştır. Bu konu altında Foça’da halihazırda yapılan çalışmalar ve Dört Mevsim

Foça markasının oluşturulabilmesi için yapılabilecek çalışmalar projenin Tasarım ve Ürün Geliştirme

Uzmanı Güler Sarıgöl Köymen tarafından sunulmuştur.

Sürdürülebilir turizmin sağlanması için ortaya konan temel ihtiyaçlardan olan kapasite geliştirme için

hangi konularda eğitim ve desteğe ihtiyaç olduğu da çalıştayda listelenmiştir (EK 4: Eğitim Konuları).

KATILIMCI ANALİZİ

Çalıştaya çoğunluk Foça’dan olmakla birlikte İzmir, İstanbul ve Ankara’dan 30 kişi katılmıştır.

Katılımcıların %43’ü kadınlardan ve %57’si erkeklerden oluşmaktadır (EK 5: Katılımcı Listesi).

SONUÇ ve ÖNERİLER

Foça ulusal ve Akdeniz Havzası ölçeğinde gerek doğal gerekse kültürel değerler açısından son derece

büyük önem ve potansiyele sahip bir kasabadır. Taşıdığı bu potansiyel ve değerleri günümüze taşımayı

başarabilmiş olan Foça, dünyada hızla gelişen sürdürülebilir turizm konsepti kapsamında gözde bir

destinasyon olma potansiyeliyle ön olana çıkmaktadır. Çalıştay kapsamında sıklıkla belirtilen bu

hususun Foça’yı hem olumlu hem de olumsuz anlamda etkileme potansiyeli taşıdığı belirtilmiştir. Bu

potansiyelin SWOT analizi esnasında olumsuz yöndeki etkileri hususunda ilçeye metro ile ulaşımın

kolay hale gelmesi, ilçenin dokusuna ve taşıma kapasitesine uygun olmayan yapılaşma gibi olgular

belirtilmiştir.

Foça’nın sürdürülebilir turizm pazarında olumlu yönde ayrışması konusunda, çalıştay esnasında

belirtilen mimari doku, balıkçı kasabası kültürünü barındırmasının avantajları ve doğasının taşıdığı Özel

Çevre Koruma Bölgesi gibi cazibe değerleri sıklıkla vurgulanmıştır.

Gelişen sürdürülebilir turizm pazarında önemli bir aktör haline gelen Foça’nın bu süreçte

sürdürülebilirlik ve sosyal eşitlik gibi konularda kat etmesi gereken yollar olduğu hususu, çalıştay

esnasında ön plana çıkmıştır. Foça’nın günümüzde kazandığı bu ivmeden, olumlu yönde ve diğer

destinasyonlardan ayrışarak çıkabilmesi için “Dört Mevsim Foça” projesi gibi çok sayıda proje ve sivil

toplum bazlı hareketin gerekliliği hususu sıklıkla vurgulanmıştır.

Çalıştayın ulaşmak istediği amaçlar ve çalıştay sonucunda elde edilen çıktı ve gözlemler, ilgili faaliyetin

başarılı olduğu, bununla birlikte çok daha fazla bu şekilde faaliyetin gerekliliğini göstermiştir. Özellikle

ilçedeki turizm aktörleri, kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşlarının sürdürülebilir turizm ve Foça

hakkında, birikmiş olumlu yönde bir enerjileri olduğu ve bu gibi çalıştay vb. aktivitelerin bu enerji, fikir

ve deneyimlerin aktarılması ve paylaşılması için önem arz ettiği, çalıştay sonuçları arasında dikkat

çekmektedir. Çalıştay esnasında katılımcıların taşımış oldukları bu yüksek enerji ve motivasyon yüksek

bir verimliliği beraberinde getirmiş olup, bunun sonucunda bir çok önerinin oluşmasına öncülük

etmiştir. Bu kapsamda oluşan önerileri “SWOT Analizi, Mevsimsel Aktivite Planı ve Eğitim İhtiyaçları”

eklerinde ve bunlar dışında görüşülen önerileri aşağıda görebilirsiniz;

- Yurt dışında örnekleri olduğu gibi bir hikaye üzerinden tanıtım çalışmalarının yapılması

- Karataş, Aşıklar Yolu gibi Foça’ya özgü yerel hikayelerin turizm ürünü olarak ele alınması

- Dört Mevsim Foça Projesi kapsamında oluşturulacak tur rotalarının, Foça Kent

Konseyi’nin çalışması ile eş zamanlı ve uyumlu yürütülmesi

- Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Avrupa Birliği ortaklı fonlarından özellikle tarihi eserlerin

restorasyonu için yararlanılması

EK 1: Program

7 Nisan 2017, Cuma

10:00 – 10:30 Açılış Konuşmaları

- Foça TUDER

- Foça Belediyesi

- Foça Kaymakamlığı

- Anadolu Efes

- UNDP

10:30-10:45 Dört Mevsim Foça Projesi

10:45 -11:15 - Kısa tanışma

- Çalıştayın amacı, kapsamı ve gündem

11:15 -11:30 Ara

11:30 – 12:30 - Sürdürülebilir Turizm Nedir?

- Foça’da sürdürülebilir turizmin gelişmesi ve desteklenmesi için

fırsatlar, ihtiyaçlar ve sorunlar nelerdir? – SWOT Analizi

- Foça’da turizmle ilgili mevcut durum

12:30 – 13:30 Öğle Yemeği

13:30 – 15:30 - Turizmin dört mevsime yayılması için çeşitli faaliyetlerin

tartışılması,

- Mevsim-faaliyet eşleştirmesi yapılması

- Foça Tur Rotalarının tartışılması

15:30-15:45 Ara

15:45 – 16:45 - Sürdürülebilir turizm ihtiyaçlarının belirlenmesi

- Foça’ya özgü hediyelik eşya fikrinin tartışılması

16:45 – 17:00 Değerlendirme ve Kapanış

EK 2: SWOT Analizi

GÜÇLÜ YÖNLER

- Doğal, kültürel, tarihi yapısının olması

- Kent kimliğinin olması

- Geleneksel mutfağı

- Balıkçılık

- Havalimanına yakınlık

- Koruma statüleri

- Eğitimli halkın olması

- Rüzgarın varlığı

- Metronun olması

- Etkin STK’lar

- Askeri saha

- Fok varlığı

- Kışın yaşamın olması

- Büyük otellerin az olması

- Büyükşehire yakın olması

- Dalış turizmine uygun olması

- Göç almaması

- İşletmecilerin yerelden olması

- Zeytinyağı/sarı kantaron/üzüm varlığı

- Olta balıkçılığı

- Yerel üretimin olması

- Yabani otlar varlığı

- Sakin olması

- Tarım-turizm ilişkinin bulunması

- Tarihi yol/trekking yollarının bulunması

ZAYIF YÖNLER

- Yerel yemeklerin tanıtılamaması

- Aliağaya yakın olması / Sanayi bölgesine yakınlığı

- Hediyelik eşya olmaması

- Rota/plan olmaması

- Çevresel düzenleme

- Askeri bölge

- Metronun olması

- Halkın bilinç düzeyi

- İletişim/pazarlama ve tanıtım faaliyetlerinin azlığı

- İşletme kalitesinin azlığı

- Yeterli ağaçlandırma olmaması

- Ulaşım zorluğu (bisiklet yolu olmaması)

- Ortak çalışma olmaması /kadın kooperatiflerinin

bulunmaması

- Otopark sorunu

- Altı cam olan tekne olmaması

- Balık avlama alanının dar olması

- Mezat giderlerinin yüksek olması

- Yönetim birliğinin olmaması

- Kamu kurumlarının kıyıda olması

- Termal enerjiye yönelim

- İşletme kiralarının yüksek olması

- Sit alanlarının varlığı

FIRSATLAR

- Doğanın korunmuşluğu

- Yelken deniz turizmine ilgi olması

- Sosyal medya

- Sürdürülebilir turizm için alternatif

- İzmir’e yakınlık

TEHDİTLER

- Deniz üzerindeki yoğun baskı

- Yanlış avlanma

- Sanayi bölgesinden gelecek kirlilik

- Çevre koruma uygulamasının kısıtlamaları

- Marina

- Engelsiz turizm için potansiyel

- Ulaşımın giderek kolaylaşması

- Turizme teşviklerin olması

- Tarım alanlarının etkin kullanımı

- Ev pansiyonculuğuna uygun altyapı

- Yat sahiplerinin tercih etmesi

- Karavan turizmi için uygun

- Potansiyel: tarım için taban fiyatların

korunması

- İzmir’den bağımsız marka değerinin olmaması

- Metro ve günlük turizm

- Askeri bölge olması

- Engelsiz turizm imkanlarının azlığı

- Denetim eksikliği

- Yaşam alanı işgalleri

- Doğa tahribatı

- Yabancı yatırımlar

- Çarpık yapılaşma

- Koruma statülerinin kalkması (olması halinde)

- Rant

- İzmir’e yakınlık / Ulaşım kolaylığı

- Yöre halkının fazla turist beklentisi

- Fiyat politikaları

- Kontrolsüz imar alanları

- Çöp yönetimi

EK 3: Mevsimsel Aktivite Planı

*At safari, falez atlayışı, kaya tırmanışı önerilerinin, Foça’nın koruma statüleri ve altyapı eksikliği

nedeniyle yakın zamanda gerçekleştirilemeyeceği katılımcılar tarafından dile getirilmiştir.

YAZ SONBAHAR KIŞ İLKBAHAR

Dalış Dalış Dalış Dalış

Sportif yelken, sörf Sportif yelken, sörf Sportif yelken, sörf Sportif yelken, sörf

Tesislerde su sporları

(federasyon ile)

Tesislerde su sporları

(federasyon ile)

Gastronomi Tesislerde su sporları

(federasyon ile)

Gastronomi Trekking Bisiklet Bisiklet

Bisiklet Orientering Trekking Trekking

Trekking Açık atölye (seramik,

satranç vb.)

Orientering Orientering

Orientering Fotoğraf Açık atölye (seramik,

satranç vb.)

Kaya tırmanışı*

Açık atölye (seramik,

satranç vb.)

Deniz akvaryumu

müzesi

Fotoğraf Kuş gözlem

Fotoğraf Festival (gençlik) Deniz akvaryumu

müzesi

Tarım turizmi

Deniz akvaryumu

müzesi

Kuş gözlem Edebiyat aktiviteleri

(şiir, kitap günleri vb)

Açık atölye (seramik,

satranç vb.)

Festival (gençlik) Tarım turizmi Arttırılmış gerçeklik

uygulamaları

Fotoğraf

Edebiyat aktiviteleri

(şiir, kitap günleri vb)

Edebiyat aktiviteleri

(şiir, kitap günleri vb)

Çocuk eğitim

programları

Deniz akvaryumu

müzesi

Arttırılmış gerçeklik

uygulamaları

Arttırılmış gerçeklik

uygulamaları

Deneyim turizmi (eko

kamp, zeytin çiftlik

ziyareti)

Edebiyat aktiviteleri

(şiir, kitap günleri vb)

Domates festivali Bağ bozumu (Foça

karası)

Olta balıkçılığı Arttırılmış gerçeklik

uygulamaları

Deneyim turizmi (eko

kamp)

Çocuk eğitim

programları

At safari* Çocuk eğitim

programları

Deniz turizmi (gezi

tekneleri, yüzme)

Deneyim turizmi (eko

kamp, zeytin hasadı)

Deneyim turizmi (eko

kamp, zeytin çiftlik

ziyareti)

At safari*

At safari*

At safari*

EK 4: Eğitim İhtiyaçları

Hizmet kalitesi

Hijyen

Davranış ( Esnaf Odası ve Halk Eğitim Merkezi düzenliyor)

Sürdürülebilir turizm

Çevre bilinci

Turizm destinasyonu planlama

Yöneticilik (turizm işletmeleri için)

İmaj/marka geliştirme

Taşıma kapasitesi

Ev pansiyonculuğu (Kozbeyli köyünde devam ediyor)

Butik otelcilik

Bilişim ve sosyal medya

Proje geliştirme

EK 5: Katılımcı Llistesi

No Ad-Soyad Kurum Görev

1. Hülya Dinçel Foça Belediyesi

Kültür Sanat Basın

Danışmanı

2. Tülay Metin Foça Yelken İhtisas Kulübü FYİK Müdür

3. Ali Tekman Gezi Tekneleri Kooperatifi Başkan

4. Celal Demirkıran Foça Forum Üye

5. Şıl Dirim Kavitaş Kent Konseyi Turizm Meclisi/Ampuria Tur Başkan/İşletme Sahibi

6. Kemal Bulut Foça Halk Eğitim Merkezi Müdür

7. Sami Bilgi Foça Halim Foçalı Mesleki ve Teknik

Anadolu Lisesi Müdür

8. Samir Büyükkaya Turizm Danışma Müdür

9. Ahmet Koldaş Esnaf Odası Başkan

10. Berna Doğan İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Memur / Deniz Turizmi

11. Özgür Bozkurt İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Turizm Araştırmacısı

12. Güler Sarıgöl Serbest

Tasarım ve ürün

geliştirme uzmanı

13. Filiz Temiz Gecikmiş Serbest Rehber Tur Rehberi

14. Erdem Aktaş Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlüğü -

Reha Midilli Foça Turizm Fakültesi

Akademisyen

15. Ceyhan Çetin Foça Su Ürünleri Kooperatifi Başkan

16. Büşra Çelik BM Kalkınma Programı Proje Uygulama Asistanı

No Ad-Soyad Kurum Görev

17. Deniz Tapan BM Kalkınma Programı İletişim Yöneticisi

18. Zümre Yıldırım Anadolu Efes

Kurumsal İletişim

Yöneticisi

19. Gökhan Demirağ Foça Belediyesi Başkan

20. Aslı Çakın Dağlı BM Kalkınma Programı Proje Yöneticisi

21. Ertan Aksoy Foça Belediyesi Arkeolog

22. Egemen Başyiğit Fokai Restoran / Foça TUDER Müdür/ YK Üyesi

23. Aydın Aykut Foça Dalış Merkezi/Foça TUDER İşletme Sahibi/ YK Üyesi

24. Deniz Barın Kuzina Foça / Foça TUDER İşletme Sahibi/ YK Üyesi

25. Umut Tutar Foça TUDER Başkan

26. Remzi Dikbay Foça TUDER Başkan Yardımcısı

27. Esra Kartal Foça TUDER Uzman

28. Ali Çetin Foça Kaymakamlığı Kaymakam

29. Ferdi Akarsu Foça TUDER Uzman

30. Yüksel Akar Foça Milli Eğitim Müdürlüğü Müdür