dub magazine

Het groene gewetenDe student kan niet zonder een stuk je v lees

Duurzaamheid is een manier van leven

Studenten leren krit isch ref lecteren

Juni 2013

magazine

ADVERTENTIE

Samen sterker. Dat is het idee van coöperatief bankieren.

Je bent van harte welkom bij HIER op Heidelberglaan 8

Rabobank staat voor klantparticipatie, een langdurige relatie en inzet voor een

duurzame samenleving. Rabobank heeft een Studentenraad, een hotspot in de

Uithof en is sponsor van AIESEC, UVSV, USC, Veritas, USHC, Domrenners en Hippeia.

Meer dan een gratis StudentenPakket

Kijk voor de voorwaarden van het Studentenpakket op www.rabobank.nl/studenten

Studenten &verenigingenverbinden

Studeren &duurzaambankieren

02 Magazine juni 2013

Een uitstekend idee van DUB om eens uitgebreid stil te staan bij ‘duur-

zaamheid’. Hoewel het begrip sleets dreigt te worden. Ook wij hebben

duurzaamheid hoog in het vaandel. Maar zoals blijkt uit deze speciale

DUB gaat het hier niet om lippendienst.

De universiteit ziet het als onderdeel van haar maatschappelijke taak

om haar studenten en medewerkers bewust te maken van de uitdagin-

gen op het gebied van duurzaamheid en om met haar onderzoek bij te

dragen aan oplossingen voor deze uitdagingen. De universiteit wil zo

meehelpen aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, en aan het

vinden van een balans tussen people, profit & planet.

Tot zover de mooie woorden. Wat hebben we daadwerkelijk al gereali-

seerd? Ik stip een paar zaken aan.

Het duurzaamheidsonderzoek is gebundeld in één van onze vier strate-

gische onderzoeksthema’s. Voor deze bundeling konden we putten uit

een ruime track record in multidisciplinair onderzoek naar duurzaam-

heidsvraagstukken. Bijvoorbeeld op het gebied van wateren klimaat-

systemen, gezonde steden of energie. Denk eens aan onderzoeker Bert

Weckhuysen die als ERC Advanced Grant winnaar van de EU ruim baan

kreeg voor verder onderzoek naar katalysatoren die worden ingezet bij

de omzetting van biomassa.

Daarnaast heeft onze universiteit een ruim aanbod aan onderwijs waar-

in duurzaamheid centraal staat. En er is meer op komst. Vorig jaar werd

gestart met Water, Science & Management en met een honourspro-

gramma op het gebied van Community & Cooperation. Op www.uu.nl/

duurzaamheid staan alle relevante opleidingen op dit gebied bij elkaar.

Ook qua bedrijfsvoering laten we ons bepaald niet onbetuigd. We

slopen onze gebouwen duurzaam. We brengen onze energie conform

afspraak jaarlijks met tenminste 2 procent terug en stoten 20.000 ton

CO2 minder uit. We kopen vrijwel volledig duurzaam in.

Wat mij elke keer enorm inspireert, zijn de initiatieven van studen-

ten. Zij richtten de Commissie Duurzaamheid Utrecht op die onnodig

gebruik van papier wil voorkomen. Ook keken zij naar de besparing van

verschillende soorten duurzame lampen. The Office werd in november

geopend aan de Heidelberglaan 2 – een werkruimte voor studenten met

initiatieven op het gebied van sociaal en duurzaam ondernemerschap.

Het Utrecht Science Park is een moestuin rijker en er worden duurzame

groenten verkocht.

Geniet van de vele voorbeelden die in dit magazine volgen. En ver-

tel het door: want we mogen onze trots best eens wat nadrukkelijker

uitdragen.

Bert van der Zwaan is rector magnificus van de Universiteit Utrecht.

In dIt themanummer

06 | De grote beDreigingWat merken we van de opwarming van de aarde?

10 | StuDenten en vleeSconSumptieWe willen wel groener, maar niet zonder vlees.

14 | reSet het brein Duurzaam gedrag begint bij jezelf.

20 | groen achter De voorDeur DUB neemt een kijkje in drie studentenhuizen.

25 | onDerZoeKer ontmoet StuDent Een houdbare wereld door onderwijs en onderzoek.

34 | De jeugD heeft De toeKomStWe gaan het redden, want de jeugd is van goede wil, zegt hoogleraar Herman Wijffels.

verDer09 Duurzaam & papier | 13 Carnivore vier-voeters | 17 Cartoon Niels Bongers | 18 De groene UU | 28 Tips & Tricks | 32 Houdbare gebouwen | 36 3Hoog

Dit themanummer is een uitgave van het journalistiek onafhankelijke Digitaal Universiteitsblad (DUB) in opdracht van de projectgroepDuurzaamheid van de Universiteit Utrecht. Postadres: DUB, Postbus 80.125, 3508 TC Utrecht Bezoekadres: Heidelberglaan 8, kamer 123, De Uithof Telefoon: 030-2533335 Email: [email protected] Internet: www.dub.uu.nl Facebook: www. facebook.com/dubnieuws Twitter: @dubnieuwsHoofdredactie: Ries Agterberg Coördinatie en eindredactie: Gwenda Knobel Ontwerp en vormgeving: Helga Wellink Acquisitie: Noor van Haaren Medewerkers: Niels Bongers, Michael Brunek, Ype Driessen, Frank Gerritse, Miesjel van Gerwen, Esther Hagen-Plantinga, Ernst-Jan Hamel, Erik Hardeman, Maartje ter Horst, Frank Jansen, Marthe Kalkhoven, Tessa Kaufman, Renee Kooger, Ivar Pel, Inge Razenberg, Ed van Rijswijk, Annemarie Sint Jago, Annemarie van de Vijsel Denktank: Ine Bakker, Tom Bakkum, Ronald van Kempen, Nicoline Meijer, Melanie Peters, Michiel Scherrenburg, Jeroen van der SluijsCopyright: Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming vooraf van het Digitaal Universiteitsblad.Oplage: 15.000 Drukwerk: Roto Smeets

COLOFON

FO

TO

: IV

AR

PE

L

CO

VE

RFO

TO

: MA

AR

TJE

TE

R H

OR

ST

BESTE LEZERS,

03Magazine juni 2013

FruIt en GrOente uIt eIGen tuIn | Sinds oktober 2011 heef t het ibb-studentencomplex een eigen stadsmoestuin. een bewoner

vroeg hierom. het woonbestuur 2010-2012, de SSh en de gemeente utrecht maakten het vervolgens mogelijk. anno 2013 zijn de tuintjes

nog steeds populair. Zodra een moestuinder het complex verlaat, staat weer een andere kweker op! | F O T O : M I C H A E L B R U N E K

merel Soons, universitair hoofddocent

ecologie en Biodiversiteit.

In haar onderzoek concentreert zij

zich op de manier waarop planten zich

in de natuur verspreiden en op de

effecten van externe factoren zoals

klimaatverandering en ander menselijk

ingrijpen op de biodiversiteit.

deugd: “Ik eet zo min mogelijk vlees.“

Ondeugd: “Ik rijd een stationwagon.”

H E T G R O E N E P A S P O O R T VA N

Het enige verschijnsel dat keihard kan worden toegeschreven aan de klimaat-verandering is het stijgen van de zee-spiegel, daar zijn de twee onderzoekers het over eens. Maar of de zeespiegel dusdanig stijgt dat de Domtoren de functie van vuurtoren krijgt, is onmoge-lijk te voorspellen.“We kennen het probleem van klimaat-verandering al zeker dertig jaar”, zegt Appy Sluijs. Hij doet vanuit de Bioma-

De utrechtse onderzoekers appy Sluijs en merel Soons buigen zich over de gevaren die ons milieu bedreigen. Wat voor rol speelt de klimaatverandering daarin en wat merken wij daarvan in utrecht? Komt de Domstad aan zee te liggen?

riene Wetenschappen onderzoek naar de relatie tussen kooldioxide (CO2) en het klimaat op aarde. “We weten dat we de concentratie kooldioxide in de atmosfeer moeten beperken tot 350 deeltjes CO2 op één miljoen deeltjes lucht, willen we de temperatuurstijging op aarde tot twee graden beperken. Maar inmiddels zit ten we al rond de 400 en de groei gaat door, want de energie-behoefte neemt wereldwijd sterk toe.

In een land als China wordt weliswaar fors geïnvesteerd in alternatieve ener-giebronnen, maar tegelijkertijd groeit daar ook het aantal steenkolencentrales explosief. De vraag is dus niet hoe erg het probleem zal worden, maar hoe erg we het willen láten worden. De toekom-stige ontwikkeling hangt onder meer af van politieke keuzes.”

Verstoord levenDe temperatuur op aarde stijgt dus een paar graden; wat merken we daarvan? “Het kan voor planten en dieren zeker het nodige uitmaken”, zegt onderzoeker Ecologie en Biodiversiteit Merel Soons. Zij zoekt onder meer een antwoord op de vraag hoe externe veranderingen in de toekomst de biodiversiteit en het functioneren van ecosystemen zullen beïnvloeden. Ook de allerkleinste organismen in de oceanen zijn de dupe van de opwar-ming. Appy Sluijs: “In onze groep kijken wij naar wat er gebeurt in de oceanen als gevolg van veranderende omstan-digheden. Verreweg het grootste deel

Het klimaat verandert, maar dat is niet het ergste

T E K S T: E R I K H A R DE M A N I I L L U S T R AT I E : H E L G A W E L L I N K

07

FO

TO

: A

NN

EM

AR

IE S

INT

JA

GO

Magazine juni 2013

dan de klimaatverandering. Merel Soons noemt het wereldwijde grootschalig verlies aan natuur en vervuiling van bestaande natuurgebieden door onder meer het toenemende gebruik van kunst-mest. “Een ander groot gevaar voor de biodiversiteit in Nederland is de versnip-pering van natuurgebieden. Hierdoor kunnen planten en dieren maar moeilijk andere gebieden bereiken. Mijn eigen onderzoeksresultaten laten dit ook voor Nederland duidelijk zien.”

Ook Appy Sluijs ziet andere geva-ren voor het leven in zee. De enorme hoeveelheden plastic in de oceanen bijvoorbeeld. En net als Soons ziet hij hoeveel schade meststoffen aanrichten die via het rivierwater in zee terechtko-men. “Die zorgen in kustgebieden voor een zo sterke algenbloei dat alle aanwe-zige zuurstof in diepere wateren wordt opgebruikt. In de Baltische Zee tussen Zweden en Finland zijn bijvoorbeeld al enorme gebieden zuurstofloos gewor-den. Daar kan geen vis meer leven.”

Slechte en goede oplossingenEr worden wel oplossingen bedacht om de klimaatverandering aan te pakken, maar niet elke oplossing is een goede, waarschuwen de twee. Soons: “Veel

van de biomassa in zee bestaat uit eencelligen, wellicht zo’n twee mil-joen verschillende soorten. Een kleine verandering van de temperatuur of de zuurgraad van het zeewater als gevolg van de opname van CO2 kan voor grote veranderingen in het evenwicht zorgen tussen die soorten. Maar welke? Dat is nog grotendeels onduidelijk.”

Om bij te dragen aan het antwoord kijkt de groep van Sluijs naar wat zich in ver-gelijkbare periodes miljoenen jaren ge-leden in de oceanen heeft afgespeeld. “Het doel van ons onderzoek is om aan te kunnen geven welke groepen orga-nismen kwetsbaar zijn voor de typen veranderingen die nu plaatsvinden.” Slechte landbouwgrondHet stijgen van de zeespiegel heeft ook gevolgen voor de kwaliteit van de land-bouwgrond. Sluijs: “Op steeds grotere schaal is sprake van het doordringen van zeewater in het grondwater. Delen van noordwest Nederland zijn in de toekomst wellicht niet meer bruikbaar voor landbouw, omdat het grondwater te brak wordt.”En dat probleem wordt volgens Soons nog verergerd doordat de veengrond in die gebieden op verzoek van de boeren

erg droog wordt gemalen. “Daardoor klinkt het veen in en komt de bodem steeds lager te liggen. Gevolg is niet alleen dat het grondwater relatief stijgt, maar ook dat uit die inklinkende bodem CO2 vrijkomt. Dat speelt een rol bij de opwarming van de aarde waardoor de zeespiegel stijgt en zorgt voor verdere verbrakking. Er zijn wel planten die het veen kunnen helpen aangroeien, maar de vraag is of dat ons voldoende kan helpen. Daar doen mijn collega’s onderzoek naar.”

Wat we ook zullen merken, is dat Noordwest Europa vaker last krijgen van heftige regenval die afgewisseld wordt door langere droge periodes, zegt Soons. Het gevolg is dat er soms in korte tijd veel water moeten worden afgevoerd. “Daar zijn onze in een strak keurslijf gedrongen beken en rivieren niet op berekend.” De kans op overstro-mingen wordt groter. “Gelukkig ziet de overheid dat nu ook in. Zij is druk bezig met het creëren van opvang- en over-stroomgebieden langs beken en rivie-ren. Wij onderzoeken hoe dit ook winst voor de natuur kan opleveren.”

Andere bedreigingenToch maken de onderzoekers zich nog meer zorgen over andere bedreigingen

08

appy Sluijs, universitair hoofddocent

Biomariene Wetenschappen.

hij probeert in zijn onderzoek de stand van

zaken in de oceanen te reconstrueren in perio-

des waarin op aarde sprake was van een heftig

broeikaseffect, zoals 55 miljoen jaar geleden.

deugd: “Ik koop zo weinig mogelijk voorver -

pakte etenswaren. al die kaas in plastic in de

supermarkt, absurd gewoon. als ik kaas wil

hebben, koop ik wel een los stuk.”

Ondeugd: “Ik vlieg voor mijn werk constant de

wereld over, maar Jim hansen, een klimaatwe-

tenschapper die nog meer vliegt dan ik, zegt

dat het nadelig effect daarvan in het niet valt

bij de positieve invloed die hij heeft op het kli -

maatbeleid. daar houd ik me maar aan vast.”

H E T G R O E N E P A S P O O R T V A N

FO

TO

: E

D V

AN

RIJ

SW

IJK

Magazine juni 2013

mensen denken het klimaatprobleem op te lossen door het verstoken van biomassa te stimuleren. Voor dat doel worden tegenwoordig op grote schaal gewassen voor biobrandstof verbouwd, waardoor er nog minder ruimte over-blijf t voor de natuur. Gevolg: een verder verlies van biodiversiteit en een toe-nemende kans op erosie. Zo los je een deel van het probleem op door een nieuw probleem te creëren.”

Steentje bijdragenBeter is het dus om de samenleving over de hele linie duurzaam te maken, zeggen de twee. Vooral omdat de klimaatveran-dering nu nog niet de grootste bedrei-

09

FO

TO

: A

NN

EM

AR

IE S

INT

JA

GO

ging voor het leven op aarde is. Sluijs: “Wij bètawetenschappers kun-nen wel veel informatie aandragen, maar wij hebben geen invloed op wat er met die informatie gebeurt. Zelfs als het ons zou lukken om een volledig CO2-neutrale en effectieve alternatieve energiebron te ontwikkelen, dan is nog niet gezegd dat die het ook gaat halen. Dat lukt alleen als je dat alternatief goed in de markt zet. Voor het effectief bevorderen van duurzaamheid is een bijdrage van de sociale wetenschappen echt onmisbaar.”

Niet alleen onderzoekers, maar elk individu moet zijn steentje bijdragen

aan een duurzaam bestaan. En daar maakt het duo zich zorgen over, vooral als het gaat om de jongeren. Sluijs: “Ik ben bang dat de urgentie minder sterk gevoeld wordt dan een jaar of tien ge-leden. Dat merk ik als ik met studenten over duurzaamheid praat. Veel dingen die voor mijn generatie nog brandende kwesties waren, zijn voor hen min of meer vanzelfsprekend en daarom lijken ze zich daar minder druk om te maken.” Soons: “Zoals dat je weet dat je eigen-lijk niet moet vliegen, maar je het toch doet, omdat iedereen dat doet.” Sluijs: “Zoiets ja. We hebben natuurlijk ook snel de neiging om te denken dat wat een eenling doet toch niets uitmaakt.” ■

Nog maar een paar jaar

geleden stonden studenten

op de barricaden omdat het

papieren Ublad ingeruild ging

worden voor een digitale vari-

ant. DUB is ondertussen een

begrip geworden. Elke dag

is het nieuws vers en komen

zo’n 50.000 unieke bezoekers

per maand op de site.

Toch sluimert de wens op

de redactie om af en toe een

papieren magazine te maken.

Elk medium heef t zijn eigen

kracht. Waar de lezers bij

een digitale site op basis van

headlines door een breed

gesorteerd aanbod surfen,

kun je bij een magazine een

geheel presenteren. Een mooi

vormgegeven blad met een

kop en een staart en een sa-

menhangend verhaal.

Vandaar dat DUB kiest voor

incidentele themamagazi-

nes. In september was het

onderwerp onderwijsvernieu-

wing. De afgelopen maan-

den hebben we ons gestort

op duurzaamheid. Al bij de

eerste bekendmaking, trokken

enkele studenten en mede-

werkers ons met een licht

ironisch lachje aan de mouw.

Een papieren magazine over

duurzaamheid. Dat kan toch

niet!

Even sloeg de paniek toe.

Hebben zij een punt? Een

blik op internet en een snelle

rekensom leert dat ons maga-

zine ongeveer 35 hoge bomen

kost. En dan heb ik het nog

niet eens over vrijkomende

afvalstof fen en het energie-

en watergebruik.

Van alle kanten krijgen we

welwillend advies. Zorg voor

een milieubewuste drukker,

compenseer het papier, ge-

bruik het meer milieuvriende-

lijke ecofont.

Ik bel met de drukker. Hij ver-

telt monter dat zijn bedrijf er

alles aan doet om duurzaam te

zijn. Hij heeft nieuwe persen

waarbij minder gif tige stof-

fen vrijkomen. De papiersoort

is lichter en voldoet aan de

meest veeleisende keurmer-

ken. De groene stroom komt

rechtstreeks uit Noorwegen.

Ik krijg een rapport waarin de

‘ecobalans’ wordt opgemaakt.

Niet alleen om te controleren,

maar ook om steeds gerich-

ter duurzamer te worden.

En ecofont? Helaas; het zou

speciaal aangeschaf t moeten

worden (wat energieverslin-

dend is) en levert een zicht-

baar minder goed resultaat

op (vage let ters, foto’s met

gaten).

Drukken is lang niet altijd

slechter dan digitaal, krijg ik

te horen. Met wat links naar

ar tikelen die dat beweren.

Papier is recyclebaar. Ontbos-

sing komt niet door drukwerk,

maar eerder door urbanisatie

en landbouw. Het klinkt cam-

pagne-achtig, maar er zit ten

ook geruststellende opmer-

kingen bij. Zo is het renda-

beler een papieren magazine

uit te brengen wanneer de

inhoud langer meegaat dan

een week of een dag. Dat is

een geruststelling. Zeker als

jullie het magazine doorgeven

of desnoods als cadeaupapier

gebruiken.

Ries Agterberg is hoofd-

redacteur van DUB

C O L U M N

Help, een magazine!

FO

TO

: A

NN

EM

AR

IE S

INT

JA

GO

Magazine juni 2013

Studenten willen duurzaam

T E KS T EN F O T O ’S : RENEE KOOGER

IL L US T R AT IE : MIE S JEL VA N GER W EN

10

het gros van de studenten van de

universiteit utrecht eet graag vlees. Dat bli jk t

uit een steekproef van Dub onder 200 studenten.

ruim 80 procent van de ondervraagden vindt een

duurzaam leven belangrijk of heel belangrijk . hoe verhoudt

zich dat tot elkaar?

Magazine juni 2013

De meeste studenten eten graag vlees, kip of vis, zo blijkt uit een enquête van DUB over vleesconsumptie. Vlees is heerlijk. Het maakt je maaltijd compleet, het is gezond en hoort er gewoon bij. En bovendien: wat moet je anders? Het dierlijke product is maar beperkt inwis-selbaar. Er is weinig keus in vleesver-vangers, ze zijn duur en niet te eten, zo denken de geënquêteerden.Toch is vlees eten ongeveer de groot-ste zonde die je kan begaan jegens de planeet. Op basis van deze uitkomsten zou je denken dat Utrechtse studenten weinig geven om duurzaamheid, maar 80 procent wil wel duurzaam leven. “Eigenlijk is dat niet zo vreemd”, meent celbioloog Bernard Roelens die vlees ‘kweekt’ in zijn Utrechtse laboratorium. “Duurzaamheid is een redelijk abstract begrip en lijkt ook niet een acuut pro-bleem. De wereld stort morgen niet in als je vanavond nog een biefstuk eet. Het vormt meer een probleem op de lange termijn, maar daar is onder een grote groep studenten ook weinig over bekend. Dat komt vaak door een gebrek aan kennis of interesse.”Uit de steekproef blijkt dat vrouwelijke

studenten meer open staan voor milieu en dierenwelzijn dan de mannelijke. Zij geven onder meer aan bereid te zijn meer geld uit te geven aan duur-zame producten en eten geen vlees om dierenleed en de bio-industrie tegen

te gaan. Mannen laten vlees staan om geld te besparen. Ook vinden zij dat er te veel gezeurd wordt over een duurza-mere levenshouding en eten ze vaker vlees dan vrouwen. Volgens UU-socioloog Rob Klaassen

leven, mét een stukje vlees

11

DAGEN PER WEEK DAT STUDENTEN VLEES ETEN VOORNAAMSTE REDEN OM GEEN VLEES TE KOPEN

Niet van toepassing

Andere reden

Om

dat ik tegen de bio-industrie ben

Om

dat het goedkoper is

Vanwege m

ijn familie/vrienden

Om

dat mijn dieet dat voorschrijft

Om

dat het gezonder is

Om

dat ik vlees niet lekker vind

Om

dat het beter voor het milieu is

Om

dat ik geen dierenleed wil

30%

20%

10%

00%

MAN

VROUW

GESLACHT STUDENT

Elke dag

4 tot 5 keer per week

1 tot 2 keer per week

Een paar keer per maand

Ik eet geen vlees

47,89%24,65%

5,63%

4,23%

17,61%

Meer resultaten op dub.uu.nl

Vegetariër Arielle Dundas, 26, filosofie“Ooit las ik een dieetboek waarin minder vlees eten werd gepromoot. Tussen de recepten door stonden wat feitjes over vleesproductie en dierenleed en toen ik die las, begon ik spontaan te huilen. Het deed me blijkbaar erg veel, dus toen ben ik gestopt met het eten van vlees. Toch blijft het soms lastig, ik hou erg van dat knapperige kippenvel. Gelukkig zijn er vleesvervangers. Ik probeer mensen die open staan voor minder vlees te informeren en te helpen met recepten. Ik snap wel dat het voor mannen lastiger kan zijn om geen vlees te eten, omdat vlees eten als iets masculiens wordt gezien in onze maatschappij.”

‘VOOR MANNEN IS HET L ASTIGER’

Magazine juni 2013

‘MIJN OMGEVING IS LEIDEND’


komt dit omdat vrouwen zich over het algemeen meer bezighouden met de maatschappij dan mannen. “Duurzaam-heid is meer een vrouwending. Het ver-eist een bepaalde mate van zorgzaam-heid en betrokkenheid die je eerder bij vrouwen vindt. Mannen zijn wat onge-duriger. Bovendien hoort vlees eten bij een masculiene levensstijl.”

BroeikasschetenDit betekent niet dat vrouwen meer kennis hebben over het milieu. Uit het onderzoekje blijkt dat bijna de helf t van zowel de ondervraagde mannen als vrouwen niet weet dat koeien zorgen voor de uitstoot van de meeste broei-kasgassen als kooldioxide en methaan. Deze onwetendheid zou volgens celbio-loog Roelens wellicht ook de hoge con-sumptie van rundvlees onder studenten kunnen verklaren.Volgens Roelens betekent dit echter niet dat daarmee de kous af is. “Kijk, ik denk niet dat studenten een bepaalde morele verantwoordelijkheid hebben om duurzaam te leven. Maar ik denk dat academici over het algemeen wel de plicht hebben om stil te staan bij de keuzes die ze maken. Dat ze welover-wogen beslissingen nemen. Wat ze dan vervolgens besluiten, is aan hen. Wel vind ik ook dat studenten die meer in aanraking komen met duurzaamheid vanuit hun studie, de plicht hebben die informatie te verspreiden en voor an-

dere wetenschappers en voor het grote publiek toegankelijk te maken.”UU-ethica Bernice Bovenkerk is het niet met hem eens. “Het is lastig om een echte morele plicht te identificeren zonder allerlei theorieën erbij te halen, maar ik ben zeker van mening dat studenten, en mensen in het algemeen, minder of geen vlees zouden moeten eten. Dit om de simpele reden dat er zo ontzettend veel nadelen zit ten aan het eten van vlees en het fout is op alle

fronten. Kort gezegd levert het eten van vlees grote schade op voor het milieu, mensen in derde wereldlanden en uiter-aard het dier zelf.” (Zie kader)

NadelenVan zo veel nadelen zou je toch op zijn minst moeten terugschrikken van het eten van vlees. Maar wat is het alterna-tief? Vleesvervangers worden op zijn hoogst lauw ontvangen door studenten: ‘niet lekker’, ‘weinig divers’ en ‘te duur’. Bovenkerk: “Mensen die overstappen naar het vegetarisme of veganisme, gaan over het algemeen meer letten op hun voeding. Ze gaan meer groenten, fruit, noten, granen en vleesvervangers eten. Daarnaast is er het groeiende probleem van het gebruik van antibiotica in de veeteelt, waardoor bacteriën resistent kunnen worden, aldus Bovenkerk. “Ook biologisch vlees is op bepaalde fronten als landgebruik en afvalstoffen, niet goed voor het milieu. Daarnaast vinden er ook bij biologisch vlees welzijnsmis-standen plaats.” Gelukkig is er hoop voor de vleesliefheb-ber. Celbioloog Roelens doet al geruime tijd onderzoek naar het kweken van vlees. “Het is mogelijk om dierlijke cellen met elkaar te vermenigvuldigen in een lab. Er ontstaat dan een massa spiercellen met dezelfde textuur als vlees, alleen zonder bloed. Wanneer je dat mengt met wat zout en kruiden, heb je een prima grond-stof voor worstjes of hamburgers.” ■

Flexitariër Jules Beelen, 20, Milieu- & Natuurwetenschappen“Er zijn een aantal redenen waarom ik geen vegetariër ben. Ten eerste vind ik vlees te lekker om volledig te laten staan en soms is het gewoon onhandig. Een paar vrienden zijn echte vleeseters en ik vind het onnodig om apart een vegetarisch alternatief klaar te maken voor mezelf. Bovendien is dat een mooi excuus om een lekker stukje vlees te eten. Maar, het tegenovergestelde is ook waar. Ik eet minstens drie avonden in de week vegetarisch met andere vrien-den. Wel met een vleesvervanger hoor, ik vind het prettig als er iets met een vleesachtige textuur in de maaltijd zit.”

Vleeseter Bertus Mertens, 20, Milieu- & Maatschappijweten-schappen “Ik eet vrijwel elke dag vlees, al is dat wel vaak biologisch. Mijn moe-der is fel tegen dierenleed. Dat vind ik allemaal best, zolang ik maar een lekker stukje vlees heb.” De weinig ervaringen die hij heeft met vleesvan-gers, waren niet om over naar huis te schrijven. Hij voert wel een actief beleid tegen verspilling. “Ik zorg altijd dat alles opgegeten wordt, ook doe ik lichten uit en zet de verwarming laag. Bovendien zou een leuk meisje mij wel kunnen bekeren tot vegetariër, ik ben behoorlijk meegaand.”

‘EEN VRIENDIN KAN MIJ OVERHALEN’

‘Een betere wereld begint bij

jezelf.’ Onder dat motto beslui-

ten veel mensen te stoppen met

het consumeren van vlees en

dierlijke producten en worden

vegetarisch of zelfs vega-

nistisch. Deze beslissing zal

waarschijnlijk vanuit de meest

nobele en ethische motieven

worden genomen. Immers,

vleesproductie kan niet alleen

uit dierenwelzijnsoogpunt ver-

werpelijk worden geacht, het

zou ook nog eens niet duur-

zaam en milieuonvriendelijk

zijn. Dus met het aanmeten van

een vegetarische levensstijl

hoopt men de wereld straks

gezond door te kunnen geven

aan de kinderen, en vooral te

stoppen met het uitbuiten van

de viervoetige medebewoners

van deze planeet.

Eenmaal besmet met het vege-

tarische virus kunnen mensen

echter behoorlijk doorslaan.

Wie kent het niet, de verdedi-

ging waar je in gedrukt wordt

als rechtgeaarde vleesliefheb-

ber wanneer je discussieert

over het eten van vlees met

een vegetariër? Het is één ding

dat sommige vegetariërs graag

andere mensen overtuigen

van het vegetarisme, zorgelijk

wordt het pas echt als zij hun

leefgewoonten opleggen aan

hun omgeving. Kinderen, part-

ner, en zelfs de hond of kat wor-

den in het vegetarische keurslijf

gedrukt. Dat onze viervoeters

in de natuur echte carnivoren

zijn en dus leven op het eten

van vlees, wordt dan voor het

gemak even vergeten.

Dat er daadwerkelijk vraag is

naar vegetarische honden- en

kattenvoeding is duidelijk af

te leiden uit het aanbod op

internet. Googlen levert hon-

derden verschillende soorten

vegetarische voeding op, en op

internetfora wordt veelvuldig

gesproken over de gezond-

heidsvoordelen voor de hond

en kat. Want het eten van vlees

wordt door sommige vege-

tariërs, naast ethisch onver-

antwoord, ook zeer ongezond

geacht. Daar waar de hond

zich theoretisch nog van alle

voedingsstoffen kan voorzien

met een vegetarisch dieet, is de

kat afhankelijk van het eten van

dierlijk materiaal voor de opna-

me van alle voedingsstoffen om

gezond te blijven. Een kat ve-

getarisch voeden is dus vanuit

gezondheidsoogpunt verkeerd

en derhalve onverantwoord.

Daarnaast kun je je afvragen of

het ethisch verantwoord is om

een carnivoor dier de toegang

tot vlees te ontzeggen.

Mocht je dus, als overtuigd

vegetariër, uit de meest nobele

motieven vinden dat in jouw

omgeving geen vlees genuttigd

mag worden, neem dan een ko-

nijn of cavia als huisdier. Indien

je toch graag een hond of kat

in huis hebt, doe dan recht aan

zijn of haar afkomst en voedt

het dier met vlees bevattende

honden- of kattenvoeding om

het gezond te houden. Een be-

tere wereld begint bij jezelf, en

niet bij je carnivore viervoeter.

Esther Hagen-Plantinga is do-

cent-onderzoeker Diervoeding

bij de faculteit Diergeneeskunde

C O L U M N

Carnivore viervoeter

FO

TO

: A

NN

EM

AR

IE S

INT

JA

GO

13

N A dEL EN V L EE S E T EN- Veel dieren worden gevoed met soja. Een varken eet zo’n vier kilo soja per dag, een koe zeven. Deze peulvrucht groeit in (sub)tropische gebieden. Om aan de groeiende vraag te voldoen, wordt onder meer regen-woud gekapt om landbouwgrond te creëren. Gevolg is dat de bewoners vaak zelf geen grond meer hebben om hun eigen voedsel te verbouwen.

- Ook wordt in de reguliere vleesindustrie dierenleed veroorzaakt: weinig tot geen bewegingsruimte, het toedienen van antibi-otica, nooit naar buiten.

- Eén kilo rundvlees zorgt voor 10 keer meer CO2 dan de duurzaamste vleesvervanger. (Bron: Bernice Bovenkerk)

‘ IK MIS VOORAL K A AS’

Veganist Lenore Sturm, 22, Sociale Geografie & Planologie‘’De Vegan Challenge heeft mij over de streep getrokken. Ik was al vier jaar vegetariër, toen ik aan dit project mee-deed. Gedurende een maand at ik al-leen veganistisch en ik ben dat daarna blijven doen.’’ Lenore eet veganistisch om dierenleed tot een minimum te beperken. “Voor kaas en eieren zijn ook dieren nodig, die hebben het vaak niet beter dan dieren die voor het vlees gehouden worden. Tuurlijk is het wel eens lastig, ik was altijd gek op kaas. Maar ik weet heel goed waarom ik het niet eet. Ik ben al lang blij dat ik mijn favoriete chips kan blijven eten!”

Magazine juni 2013

Reset je brein!


om onze toekomst veilig te stellen, is er meer nodig

dan moderne technologie. We moeten met zijn allen

anders willen leven. De duurzame revolutie zit tussen

je oren. Dus druk op de resetknop in je hoofd!

15

Was het maar zo simpel. Velen van ons denken nauwelijks na over de consequen-ties van hetgeen we kopen, eten of ver-bruiken aan fossiele brandstof. En als we ons gedrag willen veranderen, maken al die verleidingen waaraan we bloot staan het ons niet gemakkelijk. Is het mogelijk om ons gedrag te verduurzamen? Waar zit die resetknop? Milieufilosoof Floris van den Berg, sociologe Beate Volker en econoom Mark Sanders gaan op zoek.

Milieufilosoof Floris van den Berg: Wacht niet op technologi-sche oplossingen, reset je ma-nier van leven radicaal. Zo krijg je een duurzamere wereld.

“Er is een obsessie met de technologi-sche fix, ook hier op de universiteit. Bij discussies over duurzaamheid gaat het bijna nooit over wat mensen in hun win-kelwagen stoppen. Terwijl juist die keuzes een enorme ecologische impact hebben. Natuurlijk moeten we streven naar meer

duurzame technologie zoals zonnecellen en windenergie, maar het is bij lange na niet genoeg om onze ecologische voetaf-druk te verkleinen naar een meer duur-zaam niveau. Daarvoor hebben we een radicale cultuuromslag nodig.

“Duurzaamheid is voor mij een manier van leven die er voor zorgt dat we over duizenden jaren nog kunnen leven op een manier zoals we dat nu doen. Zelf gebruik ik vaak een gedachte-experiment. Stel dat ik opnieuw geboren word over 50 jaar, en er zijn geen vissen meer, omdat wij de oceaan hebben leeggevist. Kan ik dat verantwoorden?“Je moet op zo’n manier leven dat je anderen geen schade berokkent. Wie die anderen zijn? Ik ben voor de uitbreiding van de morele cirkel tot alle wezens die kunnen lijden. Dus geen schade berok-kenen aan dieren, mensen in ontwikke-lingslanden en ook niet aan toekomstige generaties. Ik constateer dat ons huidige gedrag alleen maar gericht is op het hier en het nu. Wij hebben de lusten, maar niet de lasten. Toekomstige generaties

hebben de lasten, maar niet de lusten.“Ik snap dat het stoppen met consumeren van dierlijke producten voor velen een shock zou zijn. Maar je kan niet zeggen dat je niet weet dat vlees eten dierenleed veroorzaakt en ecologisch rampzalig is. Je kan geen onwetendheid veinzen. We accepteren het toch ook niet als een cri-mineel zegt dat hij de wet niet kent?

“In mijn onderwijs probeer ik over te brengen, wat de gevolgen zijn van men-selijk handelen en duidelijk te maken dat iedereen daar een keuze in heeft. We kunnen best veranderen met z’n allen, maar volgens mij willen we het niet. Ik ben daar vrij pessimistisch over. Maar laat ik iets optimistisch noemen. De strijd tegen slavernij en voor gelijke rechten voor vrouwen en homo’s heeft heel lang geduurd, maar na een bepaald punt was een meerderheid het met elkaar eens en zijn we aan de winnende hand. Een cul-tuuromslag is mogelijk.”

Sociologe Beate Volker: Ver-sterk de relaties in de wijk. Als je gelooft dat je buurman zich duurzaam gedraagt, doe je dat zelf ook sneller.

“Mensen doen vaak iets in de verwach-ting dat er iets voor terugkomt. Je helpt een vriend, omdat je verwacht dat hij

Flor is van den Berg. hi j geef t col leges

over wetenschapsf i losof ie en mi l ieue -

thiek en publ iceerde het boek Fi losof ie voor een betere wereld.

deugd: “Ik ben veganist . maar ik koop te

veel spul len. mi jn ecologische voetaf-

druk is daardoor nog steeds te groot .”

Ondeugd: “Ik v l ieg soms naar weten -

schappel i jke congressen. aankomende

zomer ga ik naar India om col leges te

geven over duurzaamheid. een beet je

wrang natuur l i jk . ergens heen v l iegen

om over duurzaamheid te spreken.”

T EKS T: ERNS T- JA N HA MEL I IL L US T R AT IE : M A R THE K A L KHOV EN

FO

TO

: A

NN

EM

AR

IE S

INT

JA

GO

H E T G R O E NE P A S P O O R T VA N

Magazine juni 2013



ooit iets terugdoet voor jou. Bij duur-zaam gedrag doen mensen iets dat juist iets kost, bijvoorbeeld tijd of energie, waarvoor ze op korte termijn meestal niets concreets terugkrijgen. Als je duur-zaam gedrag wilt stimuleren, is het van belang de schaduw van de toekomst te benadrukken, dus duidelijk maken dat de beloning er op de lange termijn wel is. Je kunt mensen trainen hiermee bewust rekening te houden.

“Twee jaar geleden deden we in het kader van ons onderzoek een experiment waarbij we brieven dropten in een serie Nederlandse wijken. Brieven die nog op

de post gedaan moesten worden. We wilden weten of de vinders die brieven alsnog op de post zouden doen. Een actie die jou niks oplevert en alleen energie kost, omdat je naar de brievenbus moet fietsen.

“Uiteindelijk kwam 70 procent van de brieven terug; wat best veel is. Maar er was een groot verschil in wijken te zien. Daar waar mensen elkaar aanspreken op elkaars gedrag en opkomen voor collec-tieve belangen door bijvoorbeeld samen in actie te komen tegen een gemeentelijk voornemen om een disco in de straat te bouwen, werden de meeste brieven

teruggestuurd. Dat is interessant. In een wijk waar ingrijpen de norm is, is het gedrag socialer.“Met het oog op duurzaamheid loont het dus om gemeenschapsgevoel te stimu-leren. De aanwezigheid van een groen plantsoen, of een bankje werkt al positief door op relaties in de buurt. De basis is ontmoeting. Dat was ook het idee achter het leefbaarheidsbudget van de ge-meente Utrecht. Helaas is te veel van dat budget gebruikt voor eenmalige buurt-feesten. In mijn ogen is het beter om dat geld te gebruiken voor iets dat blijf t en zichtbaar is en wat mensen regelmatig bij elkaar brengt.

Beate Volker, hoogleraar Sociologie en

betrokken bij het interdisciplinaire onder-

zoeksthema healthy and Sustainable Cities.

deugd: “Ik probeer zo weinig mogelijk te

printen en lees veel digitaal. dat is niet alleen

duurzaam maar ook handig, want ik ben veel

beter georganiseerd nu.”

Ondeugd: “Ik spuug wel eens mijn kauwgom

uit op straat. heel vies en als ik in ander-

mans kauwgom trap, vloek ik heel hard. Vlie-

gen? In europa ga ik vaak met de trein, maar

naar de VS vliegen, vind ik geen ondeugd. met

de boot gaan is geen optie toch?”

mark Sanders , universitair docent economie. hij

is lid van het Sustainable Finance Lab, dat ideeën

ontwikkelt voor de verduurzaming van de financiële

sector.

deugd: “Ik ben actief betrokken bij een ouder-

participatiecrèche in utrecht-Oost. met andere

ouders huren we een ruimte en letten we per

toerbeurt op de kinderen. door het zelf te orga-

niseren kan je bepalen wat van waarde is. dat is

ook duurzaamheid.”

Ondeugd: “mijn gezin heeft een huis in Frankrijk. het

is zowel een deugd, want we gaan zonnepanelen op

het dak installeren, als een ondeugd, want we gaan

er vaak met het vliegtuig heen. de tGV is zo duur.”


FO

TO

: A

NN

EM

AR

IE S

INT

JA

GO

FO

TO

: E

D V

AN

RIJ

SW

IJK

17

CARTOON: NIELS BONGERS

“Als je echt toe wilt naar een radicale ver-duurzaming, dan moet je natuurlijk meer doen dan inzetten op gedeelde normen en netwerken. Individueel gedrag is ook te sturen met prikkels en sancties. Kijk maar naar het antirookbeleid. Voorlich-ting haalde relatief weinig uit. Het roken is pas fors afgenomen sinds het op veel plekken verboden is. Voor een snel resultaat zou je bijvoorbeeld vlees veel duurder moeten maken. Maar dan moet de overheid het wel eens worden over het te voeren beleid.”

Econoom Mark Sanders: Wij moeten met elkaar bepalen wat van waarde is, dan kan de over-heid dat faciliteren.

“Is de richting die de vrije markt opgaat, de gewenste richting? Dat is een discus-sie die we moeten voeren. Het enige dat nu door het systeem heengaat, is winst. Of het voor mens en planeet beter is,

speelt geen rol. Terwijl de markt er voor ons is en niet andersom.“Het is niet zo dat bedrijven geen winst mogen maken - je moet immers wel competitief blijven - maar het mag wel wat minder. De cultuur in bedrijven is verkeerd. Nu krijgen de commerciële jongens, die harder gaan lopen door bo-nussen, de topfuncties. Dan moet je niet vreemd opkijken als winst het leidende motief wordt.“Mijn vader werkte vroeger bij ING. Hij heeft nog meegemaakt hoe het anders kan. Hij was vaak langer bezig met kre-diet weigeren dan met krediet verstrek-ken. Nu willen banken zo veel mogelijk verkopen, een digitaal expertsysteem bepaalt of je kredietwaardig bent. Winst staat centraal, niet de dienstverlening aan de klant.

“Rabobank-baas Piet Moerland deed on-langs een goed en bemoedigd voorstel. Hij wil in de hele Rabobank gesprekken organiseren tussen de medewerkers en ze laten praten over ethische dilemma’s

in het werk van de bank. Hij zei: zet 15 mensen bij elkaar rond een probleem en ze komen met een verstandige oplos-sing. Ik denk dat daar de kern zit. Als we op duurzaamheid willen sturen, moeten mensen weer met elkaar gaan bepalen wat echte waarde is. Dat kan alleen in een open gesprek.“Een duurzame bankensector straalt uit naar de rest van de economie. De bekende econoom Schumpeter zei: de bankier bepaalt wie in de samenleving mag innoveren. De bankier is in feite de scheidsrechter van de economie. En als die bankier alleen maar aan winst denkt, dan komt er weinig terecht van het ver-duurzamen van de economie. “Bij het verduurzamen van de banken-sector ligt een taak voor de overheid. Die kan bepaald gedrag belonen en straffen. Maar, en dat zeg ik ook vaak tegen mijn studenten, de overheid doet alleen wat wij willen. Wij moeten met elkaar bepalen wat van waarde is. Dat is niet iets dat je aan de markt of de over-heid kunt overlaten.” ■

Magazine juni 2013


dUURz A AM Of NiET?

DE KANTINEHet all-you-can-eat systeem van University College Utrecht is afgeschaft op initiatief van de studenten. Niet alleen scheelt dit de UCU’ers in de portemonnee, ze gooien ook de helft minder eten weg.

FIETSERSUU’ers zijn aardig op weg: 57 procent van de mede-werkers komt op de fiets, 17 met het OV. Van de stu-denten neemt 54 procent de fiets en 40 de bus. Van de medewerkers moet nog 20 procent ‘uit de auto’.

UU-AFVALCONTAINERHet doel is om in een jaar 45 procent van het afval te scheiden. De UU zit nu op 40 procent. Afvalbakken met gescheiden compartimenten voor verschillend afval zijn duur, maar kunnen helpen. Net als de vindbaarheid van bijvoorbeeld de glasbak. Extra afvalemmers voor plastic zijn gratis aan te vragen. Afvalscheiden is een kwestie van opvoeden, zegt Frank Kooiman van het Facilitair Service Centrum.

DE BOTANISCHE TUINENDe groene long van het Uithofcentrum. In de collectie zit-ten voor Nederland unieke planten en kruiden. Daartus-sen wonen vele soorten insecten en dieren: van bijzon-dere broedvogels tot ringslangen. Elders op de campus worden oude landwegen in ere hersteld.

BINNENSTADSPAND DRIFT Hoewel je het misschien niet zou verwachten, zijn vele panden in de binnenstad duurzaam. Ten eerste gaan ze al lang mee en ten tweede worden ze, zoals bij de UB, Drift 23 en 25 het geval is, op duurzame wijze gerenoveerd.

hoe duurzaam is de uu? een paar plus- en minpunten.

KAN BETER

GOEd!

19

LICHT IN HET VAN UNNIK ROND MIDDERNACHTDe mens kan het verschil maken. Doe het licht en je computerscherm uit als je naar huis gaat.

WARMTEKRACHTCENTRALE In de warmtekrachtcentrale van de UU wordt aardgas gestookt om energie op te wekken. Met de warmte die daarbij vrijkomt, worden Uithofpanden verwarmd. Het energiegebruik van de UU is sinds 2005 teruggelopen met 12 procent. Dat moet in 2020 zijn opgelopen tot 30 procent. De Noordwesthoek krijgt 400 vierkante meter zonnepanelen, plus warmte-koude opslag. Wind-molens lijken niet rendabel. “Te weinig wind”, zegt Michiel Scherrenburg, van de taakgroep Energie van Vastgoed & Campus.

HET ANDROCLUSGEBOUWNet als Nieuw Gildestein en het Kruytgebouw een energieslurper. Energiebesparende maatregelen zijn te duur voor het aantal jaren dat deze panden nog in ge-bruik zullen zijn.

ECOLOGISCHE VOETAFDRUKDe UU heeft haar ecologische voetafdruk nooit laten uitrekenen. Dat mag van Michiel Scherrenburg wel. “Dan kun je over een paar jaar zeggen of die kleiner is geworden.”

OPLAADPUNT ELEKTRISCHE AUTODeze zomer komen er een stuk of 6 oplaadpunten voor elektrische auto’s op een paar parkeerplaatsen in De Uithof. Bij voldoende animo wordt het aantal uitgebreid.

NiET GOEd

Magazine juni 2013


Speelt duurzaam leven een rol in utrechtse

studentenhuizen? een kijk je achter de voordeur van drie

totaal verschillende woningen. juicht het ene huis een

free-f ly-studentenkaart toe, het andere huis ligt ’s nachts

wakker van de schade die een vliegreis veroorzaakt.

Groene dilemma’s in Utrechtse

studentenhuizen

T E KS T: T E S S A K AUF M A N I F O T O ’S : M A A R TJE T ER HORS T

21

Een pan nasi dampt op tafel. De IBB-43 bewoners Eletta,

Daphne, Max, Anne en Sjors vallen aan. Kauwen ze op een bio-

logisch stuk rund? “Nee, aan een keurmerk heb je niets”, vindt

biologiestudent Sjors. Ook aan biologische runderen kleven

nadelen, zegt hij. “Elk dier leeft van soja waarvoor een regen-

woud wordt gekapt.”

Minder vlees eten is een betere optie, zegt hij stellig. Klopt,

vindt Daphne: “Eén dag per week geen vlees, helpt al heel

veel.” En zuinig zijn: “We gooien geen kruimel weg.” De kliekjes

vinden dankbaar hun weg in de twee ‘huisvuilnisbakken’. “Ik eet

alles”, grijnst Max.

Het eten is op. De bewoners verhuizen kletsend naar de geha-

vende bank. “Deze meubels komen van vrienden of ouders”,

wijst Eletta. Behalve de houten tafel, die komt van de kringloop.

Recycling is Eletta’s pakkie-an, ook haar kleding koopt ze al een

jaar bij tweedehandszaken. Goed voor de katoenplantages en

voor haar bankrekening. Maar voor een hippe outfit moet je bij

de kringloop wel erg lang speuren, vindt de rest. “Maar spullen

voor op mijn kamer koop ik er wel eens”, zegt Anne.

Ondertussen staat het raam wijd open, net als de verwarmings-

knop. Dit bij gebrek aan een afzuigsysteem. Ze zijn het erover

eens: CO2-uitstoot is slecht, maar niet te vermijden. Ook als het

op vakantie aankomt. Anne maakt zo’n vier keer per jaar een

vliegtripje. “Laatst nog voor 16 euro naar Dublin.” Of ze weleens

met elkaar praten over de milieuschade van vliegen? “Zelden.”

Het schuldgevoel is er wel, maar vakantie gaat voor het milieu.

“We zijn gewoon te egoïstisch”, pijnst Eletta fronsend. Ja, valt

de rest haar bij. Ze willen graag duurzaam leven, maar het lukt

ze niet altijd. Te weinig geld en te veel verleiding trekt ze steeds

het slechte pad op. En: gebrek aan kennis van duurzame pro-

ductie. “Een label zegt me niets”, zegt Daphne. Laatst las ze een

column waarin de kwaliteit van biologische en normale produc-

ten werd vergeleken. Het verschil bleek gigantisch. Maar dat

kan ze niet ruiken als ze in de supermarkt staat. “Dus dan kies ik

voor het goedkoopste.”

Plotseling zit Daphne rechtop. “We vergeten onze troef helemaal!”

Ze doelt op hun trotse bezit de “super-ecologische wasmachine”.

Hij weegt je was en past het programma daarop aan, legt Sjors uit.

Ze hebben hem net nieuw, hij was niet duur en ook nog eens mi-

lieuvriendelijk. Een ander pluspunt is het ecologische toiletpapier

waarmee ze hun billen afvegen.

Het liefst zou Eletta nog bewuster met water omgaan. “Ik kan on-

der de douche plassen om toiletwater te besparen”, denkt ze. Doe

dat maar als je alleen woont, sputtert Daphne tegen. Voor het mi-

lieu met je voeten in elkaars urine staan; dat gaat haar echt te ver.

‘We gooien geen kruimel weg’

“een keurmerk op je kippenbout, wat helpt

dat?” Studentenhuis IBB-43 gelooft niet in

het nut van biologisch eten, maar zoekt zijn

heil in een super-ecologische wasmachine

en goed toiletpapier.

HUIS 1

Af valscheiding

Biologisch eten

Kliek jes bewaren

Zuinig transpor t

Raam open = ver warming ui t

Weg = l icht ui t

Wassen met volle t rommel

CHECKLIST IBB-43, 15 BEWONERS

l

l

l

l

l

l

l

Glas & papier

Zelden

Ja: vr iezer, koelkast ,

alleseters

Thuis f iets, vakant ie

v liegtuig

Nee

Ja

Ja

Magazine juni 2013


Wie nonchalant met energie omgaat, krijgt met Lara te maken.

Toen een oud-bewoner de lampen steevast aan liet staan na zijn

vertrek, barstte de bom. Lara hing een poster op de deur: ‘How

would you like it if someone turned you on and then left? ’ De

actie had weinig effect, maar de toon was gezet. Wie woont in

huize Hermeline-65 leeft bewust.

“Fair trade!” De bewoners van Hermeline-65 wijzen op de

koffie die op tafel staat. Naast Lara zitten medebewoners Dirk

Jan, Esther en Annique op de bank. Bewust leven is belangrijk,

vinden ze. Esther noemt zich een milieufanaat. “Ik doneer aan

Greenpeace, ben vegetarisch en zou een euro extra betalen

voor biologische pindakaas.” Ze wil later beroepmatig bezig zijn

met het milieu. ”I practice what I preach.”

De wens om bewust te leven is één ding, het ook doen is een

tweede. “We zijn afhankelijk van de campuskantine”, zegt Lara.

‘how would you like it if someone turned you

on and then left?’ In huize hermeline-65

op het terrein van university College

utrecht wordt niet gespot met het milieu.

hoewel dat niet altijd meevalt.

Ze halen daar al hun eten. Dat kan frustrerend zijn. “Het brood-

beleg zit in plastic eenpersoonsporties”, zegt Annique. “Elk

plakje kaas wordt apart verpakt.” Waarom dan niet een kilo in

de supermarkt kopen? Het is even stil. “We betalen voor de kan-

tine”, reageert Dirk Jan. “Dat is verplicht.” Om dan extra geld

uit te geven aan ‘eigen’ eten gaat de arme student te ver.

Deze UCU-studenten hebben nog een duurzaam probleem:

familie in het buitenland. “Dat is balen”, zegt Lara schouderop-

halend. “Ik moet kiezen tussen mijn familie en het milieu.” Het

eerste gaat voor, vinden alle bewoners. “Je schakelt je schuld-

gevoel gewoon uit”, tipt Annique, die twee keer per jaar haar

ouders in Azië bezoekt. Eerst wilde ze bomen laten planten voor

haar vluchten, maar het bleek dat zelfs een regenwoud haar

CO2-uitstoot niet compenseert.

Lara schopt zacht met haar schoen tegen de tafel. Ze noemt het

belachelijk dat de huisgenoten aan de ene kant zo bezig zijn met

duurzaam leven, maar aan de andere kant het milieu verknoeien

met vliegen. “Met één vlucht vervuilen we het milieu zo, dat al

onze andere pogingen bewust te leven te verwaarlozen zijn.”

Esther reageert verontwaardigd. Als we allemaal zo gaan den-

ken, doet niemand meer zijn best!

Kleine beetjes helpen, is het motto van Hermeline-65. De meu-

bels ruilen ze aan het einde van het jaar bij de grote Yard Sale,

een soort rommelmarkt voor UCU-studenten. Esther levert haar

kleding in bij de Swap Shop (kledingruil) en Lara neemt al jaren

deel in de Environmental Working Group. ‘Wie heeft de zuinig-

ste unit op campus’ is een wedstrijd die deze groep organiseert.

Ze heeft hoop op een groene toekomst. “Met een dosis idea-

lisme kan je grote stappen maken.”

‘I practice what I preach’

HUIS 2

Af valscheiding

Biologisch eten

Kliek jes bewaren

Zuinig transpor t


Weg = l icht ui t


CHECKLIST HUIZE HERMELINE-65, 6 BEWONERS

l

l

l

l

l

l

l

Glas, papier & plas t ic

Wisselend

Ja, indien mogeli jk


v liegtuig

Het l iefs t wel

Ja

Ja

23

Piepen en tochten, dat doet het vooroorlogse U.V.S.V.-huis op de

Beuklaan aan alle kanten. Bewoners Ollie, Frenkie, Harrie en Tjap

zitten in truien op de bank. De verwarming staat dit koude voorjaar

soms zelfs ’s nachts aan. Harrie (echte naam Anne): “Anders ben ik

al een ijsklontje voor ik bij de douche ben.” Toch doen de bewoners

hun best zuinig te zijn. “Raam open betekent verwarming uit”, zegt

Ollie (echte naam Ilonka). De voornaamste reden? “Kostenbespa-

ring.” Maar vooruit, het milieu komt op de tweede plaats.

Elke dag eten de studenten samen. Bio of vega staat niet op het

menu. Tjap (echte naam Maxime) wil best duurzaam eten, maar

wantrouwt keurmerken. Zelfs bij een klein biologisch winkeltje

luizen ze je er misschien in, denkt ze. “Hoe weet je zeker dat het

biologisch is?” Ollie schiet in de verdediging: winkels plakken niet

zomaar een label op een product.

Maar ook Diergeneeskundestudent Ollie koopt niet biologisch in. Elk

slachtdier heeft volgens haar een rotleven, dus ook één in een groter

hok. “Die laatste leeft alleen wat langer. Maar wat maakt dat uit?” Har-

rie zucht: “Begrijp ons niet verkeerd, we geven echt wel om dieren.”

Maar elke euro telt, dus ook de twee euro voor de ruimte van de kip.

Als CO2-uitstoot het einde van de wereld inluidt, vestig dan uw

hoop niet op de dames van de Beuk. Ze vliegen zo vaak als ze kun-

nen en willen dat nog goedkoper maken. “Wat dacht je van een

Free Fly OV-studentenkaart”, oppert Frenkie (echte naam Rozema-

“als we rijk zouden zijn, stapten we elke

dag in het vliegtuig.” aan CO2-uitstoot geen

gebrek bij de bewoners van u.V.S.V.-huis de

Beuk. maar ja, “alles is vervuilend”.

‘Ik geloof niet in keurmerken’

rijn). Haar vriendinnen smullen bij de gedachte. “Studieboeken

dicht en oneindig heen en weer vliegen.” Maar het milieu dan?

Harrie zegt verontwaardigd dat ze denkt dat vliegtuigen even vies

zijn als auto’s en treinen. “Alles is vervuilend.” Frenkie haalt haar

schouders op. Ze heeft er zo veel over gelezen, dat ze niet meer

weet wat ze moet geloven. “Dus ik ben gestopt over dit soort

dingen na te denken.”

De restjes pasta die nog op de borden liggen, gaan de koelkast in.

“Desnoods eet ik het morgen als lunch”, zegt Frenkie. Ook op het

gebied van waterbesparing scoort de Beuk punten. Ze douchen

maximaal één keer per dag en wassen met volle trommels. Het

hergebruiken van water om bijvoorbeeld het toilet door te spoe-

len, vindt Ollie best handig, maar een te grote onderneming. Wel

hebben ze een keer de route naar het Leger des Heils afgelegd om

kleding en schoenen weg te brengen.

Bezorgd over de toekomst zijn de bewoners niet. Ollie: “Wat is

nou global warming, het wordt alleen maar kouder.” Wel zal de

kwaliteit van het eten verslechteren, denkt Tjap. Maar ze maakt

zich niet druk, want ooit zal er een enorme ommekeer komen door

nieuwe technologie. Met opgeheven wijsvinger: “En dan is alles

ineens groen en duurzaam. Let maar op.”

HUIS 3

Af valscheiding

Biologisch eten

Kliek jes bewaren

Zuinig transpor t


Weg = l icht ui t


CHECKLIST DE BEUK, 6 BEWONERS

l

l

l

l

l

l

l

Glas

Nee

Ja


v liegtuig

L iefs t wel

Ja

Ja

Magazine juni 2013


ADVERTENTIE

2013

OP WEG NAAR DE DUURZAME EN GEZONDE

STAD UTRECHT17 t/m 21 juniSURE (Sustainable

Innovation in the

Utrecht Region),

hét evenementvoor duurzame innovatie

in de regio Utrecht.

Kijk voor het complete programma op: www.sure2013.nl

Ti jdens dit evenement zi jn er een week lang activiteiten op het Utrecht Science P ark en in de binnenstad.Maandag: Kick-off met de Utrechtse

KennisBattleDinsdag: Gezonde StadWoensdag: Slimme StadDonderdag: Groene StadVri jdag: Transformatie van de Stad

Basiskamp: Daktuin Utrecht (dak parkeergarage Cambridgelaan)

Sure Advertentie v2_Opmaak 1 15-05-13 15:47 Pagina 1

25

Wie zijn jullie en wat doen jullie?Wilfried: “Ik werk bij het Copernicus Instituut en doe onderzoek naar zonne-energie en de meest optimale toepassing ervan met behulp van zonnepanelen. Voor mijn onderzoek heb ik zonnepa-nelen op het dak van het Freudenthalgebouw laten plaatsen.”Mart: “Ik doe de master Sustainable Development. Ik houd me bezig met smart grids, elektriciteitsnetwerken die het mogelijk maken om energie te managen naar behoefte. Ik doe onderzoek in de Utrechtse wijk Lombok waar door middel van smart grids het teveel aan zonne-energie gebruikt wordt om een elektrische auto op te laden.”Wilfried: “Ik begeleid Mart. Zijn resultaten kunnen meegenomen worden in mijn onderzoek.”

Heeft het onderwijs een activistische inslag? Mart: “Binnen mijn master is er sprake van een bepaalde visie: het opleiden van studenten die de samenleving kunnen verduur-zamen. Dat is in die zin een politiek statement. Tegelijkertijd leer je hoe je energiebronnen moet analyseren, ook van niet duur-zame bronnen zoals olie en gas.”Wilfried: “Een student moet weten hoe alle technologieën wer-ken om daarna zelf een afweging te maken. Ik toon de feiten: bij het produceren van zonne-energie komt veel minder kooldioxide vrij dan bij het opwekken van energie door kolencentrales.”

Voldoet de master aan je verwachtingen?Mart: “De opleiding is veel breder dan ik had verwacht, daardoor heb ik soms wel het gevoel dat het oppervlakkig blijft.”Wilfried: “Er zijn veel verschillende disciplines nodig om een duurzame wereld te maken. Bètawetenschappers, marketeers, juristen enzovoort. Al die professionals moeten elkaars taal be-grijpen en dat leren we de studenten in de master.”Mart: “Klopt, die brede blik heb je nodig. Het is ook moeilijk om de balans te vinden tussen breed en niet-oppervlakkig.”

Hoe maak je duurzaamheid aantrekkelijk voor minder ideolo-gisch ingestelde mensen? Wilfried: “Het moet duidelijk worden dat alle disciplines samen moeten werken om duurzaamheid te verwezenlijken. Elke studie zou een duurzaamheidvak moeten aanbieden, maar eigenlijk moet je al beginnen om kinderen een duurzame levenshouding mee te geven. Hierbij moet wel ruimte voor discussie zijn. We moeten niets opdringen.”Mart: “Dat klopt. Ik heb het vak Duurzaamheid van Milieuweten-schappen gevolgd. Daar werd te vaak gezegd dat iedereen duur-zaam moet leven. Er werd nog net geen stemadvies gegeven. Hoewel ik het in principe eens ben met veel opvattingen, schrok zelfs mij dit een beetje af. Het is heel positief dat veel mensen dit vak als bijvak volgen, maar het is niet verstandig het op deze manier te brengen.”

Duurzaamheid is een kennisgebied dat volop in ontwikkeling is. Maakt dit het vormgeven van onderwijs lastiger? Wilfried: “Er is voldoende kennis aanwezig om op hoog niveau onderwijs te kunnen geven. Hierbij is het belangrijk dat onderwijs door specialisten gegeven wordt die van de laatste ontwikkelin-gen op hun vakgebied op de hoogte zijn.”

‘Elke studie een duurzaamheidsvak’

T E KS T: INGE R A Z ENBERG I F O T O ’S : A NNEM A RIE SIN T JAGO

een zonnecellenman, een watervrouw en

een innovatiechecker. drie utrechtse

docenten die onderzoek doen op het vlak

van duurzaamheid kijken met een student

naar de relatie tussen onderwijs en

onderzoek. Bevlogenheid blijkt geen must.

Docent-onderzoeker: Wilfried van SarkStudent : Mar t van der Kam

Magazine juni 2013

26 Juni 2013

Wie zijn jullie en wat doen jullie?Marleen: “Ik ben hoogleraar Waterrecht en ben verbonden aan de nieuwe onderzoeksgroep Water & Duurzaamheid binnen rechten. Ik houd me onder meer bezig met overstromingsvraagstukken, met de organisatie van het waterbeheer en met de manier waarop de samenleving zich kan aanpassen aan klimaatverandering.”Nina: “Ik doe de Legal Research Master en focus op omgevings-recht, een onderdeel van het bestuursrecht. Ik doe onderzoek naar de luchtkwaliteit rond het Utrechtse stationsgebied.”

Speelt ideologie een rol in werk en studie? Nina: “Als ik eerlijk ben, komt mijn interesse niet voort uit een duurzaamheidsideaal. Het interessante aan bestuursrecht vind ik de maatschappelijk relevantie: het gaat over je eigen omgeving, over zaken waarmee mensen dagelijks te maken krijgen.” Marleen: “Ik vind het prettig om bij te dragen aan het bestuderen en oplossen van maatschappelijke vraagstukken, daar hoeft geen enorme bevlogenheid bij aan te pas te komen.”

Wordt duurzaamheid gepromoot binnen Rechten? Marleen: “We leiden studenten op tot kritische denkers op het gebied van hun keuze.”Nina: “De opleiding is heel neutraal, er worden ons geen morele kaders opgelegd.” Marleen: “Je moet je realiseren dat niet elke milieurechtadvo-caat een bevlogen duurzaamheidsideoloog is. Je kan als milieu-rechtadvocaat heel veel geld verdienen door voor een bedrijf te werken dat de milieuregels wil ontwijken.” Kan je bevlogen zijn al jurist?Marleen: “Je moet binnen het recht alle belangen meenemen, ook die van minderheden en groepen die een andere mening hebben dan jijzelf. Je moet met iedereen rekening houden, het is nooit zwart-wit. Maar binnen die kaders is er alle ruimte voor bevlogenheid.”Nina: “Juist het maken van die belangenafweging vind ik inte-ressant.”

Rechten werkt samen met andere disciplines op het gebied van duurzaamheid. Wat maakt samenwerking zo belangrijk?Marleen: “Het recht is kaderstellend. Het biedt instrumenten om activiteiten te reguleren en conflicten te voorkomen of op te lossen. Om je werk goed te kunnen doen, moet je als jurist wel weten wat het feitelijke probleem is en daarom moet je samen met andere deskundigen kijken welke sturingsinstrumenten je in

kan zetten om het gewenste effect te sorteren.”Nina: “Bij milieurecht mag je niet uit het oog verliezen welke effecten bepaalde maatregelingen hebben. Wij zijn daarom op bezoek geweest bij de provincie Utrecht en bedrijven om te horen hoe daar wordt omgegaan met de weten regelgeving.”

Wat gebeurt er als er geen samenwerking met juristen is? Marleen: “Juristen staan te boek als degenen die voor problemen zorgen. Dan heeft iemand iets moois bedacht en zeggen juristen op het eind: ‘het kan niet’. Mijn streven is dat je vanaf het begin samen optrekt om te kijken hoe je begrip krijgt voor elkaars ma-nier van denken.”

Wat heeft je het meest verrast in je master als het om duurzaam-heid gaat? Nina: “Op papier is er veel milieuwetgeving, maar in de praktijk lijken andere belangen voorrang te krijgen als er bijvoorbeeld ge-bouwd moet worden of als de economie versterkt moet worden. Zo’n belangenafweging is heel interessant. Zo worden de normen betreffende luchtvervuiling in Utrecht niet gehaald.”Marleen: “Het is ook gek dat eigenlijk bijna niemand in Utrecht hierbij stilstaat of ervan op de hoogte is.”Nina: “Die luchtkwaliteit is als juridisch thema het meest tot leven gekomen voor mij. Ik vind het prettig dat we in de master meer inzoomen op concrete vraagstukken: de bachelor is naar mijn mening te algemeen gebleven.”

Docent-onderzoeker: Marleen van RijswickStudent : Nina Bontje

‘De master zoemt in op concrete vraagstukken’

Wie zijn jullie en wat doen jullie?Jeroen: “Ik werk bij het Copernicus Instituut en houd me bezig met vraagstukken op het gebied van risicomigratie: de ver-plaatsing van risico’s. Een voorbeeld: spaarlampen zijn duur-zaam omdat ze minder elektriciteit gebruiken. Maar er zit kwik in en als een spaarlamp niet bij het chemisch afval gedaan wordt, komen die gevaarlijke stoffen vrij.”Mari: “Ik doe de master Sustainable Development in de rich-ting Global Change & Ecosystems. Ik ben bezig met mijn thesis over de relatie tussen stedelijk groen en volksgezondheid. Ik richt me bijvoorbeeld op de relatie tussen een groene omge-ving en stress.”

Speelt duurzaamheid ook een rol op het persoonlijke vlak?Jeroen: “Jazeker. Ik eet vegetarisch en rijd geen auto. Het

enige wat me dwarszit zijn de vliegreizen die ik moet maken voor mijn werk.”Mari: “Ik ben er zelf ook mee bezig, en het valt me op dat juist binnen mijn duurzame studie we zoveel moeten printen. Dat is toch niet duurzaam?”

Wat zijn interessante bevindingen van jullie onderzoek? Mari: “Ik vind het heel interessant om te zien dat er zo veel ruim-telijke planning is in Nederland. Ik kom uit Estland waar dat een stukje minder is, omdat er meer ruimte en meer natuur is.”Jeroen: “Ook energiezuinige producten geven nieuwe risico’s: tablets, LED-schermen en laptops zenden heel veel blauw licht uit. Daardoor wordt het slaaphormoon melatonine onderdrukt, met als gevolg dat mensen die ’s avonds nog lang achter een dergelijk scherm zitten, moeilijker in slaap vallen.”

Hoe kan je onderzoek naar risico’s implementeren in het onderwijs?Jeroen: “Ik doe veel onderzoek naar controversen rond risico’s maar dat past niet in het bestaande vakaanbod. Terwijl het zeer interessant is: er is veel onenigheid tussen wetenschappers over risico’s van bijvoorbeeld mobiel bellen of van modern land-bouwgif. Soms gaan wetenschappers rollebollend over straat. De nieuwe risico’s van tablets komen niet terug in het onderwijs binnen Geowetenschappen, maar wel in dat van Rechten als een casus over productaansprakelijkheid.”

Zou onderwijs op gebied van duurzaamheid universiteitsbreed gegeven moeten worden? Jeroen: “Ja en dat is ook al het geval. Via Studium Generale konden alle derdejaars bachelorstudenten meedoen aan de cursus Duurzaamheid als Wereldbeeld. Het is goed als iedereen nadenkt hoe hij of zij kan bijdragen aan duurzaamheid vanuit het eigen vakgebied, dat is zelfs een absolute noodzaak. Het zou daarom een verplicht onderdeel van elke opleiding moeten worden.”Mari: “Ik zie ook dat studenten van andere faculteiten al bezig zijn met duurzaamheid. Ze kweken hun eigen groente, rijden op gerecyclede fietsen en onderhouden de universiteitstuin.”

Wat wil je bereiken via het onderwijs?Jeroen: “Studenten moeten kritisch reflecteren op hun eigen rol als wetenschapper en hoe de huidige wetenschap de status quo bedient en in stand houdt, waardoor die transitie richting duurzaamheid - die heel erg noodzakelijk is - op de lange baan geschoven wordt. Zo blijven we vastzitten in een niet duurzaam systeem. Als je ziet dat de wetenschap onderdeel is van het pro-bleem, zie je ook beter welke oplossingen je kan aandragen.” Mari: “Het probleem bij onderwijs over duurzaamheid is dat het zo breed is: hoe onderwijs je de meest belangrijke zaken? Ik merk dat het veel gaat over de integratie tussen verschillende disciplines. Ik denk dat dat goed is, omdat je in het werkende le-ven ook met elkaar zal moeten samenwerken en daarvoor moet je elkaar kunnen begrijpen. Maar ik vind het prettig dat ik me met mijn thesis kan specialiseren.”

Docent-onderzoeker Nieuwe Risico’s: Jeroen van der SluijsStudent : Mari Murel

‘Onderwijs over duurzaamheid is zo breed’



eigenlijk is het heel eenvoudig om duurzaam

te leven, zo lang je voor ogen houdt, waarom

je dat doet. op korte termijn zal het ef fect

waarschijnlijk niet zichtbaar zijn, je doet het voor

de toekomstige generaties: jouw nageslacht.

hoewel het – en hier komt de eerste t ip – het

heel duurzaam is om geen kinderen te nemen……

TiPS & TRiCKS

Geneeskundestudent Jeroen neemt liever de trap dan de lif t

Economiestudent Tomas repareert fietsen op de Uithof

REpAREREN IS LEUKNaast zijn studie Economie repareert de Tsjechische Tomas fietsen bij What the Fiets. Deze jonge onderne-ming begon als project van studenten van de master Sustainable Development. “We zijn begonnen vanuit het idee van duurzaamheid: repareren is beter dan weg-gooien.” De universiteit stelde hen gratis een ruimte ter beschikking in De Uithof. Twee keer per week zijn ze open, en dan komen er wel tien tot vijftien mensen langs met hun fiets. Eerst kwamen er vooral studenten, maar nu ook medewerkers. Het liefst heeft Tomas dat zij zelf hun fiets maken met gereedschap van What the Fiets. Voor 10 euro kun je een jaar lang gratis gereed-schap lenen en krijg je een fietsenmaak-workshop.

T E KS T EN F O T O ’S : A NNEM A RIE VA N DE V I JSEL

pLASTIC IN DE BANBen en zijn studiegenoten van de master Energy Science doen naar eigen zeggen niet heel veel aan duurzaamheid, maar ideeën hebben ze wel. “In de koffieautomaat kun je je eigen mok gebruiken in plaats van elke keer een plastic bekertje.” De UU kan volgens hen ook het nodige doen. “De deuren van de computerzalen in het Van Unnikgebouw gaan om 18 uur op slot, maar dan staan de computers vaak nog aan.” Ze hebben ook een ambitieus idee. “De universi-teit zou een actieplan kunnen opstellen waarmee eerste-jaars voor een aantrekkelijke prijs een fiets kunnen kopen. Dan zullen ze minder vaak de bus nemen.”

CONDITIE OpBOUWEN BLIJKT DUURZAAMGeneeskundestudent Jeroen komt de trap in de UB in De Uithof afgelopen. De lift neemt hij bijna nooit, “maar dat is vooral voor mijn conditie. Dat het ook beter is voor het milieu, is een leuke bijkomstigheid”. Over de vraag welke duurzame dingen hij nog meer doet, moet hij even nadenken, maar komt dan met veel voorbeelden. “Ik doe de verwarming bijna nooit aan, liever trek ik een extra trui aan. Licht doe ik ook zo weinig mogelijk aan. Als ik wegga, haal ik alle opladers uit het stopcontact, en ik reis altijd met het openbaar vervoer. Oude kleding breng ik naar tweedehandswinkels.”

TiPS & TRiCKS

29

Ik val maar meteen met de deur

in huis. Ik heb niets met duur-

zaamheid, helemaal niets. Toen

mij onlangs, daags voor 1 april,

gevraagd werd iets te schrijven

voor een papieren DUB-maga-

zine over duurzaamheid was

ik echter meteen enthousiast.

Ooit werd het papieren U-blad

afgeschoten met als excuus dat

digitaal duurzamer is en nu mag

het digitale medium een papie-

ren nummer maken over duur-

zaamheid. Wat een gevoel voor

ironie, fantastisch! Zoals u leest

bleek het echter geen grap.

Duurzaamheid is zo’n typisch

uitgehold begrip dat af en toe

de kop opsteekt. Eén van het

kaliber ‘twee-punt-nul’, ‘groen’

en ‘social media’. Termen die

wellicht ooit voor iets con-

creets stonden, maar die rap

verwerden tot loze kreten zodra

entrepreneurs, managers en

DWDD-gasten er mee aan de

haal gingen.

Hoe nietszeggend ook, we

smullen ervan. Een gezellig

probleem dat aangepakt kan

worden door een bericht door

te sturen of een profielfoto op

Facebook te wijzigen. De echte

diehards kunnen één keer per

jaar een uurtje met de lichten

uit in het schemerdonker gaan

zitten. Gezellig met de iPad en

biologische kaarsen en zo’n kek

roze of blauw hervulbaar water-

flesje. Zo voelt het lekker om de

wereld te verbeteren. Zo kunnen

ze morgen weer gewoon zonder

schuldgevoel de kids naar

school rijden met de SUV en

een nieuw model iPad ophalen.

De aflaten van de 21ste eeuw.

Het mooist in de categorie loze

gebaren en tevens zeer populair

binnen UU en UMC vind ik nog

wel de paginalange teksten,

liefst meertalig, die talrijke

medewerkers en studenten

onder al hun e-mails plakken en

waarin zij verzoeken de betref-

fende e-mail alsjeblieft niet af

te drukken (denk toch eens aan

al die bomen!). Vooral wanneer

men naarstig aan het replyen

en forwarden gaat en er op

een gegeven moment 5 tot 10

van zulke lappen onder elkaar

komen te staan.

Als steunbetuiging aan deze

aandoenlijke idealisten heb ik

uit alle macht geprobeerd het

ter perse gaan van dit papieren

vehikel tegen te houden. En dan

te bedenken dat ik destijds fel

tegen het verdwijnen van het

papieren U-blad was. Ironisch?

Zeker, maar als het getij ver-

loopt, verzet men de bakens.

Enfin, als u dit leest heeft het

allemaal niet mogen baten. Ik

hoop maar dat het papier dat u

nu in handen heeft ecologisch,

ongebleekt en gerecycled is.

Dan kunnen we ons er allemaal

toch nog een klein beetje goed

over voelen.

Frank Gerritse is student bij de

geneeskundige topmaster Sum-

ma en tevens campuscolumnist

van de Universiteit Utrecht.

C O L U M N

FO

TO

: A

NN

EM

AR

IE S

INT

JA

GO

Gelieve niet af te drukken!

Master Tamara verbouwt groenten op haar balkonTiPS & TRiCKS

CONSUMpTIETamara van Ree, afgestudeerd in de master Inter-nationale Betrekkingen in Historisch Perspectief, probeert zo duurzaam mogelijk te leven. Ze vindt het leuk om haar eigen groenten te verbouwen of zelf kleding te maken. “Volgens mij ga je veel duurza-mer met iets om, als je begrijpt hoeveel moeite het kost om het te maken.” Het boek No Impact Man van Colin Beavan inspireerde haar. “Het is een waarge-beurd verhaal over een man in New York die besluit met zijn gezin een jaar te leven zonder (negatieve) impact op het milieu. Door elke keuze voor consump-tie opnieuw te maken, ontdekt hij dat hij veel minder nodig heef t dan hij dacht. Hij voelt zichzelf daardoor heel vrij. Dat ervaar ik zelf ook.”

Magazine juni 2013


ADVERTENTIES

urzameserviceSo much more than good food Bij Sodexo draait alles om goede dienstverlening. We willen goed ons werk doen en meer dan dat! Namelijk nóg meer voorzien in de behoefte aan goede voeding, gezondheid en welzijn. Dag in, dag uit laten wij onze gasten daarom genieten van smakelijke en gevarieerde gerechten. Maar bij Sodexo gaat smakelijke dienstverlening nóg een stapje verder. Met een breed pakket aan facilitaire diensten, van catering tot gebouwenbeheer en van groenbeheer tot receptiewerkzaamheden, zorgen we ervoor dat het onze gasten en eind-gebruikers aan niets ontbreekt. Want ook dat is in onze optiek onderdeel van smakelijke dienstverlening. www.sodexo.nl

/// W W W . E N E R G I E - U . N L /// W W W. E N E R G I E - U . N L /// W W W. E N E R G I E - U . N L /// W W W. E N E R G I E - U . N L

WEK JE EIGEN UTRECHTSE ENERGIE OP!Kom je uit Utrecht & omstreken en heb je Energie? Ben je iemand die zich wil inzetten om meer duurzame energie en minder energiegebruik te realiseren?

Kom dan bij de Utrechtse vereniging Energie-U. Kijk op www.energie-u.nl voor informatie.

Ook geïnteresseerd in een verantwoord ontwerp: ga naar www.polenpronkontwerp.nl

31

Green OfficeEen fysiek of virtueel loket voor alle duurzame initiatieven van medewerkers en studenten. Dat is Stichting Soon aan het ontwikkelen in opdracht van de pro-jectgroep Duurzaamheid van de UU. Het moet een plek zijn waar iedereen na de zomer van 2013 terecht kan met ideeën en initiatieven die betrekking hebben op de universiteit en duurzaamheid. Een plek waar mensen de duurzame krachten kunnen bundelen en waar het leuk is om duurzaam bezig te zijn. www.discoversoon.nl

De groentetasNa een pauze van twee jaar is de Groen-tetas weer helemaal terug. Elke maandag kunnen de 4 stuks biologisch gekweekte groenten en 1 stuks fruit worden opge-haald in het Ruppertgebouw in De Uithof of op de kamer van de studievereniging van de biologen (UBV) in het Buys Ballot. Liefhebbers moeten de tas een week van

Duurzaamheid is een hot item

op de Universiteit Utrecht. Dat

hebben we de afgelopen maanden

wel ontdekt. Dit themamagazine is

niet meer dan een momentopname.

Er gebeurt veel meer. Daarom blijf t

DUB duurzaamheid ook volgen

op de site. Houd ons dossier

Duurzaam in de gaten, waar nog

veel meer verhalen en nieuwtjes

aan worden toegevoegd.

VOLG ONS OOK Op T WIT TER @DUBNIEUWS EN FACEBOOK FACEBOOK.COM/DUBNIEUWS

Duurzaam op de DUB-site

podiumstudenten nieuws en opinie onder wijs onderzoek

dub.uu.nl

LEES MEER OP: dub.uu.nl/dossiers/duurzaam

- Een interview met de Utrechtse studenten Ties Mouwen en Ralien Beckers

die VN vertegenwoordigers duurzaamheid zijn

- Een eigenwijs overzicht van de beste songs over duurzaamheid

- Video DUB &Dwars over groene studenten

- Wat kan ik met een master over duurzaamheid?

- Het actieplan De groene campus

- De valorisatie van de duurzame SURE-week

- Is er animo voor oplaadpunten elektrische auto’s?

- Praktijkvoorbeelden van onderzoeksprogramma De duurzame stad

- Meer vakken duurzaamheid voor alle studenten

te voren bestellen. In de winter zijn er zo’n 50 tot 60 klanten, in de lente groeit dat tot ruim 100. Kosten: 5 euro. www.groentetas.nl.

De DuKoDe DuKo is een kaart waarmee je korting krijgt op duurzame producten in Utrecht. Het initiatief bestaat sinds 2012 en is van studievereniging Storm en studentenver-eniging Morgen. Met de kaart krijg je kor-ting in ruim 10 winkels – kleding, voeding en verzorging - en zo nu en dan is er een extra actie. De kaart kost slechts 1 euro en is te koop bij verschillende studiever-enigingen. www.dukostudent.nl

Groene commissiesBinnen de UU zijn er twee duurzame com-missies. Eén is opgericht door studenten uit de Universiteitsraad, één door de bestuursdienst van de UU. De commissie Duurzaamheid Utrecht bestaat uit studen-

ten en wil mensen met een duurzaam hart nader tot elkaar brengen. De studenten hebben onder meer de Groentetas nieuw leven in geblazen. Maar ze doen meer. Zo proberen ze het meer milieuvriendelijke ecofont op printers te krijgen. www.facebook.com/CDUtrechtOok de Projectgroep Duurzaamheid heeft een platformfunctie waar je met duur-zame initiatieven kunt aankloppen. Deze projectgroep bestaat uit medewerkers en heeft opdracht gegeven tot het oprichten van Green Office. www.uu.nl/duurzaam

De Daktuin & SureDe hele maand juni is op de bovenste par-keerlaag van de garage van de UB Uithof een Daktuin waar je kan eten, drinken, chil-len en mensen ontmoeten. Daktuin Utrecht is een initiatief van de jonge sociale onder-nemers van Stichting Soon. Zij willen men-sen met een sociaal en duurzaam hart bij elkaar brengen. Gewoon door ze een plek te bieden op het dak. De Daktuin is ook het centrale punt voor de Sure 2013 (Sustaina-ble Innovation in the Utrecht Region) van 17 tot en met 21 juni. www.sure2013.nl

dE GROENE PUNTEN

Magazine juni 2013


T E KS T: GW ENDA K NOBEL

A R T IS T IMp RE S SIONS: EC T OR HOOGS TA D

A RCHI T EC T EN

Duurzaamheid komt met de jaren. De ontwerpen van de drie nieuwe panden in de zogeheten Noordwesthoek in De Uithof stralen dit uit. De gebouwen zijn voor de medewerkers en studenten van de faculteiten Geowetenschappen en Bèta en onderzoeksinstituten TNO en Deltares. Allen doen onderzoek op het vlak van duurzaamheid.

Hoe duurzaam is de nieuwbouw?Het Gemeenschappelijk Milieu Labora-torium (GML) moet begin 2014 klaar zijn. Bureau Rau van architect Thomas Rau – nummer 18 in Trouws duurzame top 100 - tekent voor het ontwerp.Het onderwijsgebouw van Joost Ector van Ector Hoogstad Architecten volgt de crite-ria voor het predicaat Very Good van Breeam. Breeam-eisen zeggen iets over de duurzaamheid van een gebouw. Het pand is bestemd voor de circa 8000 bèta- en de 3600 geostudenten.De nieuwe Geotoren moet bij oplevering in 2016 het Breeam-stempel Excellent

krijgen. In deze toren komen de ongeveer 600 medewerkers van de Geofaculteit te werken plus medewerkers van TNO.

Waarom is niet elk gebouw even duurzaam?Dries Berendsen, directeur Vastgoed & Campus: “Feitelijk is er geen verschil in ambitie. Maar een laboratorium met zijn specifieke eigenschappen en een onder-wijsgebouw met collegezalen moeten ook voldoen aan allerlei veiligheidsnormen. Je zou kunnen zeggen dat het niet eerlijk is om zulke verschillende gebouwen langs de-zelfde criteria te leggen als de Geotoren.”Er zijn meer duurzame punten die je tegen

elkaar moet afwegen, zegt Berendsen. Geld speelt hierin niet eens de grootste rol. “Je loopt tegen grenzen aan. Zo is een Breeam-criterium de oppervlakte van de grond die een pand inneemt. Een ander criterium is het bouwmateriaal. Met houtskeletbouw scoor je meer punten dan met een betonnen skelet, maar je kan geen pand van negen verdiepingen maken met een houten skelet. Beton is wel weer duurzaam als je kijkt hoe lang dat een betonnen gebouw kan blijven staan.”

Is de nieuwbouw energiezuiniger?Alle gebouwen in de Noordwesthoek worden aangesloten op de zogeheten

Grenzen aan duurzaam bouweni N d U B i O

Het nieuwe onderwijsgebouw voor bèta- en geostudenten

33

De term duurzaam heeft iets

positiefs. Maar wat betekent

die eigenlijk? Bij producten

is het een aanduiding van

de grote bestendigheid van

het product zelf. Duurzame

dakgoten gaan langer mee

dan gewone. De term kan

ook slaan op de mate waarin

grondstoffen ook in de toe-

komst beschikbaar zullen zijn.

Windenergie is duurzamer dan

kolenenergie, omdat wind niet

opraakt en kolen wel. En bij

producten zoals bijvoorbeeld

afwasmiddelen, slaat de term

juist op de snelle afbreekbaar-

heid waardoor het milieu niet

blijvend belast wordt.

Dat zijn wel veel verschil-

lende betekenissen voor één

bijvoeglijk naamwoord. Is dat

erg? Nee, dat overkomt meer

bijvoeglijke naamwoorden.

Neem sportief. Dat betekent

in een sportieve wedstrijd iets

heel anders dan in een sportief

jasje. Of blind: een blinde man

kan niet zien, maar een blinde

muur heeft geen ramen.

Dat woorden een ruime beteke-

nis hebben, is normaal. Pas

in - en door – de combinatie

met andere woorden wordt een

preciezere betekenis geacti-

veerd. Die basale, ruime bete-

kenis van duurzaam is dan iets

als ‘het milieu en de natuurlijke

hulpbronnen zo min mogelijk

belastend’.

Als spullen lang meegaan,

betekent dat minder afbreken

en vervangen, en dus doen zij

een minder groot beroep op

energie en grondstoffen. Als

materiaal na gebruik snel en

automatisch afbreekbaar is,

kost dat ook minder energie en

wordt het milieu minder belast.

Is er dan helemaal niets tégen

duurzaam? Dat is ook niet het

geval. Je hebt ook duurzame

hamburgers en duurzame

vakanties. In die gevallen

worden producten duurzaam

genoemd, omdat ze gemaakt

worden door organisaties die

zeggen aandacht te geven aan

het milieu. Zo is het voorstel-

baar dat de keten die duurza-

me hamburgers verkoopt meer

gebruik maakt van bakfietsen

dan de concurrenten. En dat

op het kantoor van de reisor-

ganisator de verwarming een

graadje lager staat. Er is dus

wel een verband, maar dat is

nogal indirect en minder con-

troleerbaar. Dat maakt duur-

zaam geschikt voor handige

jongens.

Het is alleen de vraag of je

dergelijke greenwashings-

praktijken kunt ondervangen

door duurzaam te vervangen

door een andere aanduiding,

bijvoorbeeld volhoudbaar of

milieuvriendelijk. Dergelijke

woorden hebben altijd een ei-

gen gevoelswaarde. Bovendien

kost het veel inspanning om

de verandering breed doorge-

voerd te krijgen. Het belang-

rijkste bezwaar is wel dat je

erop kunt wachten dat ook die

nieuwe aanduiding om com-

merciële redenen misbruikt zal

worden. In dat opzicht lijkt het

probleem op de vruchteloze

zoektocht naar een onbelaste

aanduiding voor immigran-

ten. Nee, dan kunnen we

beter duurzaam handhaven en

proberen het zo verantwoord

mogelijk te gebruiken.

Frank Jansen is docent-onder-

zoeker bij Communicatiekunde

van de opleiding Nederlands.

Ten minste houdbaar tot

C O L U M N

FO

TO

: A

NN

EM

AR

IE S

INT

JA

GO

warmte-koude opslag: de panden worden verwarmd en gekoeld door middel van warmte-koude opslag. Dat mag je als duurzame energie zien, zegt Michiel Scherrenburg van de UU-taakgroep Energie. Warmte-koude opslag is een gesloten systeem. In- en onder alle panden lopen leidingen waardoor water wordt gepompt. In de zomer wordt het water onder invloed van zon en luchttemperatuur opgewarmd. Dit water wordt vervolgens op een paar plaatsen in de bodem opgeslagen, in de winter weer opgepompt en door de lei-dingen gestuurd om de panden te verwar-men. Het water dat daardoor weer afkoelt, wordt vervolgens op een andere plek in de bodem opgeslagen om in de zomer de panden weer te koelen. (Zie schema’ s)Het warme water heeft ongeveer een tem-

peratuur van 18 graden en moet op heel koude dagen wel extra worden verwarmd. Het oppompen en opwarmen kost gas en energie, maar een deel van de energie in deze hoek van De Uithof wordt opgewekt door de zonnepanelen op het dak van het nieuwe onderwijsgebouw.

Is er aandacht voor een duurzame inrichting? “In de Geotoren komen kamers waar je een raampje kan openzetten”, legt Paul Vrijbergen uit. Hij houdt zich namens de Geo’s intensief bezig met de drie bouw-projecten. “Medewerkers vinden dat fijn én het is een pluspunt in Breeam. Maar de verplichte luchtafzuiging kan daardoor van streek raken en meer energie gaan gebruiken.”Ook op dit vlak moeten dus duurzame keu-

zes tegen elkaar worden afgewogen. Net als bij de inrichting. Zo krijgt de entree van het onderwijsgebouw een hardstenen vloer. “Daarvoor is gehakt in een berg. Niet heel duurzaam. Anderzijds blijft die vloer wel eeuwig goed en dat is belangrijk als er vanaf september 2014 duizenden studenten per dag overheen lopen.”Qua meubilair wordt het duurzame prin-cipe van hergebruik gevolgd. Vrijbergen: “Wat goed is verhuisd mee. Is er geen plaats meer voor, dan worden de goede spullen verkocht.” Eventueel nieuw meu-bilair is cradle to cradle proof, zegt Vrijber-gen. Dit zijn producten die duurzaam zijn gemaakt en te recyclen zijn. “Daarnaast maken we gebruik van moderne technieken om de panden duurzamer te maken: denk aan verlichting die zichzelf uitschakelt of kranen met een aan- en uitsensor.” ■

Magazine juni 2013


herman Wijffels, deeltijd hoogleraar duurzame Veranderingen

deugd: Ik ben 71 jaar en ik zet me al een zeer groot deel van mijn wer-kend leven in om de transitie naar duurzaam leven actief te promoten.

Ondeugd: Ik heb een auto die op benzine rijdt. Ik wacht op het moment dat mijn favoriete merk een elektrische auto op de markt brengt die een voldoende actieradius heeft.


35

Herman Wijffels (71) van het Utrecht Sustainability Institute weet nog precies wanneer hij besloot om duurzamer te gaan leven. Dat was na lezing van het Brundtland-Rapport dat in 1987 uitkwam en officieel de titel Our common future draagt. Hierin wordt voor het eerst een oproep gedaan voor duurzame ontwikkeling: je moet niet achteraf problemen repareren, maar voorkomen dat er problemen ontstaan. “Dat heeft bij mij behoorlijk wat bewustzijn gewekt.”Maar duurzaam leven, waarom zouden we? “Het antwoord is simpel”, zegt hij. “De wijze waarop de 7 miljard mensen op deze aarde voorzien in hun behoeften, is niet houdbaar op de lange termijn. We jagen de grondstoffen er doorheen in deze wegwerp-maatschappij. De natuurlijke hulpbronnen worden overbelast. Daarnaast vervuilen we de zee, stoten te veel broeikasgassen uit, tasten de biodiversiteit aan. Kortom: we slaan gaten in het web of life. We vernietigen de basis van het leven zelf.” Gelukkig worden steeds meer mensen hiervan bewust, zegt hij. En bewustwording is de eerste stap naar een ander leven. “De voorlopers in de maatschappij zijn al volop bezig. Er wordt veel kennis verzameld, technologie ontwikkeld en in de praktijk stap-pen gezet. Een paar jaar geleden was de term ‘circulaire econo-mie’ nog onbekend. Nu weten veel mensen dat die term staat voor het hergebruiken van bijvoorbeeld producten en grondstof-fen. Ook zie je dat veel mensen bezig zijn met duurzame energie.”Nu is het tijd voor de volgende ronde in maatschappelijke ontwik-keling, zegt Wijffels. “We moeten onze samenleving in alle as-

‘De jeugd wil de wereld niet verzieken’De utrechtse hoogleraar Duurzame veranderingen herman Wijf fels heef t hoop voor de toekomst. over 30 jaar is het leven een “stuk houdbaarder”. We gebruiken minder energie en hergebruiken grondstof fen. “ik weet het nagenoeg zeker.”

T EKS T: GW ENDA K NOBEL I FOTO: I VA R pEL

pecten opnieuw inrichten en op alle fronten duurzaam maken. En dan gaat het over meer dan het milieu en de circulaire ketens van producten. De gezondheidszorg moet op de schop: we moeten voorkomen dat we ziek worden. Op het vlak van de sociale zeker-heid moeten we investeren in mensen zodat ze de vernieuwing tot stand kunnen brengen.”De universiteit speelt daar een grote rol in, zegt Wijffels. “Die staat ten dienste van de samenleving. Ze heeft een taak jonge mensen te equiperen om in de vernieuwingsslag een rol te spe-len. Dat moet via het onderwijs. Onderzoek moet er voor zorgen om met kennis en technologie die vernieuwing te realiseren.”Zijn jongeren wel te porren voor een duurzame verandering? “Ja, ik vind van wel. Ik maak me meer zorgen over de veertigers en vijftigers. Zij zijn gewend geraakt aan hun huidige manier van leven. Ze zijn georiënteerd op het hebben van spullen en de be-langen die daaraan zijn verknoopt zoals fossiele brandstof. Voor mensen jonger dan 30, zijn sommige dingen zoals auto’s tamelijk vanzelfsprekend. Zij willen daar wel in rijden, maar hoeven er geen te bezitten. Jongeren leven bovendien in andere, nieuwe netwerken. De nieuwe media maakt ze van nature meer geschikt om in een duurzame samenleving te werken. De jeugd wil de wereld niet verzieken.”De huidige crisis is een perfecte voedingsbodem voor verande-ring, vindt Wijffels. “Het is een goede wake up call. Het bewijs dat we op een verkeerde manier bezig zijn. En niet alleen op financieel vlak. We moeten wat nieuws verzinnen. En dat hoeft niet duur te zijn. Eet minder vlees, laat spullen repareren, leg een moestuintje aan, deel spullen en als je iets koopt, koop iets wat lang meegaat. Steeds meer mensen doen dit; het is één van de redenen dat de consumptie terugloopt.” Bijkomend voordeel is dat als iedereen in de wereld in zijn eigen energie en eten kan voorzien, er twee redenen minder zijn om oorlog te voeren, zegt hij.Het is mede daarom dat de hoogleraar de toekomst optimistisch tegemoet ziet. “Over dertig jaar is de wereld een stuk houdbaar-der. Dan is meer dan de helft van de energie duurzaam, zijn de gebouwen energie-neutraal, wordt er minder gesleept met goe-deren doordat we 3D kunnen printen, en winnen we grondstoffen terug uit afgedankte producten. Ik weet het nagenoeg zeker”, zegt hij. “Het zal niet voetstoots gebeuren, er zullen altijd elementen zijn die het willen verstoren, maar we hebben geen keuze.” ■

C V H E R M A N W i J f f E L S 1 9 4 2 G E B O R E N i N i J z E N d i J K E B O E R E N z O O N E C O N O O M 1 9 8 6 V O O R z i T T E R V A N d E H O O f d d i R E C T i E V A N R A B O B A N K N E d E R L A N d 1 9 9 9 V O O R z i T T E R V A N d E S O C i A A L E C O N O M i S C H E R A A d 2 0 0 6 V O O R z i T T E R V A N d E W E R E L d B A N K 2 0 0 9 d E E LT i J d H O O G L E R A A R d U U R z A M E O N T W i K K E L i N G E N C O - V O O R z i T T E R V A N W O R L d C O N N E C T O R S , E E N d E N K T A N K V O O R E E N d U U R z A M E , V R E E d z A M E E N R E C H T V A A R d i G E W E R E L d 2 0 1 2 N U M M E R 8 i N d E d U U R z A M E T O P 1 0 0 V A N d A G d B L A d T R O U W

Magazine juni 2013

DO

OR

Yp

E D

RIE

SS

EN

3HOOG

dub magazine

Documents