DÜNYADA Kİ ÇÖLLER

• ÇÖL : Çöl, yıllık 250 mm'den az yağış alan bölgeler için kullanılan bir tabirdir. Sanılanın aksine Antartika ve Grönland'ın büyük bölümünde çöl tabirinin içine girer yani "çöl" kelimesi sadece sıcak bölgeleri değil soğuk ve kurak bölgeler için de kullanılır.

• Çöllerde yaşayan hayvanlar, çok çetin koşullarla baş etmek zorundadırlar. Su ve besin çok nadirdir, sıcaklık dramatik bir şekilde değişmektedir, kumda ve kalın kar tabakasında yürümek ve yuva kazmak zordur. Bu sorunları aşmak için çok çeşitli fizyolojik ve davranışsal uyumlar evrimleşmiştir. Sıcak çöllerde çoğu hayvan küçüktür, günün en sıcak saatlerini bitkilerin altında ya da yer altında geçirirler, gece avlanır ve besin ararlar. Kanguru faresi gibi hayvanlar, besinlerde bulunan ve metabolizma sonucu ortaya çıkardıkları su (metabolik su) ile canlılıklarını devam ettirirler.

• Çöller birer ekosistemlerdir ve çöl atmosferinin düşük nemliliği gece ve gündüz arasında çok büyük sıcaklık farklarının oluşmasına neden olur. Çöller, aldıkları yağışın miktarında büyük değişkenlik gösterebilirler. Yağışın zamanı da öngörülememektedir. Sıcak çöllerde toprakta organik madde miktarı az olmasına karşın mineraller bol miktarda bulunur. En gelişmişlerinde bile bitki örtüşü çok seyrektir ve toprak güneş ışınlarına ve rüzgara doğrudan maruz kalır.

• Dünyaca ünlü çöller, Kutuplar'ın çevresinde bulunan çöller ve

• Kuzey Afrika'daBüyük Sahra,• Güney Afrika'da Kalahari,• Asya'da Gobi,• Güney Amerika'da Atacama çölleridir. • Büyük Sahra dünyadaki en büyük çöldür.

Büyük Sahra Çölü• Fizikî Yapı

Büyük Sahra’nın fizikî yapısı düzgün olup basittir. İlk çağlarda meydana gelen sert kayalardan teşekkül etmiştir. Yatay olarak uzanan bu tabaka, daha sonraları meydana gelmiş olan kumlu topraklarla örtülüdür.

Büyük Sahra başlıca üç bölüme ayrılır: Bunlardan yüzeyde çıplak kayaların bulunduğu kısımlara "hamada"; kum ve köşeli çakıllarla kaplı kısımlara "serir"; yer yer kum tepelerinin meydana geldiği ince bir kum tabakası ile kaplanmış kısımlara da "erg" adı verilir.

• İklim

Büyük Sahra’nın iklimi tam bir kara iklimi özelliğini taşır. Sahra’nın bütününde günlük sıcaklık değişmeleri çok fazladır. Aşırı buharlaşma sebebiyle havada hemen hemen hiç nem bulunmaz. Rüzgârlar sürekli ve düzensiz eser. Pek ender rastlanan yağmurlar, şiddetli sağanaklar hâlindedir.

Gobi Çölü

• Gobi Çölü, Orta Asya'da, Moğolistan Cumhuriyetinin güneyi ve Çin'e bağlı Sin-Kiang ve Kansu eyaletlerinin yakınlarındaki bölgeleri de içine alan geniş çöl. Etrafını kayalık sıradağlar çevirmiştir

• Çölün uzunluğu 1600 km olup, genişliği 480–965 km arasında değişir.

Kalahari Çölü

Kalahari Çölü, Afrika'nın Güneyinde, 22° ile 28° Güney enlemleri, 19° ile 24° Doğu boylamları arasında yer alan yarı çöl plato alanı.

• Bölge geniş otlaklıklar, çalı ve ağaçlıklar ihtiva etmesine rağmen, yağış az olduğundan dolayı çöl denilmiştir. Bölgenin çok az bir kısmı bütün mevsimlerde çöl özelliği gösterir. Yıllık yağışlar kuzeydoğuda 600 mm'den Güneybatıda 130 mm'ye kadar değişiklik gösterir. Çok az yağış almasının sebebi, doğu doğrultusunda uzanan dağ sıralarının Hint Okyanusundan esen nemli rüzgarların etkisini azaltmasıdır.

DÜNYA ÇÖL HARİTASI

ÇÖLLERİN YÜZÖLÇÜMÜ

Sırası Çöl Yer aldığı Kıta Yüzölçümü ( km² )

1 Büyük Sahra Afrika 9.065.000

2 Arabistan Asya 1.300.000

3 Gobi Asya 1.040.000

4 Kalahari Afrika 580.000

5 Büyük Kum Avustralya 414.000

6 Arizona Amerika 370.000

7 Taklamakan Asya 320.000

8 Karakum Asya 310.000

9 Namib Afrika 310.000

10 Tarr Asya 260.000

BÜYÜK SAHRA ÇÖLÜ

GOBİ ÇÖLÜ

KALAHARİ ÇÖLÜ