DÜŞEY ELEKTRİK SONDAJ VERİLERİNİN ABAKLAR

YARDIMIYLA DEĞERLENDİRİLMESİ

Beran GürlemeKocaeli Üniversitesi

İÇERİK● Verilerin Çizimi

- Araziden elde edilen DES verilerinin logaritmik kağıt üzerine çizilmesi

● Eğrilerin Değerlendirilmesi

- Çizilen eğrilerin abaklarla çakıştırma işleminin yapılarak değerlendirilmesi

● Tabaka Parametrelerinin Saptanması

- Değerlendirilen eğrilerden, tabaka özdirenç ve derinliklerininbelirlenmesi

VERİLERİN ÇİZİMİ

VERİLERİN ÇİZİMİ● Arazide Schlumberger açılım sistemiyle arazide toplanan Düşey

Elektrik Sondaj (DES) verileri log-log kağıt üzerine çizilir.● Verileri log-log eksenlere çizmenin iki önemli sebebi vardır

- Görünür özdirenç ve açılım uzaklığının (AB/2) geniş bir aralıkta değişmesi nedeniyle çizimin olanaklı hale gelmesi ve küçük açılım değerleri için özdirenç değişimlerinin duyarlılıkla belirlenebilmesi.

- log-log eksenlere çizilen eğrinin yatay ve düşey eksenlerinde gösterilen büyüklüklerin birer sabitle çarpılmaları durumunda

eğrinin şeklinin değişmemesi sadece yerinin değişmesidir.

Çift logaritmik (log-log) eksenli kağıt örneği

VERİLERİN ÇİZİMİ

VERİLERİN ÇİZİMİ● Arazi verileri; AB/2 değeri x-eksenine, Görünür özdirenç değeri ise

y-eksenine karşılık gelecek şekilde log-log eksenli kağıt üzerine noktalar halinde çizilir.

● Eğri çakıştırma işlemini zorlaştıracağından, veriler düz çizgi olarak değil ayrı ayrı noktalar halinde çizilmelidir.

AB/2(m) Rho(ohm.m)

1 20

2 22

3 26

4 31

5 36

6 40

8 48

10 55

15 66

20 74

25 79

30 83

40 88

VERİLERİN ÇİZİMİ

AB/2(m) Rho(ohm.m)

1 20

2 22

3 26

4 31

5 36

6 40

8 48

10 55

15 66

20 74

25 79

30 83

40 88

VERİLERİN ÇİZİMİ

AB/2(m) Rho(ohm.m)

1 20

2 22

3 26

4 31

5 36

6 40

8 48

10 55

15 66

20 74

25 79

30 83

40 88

VERİLERİN ÇİZİMİ

AB/2(m) Rho(ohm.m)

1 20

2 22

3 26

4 31

5 36

6 40

8 48

10 55

15 66

20 74

25 79

30 83

40 88

VERİLERİN ÇİZİMİ

AB/2(m) Rho(ohm.m)

1 20

2 22

3 26

4 31

5 36

6 40

8 48

10 55

15 66

20 74

25 79

30 83

40 88

VERİLERİN ÇİZİMİ

AB/2(m) Rho(ohm.m)

1 20

2 22

3 26

4 31

5 36

6 40

8 48

10 55

15 66

20 74

25 79

30 83

40 88

VERİLERİN ÇİZİMİ

AB/2(m) Rho(ohm.m)

1 20

2 22

3 26

4 31

5 36

6 40

8 48

10 55

15 66

20 74

25 79

30 83

40 88

VERİLERİN ÇİZİMİ

AB/2(m) Rho(ohm.m)

1 20

2 22

3 26

4 31

5 36

6 40

8 48

10 55

15 66

20 74

25 79

30 83

40 88

VERİLERİN ÇİZİMİ

EĞRİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

AB/2(m) Gör. Özdirenç (ohm.m)

1 22 2 31 3 39 4 45 5 50 6 52 8 54 10 52 15 43 20 36 25 33 30 32 40 33 50 36 60 38 70 40 80 41 90 42 100 43

ÖRNEK DES VERİSİ

Kullanılacak Abaklar

ANA ABAK

YARDIMCI ABAK (ARTAN-ARTAN)

YARDIMCI ABAK (AZALAN-AZALAN)

YARDIMCI ABAK (ARTAN-AZALAN)

Değerlendirme işlemine başlanır…

● İlk olarak ana abak alınır.● Ana abak üzerine şeffaf

logaritmik kağıt konulur. ● Ana abakla logaritmik kağıdın

düşey çizgileri birbirine paralel olmak zorundadır.

● En küçük açılımın değerinden başlayarak, ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde gezdirilir.

EĞRİ DEĞERLENDİRME

En küçük açılımın değerinden

başlayarak, ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en

fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde gezdirilir.

En küçük açılımın değerinden

başlayarak, ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en

fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde gezdirilir.

En küçük açılımın değerinden

başlayarak, ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en

fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde gezdirilir.

DİKKAT!!!

● Ana abakla logaritmik kağıdın düşey çizgileri birbirine paralel olmak zorundadır.

DİKKAT!!!

● Ana abakla logaritmik kağıdın düşey çizgileri birbirine paralel olmak zorundadır.

En küçük açılımın değerinden

başlayarak, ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en

fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde gezdirilir.

En küçük açılımın değerinden

başlayarak, ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en

fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde gezdirilir.

En küçük açılımın değerinden

başlayarak, ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en

fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde gezdirilir.

En küçük açılımın değerinden

başlayarak, ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en

fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde gezdirilir.

En uygun çakışmayı

yakaladık…

En küçük açılımın değerinden

başlayarak, ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en

fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde gezdirilir.

Gerekli işaretlemeyi yapıyoruz…

En uygun çakışmayı yakaladıktan sonra

logaritmik kağıt üzerine ana abağın (+) olan kısmıyla,

noktaları çakıştırdığımız

eğrinin son kısmını işaretliyoruz…

Uygun yardımcı

abağı alıyoruz

EĞRİ DEĞERLENDİRME● Ana abakta işaretleme

yapıldıktan sonra uygun yardımcı abak alınır.

Yardımcı abağın

üzerine eğri yerleştirilir

Logaritmik kağıt; ana abak üzerinden

işartetlediğimiz (+) işartetiyle, yardımcı

abağın (+) işareti üstüste çakışacak

şekilde yerleştirilir.

Ana abak üzerinde çakıştırdığımız

çizginin, yardımcı abak üzerindeki

klavuz çizgisi logaritmik kağıt üzerine çizilir.

Değerlendirme işleminin ilk adımı bitti. Fakat hala çakıştırmadığımız noktalar var. O nedenle aynı işlemleri tekrar edeceğiz…

● Tekrar ana abağa geçilir. ● Ana abak üzerine şeffaf

logaritmik kağıt konulur. ● İlk adımda çakıştırdığımız

noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

EĞRİ DEĞERLENDİRME

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

İlk adımda çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz klavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

En uygun çakışmayı

yakaladık…

Gerekli işaretlemeyi yapıyoruz…

En uygun çakışmayı yakaladıktan sonra logaritmik kağıt üzerine ana abağın (+) olan kısmıyla,

noktaları çakıştırdığımız eğrinin son kısmını tekrar işaretliyoruz…

Uygun yardımcı abağı alıyoruz

EĞRİ DEĞERLENDİRME● Ana abakta işaretleme

yapıldıktan sonra tekrar uygun yardımcı abak alınır.

● Arazi verisinin ilgilenilen kısmına bakıldığında verinin tekrar artıp azaldığı görülür. Bu durumda artan azalan abak kullanılır.

Yardımcı abağın

üzerine eğri yerleştirilir

Logaritmik kağıt; bu işlem adımında ana

abak üzerinden işartetlediğimiz (+) işaretiyle, yardımcı abağın (+) işareti üstüste çakışacak

şekilde yerleştirilir.

Ana abak üzerinde çakıştırdığımız

çizginin, yardımcı abak üzerindeki

klavuz çizgisi logaritmik kağıt üzerine çizilir.

Kılavuz çizgiyi

çiziyoruz…

Değerlendirme işleminin ikinci adımı da bitti.Fakat hala çakıştırmadığımız noktalar var. O nedenle aynı işlemleri birkez daha tekrar edeceğiz…

● Tekrar ana abağa geçilir. ● Ana abak üzerine şeffaf

logaritmik kağıt konulur. ● Şimdiye kadarki

çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

EĞRİ DEĞERLENDİRME

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz kılavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz kılavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz kılavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz kılavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz kılavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz kılavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz kılavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz kılavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

DİKKAT!!!Çakışmayı ararken abak üzerindeki (+) işareti, bir önceki adımda çizmiş olduğumuz kılavuz çizgi üzerinde gezdirilerek en uygun çakışma aranmak zorundadır.

En uygun çakışmayı

yakaladık…

Şimdiye kadar çakıştırdığımız noktaları görmezden gelerek, bundan sonraki noktalar için ana abak üzerindeki herhangi bir çizgi üzerine en fazla sayıda veri noktası çakışıncaya kadar eğri ana abak üzerinde tekrar gezdirilir.

Gerekli işaretlemeyi yapıyoruz…

En uygun çakışmayı yakaladıktan sonra logaritmik kağıt üzerine ana abağın (+) olan kısmıyla, noktaları çakıştırdığımız eğrinin son kısmını

tekrar işaretliyoruz…

Uygun yardımcı abağı alıyoruz

EĞRİ DEĞERLENDİRME● Ana abakta işaretleme yapıldıktan

sonra tekrar uygun yardımcı abak alınır.

● Arazi verisinin ilgilenilen kısmına bakıldığında verinin bundan sonra arttığı görülmektedir. Bu durumda artan artan abak kullanılır.

Yardımcı abağın

üzerine eğri yerleştirilir

Logaritmik kağıt; bu işlem adımında ana abak üzerinden işartetlediğimiz (+) işaretiyle, yardımcı abağın (+) işareti üstüste çakışacak şekilde yerleştirilir.

Ana abak üzerinde çakıştırdığımız çizginin, yardımcı abak üzerindeki klavuz çizgisi logaritmik kağıt üzerine çizilir.

Klavuz çizgiyi çiziyoruz…

Bütün noktalarımız için çakışma işlemi tamamlandığına göre değerlendirme

işlemi bitmiştir…

EĞRİ DEĞERLENDİRME

Eğrideki tüm noktalar çakıştırıldığına göre tabaka parametrelerinin saptanması işlemine geçilebilir.

Değerlendirme sonucu

TABAKA PARAMETRELERİNİN SAPTANMASI

1. Tabaka …

Birinci tabakanın özdirenci ve derinliği, konulan ilk (+) işaretinin x ve y eksenlerini kestiği noktalardır…

PARAMETRELERİN SAPTANMASI

2. Tabaka …

Birinci tabakadan sonraki diğer tabakaların özdirenç değerleri yardımcı abak üzerinden çizilen çizginin asimptot olduğu noktanın y-eksenini kestiği değer olarak alınır

PARAMETRELERİN SAPTANMASI

Birinci tabakadan sonraki diğer tabakaların derinliğini bulmak için yardımcı abaklar kullanılır. 2. tabaka için işaretlediğimiz (+) işareti yardımcı abağın (+) sıyla çakıştırılır.

PARAMETRELERİN SAPTANMASI

Bir sonraki (+) işareti yardımcı abak üzerindeki düşey çizgiler yardımıyla bir önceki (+) işareti seviyesine inecek şekilde çizgi çizilir.

PARAMETRELERİN SAPTANMASI

PARAMETRELERİN SAPTANMASIÇizilen çizginin x-eksenini kestiği nokta ikinci tabakanın derinliğini verir…

Bundan sonraki tüm tabakalar için aynı işlem uygulanacaktır

…

3. Tabaka …

3. tabakalanın özdirenç değerleri yardımcı abak üzerinden çizilen çizginin asimptot olduğu noktanın y eksenini kestiği değer olarak alınır

PARAMETRELERİN SAPTANMASI

Birinci tabakadan sonraki diğer tabakaların derinliğini bulmak için yardımcı abaklar kullanılır. 3. tabaka için işaretlediğimiz (+) işareti yardımcı abağın (+) sıyla çakıştırılır.

PARAMETRELERİN SAPTANMASI

Bir sonraki (+) işareti yardımcı abak üzerindeki düşey çizgiler yardımıyla bir önceki (+) işareti seviyesine inecek şekilde çizgi çizilir.

PARAMETRELERİN SAPTANMASI

PARAMETRELERİN SAPTANMASIÇizilen çizginin x-eksenini kestiği nokta üçüncü tabakanın derinliğini verir…

Bundan sonraki tüm tabakalar için aynı işlem uygulanacaktır

…

4. Tabaka …

4. tabakalanın özdirenç değerleri yardımcı abak üzerinden çizilen çizginin asimptot olduğu noktanın y-eksenini kestiği değer olarak alınır

PARAMETRELERİN SAPTANMASI

Son tabakanın derinliğinin sonsuza gittiği kabul edilir…

PARAMETRELERİN SAPTANMASI

Değerlendirme işlemi tamamlanmıştır…

DEĞERLENDİRME SONUCU

YERALTI MODELİ