XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

Tytuł Pracy :

Dynastie królewskie

panujące w Polsce - Dynastia Piastów

Autorka : Pola Urbanek

Kategoria : Młodzik

Kod : MRKR 111

Szkolny organizator : Agata Rysz

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

1.Wstęp

2.legendy o Piastach

Lech Czech i Rus

O Popielu

O Piaście Kołodzieju

3.Minione wieki

4.Był sobie król…

5.O Piastach „ z przymrużeniem oka”

6.Co po Piastach pozostało

7.Zakończenie

8.Bibliogragia

2

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

Wstęp

Zapraszam Państwa na wędrówkę po odległej historii znanej nam tylko z

kronik, dzienników i zapisków z dawnych czasów. Historia to nie tylko

wydarzenia umiejscowione w czasie, to też opowiadania , legendy i

przypowieści związane z danym okresem dziejów. Historia jest w każdej

pamiątce, w zabytkach, w budowlach, monetach i we wszystkim co po

przodkach pozostało. Zatem chciałabym przeprowadzić Państwa po historii

najstarszej polskiej dynastii, po historii naszych przodków -Piastów...

Rola historii jest ogromna w życiu świata ,państwa czy regionu.

Rzetelna wiedza historyczna pozwala nam zrozumieć złożoność i

zróżnicowanie świata. Uczy tez tolerancji dla odmienności kulturowej i

cywilizacyjnej.

3

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

Legendy o Piastach

4

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

Legenda o Czechu, Lechu i Rusie

5

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

6

Trzej bracia-Słowianie, Czech, Lech i Rus przed wiekami, gdy w Europie dopiero powstawały państwa, wędrowali po wielkim terytorium między dwiema rzekami, z zachodu była to Odra, od wschodu Dniepr. Przemierzali wielkie połacie pól, lasów. Nie była to łatwa podróż, musieli mierzyć się z dziką przyrodą, niebezpieczną leśną zwierzyną, nie mogli się zgubić wśród leśnych kniei, kto by się zgubił, ten mógł nigdy się już nie odnaleźć. Nie byli to zwykli bracia – Czech, Lech i Rus wędrowali ze swoimi ludami, każdy z nich był wodzem plemienia i choć wędrowali razem, i szukali najlepszego miejsca, w którym mogliby osiąść, każdy z nich wiedział, że powinien samodzielnie zapewnić i sobie, i swojemu plemieniu jedyne miejsce dla niego, w którym mogłoby się rozwijać.

Łatwiej było iść im razem, wszyscy byli Słowianami, rozumieli się bardzo dobrze, ale w jednym miejscu nie mogli się zatrzymać. Wędrówka nie była łatwa, z nimi szły dzieci, ludzie starsi, którym niekiedy brakowało sił. Ani Czech, ani Lech, ani Rus nie chcieli jednak poddać się namowom niektórych i ostatecznie zakończyć wędrówkę w miejscu, które wydawało się idealne do tego, aby z nim związać dalsze swe losy. Mądrzy bracia wiedzieli, że szybka decyzja może obrócić się nie tylko przeciwko nim, ale również ludziom, za których jako wodzowie plemion byli odpowiedzialni. Czekali więc na szczególne znaki, które mogły im podpowiedzieć najwłaściwszy z możliwych wyborów.

Wędrowali więc dalej wśród szerokich pól, leśnych ostępów, pomiędzy korytami wielkich rzek, wśród pięknych jezior. Wędrówka trwała już długo i wydawało się, że nigdy nie dotrze do celu, który zresztą tak trudno było wyznaczyć. Pewnego razu bracia zatrzymali się na pięknej polanie w pobliżu jeziora. Usiedli pod prastarym, rozłożystym, wielkim dębem, było lato, żar lał się z nieba, wszyscy potrzebowali odpoczynku – chcieli dotrzeć do bezpiecznego miejsca przed wieczorem. Odpoczywali w cieniu wielkiego drzewa i rozprawiali o swej wędrówce… dookoła panował spokój, letnie popołudnie nastrajało do snu, gdy Czech, Lech i

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

Rus ułożyli się wygodnie pod chroniącym ich przed upałem dębem wśród jego rozłożystych, nieprzeliczonych gałęzi usłyszeli szelest, coraz bardziej narastał, wzmagał się i nagle ich

7

oczom ukazał się piękny, dostojny ptak, który z wyżyn swojego gniazda patrzył na nich groźnym, przenikliwym spojrzeniem.

Tak zachwycającego ptaka, dumnego i wielkiego jeszcze nie widzieli – był to orzeł biały. Bracia widzieli już podobne orły, ale nigdy tak okazałego. Lech nie mógł od niego oderwać oczu, a ptak nie zwracając już na nich uwagi i nie czując z ich strony żadnego zagrożenia zaczął rozglądać się po okolicy. Jego piękna sylwetka górowała nad koroną drzewa… Lech śledząc spojrzenie ptaka, wstał i również rozglądnął się po okolicy – rzeczywiście było na co patrzeć, nie dziwił go teraz zadumany wzrok króla przestworzy… tak, to z pewnością było królestwo białego orła, a skoro wybrał sobie tu dom, to musi to być znak, który on, Lech, doskonale czuje, na który tak długo czekał! Nie mógł się mylić – powziął postanowienie – zostanie tu wraz ze swoim ludem. Zielona dolina, żyzna gleba, gęste lasy pełne zwierzyny, jagód, grzybów, jezioro zasobne w ryby… szeroka przestrzeń nie dająca się ogarnąć spojrzeniem… pod znakiem orła Lech wybuduje osadę, gród, państwo! Lech idąc w stronę dębu, pod którym nadal odpoczywali jego bracia wiedział już wszystko, także i to, że przyszedł dla nich czas rozstania. Czech i Rus ze zrozumieniem przyjęli słowa brata, pogodzili się z jego decyzją, wiedzieli, że prędzej, czy później tak musiało się stać, a każdy z nich musi też iść swoją drogą. Czech i Rus widząc stanowczość brata, również uznali, że nie powinni już iść razem, a każdy powinien udać się własną drogą – tak będzie im łatwiej odnaleźć miejsca, w których mogliby i oni założyć swoje osady. Czech po krótkim namyśle wybrał drogę na południe, Rus, z kolei, postanowił udać się na wschód. Przyszedł dla braci czas pożegnania – nie było to łatwe, ale też cieszyli się, że cel wędrówki każdego z nich zbliża się.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

8

Teraz było im trudniej – plemiona Czecha i Rusa już same, w mniejszych grupach udać się musiały w dalszą wędrówkę, a Lech – podjąć się zupełnie nowych obowiązków – gospodarskich. Bracia pożegnali się i Lech stojąc pod wielkim dębem widział jak oddalali się od niego, nigdy już ich nie zobaczył. Czuł jednak, że nie jest sam – nie mylił się, biały orzeł patrzył na niego z wysokości swego gniazda, chyba nie był mu nieprzychylny, nie zamierzał atakować, ale po dłuższej chwili rozwinął swoje wielkie skrzydła, które załopotały ciężko nad okolicą i odleciał… Przylatywał tu potem często i widział jak dobrym gospodarzem jest Lech, pod jego rządami wybudowano piękny gród, ludzie zakładali gospodarstwa, nie cierpieli głodu, czuli się tu bezpieczni i szczęśliwi.

Lech wiedział, że dokonał dobrego wyboru! Gród stawał się coraz większy, piękniał, przybywało domostw, dookoła grodu wił się obronny mur. Gród przypominał wielkie gniazdo gościnnego orła, miejsce to nazwano Gnieznem, miało się ono w przyszłości stać pierwszą stolicą Polski, a Polacy nigdy nie zapomną o dumnym orle, który był dobrym znakiem dla Lecha – piękny biały ptak pozostanie z nami już na zawsze w naszym państwowym godle.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

9

Legenda o Popielu

Nad brzegami Gopła, w Kruszwicy, niegdyś, stał zamek, a na małej wysepce wśród fal szumiącego jeziora – wieża, do dziś dnia wody Gopła nucą w wietrzne dni i noce smutną, straszną pieśń o kruszwickim księciu, złym Popielu i jego żonie, Gerdzie… Dopuścili się wielkiej zbrodni, za którą spotkała ich sroga kara, a wymierzyły ją myszy!

Po śmierci starego, dobrego księcia Popiela na kruszwicki tron wybrano jego młodego syna, wiele lat tak naprawdę władzę w księstwie sprawowali jego wujowie, oni też, gdy młodzieniec dojrzał, wybrali mu za żonę, Niemkę, Gerdę. Młodzi od razu przypadli sobie do gustu, a szczególnie młody Popiel ukochał całym sercem swoją wybrankę. Popiel i Gerda zaczęli samodzielnie rządzić Kruszwicą, wujowie i stryjowie młodego księcia porozjeżdżali się do swoich domostw w nadziei, że młoda książęca para będzie sprawować uczciwie i sprawiedliwie rządy w Kruszwicy.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

10

Niestety, do ich uszu raz po raz dochodziły skargi ludu kruszwickiego, ciężko doświadczanego przez młodego Popiela, który zakochany w Gerdzie, spełniał wszystkie jej zachcianki, nie bacząc na liczne cierpienia, na jakie naraża mieszkańców Kruszwicy, Popiel stawał się coraz okrutniejszy, za błahe przewinienia karząc wieloletnim lochem albo nawet śmiercią, strach w ludzie kruszwickim był coraz większy, z tęsknotą wspominano rządy starszego Popiela i jego braci, a ci patrząc co się dzieje, napominali często Popiela i jego żonę, aby zmienili się i mieli baczenie na innych, na lud, za którego szczęście są odpowiedzialni.

Na nic się jednak zdały nawoływania strapionych starców, wręcz przeciwnie, mściwa i złośliwa Gerda namawiała zakochanego w niej męża do nowych bezeceństw, lud cierpiał, a oni na swym zamku wyprawiali uczty huczne, zabawy kosztowne, które tym bardziej cieszyły występną Gerdę, im więcej głodnych mieszkańców grodu o litość księcia prosiło!

Popiel zabawy w najlepsze ze swą małżonką i synami zażywał, majątek odziedziczony po ojcu trwonił, ale wciąż mu było mało, nie podobały mu się ciągłe napominania stryjów, a Gerda, po raz kolejny wysłuchując ich napomnień i skarg, w coraz większą wściekłość wpadała, w końcu znalazła sposób, aby krewnych męża na zawsze uciszyć, zaplanowała zbrodnię, wiedziała co zrobić, aby już nikt nie śmiał przeszkadzać jej, Popielowi i synom. Nie zwierzyła się ze swych niecnych planów mężowi, udając wesołą, zaproponowała, aby sprosił wszystkich wujów i stryjów na wielką ucztę i pogodził się z nimi. Popiel nie do końca wierzył w słowa żony, nigdy jeszcze nie była tak ciepła i przyjazna, czy naprawdę chciała zgody? Być może uknuła jakiś plan? Nie zastanawiał się jednak nad tym zbyt długo, przez tyle lat przyzwyczaił się, że to Gerda ostatecznie decydowała o wszystkim, zresztą… cóż mogło się stać, co mogłoby poruszyć jego zepsute do cna sumienie?

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

11

Nie minęło wiele czasu, gdy do zamku zaczęli przyjeżdżać krewni Popiela, przyjęli jego zaproszenie, chociaż nie do końca wierzyli w jego nawrócenie i chęć zmiany na lepsze, szczególnie trudno było im uwierzyć w to, że Gerda stała się miła i uczynna, gościnna, a nawet szczera?

Zasiedli do suto zastawionych stołów i ucztować zaczęli. Jadła, smakołyków, trunków wszelakich było pod dostatkiem, stoły aż uginały się od tych bogactw, wszyscy dobrze się bawili, ale Gerda często do spiżarni wychodziła, niby to doglądać pracy kucharzy i sług, tak naprawdę, jednak co innego zaprzątało jej myśl… jeszcze tylko chwila, dwie i dokona swego strasznego dzieła, niech tylko ostatni kucharz zakończy swą pracę… Gerda zwolniła sługi od obowiązków, sprawdziła, czy nikogo nie ma w kuchni, znalazła mały dzbanuszek, który wcześniej przygotowała, zatrzasnęła drzwi spiżarni i w tajemnicy przed wszystkimi z małego dzbanuszka wlała kilka kropli do miodu, którym tej nocy gości raczyła…

Wujowie Popiela nie mogli uwierzyć, gdy zobaczyli wesołą Gerdę usługującą im, a ona do każdego kielicha zatrutego miodu dolewała… Zobaczył Popiel, że coś niedobrego dziać się zaczyna z jego gośćmi, kto tylko kielich miodu wychylił, na twarzy się zmieniał, a grymas bólu nie pozwalał mu mówić… Pojął w jednej chwili co się stało, było już jednak po toaście i za późno, by bieg zdarzeń odwrócić! Gerda nie na darmo wujów do zamku sprosiła… była to ostatnia uczta w ich życiu. W męczarniach konali jeden za drugim, a najstarszy, zanim ducha wyzionął – wymówił słowa klątwy, którą rzucił na całe plemię Popiela.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

12

Przerażony książę nie zapamiętał tego, co z ust umierającego wuja usłyszał, poddał się woli Gerdy i wraz z nią zaczął się pozbywać ciał, które wraz z synami jedno po drugim do wód Gopła pod osłoną nocy wrzucali…

Cisza nastała na zamku, tylko wody Gopła złowrogo szumiały, złowrogo dla Popiela i Gerdy, nie wiedzieli, że sami sobie straszny los szykują!

Nie minęło wiele czasu, kiedy w całym księstwie zalęgły się nieprzeliczone stada myszy, ludzie opowiadali sobie, że wychodzą tysiącami z wód jeziora. Nikt nie mógł w to uwierzyć, ale tak właśnie było! Myszy całymi korowodami wychodziły z wody i biegły w stronę zamku, nie było komnaty, nie było ani jednego schodka w całym zamku, na którym by się nie pojawiły, a ich pisk odbijał się w wodach Gopła. Popiel z Gerdą, przerażeni, zaczęli myśleć o ucieczce – przypomnieli sobie o wysokiej wieży stojącej na wysepce, wzięli swych synów i popłynęli ku niej.

Wielkie było ich szczęście, gdy znaleźli się na samym szczycie wieży, której mury ciężkie i twarde, od wszelkiego zła mogły ich uchronić, zapomniał jednak Popiel o klątwie – jej wyroki musiały się spełnić! Pisk myszy niósł się po wodach jeziora, myszy płynęły za księciem i jego rodziną, jakież było zdumienie Popiela, gdy zobaczył tysiące, może miliony myszy, które wchodziły już na wieżę… Niewiele miał czasu na strach, w jednej chwili myszy dostały się do wnętrza wieży i zjadły Popiela, Gerdę i ich synów, po Popielu została tylko korona, którą znalazł jeden z młodzieńców wysłanych przez mieszkańców księstwa na zwiady…

Zrozumiał co się stało, wrócił szybko do grodu i obwieścił jego mieszkańcom, że nie muszą się już bać Popiela, ani jego złej żony.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

13

Legenda o Piaście Kołodzieju

Niedaleko grodu księcia Popiela mieszkał Piast ze swoją żoną Rzepichą i dziećmi. Piast był kołodziejem, człowiekiem bardzo pracowitym, każdego dnia składał drewniane koła do wozów, nie narzekał na brak zajęcia, jego żona opiekowała się dziećmi, wiele pracy miała i w domu, i na przydomowym poletku, chociaż oboje z Piastem byli ludźmi pracowitymi w domu nie przelewało się, ale też ani oni, ani dzieci nie znali głodu, Rzepicha dokładała starań, aby nikomu niczego, na co dzień nie brakowało, żyli skromnie, ale w szczęściu i spokoju.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

14

Najstarszy synek Rzepichy i Piasta miał już niemal siedem lat – małżonkowie jednocześnie ze szczęściem, ale też z troską oczekiwali dnia, w którym ukończy siedem lat. W okolicach Kruszwicy panował zwyczaj, któremu wszyscy się podporządkowywali od pokoleń, – gdy chłopiec kończył siedem lat przechodził pod opiekę ojca, to ojciec w głównej mierze od tego czasu odpowiadał za jego wychowanie, musiał go nauczyć wszystkich czynności, które kiedyś, w przyszłości, gdy stanie się już dorosły, mogły okazać się niezbędne. W dniu siódmych urodzin chłopca odbywała się uroczystość postrzyżyn – była to nie tylko uroczystość rodzinna, w tym dniu świętowała cała okolica, rodzice siedmioletnich chłopców musieli, zatem długo przygotowywać się do tej uroczystości – odpowiednie ugoszczenie tak wielu osób niejednokrotnie przekraczało możliwości skromnych rodzin, zorganizowanie pięknych postrzyżyn było jednak marzeniem wszystkich, którzy mieli małych synów, dlatego na długo przed dniem siódmych urodzin dziecka w domowych spiżarniach gromadzono wielkie zapasy jadła i napojów. Rzepicha niemal codziennie patrzyła na zasoby swojej spiżarni, doglądała domowego ogródka, uprawiała warzywa, Piast, gdy tylko skończył swoje kołodziejskie prace wybierał się z dziećmi do lasu, który dawał im obfitość różnych jagód i grzybów. Zapasy w domu Rzepichy i Piasta rosły, ale gospodarze wciąż nie byli zadowoleni. Spiżarnia nie była tak dostatnia, jak chcieli, tymczasem dzień siódmych urodzin chłopca zbliżał się coraz szybciej. Nie tylko Rzepicha z Piastem, ale również sam chłopiec starał się na tyle ile mógł wspomóc rodziców – łowił ryby w pobliskiej rzece i szło mu to całkiem dobrze, wybierał miód z leśnych barci… był bardzo zwinnym i mądrym dzieckiem. Wreszcie Rzepicha z Piastem postanowili, że czas podjąć ostateczne przygotowania do uroczystości, zaprosili gości z całej okolicy i w końcu nastał tak długo wyczekiwany dzień – dzień uroczystych postrzyżyn ich siedmioletniego synka. Nie tylko Rzepicha i Piast byli przejęci, sam chłopiec patrząc na tłumy przybyłych ludzi, którzy przyglądali się mu z uśmiechem i gratulowali rodzicom ślicznego, zdrowego dziecka, które tak szybko rośnie – nieco onieśmielony, czuł jednak, że w jego życiu stanie się coś bardzo ważnego. Nie przypuszczał, że postrzyżyny, do których i jego rodzice, i on sam przygotowywali się tak długo, o czym myślał nieustannie w ciągu ostatnich miesięcy wcale nie będą najważniejszym wydarzeniem tego świątecznego dnia…

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

15

Tuż obok domu Piasta i Rzepichy, gdzie trwała w najlepsze wesoła zabawa, biesiadnicy zauważyli przechodzących wędrowców. Widać – przyprowadzić ich tu musiał gwar i wesołe pieśni, które z domu Piasta rozchodziły się na całą okolicę. Ktoś z gości zwrócił uwagę Piasta na wędrowców przechodzących obok jego domu, choć i on, i Rzepicha obawiali się, czy starczy im zapasów w spiżarni, aby niczego na stołach nie zabrakło, postanowili zaprosić ich na ucztę. Goście z wielką chęcią przystali na to zaproszenie, widać, znali tutejsze obyczaje, bo gdy tylko zobaczyli kilkuletniego chłopca z płową czupryną – zrozumieli, że będą mieli honor uczestniczyć w pradawnym obrzędzie. Sam Piast też uznał, że czas już tego dokonać, wezwał synka do siebie, ale zanim zdecydował się przyciąć jego piękne, złote włosy popatrzył w stronę obu wędrowców, coś w ich spojrzeniach podpowiedziało mu, że ten honor powinien oddać właśnie im i poprosił swoich tajemniczych gości o to, aby to oni dokonali postrzyżyn. Wielki to był dla nich zaszczyt, ale widać – nie byli bardzo zaskoczeni tym szczególnym wyróżnieniem, tak, jakby wiedzieli, że właśnie po to do domu Rzepichy i Piasta przybyli! Przystąpili, więc do obrzędu i jasne pukle długich włosów spadły na podłogę, a gdy postrzyżyn tych dokonywali jeden z wędrowców nadał chłopcu imię – Ziemowit. Dumnym i przejętym rodzicom powiedzieli, że ich syna czeka wielka przyszłość, a i imię samego Piasta Kołodzieja będzie po wiek wieków sławne – Rzepicha z Piastem z niedowierzaniem te słowa nieznajomych wędrowców przyjęli, ale zakiełkowała w ich głowach myśl, że nie mogą oni mówić nieprawdy…, ale jak miało się to stać? Piast – prosty kołodziej i jego syn mieli zyskać sławę, a ród ich miał być wielki i znamienity? Szybciej niż mogli przypuszczać – zapowiedź wędrowców zaczęła się ziszczać, gdy po ich odejściu Rzepicha po raz kolejny zajrzała do spiżarni – nie mogła uwierzyć własnym oczom, choć uczta trwała już długo, niemal nic z zapasów nie ubyło! Widząc jak godnie i bogato przyjmuje ich Piast z Rzepichą goście z coraz większym uznaniem patrzyli na tak hojnych i mądrych gospodarzy, którym widać nie brakło mądrości, ale też chęci do pracy, żeby tak wspaniałą ucztę przygotować. Najstarsi mieszkańcy kruszwickiej ziemi zaczęli coraz głośniej zachwalać gospodarzy, ich przezorność i mądrość, i choć Piast tłumaczył im z właściwą sobie skromnością, że tak suto zastawione stoły to zasługa tajemniczych wędrowców, oni coraz bardziej przekonywali się do tego, że złego Popiela na zamku w Kruszwicy powinien zastąpić właśnie Piast!

Widać sprzyjały mu również inne siły, wyższe, a wędrowcy, którzy dokonali postrzyżyn Ziemowita nie mogli tu przybyć bez przyczyny. Sam Piast z Rzepichą też to zrozumieli i zgodzili się na to, by władać Kruszwicą, a przyszłość ich syna Ziemowita rzeczywiście okazała się wielka, od niego to właśnie wywodzić się ma pierwszy historyczny władca Polski – Mieszko I.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

16

Minione wieki

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

17

Geneza państwa polskiego, podobnie jak początki innych średniowiecznych państw słowiańskich, zawiera wiele znaków zapytania. Nie wiemy np. nic o młodzieńczych latach pierwszego historycznego władcy Polski Mieszka I. Poznajemy go już jako władcę państwa. Do niedawna spierano się, jak wyglądał proces budowania Polski. Czy nasze państwo było dziełem ludów obcych, np. wojowniczych Normanów ze Skandynawii, czy też było dziełem Słowian Zachodnich, do których zaliczali się Polacy? Wiemy już z całą pewnością, że twórcami państwa polskiego byli sami Polacy, a Mieszko I okazał się wspaniałym organizatorem i wodzem. Skutecznie podbijał kolejne ziemie (kolebką państwa była Wielkopolska, gdzie wcześniej istniało państwo Polan – stąd nazwa Polska)

W ciągu niemal 800 lat istnienia ród Piastów doczekał się dokładnie 591 przedstawicieli. Pierwsza historyczna dynastia w Polsce rządziła przez niemal 400 lat

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

18

Piastowie , to rodzima dynastia panująca w Polsce do 1370 roku, na Mazowszu do 1526 (ostatni książę Janusz III), na Górnym Śląsku do 1625, (książę cieszyński Fryderyk Wilhelm); ostatnim zaś jej przedstawicielem był zmarły w 1675 roku książę legnicko - brzeski Jerzy Wilhelm. Według KRONIKI Galla Anonima założycielem dynastii miał być legendarny Piast, a następcami byli kolejno: Siemowit, Leszek, Siemomysł i najbardziej popularny - Mieszko I. Był on najstarszym historycznym księciem polskim. Jego potomkowie zasiadali kolejno na tronie polskim. Pierwszym z nich był Bolesław I Chrobry, który swą koronacją w 1025 roku zapoczątkował monarchię. Od śmierci kolejnego panującego potomka, Bolesława III Krzywoustego (1138 roku), datuję się podział dynastii na kilka linii książąt dzielnicowych: od Władysława II wywodzi się linia śląska (wygasła w1675 roku na Jerzym Wilhelmie), od Mieszka III Starego - wielkopolska (wygasła w 1296 roku na Przemyśle II), od Kazimierza II Sprawiedliwego - małopolska, (wygasła w 1279 roku na Bolesławie V Wstydliwym), mazowiecka (wygasła w 1526 roku na Januszu II) oraz kujawska (wygasła w 1388 roku na Władysławie Białym) W zjednoczonym królestwie tron objęła linia książąt kujawskich - Władysław I Łokietek, po nim Kazimierz III Wielki, ostatni z rodu Piastów na tronie polskim. W drodze dziedziczenia przez kobiety (siostrę Kazimierza III Wielkiego - Elżbietę) i układów międzydynastycznych tron polski przeszedł w 1370 roku w ręce Andegawenów. Piastowie śląscy w XIV wieku związani z Królestwem Czeskim, uznali się jego lennikami.

Nazwa "Piastowie" na określenie dynastii pojawiła się w XII wieku w historiografii śląskiej, a spopularyzował ją w świadomości Polaków Adam Naruszewicz w XVIII wieku.

Dynastia piastowska nie rozpoczęła się dopiero z Mieszkiem, lecz sięga IX wieku . Zanim wiadomość o państwie polskim dostała się do źródeł pisanych, tworzyło się ono z pewnością przez kilka pokoleń, rosnąc na drodze podbojów sąsiednich plemion polskich przez księcia gnieźnieńskiego. Tak więc wypada zaufać kronikarzowi Gallowi i uznać za prawdziwe imiona najstarszych książąt polskich. Byli to kolejno: SIEMOWIT, LESZEK I SIEMOMYSŁ.

SIEMOWIT (ZIEMOWIT)

zmarł ok. 900 r.

19

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

LESTEK (LESZEK)

zmarł ok. 930 r.

SIEMOMYSŁ ( ZIEMOMYSŁ)

zmarł ok. 960 r.

20

Piastowie – pierwsza historyczna dynastia panująca w Polsce od ok. 960 do 1370 roku. Za jej protoplastę uchodzi na legendarny Piast, syn Chościska, chłopa (kmiecia) spod Gniezna. Syn Piasta, Siemowit, (IX wiek) został księciem Polan. Pierwszym władcą z dynastii (rodu panującego) Piastów, którego historyczność nie jest kwestionowana, był Mieszko I (zm. 992), prawnuk Siemowita.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

Był sobie król…

21

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

MIESZKO I

Życie: ok. 930 - 992 Panowanie: 960 – 992

22

Jak mówi liczne pisane ród a, Mieszko I by pierwszym historycznym w adc pa stwaą ź ł ł ł ą ń polskiego. Pochodzi z kilkupokoleniowej dynastii ksi cej, która skutecznieł ążę przechowywa a wiadomo swych pocz tków. Wed ug przekazu pierwszegoł ś ść ą ł kronikarza Galla Anonima, w adanie ksi cia poprzedzi y rz dy jego trzechł ę ł ą przodków: Siemowita, Lestka i Siemomys a, tworz ce podstawy silnej organizacjił ą pa stwowej na terenach mi dzy Odr a Wis , ze stolic w ń ę ą łą ą Gnie nie.ź Pod rz damią Mieszka przekszta ci y si one w rozleg e ksi stwo o sporym znaczeniu politycznymł ł ę ł ę w redniowiecznej Europie. Najwa niejsza by a decyzja Mieszka o przyj ciuś ż ł ę chrze cija stwa (966 rok) z r k Czechów. Poj w tym celu za on ksi niczkś ń ą ął ż ę ęż ę czesk , ą Dobraw ,ę córk znakomitego ksi cia Boles awa Srogiego. Dzi ki temuę ę ł ę umo liwi sobie nawi zanie kontaktów z papiestwem, otworzy kraj na kultur iż ł ą ł ę cywilizacj zachodni , co z kolei umocni o w adz Mieszka w pa stwie. Pomog oę ą ł ł ę ń ł równie rozwi za spraw Pomorza. ż ą ć ę Zachowane źródła pozwalają twierdzić, że Mieszko I był sprawnym politykiem, utalentowanym wodzem i charyzmatycznym władcą. Prowadził zręczne działania dyplomatyczne, zawierając sojusz wpierw z Czechami, a następnie ze Szwecją i Cesarstwem. W polityce zagranicznej kierował się przede wszystkim racją stanu, wchodząc w układy nawet ze swoimi wcześniejszymi wrogami. Synom pozostawił państwo o znacznie wyższej pozycji w Europie i przynajmniej podwojonym terytorium. Pierwszy historyczny w adca Polskił zmar 25 maja 992 roku, zosta pochowany w katedrze pozna skiej.ł ł ń

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

BOLESŁAW CHROBRY

Życie: 966 lub 967 - 1025 Panowanie: 992 – 1025

23

Pierwszy, koronowany król Polski, jako Bolesław IV urodził się ok. 967 roku. Był synem twórcy państwa polskiego, Mieszka I i czeskiej księżniczki Dobrawy. Jako siedmiolatek został oddany przez ojca na dwór cesarski w roli zakładnika - gwaranta wierności Mieszka wobec cesarza niemieckiego. Panowanie swoje Bolesław rozpoczął od wypędzenia z kraju braci: Mieszka, Świętopełka i Lamberta oraz ich matki Ody, co potwierdzają słowa niemieckiego kronikarza, Thietmara. Chcąc dorównać innym władcom chrześcijańskim, zaczął organizować wyprawy misyjne. Pierwszym wielkim osiągnięciem Chrobrego stało się utworzenie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i trzech podległych mu biskupstw - W Krakowie, we Wrocławiu i w Kołobrzegu. Utworzenie arcybiskupstwa gnieźnieńskiego potwierdziło niezależność Kościoła polskiego od Niemiec, stworzyło możliwość przeprowadzania w przyszłości koronacji królewskiej bez pomocy obcych hierarchów kościelnych. Następnym osiągnięciem Bolesława, nazywanego przyjacielem i współpracownikiem Cesarstwa, było przekazanie mu przez cesarza prawa mianowania biskupów we własnym kraju. Za czasów Bolesława Chrobrego wzmocniły się struktury państwa, powstało arcybiskupstwo gnieźnieńskie, zostały zbudowane liczne grody i fortyfikacje graniczne, wzniesiono pierwsze monumentalne katedry polskie. Za to wszystko współcześni i potomni zwali go Wielkim. Tuż przed śmiercią (1025), koronował się na pierwszego króla Polski.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

MIESZKO II LAMBERT

Życie: 990 - 1034 Panowanie: 1025 – 1034

24

Mieszko II był synem Bolesława Chrobrego i Emnildy. Mieszko II wychowywał się "pod wpływem autorytetu" Bolesława Chrobrego, przyzwyczajony do posłuszeństwa wobec monarchy, który był dla niego nie tylko ojcem, ale i niedościgłym wzorem. Mieszko był więc ukochanym synem Chrobrego, przeznaczonym do korony. Wykazywał przy tym wielkie zamiłowanie do ksiąg, zainteresowanie liturgią, znajomością łaciny i greki oraz języka niemieckiego, co można było zauważyć w swobodzie, z jaką obracał się w Niemczech. Chrobry dbał też o przekazanie synowi praktycznych umiejętności potrzebnych monarsze. Od młodości dowodził Mieszko wojskami i wygrywał bitwy. Powierzał mu też misje dyplomatyczne, z których syn potrafił się dobrze wywiązywać. W maju 1013 roku, w Merseburgu doszły do skutku zaślubiny Mieszka II z siostrzenicą Ottona III Rychez ,ą córką palatyna Renu Ezzona i siostry cesarskiej Matyldy. Pozwoliły one zacieśnić kontakty dworu polskiego z niechętnymi nowemu władcy Niemiec Henrykowi II, kołami arystokracji. Zagro enie panowaniu Mieszka II przyniós rok 1031, gdy za namow przyrodniego brataż ł ą króla - Bezpryma, na Polsk napad ksi kijowski, Jaros aw M dry. Razem z nim na naszę ł ążę ł ą kraj uderzy cesarz niemiecki, Konrad II. Zaatakowany z dwóch stron Mieszko II nie zdo ał ł ł si obroni i musia ucieka do Czech. W Czechach ksi Udalryk kaza polskiego królaę ć ł ć ążę ł uwi zi . W tym czasie w adz w Polsce przej Bezprym, który odes a cesarzowi polskieę ć ł ę ął ł ł insygnia koronacyjne. Rz dy jego nie cieszy y si uznaniem i w 1032 roku zostaą ł ę ł zamordowany. mier Bezpryma umo liwi a Mieszkowi powrót do kraju. W porozumieniu zŚ ć ż ł bratem Ottonem i za zgod Konrada II rozpocz on proces scalania i odbudowy pa stwa.ą ął ń

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

KAZIMIERZ ODNOWICIEL

Życie: 1016 - 1058 Panowanie: 1034 i ok. 1040 – 1058

25

Kazimierz urodził się w 1016 r., jako syn Mieszka II i Rychezy. W 1026 r. został oddany przez rodziców na naukę do szkoły klasztornej. Informacja ta stała się podstawą do przypuszczeń, że został zakonnikiem. Książę polski od ok. 1039. Po śmierci ojca Mieszka II (1034) prawdopodobnie wypędzony z kraju przez możnowładców, przebywał w Niemczech. W czasie jego nieobecności nastąpił rozpad państwa, wyodrębniło się Pomorze i Mazowsze, wybuchło powstanie ludowe, 1038 Brzetysław I czeski najechał i złupił ziemie polskie, wywożąc z Gniezna relikwie św. Wojciecha.Ok. 1039, po uzyskaniu pomocy zbrojnej Henryka III, zajął Małopolskę wraz z Krakowem i Wielkopolskę. W 1047, wspomagany przez księcia kijowskiego Jarosława Mądrego, odzyskał Mazowsze. Przejął zwierzchnictwo nad Pomorzem Gdańskim ok. 1048. Nie doszedł do porozumienia z księciem czeskim Brzetysławem I na zjeździe w Merseburgu w sprawie zwrotu Śląska, w związku z czym opanował tę dzielnicę siłą (ok. 1050).Zagrożony odwetowym najazdem usiłował zjednać sobie przychylność cesarza Henryka III. W 1054 na zjeździe w Kwedlinburgu uzyskał wyrok cesarski, na mocy którego Śląsk pozostał przy Polsce w zamian za roczną daninę na rzecz Czech.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

BOLESŁAW ŚMIAŁY

26

Życie: 1042 - ok. 1082Panowanie: 1058 - 1079

Nie dysponujemy zbyt licznymi informacjami na temat panowania Bolesława Śmiałego. Nie wiemy nawet, kim była i jak się nazywała jego żona. Kronikarz Gall Anonim przekazał tylko, że żyła jeszcze w 1089 r., w chwili śmierci Mieszka, jedynego syna pary królewskiej. Bolesław Śmiały objął władzę w 1058 r. Był zwany również Szczodrym, urodził się około 1042 roku. Bolesław prowadził bardzo śmiałą i radykalną politykę zagraniczną. W 1071 roku zaprzestał płacić trybut ze Śląska władcy czeskiemu. Zdenerwowany taką taktyką Bolesława, cesarz zaczął szykować się na napaść zbrojną na Polskę w 1073 roku. Do tego jednak nie doszło. Bolesław sprzymierzył się bowiem z Wieletami i Sasami, którzy razem tworzyli silną grupę przeciwko cesarstwu. Władzę w kraju sprawował od 1058 roku. Na króla został koronowany dzięki opowiedzeniu się za papieżem w sporze z cesarzem, a ceremonia miała miejsce w Boże Narodzenie 1076 roku. Bezustanne wojny prowadzone przez Bolesława Śmiałego oraz jego polityka, wywołały w kraju niezadowolenie, które przekształciło się 1079 roku w bunt. Bolesław Śmiały za zabicie krakowskiego biskupa, Stanisława, został wygnany z kraju i pozbawiony korony w 1079 roku, a władzę w kraju objął po nim jego brat, Władysław Herman. Zmarł 2 bądź 3 kwietnia 1081 roku. Miejsce pochówku zwłok jest nieznane. Podejrzewa się, że pochowany został w Tyńcu pod Krakowem.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

WŁADYSŁAW I HERMAN

Życie: ok. 1042 - 1102 Panowanie: 1079 – 1102

27

Władysław I Herman (ok. 1043-1102), syn Kazimierza I Odnowiciela, młodszy brat Bolesława II Śmiałego, książę polski od 1079.Osadzony na tronie 1079 (po wygnaniu Bolesława II Śmiałego) przez dążących do osłabienia władzy książęcej możnowładców, wśród których szczególnie duże znaczenie osiągnął palatyn książęcy Sieciech, sprawujący faktycznie autokratyczne rządy. Opozycja wysunęła przeciwko księciu jego starszego syna - Zbigniewa. Za namową Sieciecha Władysław Herman podjął walkę z opozycją i Zbigniewem, który 1093 zajął Śląsk.1098 Władysław Herman został zmuszony przez swych synów - Zbigniewa i Bolesława Krzywoustego, do usunięcia Sieciecha. Podzielił również między nich ziemie - Zbigniew otrzymał Wielkopolskę, Kujawy i ziemię łęczycko-sieradzką, Bolesław Krzywousty - Śląsk i Małopolskę - zatrzymując Mazowsze (Płock pełnił rolę stolicy) oraz ważniejsze grody w wydzielonych dzielnicach (Wrocław, Kraków, Sandomierz). Podział ten utrzymał się do 1102. W polityce zagranicznej zapewnił sobie poparcie Czech (za cenę wznowienia rocznego trybutu ze Śląska), potwierdzone ok. 1078 zawarciem małżeństwa z córką Władysława II czeskiego, Judytą. Rezygnując z dążeń do uzyskania korony, nawiązał bliskie stosunki z cesarstwem, przypieczętowane ok. 1088 małżeństwem z Judytą Marią, siostrą cesarza Henryka IV. 1090-1091 podjął nieudaną próbę podboju Pomorza Zachodniego.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

BOLESŁAW KRZYWOUSTY

Życie: 1086 - 1138 Panowanie: 1102 – 1138

28

Urodzony 20 VIII 1086 r., zmarł 28 X 1138 r.; syn Władysława I Hermana i czeskiej księżniczki Judyty; od 1102 r. książę polski; od 1103 r. żonaty z córką księcia kijowskiego Świętopełka II, Zbysławą, a potem (1113 r.) z córką hrabiego Henryka z Bergu, Salomeą. Już jako dziecko wciągnięty przez możnowładców do walki z ojcem, który zmuszony został w 1099 r. dokonać podziału państwa między Bolesława i jego starszego brata przyrodniego, Zbigniewa. Po śmierci Hermana w 1102 r. bracia podzielili między siebie ostatecznie państwo na równorzędnych zasadach, tak że Zbigniew otrzymał Wielkopolskę i Mazowsze, a Bolesław Małopolskę i Śląsk. W latach 1106-1107 doszło do konfrontacji między Bolesławem, a Zbigniewem. Krzywousty bez trudu zajął większą część kraju i został niepodzielnym władcą Polski, a Zbigniew mógł z nadania brata rządzić jedynie na Mazowszu. Zimą 1108 r. Krzywousty zaatakował jednak brata pod pretekstem nieudzielenia przez tamtego pomocy w wojnie z Pomorzanami i pokonał go, a Zbigniew udał się do Niemiec, szukając tam pomocy. W 1109 r. ruszyła na Polskę nieudana wyprawa cesarza Henryka V, a rok później Zbigniew wrócił do kraju, lecz oskarżany o chęć zamordowania brata, został przez niego oślepiony i wkrótce zmarł. Pod naciskiem duchowieństwa Bolesław odbył pokutną pielgrzymkę na Węgry i do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie. Następne lata panowania Bolesława upłynęły pod znakiem ekspansji na Pomorze Gdańskie, opanowane ostatecznie w 1119 r., i Zachodnie, zajęte w 1122 r., nie udała się natomiast próba podporządkowania Prus. W latach 1124-28 z inicjatywy Bolesława udał się dwukrotnie na Pomorze biskup Otton z Bambergu celem zorganizowania tam akcji misyjnej. Pod koniec panowania Krzywousty dążył do umocnienia swej pozycji względem Niemiec i Czech, zawierając sojusz z Danią i próbując osadzić na tronie węgierskim swego poplecznika. W latach 1132-34 Czesi dwukrotnie spustoszyli jednak Śląsk, a w 1135 r. Bolesław złożył w Merseburgu cesarzowi Lotarowi hołd i trybut z Pomorza Zachodniego i Rugii. Umierając, pozostawiał pięciu synów i chcąc zapobiec rozbiciu państwa, podzielił w swym testamencie Polskę na dziedziczne dzielnice, w tym jedną senioralną. Pochowany został w katedrze w Płocku.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

WŁADYSŁAW WYGNANIEC

Życie: 1105 - 1159 Panowanie: 1138 – 1146

29

Władysław II Wygnaniec (1105–1159), dziedziczny książę śląski, książę krakowski od 1138 r., syn Bolesława Krzywoustego i Zbysławy. W 1125 r. poślubił niemiecką księżniczkę Agnieszkę, wnuczkę cesarza Henryka IV. Po śmierci ojca, na mocy ustawy sukcesyjnej, Władysław oprócz dziedzicznego Śląska, którym władał już wcześniej otrzymał dzielnicę senioralną z Krakowem i Gnieznem wraz ze zwierzchnością nad Pomorzem. Szybko doszło do konfliktu seniora z przyrodnimi braćmi, Bolesławem Kędzierzawym i Mieszkiem Starym a także z ich matką Salomeą, (szczególnie że ta, mając opiekę nad małoletnimi synami, Henrykiem i Kazimierzem, otrzymała dożywotnio ziemię łęczycką, wydzieloną z dzielnicy senioralnej). Władysław, który dążył do obalenia testamentu ojca i przejęcia władzy w całym kraju, w 1142 r. podjął działania wojenne przeciw braciom-juniorom, korzystając z posiłków ruskich. Konflikt zaostrzył się po śmierci Salomei w 1144 r. ale i tym razem nie doszło do ostatecznego rozstrzygnięcia. Za juniorami ujął się wtedy prawdopodobnie palatyn Władysława – Piotr Włost, za co w 1145 r. spotkała go ze strony księcia okrutna kara oślepienia i obcięcia języka. Po tym wydarzeniu wielu możnych, stojących dotąd po stronie seniora, zaczęła przechodzić na stronę młodszych braci, a arcybiskup Jakub ze Żnina obłożył księcia klątwą kościelną. W tych okolicznościach Władysław, który początkowo miał przewagę i oblegał Poznań, gdzie bronili się juniorzy, ostatecznie poniósł klęskę i w 1146 r. musiał uchodzić z kraju. Schronienie znalazł na dworze króla niemieckiego Konrada III, któremu złożył hołd, prosząc o pomoc zbrojną przeciw braciom. Konrad przygotowywał się wtedy do wyprawy krzyżowej do Ziemi Świętej i nie mógł skutecznie interweniować w Polsce. Władysław Wygnaniec wziął udział w II krucjacie (1147–1149) towarzysząc Konradowi III. Po powrocie z niefortunnej wyprawy krzyżowej król niemiecki nie podejmował już sprawy Wygnańca. Dopiero w 1157 r. na Polskę wyprawił się cesarz Fryderyk I Barbarossa. Bolesław Kędzierzawy ukorzył się przed cesarzem, ale zwlekał ze zwrotem Śląska tak, że Władysław zmarł na wygnaniu w 1159 r.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

BOLESŁAW KĘDZIERZAWY

30

Życie: ok. 1122 - 1173 Panowanie: 1146 – 1173

Urodzony w 1121 lub 1122 r., zmarł 5 I 1173 r.; drugi pod względem starszeństwa syn Bolesława Krzywoustego i najstarszy syn (który dożył pełnoletności) z jego związku z córką hrabiego Bergu, Salomeą; dwukrotnie żonaty z księżniczką ruską Wierzchosławą, córką księcia nowogrodzkiego Wszewołoda (od 1136 r.), z którą miał trójkę dzieci - synów: Bolesława i Leszka oraz nieznaną z imienia córkę; a po śmierci Wierzchosławy w 1148 r. z Marią, z którą najprawdopodobniej nie miał dzieci; od 1138 r. książę mazowiecki, a od 1146 r. zwierzchni książę Polski. Testament Krzywoustego przydzielił mu władanie nad Mazowszem i Kujawami, a stolicą jego księstwa został Płock. W 1141 r. i 1145-46 stał na czele buntu juniorów przeciw Władysławowi, po jego wygnaniu w 1146 r. objął tron krakowski, jednak musiał zażegnać najazd wezwanego przez Władysława króla niemieckiego Konrada III, któremu złożył hołd i obiecał stawić się na sąd na dworze cesarskim. Konrad zmarł w 1152 r.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

MIESZKO STARY

31

Życie: ok. 1125 - 1202 Panowanie: 1173 - 1177 i ok. 1198 – 1202

Mieszko III - z racji swojego długiego życia zwany Starym - urodził się ok. 1126 roku. Był synem księcia Bolesława III Krzywoustego i jego drugiej żony Salomei, hrabianki Bergu w Szwabii. W chwili śmierci ojca (1138) Mieszko miał 12 lat. Jego młodość upłynęła na zamku w Łęczycy w pobliżu matki i w otoczeniu licznego rodzeństwa. Mieszko rządził nie tylko we własnej dzielnicy i w posiadłościach senioralnych, ale miał decydujący głos w całej Polsce. Występował jako "dux maximus", a na monetach pojawił się nawet napis "Król Polski". Mieszko odnowił też zwierzchnictwo nad Pomorzem Zachodnim. Wszystkie jego działania zmierzały do przywrócenia zachwianego autorytetu władzy monarszej. Rządy Mieszka III jako księcia zjednoczonej Polski nie trwały jednak długo. Na skutek spisku możnowładców, w 1177 roku, utracił władzę na rzecz Kazimierza. Mieszko III Stary po długich latach zmagań i walk o tron krakowski zmarł w Kaliszu 13 marca 1202 roku. Pochowany został obok syna Mieszka Mieszkowica w kolegiacie Św. Pawła Apostoła.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

32

KAZIMIERZ II SPRAWIEDLIWY

Życie: ok. 1138 - 1194 Panowanie: 1177 – 1194

Najmłodszy z synów Bolesława Krzywoustego urodził się około roku 1138, najprawdopodobniej jeszcze za życia swego ojca. Do 1145 r. pozostawał pod opieka matki, a po jej śmierci - brata Bolesława. W 1157 r., jako zakładnik, pojechał do Niemiec. Po buncie możnowładców krakowskich przeciwko Mieszkowi III objął dzielnicę krakowską jako princeps, czyli najstarszy spośród książąt. Przejęcie władzy w Krakowie wiązało się ze złamaniem zasady pryncypatu ustalonego przez Bolesława Krzywoustego. Po śmierci Leszka, syna Bolesława Kędzierzawego rozszerzył swą władzę na Mazowsze i Kujawy. Interweniował w sprawy książąt ruskich, przywracając na tron Rusi Halickiej księcia Włodzimierza (1191).Opierał swą władzę na duchowieństwie i podporządkowaniu się cesarzowi. W 1180 na zjeździe w Łęczycy zrzekł się, przysługującego dotychczas panującym, prawa zagarniania spadku po zmarłych biskupach oraz zobowiązał się do ograniczenia obciążeń nakładanych na dobra kościelne. W ostatnich latach panowania prowadził walkę z możnowładcami i Mieszkiem III o tron krakowski.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

LESZEK BIAŁY

33

Życie: 1184-1227 Panowanie: 1194-1227

Leszek Biały (1186 lub 1187-1227), syn Kazimierza Sprawiedliwego, książę sandomierski i krakowski w latach 1194-1199, 1201 i od 1202, powołany ostatecznie na tron krakowski po śmierci Mieszka Starego i usunięciu Władysława Laskonogiego.Oparcia dla swojej polityki szukał wśród duchowieństwa, w Stolicy Apostolskiej i w Kościele polskim. Poparł reformę kościelną arcybiskupa H. Kietlicza, wyrażając m.in. zgodę na pierwszy kanoniczny wybór W. Kadłubka na biskupa w Krakowie (1207), za co oficjalnie uznany został przez papieża Innocentego III księciem krakowskim. Zwolnił duchowieństwo od odpowiedzialności przed sądami świeckimi i dał klerowi prawo sądzenia ludności wsi kościelnych.W polityce zagranicznej kontynuował linię ojca, przez wiele lat angażując się w sprawy ruskie. W 1205 pokonał księcia halicko-włodzimierskiego pod Zawichostem, ale nie potrafił wykorzystać tego zwycięstwa i utracił swe wpływy na rzecz Węgrów. W celu uregulowania sprawy Pomorza zwołał zjazd książąt dzielnicowych do Gąsawy (1227), w którym uczestniczyli Władysław Laskonogi i Henryk Brodaty.W trakcie zjazdu podstępnie zabity wskutek spisku księcia pomorskiego Świętopełka. Po śmierci Leszka Białego Pomorze Gdańskie uniezależniło się, a w Polsce przestała funkcjonować zasada pryncypatu.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

34

WŁADYSŁAW LASKONOGI

Życie: 1161-1231 Panowanie:1202-1229

Władysław III Laskonogi (między 1161 a 1166-1231), najstarszy syn Mieszka III Starego, książę gnieźnieński i poznański od 1202. Dwukrotnie (1202 i 1228) panował w krakowskiej dzielnicy senioralnej. Powołany po raz pierwszy na tron krakowski, jako przeciwnik emancypacyjnych dążeń Kościoła i zwolennik wzmocnienia władzy książęcej szybko zraził do siebie możnowładców duchownych i świeckich. Wygnany z dzielnicy krakowskiej w 1202 lub 1206, wdał się 1206 w ostry spór z biskupem gnieźnieńskim H. Kietliczem. W tym samym roku rozpoczął walkę z bratankiem, Władysławem Odonicem o Wielkopolskę.Wygnani z Wielkopolski, obaj przeciwnicy znaleźli schronienie na dworze wrocławskim Henryka I Brodatego. 1208 Władysław III Laskonogi został zmuszony do wydzielenia Władysławowi Odonicowi dzielnicy z Kaliszem. 1228 powtórnie powołany na tron krakowski. Na zjeździe w Cieni (1228) potwierdził przywileje dla duchowieństwa. Nie zdołał umocnić się na tronie i w 1229 został wygnany przez możnowładców. Wypędzony z Wielkopolski przez Odonica, zmarł na Śląsku.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

35

HENRYK I BRODATY

Życie: 1165-1238 Panowanie: 1232-1238

Henryk I Brodaty (ok. 1168–1238), książę wrocławski, krakowski i wielkopolski, syn Bolesława Wysokiego, mąż Jadwigi. Po śmierci ojca, Henryk w 1201 r. objął władzę na Śląsku, który dzięki jego działalności wkrótce stał się najbogatszą dzielnicą Polski. W czasie jego rządów nastąpił rozkwit gospodarczy tych ziem. Około 1218 r. zawarł sojusz z księciem krakowskim Leszkiem Białym i Władysławem Laskonogim, księciem wielkopolskim. W latach 1222 i 1223 uczestniczył w wyprawach krzyżowych przeciw pogańskim Prusom. W czasie zjazdu w Gąsawie w 1227 r., podczas którego zamordowany został Leszek Biały, Henryk ledwo uszedł z życiem, ocalony przez jednego ze swych rycerzy. Po śmierci Leszka Białego, Henryk Brodaty podjął walkę o tron krakowski z księciem mazowieckim Konradem I. W 1228 r. Henryk Brodaty zdołał zjednoczyć większość ziem polskich, co zapoczątkowało istnienie tzw. Monarchii Henryków Śląskich.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

HENRYK II POBOŻNY

36

Życie: 1196-1241 Panowanie: 1238-1241

Książę Henryk II Pobożny urodził między 1196 a 1207 rokiem, jako trzeci syn Henryka I Brodatego i świętej Jadwigi von Andechs. Henryk stał się jedynym dziedzicem Dolnego Śląska. Henryk I Brodaty dość szybko dopuścił Pobożnego do współrządów, gdyż już od 1222 roku potwierdzał on dokumentowe nadania ojca. W latach 1229-1230 kierował kampanią mającą na celu odzyskanie i zabezpieczenie Lubusza. Natomiast w latach 1233 i 1234 aktywnie wspierał ojca w akcjach w Prusach i Wielkopolsce. Od 1234 roku Pobożny nosił tytuł księcia śląskiego i (wielko)polskiego. W 1238 roku, po śmierci ojca rozpoczął samodzielne rządy. Plany stworzenia jednolitego piastowskiego państwa legły w gruzach wraz z najazdem Mongołów w 1241 roku. 9 kwietnia doszło do bitwy pod Legnicą, która zakończyła się klęską wojsk Henryka i jego sprzymierzeńców, oraz śmiercią księcia. Ciało Henryka Pobożnego pozbawione głowy i zbroi zostało zidentyfikowane przez jego żonę.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

37

KONRAD MAZOWIECKI

Życie: 1187-1247 Panowanie: 1241-1243

Konrad I Mazowiecki młodszy syn Kazimierza II Sprawiedliwego. Po śmierci Mieszka Starego na mocy układu z bratem Leszkiem Białym w 1202 otrzymał dzielnicę składającą się z Mazowsza, Kujaw, Sieradza i Łęczycy. W latach 1229-1231 i 1241-1243 książę krakowski. Popierał arcybiskupa gnieźnieńskiego Henryka Kietlicza w jego walce przeciwko Władysławowi Laskonogiemu.Jako zwolennik Kościoła, przyczynił się do nadania duchowieństwu przywilejów, podpisując w 1210 układy w Borzykowej i w 1215 w Wolborzu. Prowadząc ekspansję na teren Prus popierał prowadzoną tam przez cystersów akcję misyjną. W 1222 uposażył biskupstwo pruskie nadając biskupowi Christianowi liczne dobra w ziemi chełmińskiej. Brał udział w krucjatach przeciw Prusom (1222, 1223). Ok. 1225-1226 sprowadził Krzyżaków do Polski, nadając im ziemię chełmińską (formalny układ z 1228), w 1228 na ziemi dobrzyńskiej osadził braci dobrzyńskich (Dobrzyński zakon).Po śmierci Leszka Białego walczył o tron krakowski. Popierał osadnictwo, szczególnie na pograniczu z Jaćwierzą, inicjował lokacje wsi i miast na swoim terenie (m.in. Płocka). Dwóm starszym synom wydzielił osobne dzielnice: Bolesławowi - sandomierską (1230-1232), siedlecką (1233), mazowiecką (1234), Kazimierzowi - kujawską (1233).

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

BOLESŁAW V WSTYDLIWY

38

Życie: 1226-1279 Panowanie: 1243-1279

Był synem Leszka Białego (zm. 1227) i ruskiej księżniczki Grzymisławy (zm. 1258). Osierocony przez ojca, wczesne dzieciństwo spędził wraz z matką uwięziony przez stryja Konrada Mazowieckiego na zamku w Czersku i Sieciechowie.Bolesław znany jest powszechnie jako mąż swojej świętej żony Kingi (Kunegundy), którą poślubił jako trzynastolatek w 1239 r. Królewna Kinga, córka Beli IV, króla Węgier, miała w momencie zamążpójścia 5 lat.Czas najazdu Mongołów (1241) Bolesław spędził na Węgrzech, skąd wrócił do Polski wezwany przez możnych krakowskich. Pokonawszy stryja Konrada w bitwie pod Suchodołami w 1243 r., objął we władanie ziemię krakowską i sandomierską. Bolesław był między innymi fundatorem kościoła św. Franciszka z Asyżu w Krakowie (1249), starał się też - bez powodzenia - o stworzenie misyjnego biskupstwa dla ziem jaćwieskich w Łukowie. Za panowania księcia 8 maja 1254 kanonizowano w Krakowie biskupa i męczennika św. Stanisława.Bolesław zasłynął wydaniem licznych przywilejów lokacyjnych: dla Bochni 1253, Krakowa 1257, Jędrzejowa 1271.Przydomek Wstydliwy (łac. Pudicus), wedle kronikarzy, zawdzięczał Bolesław skromności obyczajów i ślubom czystości, które złożył wraz z żoną.Książę Bolesław zmarł 7 grudnia 1279 r., pochowany został w krakowskim kościele Franciszkanów.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

LESZEK CZARNY

39

Życie: 1241-1288 Panowanie: 1279-1288

Leszek Czarny (1240–1288), książę łęczycko-sieradzki, a od 1279 r., krakowski, syn Kazimierza I, księcia kujawskiego i łęczycko-sieradzkiego, wnuk Konrada I Mazowieckiego. Leszek Czarny był wiernym sojusznikiem Bolesława Wstydliwego, którego popierał m.in. w walce z książętami śląskimi. Po śmierci Bolesława Wstydliwego, który zmarł bezpotomnie, zgodnie z jego testamentem, Leszek Czarny objął w 1279 roku tron krakowski. W czasie swoich rządów musiał odpierać ataki najeżdżających jego ziemie Jaćwingów, Litwinów i Tatarów. Przeciw Leszkowi występowali także możnowładcy małopolscy z wojewodą sandomierskim Januszem i biskupem Pawłem z Przemankowa na czele. Podnosząc bunt w latach 1282 i 1285 chcieli osadzić na tronie księcia mazowieckiego Konrada II. W walce z możnymi Leszek znalazł sojusznika w krakowskich mieszczanach, którzy nie wpuścili do miasta buntowników. Ostatecznie stłumił bunt korzystając z posiłków węgierskich. Za wierną postawę wobec władcy, Kraków otrzymał w 1286 r. pozwolenie na budowę murów obronnych, które rok później ocaliły miasto podczas najazdu tatarskiego. Leszek Czarny zmarł bezpotomnie w 1288 r. Przed śmiercią wyznaczył na swego następcę księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

HENRYK IV PROBUS

40

Życie: 1257/58-1290 Panowanie: 1288-1290

Henryk IV Probus, zwany Prawym (ok. 1257/1258-1290), książę wrocławski od 1270, krakowski od 1288.Syn księcia Henryka III Białego, wnuk Henryka II Pobożnego. Wychowywany na dworze czeskim pod opieką króla Przemysława Ottokara II, po śmierci którego chciał objąć rządy w Pradze jako opiekun małoletniego Wacława II.Dążył do zjednoczenia ziem polskich. Ukrócił anarchię feudalną, uporządkował skarbowość, przyczynił się do rozwoju górnictwa i kolonizacji miast. Rozszerzył granice księstwa rodowego, w 1279 wykupił od Brandenburczyków ziemię krośnieńską. W 1278 uzyskał od Rudolfa I Habsburga ziemię kłodzką w dożywocie w zamian za hołd lenny z księstwa wrocławskiego.Po sporze z Bolesławem II Rogatką podporządkował sobie jako lenno księstwo Henryka legnickiego, księstwo głogowskie, żagańskie i szprotawskie. Krytykowany za sprzyjanie wpływom niemieckim na Śląsku. Po synodzie w Łęczycy (1285) odstąpił od sporu z biskupem wrocławskim Tomaszem II, czym zyskał sobie przychylność duchowieństwa w staraniach o koronę krakowską.W 1288 wezwany przez mieszczan Krakowa wygnał stamtąd Władysława Łokietka. Przy poparciu kasztelana krakowskiego Sułka, wbrew woli rycerstwa, opanował prawie całą ziemię krakowską w latach 1288-1289.Zmarł w trakcie starań o koronę polską. Wobec braku następcy przekazał testamentem księstwo krakowskie Przemysławowi II, wrocławskie - Henrykowi III głogowskiemu, ziemię kłodzką - Wacławowi II czeskiemu.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

PRZEMYSŁ II

41

Życie: 1257-1296 Panowanie: 1295-1296

Przemysł II był księciem wielkopolski i królem polski od 1295 r. Był syn Przemysła I, który był księciem poznańskim. Po śmierci swego stryja, Bolesława Pobożnego, w 1279 roku objął rządy w całej Wielkopolsce. W roku 1282 w Kępnie zawarł układ z księciem Pomorza Gdańskiego Mściwojem II, któremu w coraz większym stopniu zagrażali brandenburczycy. Na mocy porozumienia Przemysł miał po śmierci Mściwoja odziedziczyć Pomorze Gdańskie, nastąpiło to w 1294 r. Na mocy testamentu Henryka IV Probusa, Przemysł w 1290 r. objął tron krakowski, ale już następnego roku (1291) musiał go opuścić za sprawą Wacława II czeskiego roszczącego sobie prawo do zwierzchnictwa nad całą Polską i do korony polskiej. Przemysł skupił wokół siebie niechętną królowi czeskiemu część mieszczaństwa i możnych. Bardzo dużą rolę odegrał tu arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka, wielki orędownik przywrócenia jedności Polski. Następnie, mimo, że jego władza nie wykraczała poza Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie, uzyskawszy zgodę papieża Bonifacego VIII, koronował się 26 VI 1295 r. w Gnieźnie na króla Polski. Uzyskanie korony polskiej wzmocniło autorytet Przemysła II i mogło otworzyć mu drogę do dalszych starań o zjednoczenie ziem polskich, jednak w siedem miesięcy po koronacji (II 1296), został skrytobójczo zamordowany w Rogoźnie, w wyniku spisku wielkopolskich rodów Nałęczów i Zarembów, zapewne z inspiracji margrabiów brandenburskich.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

WŁADYSŁAW ŁOKIETEK

42

Życie: 1260/1261-1333 Panowanie: 1306-1333

Władysław Łokietek urodził się ok. 1260 r. prawdopodobnie w Inowrocławiu, gdzie mieściła się główna rezydencja jego ojca Kazimierza Kujawskiego. Władysław brał już udział w rządach wespół z matką, a od 1275 r. pełnił władzę samodzielnie, rezydując w Brześciu Kujawskim (do 1288 r. reprezentował też swoich dwóch młodszych braci). W 1282 r. przyłączył do swego władztwa kasztelanię kruszwicką i radziejowską. Po śmierci przyrodniego brata, Leszka Czarnego (1288), Łokietek włączył się do walki o tron krakowski. Konfrontacja z Wacławem II zakończyła się niepowodzeniem i Władysław musiał uchodzić z kraju (1300). Jego żona Jadwiga ukrywała się jednak w Radziejowie. Do kraju wrócił w 1304 r., a władzę w Krakowie przejął po śmierci Wacława III w 1306 r. W latach 1308-1309 Łokietek utracił Pomorze wraz z ważnym grodem w Świeciu na rzecz krzyżaków. Po swojej koronacji w 1320 r. za zgodą papieża zorganizował proces polsko-krzyżacki w Inowrocławiu i Brześciu Kujawskim. Wyrok ogłoszony 10 lutego 1321 r. w kościele św. Mikołaja w Inowrocławiu uznawał w całości roszczenia polskie do Pomorza. Krzyżacy jednak zablokowali wykonanie orzeczenia. Wojnę rozpoczął w 1327 r. atakiem na sojusznika krzyżaków – księstwo płockie. W odpowiedzi Zakon uderzył na Kujawy , a działania przerwał rozejm zawarty we Włocławku. W 1328 r. Łokietek wcielił do Polski Kujawy inowrocławskie i ziemię dobrzyńską. W 1329 r. krzyżacy opanowali ziemię dobrzyńską i spalili katedrę we Włocławku. Odwetowa wyprawa Łokietka na ziemię chełmińską w 1330 r. utknęła pod Kowalewem Pomorskim. W dniu 27 września 1331 r. doszło do krwawej, ale nierozstrzygniętej konfrontacji obu stron pod Płowcami . Decydujący okazał się rok 1332, kiedy to potężna wyprawa krzyżacka zajęła całe Kujawy i po ciężkim oblężeniu stołeczny gród Łokietka – Brześć Kujawski. Król Polski nie zdołał już odpowiedzieć na ten cios. Zmarł 2 marca 1333 r. w Krakowie i tam został pochowany.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

KAZIMIERZ WIELKI

43

Życie: 1310-1370 Panowanie: 1333-1370

Kazimierz III Wielki król Polski od 1333, syn Władysława Łokietka, ostatni z dynastii Piastów. Po śmierci ojca koronował się na króla, ubiegając zgłaszającego pretensje do tronu polskiego Jana Luksemburskiego. Dążąc do utrzymania jedności i całości państwa, zagrożonego najmocniej ze strony Czech i Krzyżaków, zawarł sojusz z królem węgierskim Karolem Robertem, utrzymywał także nienaganne stosunki ze Stolicą Apostolską. W czasie swego panowania Kazimierz Wielki zjednoczył większą część ziem etnicznie polskich, doprowadził do wzmocnienia pozycji króla w państwie, m.in. poprzez wprowadzenie nowego systemu zarządzania. Przeprowadził kodyfikację praw, wydając statuty wiślickie i piotrkowskie, zreorganizował siły zbrojne, dbał o rozwój osadnictwa, wprowadził reformy pieniężne i podatkowe, zmodernizował i rozwinął kraj gospodarczo. Zadbał o rozwój nauki, m.in. w 1364 założył pierwszy w Polsce uniwersytet Akademię Krakowską.Panowanie Kazimierza Wielkiego stworzyło warunki do okrzepnięcia organizmu państwowego i dało podstawy świetności państwa polskiego w wiekach późniejszych. O roli i znaczeniu Kazimierza Wielkiego w ówczesnej Europie świadczyło powierzenie mu roli rozjemcy pomiędzy Luksemburgami i Habsburgami oraz zjazd monarchów w Krakowie w 1364. Kazimierz Wielki dążył do odzyskania Pomorza, zawierając sojusze z książętami zachodniopomorskimi i adoptując Kaźka słupskiego. Prowadził wojny o Ruś Halicką (1349-1352), w wyniku których przyłączył do Polski księstwo halickie, Lwów oraz zachodni Wołyń. Uzyskał zgodę Węgier na zatrzymanie terytoriów zdobytych na Rusi, po potwierdzeniu w 1355 prawa królów węgierskich do tronu polskiego.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

44

O Piastach

„ z przymrużeniem oka „

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

Ciekawostka na temat Piastów

45

☻*W dowód przyjaźni Mieszko I podarował cesarzowi Ottonowi III egzotyczny dar w postaci wielbłąda.

*Bolesław Chrobry był bardzo srogim władcą. Znany był z tego, że każdemu przyłapanemu na jedzeniu mięsa w okresie postu kazał wybijać zęby. Przesadnie rozumiał nakazy religijne.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

* Znaczenie Polski w czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego potwierdzały małżeństwa dynastyczne polskich księżnych. Otóż córka Mieszka, Świętosława, była żoną Eryka Zwycięskiego, króla Danii i Szwecji, a po jego śmierci wydano ją za Swena Widłobrodego, króla Danii. Natomiast siostra Mieszka, Adelajda, była żoną Gezy, twórcy państwa węgierskiego

46

*Za czasów ostatnich książąt piastowskich niezależne Mazowsze stanowiło niezły kąsek, o czym wiedział doskonale Zygmunt Stary. Żeby połączyć księstwo z Koroną, zaplanował małżeństwo dynastyczne swej córki ze starszym z dwóch dziedziców krainy i rozszerzył na obu prawo dziedziczenia tronu. Sprawa niestety skończyła się dwoma trupami i jednym solidnym stosem…

* W PRL portret Mieszka I umieszczono na przedniej stronie banknotu o nominale 2000 złotych . Banknot był w obiegu od 11 lipca 1977 do 31 grudnia 1996. W czasie denominacji (1995) z kolei wprowadzono ozdobiony portretem Mieszka I banknot 10-złotowy . Projektantem obu banknotów jest Andrzej Heidrich.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

* Spisana w latach 983-993 przez Gerharda z Augsburga hagiografii św. Udalryka (Miracula Sancti Oudalrici) zawiera legendę, według której Mieszko został raniony zatrutą strzałą i uniknął śmierci jedynie dzięki pomocy biskupa Augsburga Udalryka.

47

* W okresie międzywojennym w historiografii niemieckiej pojawiła się hipoteza, jakoby Mieszko nosił imię DagoneDagr. Tym samym miał on być wikingiem, który przejął władze w państwie Polan. Teoria ta udowadniała niezdolność Słowian do utworzenia własnego państwa. Nie miała ona jednak żadnych logicznych podstaw

*W czasie panowania Mieszka I w Polsce mieszkało mniej ludzi niż obecnie w Warszawie. Według różnych wyliczeń w kraju Mieszka mieszkało niewiele ponad milion ludzi.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

*Henryk II Pobożny (Książe śląski) .Miał aż 15 dzieci

48

*Władysław Łokietek był najstarszym królem podczas koronacji. Miał 59 lat.

*Podobno król, aby sprawdzić czy mieszczanie krakowscy są Polakami a nie niemieckimi buntownikami, którzy zorganizowali krwawą rebelię, sprawdzał czy poprawnie wymawiają słowa: soczewica, miele, młyn, koło. Od poprawnej wymowy zależało ich życie

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

49

*Władysław to najczęstsze imię władców Polski (Władysław I Herman, Władysław II Wygnaniec, Władysław III Laskonogi, Władysław Łokietek, Władysław II Jagiełło, Władysław III Warneńczyk, Władysław IV Waza)

*Jan Długosz podaje, że sercem Kazimierza Wielkiego zawładnęła Czeszka, Krystyna Rokiczanka. tak mocno, że ponoć wziął z nią ślub po dziesięciu dniach od momentu poznania (jednak nie wszystkie źródła są zgodne, co do daty zawarcia tego małżeństwa).

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

50

A na koniec o Piastach „ z przymrużeniem oka „ Piosenka Raperów z nad Wisły pod tytułem „ Mieszko I „

Po raz pierwszy na tej liścieMieszko Pierwszy oczywiście.Jeśliby się wersji trzymaćDziejopisa Anonima,Choć opartej na domysłach,Mieszko to syn Ziemomysła.Na początku z Wieletami Bijał Mieszko się masami.Potem znowuż Wolinianie Uderzyli nań z Wichmanem(Grefem i banitą saskim),Lecz położył w mig na płaskim.

…Mieszko, Mieszko! Mój koleżko! Mieszko Mieszko!

Mój koleżko!

Kiedy Hodon, ten margrabia Chciał Pomorze mu zagrabiaćPod Cedynią wlazł na szkapę I mu strasznie obił japę.Tu zasługa całkiem sporaBrata Mieszka jest - Czcibora,Co Hodona zmiótł manewrem,Gdy w bój wojów pchnął rezerwę.

…Mieszko, Mieszko…..

Kawał z Mieszka rzezimieszka…Na dębowej kiedyś ławieWyznał miłość swą Dobrawie(Że Dobrawa była Czeszka,Lud ją nazwał: "Czeszka Mieszka").

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

Kiedy miłość Mieszki trzasła, Bo Dobrawa Mieszce zgasła,

51

To zapałał był do Ody I wyprawił zaraz gody.Oda do młodości żyła W Niemczech, ale je rzuciła,Taki żar w niej Mieszko wzniecił, No i mieli troje dzieci.Co do dzieci, nie omieszkam Wspomnieć jeszcze, że syn MieszkaI Dobrawy w skrócie "Dobry", To był Bolek, znaczy Chrobry.

…Mieszko, Mieszko…

Teraz pora na laurkę,Co obejmie Mieszka córkę.Świętosława vel Sygryda,Gdy ją Mieszko za mąż wydał,Była wpierw królową szwedzką, Później duńską, a jej dzieckoTo syn Kanut, postać znana,Rzucił Anglię na kolana.Chociaż Mieszko nie miał mieszka,Orzeł z niego był, nie reszkaI do tego kawał Piasta,Choć nie Piastów protoplasta.I to wszystko, bowiem MieszkaŻycia się urwała ścieżka.Teraz skupcie się psubraty, Bo ważniejsze padną daty:960 (dziewięć, sześć, nul) - data tronu,992 (dziewięć, dziewięć, dwa) - czas zgonu.Ślub z Dobrawą - 965 (dziewięć, sześć, pięć)A chrzest Polski - 966 (dziewięć, sześć, sześć).972 (dziewięć, siedem oraz dwójka) -Pod Cedynią niezła bójka,980 (dziewięć, osiem, zero dodam) - Ślub II, Oda panna młoda.

Mieszko, Mieszko….

Jak widać polska historia jest ciekawa i bogata w różne mało znane fakty, o których ciężko znaleźć informację w podręcznikach historii.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

52

Co po Piastach pozostało…

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

53

Aby wiedza na temat dynastii Pierwszych Piastów stała się bardziej

kompletna, realna i przyswajalna należałoby wybrać się Szlakiem Piastów po

Polskich muzeach i zobaczyć pozostałości kultury tamtych czasów. Wiedza to

nie tylko informacje, to również zabytki, legendy , ciekawostki i cała

otoczka niezbędna do szerszego poznania jakże cennej historii naszych

przodków.

Do zakresu działania Muzeów z Piastów należy upowszechnianie wiedzy o

pierwszych Piastach z uwzględnieniem ich kultury i cywilizacji we

wczesnośredniowiecznej Polski oraz dziedzictwa kulturowego Wielkopolski, jako

miejsca kształtowania się polskiej państwowości, a także dziedzictwa

historycznego i kulturowego wsi wielkopolskiej, informowanie o wartościach i

treściach gromadzonych zbiorów, kształtowanie wrażliwości poznawczej i

estetycznej oraz umożliwianie korzystania ze zgromadzonych zbiorów.

Przedstawię w mej pracy tylko kilka muzeów nawiązujących do czasów

Piastów. Zapraszam do spaceru w wyobraźni i tym samym odwiedzenia

obiektów historyczno-kulturowych, które są niezapomnianym doświadczeniem

oraz świadectwem Polskości.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

54

1.Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

Wielooddziałowe muzeum prezentujące relikty kamiennej architektury pałacowej i sakralnej oraz drewnianej zabudowy wsi. Najważniejszą częścią ekspozycji są pozostałości grodu pierwszych Piastów, datowane na okres wczesnego średniowiecza.Muzeum rozpoczęło działalność 1 stycznia 1969. Powołano wtedy Rezerwat Archeologiczny na Ostrowie Lednickim dla ochrony piastowskiego dziedzictwa tego obszaru. Otrzymało ono wówczas nazwę Muzeum Początków Państwa Polskiego na Lednicy.Historia muzeum jest nieodłącznie związana z historią miejsca, które stanowi o jego pozycji. Za panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego Ostrów był jednym z głównych ośrodków obronnych i administracyjnych Polski. Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy jest jedynym w Polsce skansenem o charakterze zarazem archeologicznym, etnograficznym jak i przyrodniczym .Znajdują się tam pozostałości grodu pierwszych Piastów (pałacu, kaplicy i kościoła, otoczonych wałem obronnym) z drugiej połowy X w. Obiekty te świadczą o istnieniu już w X w. dobrze ukształtowanej państwowości polskiej, której kolebką była Wielkopolska. Można podziwiać tu architekturę sakralną i obronną oraz zabytki tzw. luksusowe z tamtych czasów.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

55

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

56

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

Muzeum Początków Państwa Polskiego Gnieźnie

57

Zbiory tego Muzeum są związane z polskim wczesnym średniowieczem oraz z historią Gniezna i okolic. Prezentowane są na wystawach: Wielkopolska Średniowiecza - wystawa w formie spektaklu trwającego 30 min; Gniezno średniowieczne - dzieje i sztuka Gniezna od X do końca XV w. Największa w Polsce kolekcja gotyckich (XV w.) dekorowanych kafli piecowych; Gniezno Nowożyte - sztuka i przemiany miasta od XVI do połowy XIX w. Kolekcja kafli nowożytnych, rzemiosło artystyczne cechów gnieźnieńskich; Oręż Wieków Minionych - militaria na ziemiach polskich od X do XVIII w. Poza szablami bojowymi i paradnymi (karabela) i bronią palną oraz wyposażeniem jeździeckim uwagę zwraca zbroja husarska z 2. połowy XVII wieku; Rzeźba Romańska w Polsce - oryginalne detale i wierne repliki najważniejszych dzieł romańskiej rzeźby architektonicznej w Polsce XII-XIII w. Piastów Malowane Dzieje - kolekcja XIX-wiecznego malarstwa historycznego obrazującego dzieje pierwszej polskiej dynastii królewskiej z rodu Piastów. Prezentowane są obrazy autorstwa m.in.: Józefa Peszki, Aleksandra Lessera, Wojciecha Gersona, Witolda Pruszkowskiego.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

58

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

59

Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu

Do stałych ekspozycji tego muzeum należą wystawy pod tytułem :„Z przeszłości i tradycji Piastów Śląskich”„Paradne zbroje i ubiór Piastów Śląskich XIII-XVII w.”„Mennictwo Piastów Śląskich”„Memoriae Piastorum Principum Silesiae”Znajdują się tu zbiory i zabytki, których zwiedzenia nie powinno zabraknąć w zwiedzaniu szlaku Dynastii Piastów.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

60

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

61

Zakończenie

Każdy z władców dynastii Piastów miał swój udział w tworzeniu i kreowaniu

państwa polskiego. Stworzyli oni solidne fundamenty dzięki którym Polska

znalazła się na międzynarodowej arenie. Państwa ościenne podczas rządów

Piastów zaczęły liczyć z naszym krajem. Wiadomo, że każda władza rządzi się

swoimi prawami , ma swoje plusy i minusy,

ale mimo wszystko działania Piastów przyniosły dużo bardzo korzyści dla

naszego kraju. Trzeba zauważyć również ,że dążyli głównie do tego by w kraju

było coraz lepiej, a poddani byli zadowoleni. Mieli na uwadze dobro państwa.

Dynastia ta chciała z Polski uczynić prawdziwe mocarstwo, posiadające

ogromne terytoria. Dzięki dynastii Piastów Polska była na równi z innymi

państwami chrześcijańskimi i liczono się z jej zdaniem . Dzieje Piastów to

ogromny fragment historii naszych przodków , który każdy polak powinien

bardzo dobrze znać. Geneza państwa polskiego nie powinna nikomu być obca.

Tak samo jak znamy mitologię greków powinniśmy znać legendy o naszych

przodkach Piastach. Historię tworzą nie tylko daty i suche fakty, ale także

ciekawostki, opowiadania i to co zostało przekazane nam drogą ustną z

pokolenia na pokolenie…

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

62

Bibliografia

http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=716

Piast Kołodziej

Piast Kołodziej – protoplasta Piastów z Kotyszków Mszczan, czyli z Koszebów-Kociewian

Piast kołodziej / rys.Grzegorz Rosiński 1976 r

http://legendy-polskie.cba.pl/?p=58

Drzewo Geneologiczne Piastów oopracował : Leszek Jan Jastrzębiec-Czajkowski

Repetytorium gimnazjalisty część humanistyczna, Małgorzata Białek i Przemysław Kowalczyk, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 2010

http://piastowie.pl.tl/Ciekawostki.htm

www.wizaż.pl

www.poczet.com

www.czywiesz.pl

www.wikipedia.pl

http://www.piast.neostrada.pl/strona3.html

"Boże Igrzysko" Normana Daviesa

„Historia-jak bajka” Mariusz Wollny

„Piastowie” Sławomir Koper

T. Biber, M. Leszczyński, POCZET WŁADCÓW POLSKI, Wydawnictwo Podsiedlik - Raniowski i Spółka, Poznań 1997.

XV EDYCJA OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU HISTORYCZNEGO „ KRĄG”

63

W. Bobiński, POLSKA TRZECH BOLESŁAWÓW, OD MIESZKA I DO BOLESŁAWA KRZYWOUSTEGO, Wydawnictwo Fundacja Büchnera,Warszawa 1992.

A. Garlicki, red. POCZET KRÓLÓW I KSIĄŻĄT POLSKICH, Czytelnik, Warszawa 1998.

P. Jasienica, POLSKA PIASTÓW, Świat Książki, Warszawa 1998.

R. Korbal, Dzieje wojska polskiego, Wydawnictwo Podsiedlik - Raniowski i Spółka, Poznań MCMXCVII.

L. Leciejewicz, (red.) MAŁY SŁOWNIK KULTURY DAWNYCH SŁOWIAN,Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.

M. Lipowska, red. POCZET KRÓLÓW I KSIĄŻĄT POLSKICH Jana Matejki, Świat Książki, Warszawa 1998.

K. Maleczyński, BOLESŁAW III KRZYWOUSTY,Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1975.

H. Samsonowicz, ŁOKIETKOWE CZASY, [W:] DZIEJE NARODU I PAŃSTWA POLSKIEGO,Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków 1989.

B. Snoch, SZKOLNY SŁOWNIK HISTORII POLSKI OD PRADZIEJÓW DO ROKU 1795, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.

J. Szablowski, "SKARBY WAWELSKIE, SKARBY KULTURY NARODOWEJ,Wydawnictwo Artystyczno - Graficzne RSW "Prasa", Kraków 1960.

K. Szczekocka - Mysłek, JASNOGÓRSKI POCZET KRÓLÓW I KSIĄŻĄTPOLSKICH, Wydawnictwo Spółdzielcze, Warszawa 1990.

64