D Ż IGA WIERTOW: D Ż IGA WIERTOW:

1886 –1954 Właściwie Dennis Arkadievitch Kaufman.

Studiował w białostockim konserwatorium muzycznym oraz medycynę w Petersburgu.

Jego młodszy brat, Michaił Kaufman był operatorem filmowym, pracował m.in. z Jeanem Vigo.

Obok twórczości filmowej Wiertow przez całe życie zajmował się pisaniem, opublikował kilkaset tekstów.

Prekursor filmu dokumentalnego i publicystycznego, wielki eksperymentator w dziedzinie montażu, kompozycji, ustawienia kamery i zdjęć trikowych.

Twórca awangardowego kierunku w filmie dokumentalnym.

Z kinem związany od 1919, początkowo montażysta, potem operator i reżyser.

Początkowo Wiertow tworzył filmy dokumentalne, z których najbardziej znana jest seria Kino-Prawda, składający się z 23 odcinków cykl 15 minutowych tygodników filmowych, dokumentujących życie porewolucyjnej Rosji.

W tym czasie Wiertow zakłada grupę Kino-Glaz (Kino-Oko), w której promuje ideę supremacji obiektywnej kamery nad subiektywnymi ułomnym ludzkim okiem. W 1922 roku członkowie grupy ogłaszają radykalny manifest, negujący rozrywkowe kino zachodnie przedstawiające wyidealizowany świat burżuazji oraz postulujący "prawdziwe" filmowanie zwykłych, prostych ludzi.

Wiertow przedstawia równie radykalną artystycznie teorię interwałów, według której przerwy między ujęciami mają równoznaczną wartość z nimi samymi.

W realizowanych w następnych latach filmach Wiertow doprowadza do mistrzostwa nowatorskie techniki montażu, dzielenia obrazu, superimpozycji, dzięki którym jest w stanie osiągnąć zadziwiające efekty specjalne.

Tak dzięki niesamowitej i wyjątkowej kooperacji filmowej awangardy oraz komunistycznej władzy powstały arcydzieła: Kino-Oko czy Człowiek z kamerą filmową.

Zmierzał do publicystycznego przekazu radzieckiej rzeczywistości w formie poetyckiego dokumentu (pojęcie "kinoprawda" przejęli na początku lat 60. Francuzi, tworząc kierunek Cinéma Vérité).

Celem Wiertowa było "chwytanie życia na gorąco" oraz montażowe przetwarzanie zarejestrowanego materiału w myśl matematycznych reguł i zasad muzycznego rytmu

Rezygnując z tradycji kina, reżyser odwołuje się do nurtu w sztuce najlepiej sobie znanego - futuryzmu. To wybór o charakterze ideologicznym, bowiem futuryści od początku opowiedzieli się za radziecką rewolucją i czynnie ją poparli. Z odmiany futuryzmu zaczerpnął kult maszyny, która traktowana była jako symbol technicznych osiągnięć współczesnej cywilizacji, rewolucjonizującej sztukę środkami przemysłowymi i przekształcającej świadomość człowieka pracy.

Wiertow osiągał publicystyczny patos, agitacyjną ostrość i plakatową agresywność.

W odróżnieniu np. od Eisensteina czy Pudowkina nie traktuje kadru jako odrębnej cząstki znaczącej. Interesuje go fakt filmowy, czyli pewna wyodrębniona całość tematyczna, a nie formalna. Filmowe fakty układa w interwały w taki sposób, aby "styki treściowe" pokrywały się z wizualnymi, tworząc "nierozerwalną i organiczną" całość podporządkowaną nadrzędnemu tematowi

Był on nieubłaganym wrogiem inscenizacji i filmu fabularnego, który uważał za wymysł estetyki burżuazyjnej. Reżyser - jego zdaniem - nie powinien ingerować w rzeczywistość, zmieniać rzeczywistości choćby samym faktem swej obecności. Dlatego materiał zbierać powinien ukradkiem, znienacka "przez w szparę w zasłonie".

Wiertow przypisywał ogromną role skojarzeniowym właściwościom montażu. Odmawiając fotografowania czegokolwiek, co nie jest autentyczną, nie zafałszowaną prawdą, uważał jednocześnie, że dzieło filmowe powstaje dopiero w procesie montażu

Człowiek z kamerą i inne filmy - poematy Wiertowa udoskonaliły montaż skojarzeniowy, zwłaszcza kreacyjny. Analizowały zjawiska życia, drobiąc je na elementy pierwsze i ponownie zbierały je w syntetyczną całość, pokazaną ze wszystkich stron, ale przez pryzmat "stwórczego" zamysłu artysty.

W muzyce obrazów, z określoną silą i przez określony czas działających na widza, stał się Wiertow jednym z pierwszych mistrzów.1 8

W kolejnych latach Wiertow wykorzystuje pojawienie się filmu dźwiękowego, eksperymentując z jego formą w filmie Entuzjazm. Film ma problemy w Rosji, podobnie jak kilka lat późniejsze Trzy pieśni o Leninie, zatrzymane przez Stalina ze względu na zbytnią gloryfikację postaci Lenina.

Po wojnie, wraz ze wzrostem zainteresowania w Rosji filmem fabularnym, Wiertow traci możliwość tworzenia i spędza ostatnie lata życia przy montażu kronik filmowych.

Filmy:

- Bitwa, 1920

- Agit-Pociąg VTSIK, 1921

- Historia Wojny, 1922

- Kino-Prawda, 1922

- Kino-Oko , 1924

- Naprzód Rosjo!, 1926

- Szósta część świata,1926

- Człowiek z kamerą filmową, 1929

- Entuzjazm, 1931

- Trzy pieśni o Leninie, 1934

- Kołysanka, 1938

KINO-OKO:

Reżyseria: Dżiga WiertowProdukcja: ZSRRRok produkcji: 1924

Scena podnoszenia flagi pionierskiej - poetyczna i patetyczna - weszła do historii sztuki filmowej jako wzór poddanego zasadom rytmu montażu (zwykłe wciągnięcie sztandaru na maszt w obozie pionierów, trwające niespełna minutę , rozbite zostało na 52 ujęcia, złożone z 16 tematów zdjęciowych.)

Niektóre epizody nie miały większego znaczenia, stanowiąc tylko eksperyment w dziedzinie montażu, ustawienia kamery i zdjęć trikowych.

"Pierwsza w świecie próba stworzenia dzieła filmowego bez udziału aktorów, dekoratorów, reżyserów, bez korzystania z atelier, dekoracji i kostiumów. Wszystkie osoby działające czynią to, co zazwyczaj robią w życiu. Prawdziwy film atakuje za pomocą kamery naszą rzeczywistość i - ukazując pełne sprzeczności warunki życia

społecznego i materialnego - rozwija tematykę twórczej pracy. (...) Kinocy idą od tworzywa do utworu filmowego (nie odwrotnie) i nie uważają za słuszne, by przy rozpoczęciu pracy przedstawiać "scenariusz". Scenariusz jako twór literackiego koncypowania zniknie w najbliższych latach całkowicie"

Ten film jest jednym z klasycznych przykładów spełnienia wiertowowskiej idei kina. Kina przeciwnego taniej fabule i sztucznej dramaturgii, opartego na artystycznej interpretacji rzeczywistości.

Tytuł oznacza obiektyw kamery, który Wiertow uważał za oko idealne, dzięki któremu świat można dostrzec w nowy, obiektywny i zarazem ekspresyjny sposób. W filmie Wiertow przedstawia dokumentalne zdjęcia życia porewolucyjnej Rosji, inscenizując tylko drobne, pomocnicze fragmenty. Widzimy młodych pionierów na wiejskim obozie, sceny z ulic i barów, nieco komunistycznej i edukacyjnej dydaktyki, sceny ze szpitala psychiatrycznego, fragment akcji pogotowia ratunkowego, zdjęcia z rzeźni.

Zdjęcia są komentowane dynamicznymi, konstruktywistycznymi w formie napisami. Kilkakrotnie Wiertow stosuje projekcje filmu od tyłu - czy to przywracając

zwierzętom w rzeźni życie, czy pokazując od końca skok z trampoliny do wody Film zmontowany jest z niezwykłą precyzją i dynamiką, kolejne sekwencje trwają

momentami ułamki sekund. Montaż buduje napięcie i znaczenia, jak w przywoływanej często, pozornie błahej scenie wsunięcia przez pionierów flagi na maszt

Fascynujący, dokumentalny zapis życia nowego, porewolucyjnego społeczeństwa.

SZÓSTA CZ Ę SC Ś WIATA:

Reżyseria: Dżiga WiertowProdukcja: ZSRRRok produkcji: 1926

Kontynuuje i rozwija temat rewolucji proletariackiej na Ukrainie Film ten wykonany został na polecenie Centrali Handlowej dla reklamowania

radzieckich towarów za granicą. Wiertow rozbudował koncepcję filmu, tworząc poemat o wielkim, bogatym, pracowitym i pokojowym kraju, rozciągającym się od tajgi po środkowo azjatyckie obszary pustynne, od wysokich gór po przestwory oceanów

JEDENASTY:

Reżyseria: Dżiga WiertowProdukcja: ZSRRRok produkcji: 1928

Ten film, podobnie jak Człowiek z kamerą, nie był tak zaangażowany ideologicznie, jak poprzednie.

Przeważały w nim eksperymenty formalne, treść zaś związana była z codziennym życiem. Minimalizuje napisy, film zaś zmontowany został na zasadzie "radiooka", a więc "z uwzględnieniem warstwy wizualnej, lecz także szumów i dźwięków"

Dynamika obrazów sugerować miała dynamikę dźwięku.

CZŁOWIEK Z KAMER Ą :

Reżyseria: Dżiga WiertowScenariusz: Dżiga Wiertow Zdjęcia: Michaił Kaufman Muzyka: Caleb Sampson, Michael Nyman, Konstantin Listow, Nigel Humberstone, Pierre Henry Produkcja: ZSRRRok produkcji: 1929

Poetycki obraz Moskwy lat 20, obserwowanej od wczesnych godzin rannych do momentów szczytu.

Setki perspektyw, doskonały montaż i wielki żywioł filmowania. Wiertow nie tylko rejestruje rzeczywistość ale tworzy ją na nowo za pomocą

wszechmocnego oka kamery. Niezwykłe rytmiczne zestawienia ujęć prowokują skojarzenia, obrazy codzienności

zderzają się z autotematycznymi zdjęciami ukazującymi proces tworzenia dzieła filmowego.

Poemat na cześć wszechpotęgi operatora filmowego, był - jak stwierdza sam jego twórca próbą stworzenia "filmu o języku filmowym, pierwszego filmu bez słów, nie wymagającego przekładu na obce języki. Jeśli w Człowieku z kamerą dominuje nie cel, ale środki, to dlatego, że jednym z zadań filmu było zaznajomić widza z tymi środkami, nie zaś ukrywać je, jak się to zwykle dzieje w innych filmach"

W tym dokumencie Wiertow realizuje w praktyce swoją teorię "kinooka". Bohaterem filmu nie jest człowiek, lecz właśnie kamera. Widz śledzi, jak operator pędzi autem przez miasto, wspina się na kominy i wisi na jadącym pociągu. Szeregi scen przerywane są sekwencjami z laboratorium i montażowni. Widzowie przeżywają powstawanie filmu.

Oficjalna krytyka radziecka piętnuje jednak jego film jako formalistyczny: Wiertow wprawdzie wirtuozersko wykorzystuje techniczne możliwości kamery filmowej, ale nie pokazuje życia codziennego ludzi.

Dokument ukazuje pracę zespołu filmowego kręcącego film o zwykłym dniu w Moskwie lat trzydziestych. W filmie zobaczymy wszystko to, co dzieje się w wielkim mieście: wizytę u fryzjera, ćwiczenia na siłowni, narodziny dziecka, mycie zębów, jeżdżące tramwaje, wypoczynek nad rzeką, imprezę w barze itp. Każdej scenie towarzyszy odważny operator kamery kładący się na torach, biegający po dachach, wskakujący z kamerą do tramwaju czy auta.