BARBARIZMAT E FASHIZMIT DHE TF MIHAJLLOVIM 329

BARBARIZMAT E FASHIZMITDHE irr HYZMEQARIT Tt TIJ MIHAJLLOVIC

Artikull i botuar n.e gazetän i popullit»

Mars 1943

Populli shqiptar e kuptoi me mir se kurre seg'do me thene liri e dhuruar nga dora fashiste; kjo lirido te thote, ne realitet, skllaverim, barbarizöm, vikti-ma, gra, pleq e gillminj te therur pa meshire nga eger-sirat me kemishe te zeze e nga hyzmeqaret e tyre,qofshin keta shqiptare, si Mustafa Kruja e Kole Biba,ose te huaj, si Mihajllovigi, Nedigi, Borisi l, Lavali2 eKuislingu3. Mizorite qö ngjane ne Kosovö e (Die u kryenprej bandave Qetnike te Mihajllovigit, ne lidhje te ngu-

1 Borisi III — mbret i Bullgarise (1918-1943). Ne vitet eLuftes sö Dyte Boterore ai e futi Bullgarine ne aleance meGjermanind hitleriane duke e bere satelite te saj.

2 Pierr Lavali kryesoi qeverine prohitleriane franceze tevishise (1942-1944).

3 Kryetar i fashisteve norvegjeze. Veproi tradhtisht perpushtimin e Norvegjise nga Gjermania hitleriane ne vitin 1940.Kryeminister i qeverise tradhtare te Norvegjise.

Emri «kuisling” ka hyre si sinonim i fjales tradhtar.

shte me fashizmin okupator, sikunder e tregon haptazidokumenti me rendesi qe u terhoq nga arkivat sekretete fashizmit, hedhin nje dritö te garte ne opinioninshqiptar, sqarojne me se miri se g'do te thote «Kosove

gliruar», e trumbetuar nga fashizmi dhe hyzmeqarettij shqiptar si dhe nga ata pseudonacionalistd e po-

litikane te falimentuar qe ende s'e kanö kuptuar karak-terin e kösaj lufte te madhe, per jetö a per vdekje,jo vetem te Shqipörise sone te dashur, por te te gjithebotes.

Barbarizmat e Kosoves, te kryera prej dores seQetnik 1.7e te Mihajllovigit ne bashkepunim te plote e-te sincierte me fashizmin italian e gjerman, s'mund t'ipershkruajme kurrö me mire se g'bön dokumenti i lart-permendur, por ne ne keto radhe do te perseritim atoqe ka thene kurdohere «Zeri i popullit» per sa i perketluftes qe behet sot, per sa i perket Shqiperise, per sai perket Kosoves.

Kush nuk ka kuptuar karakterin e kesaj lufte gji-ganteske, kush nuk ka kuptuar se bota eshte ndaredy kampe: nga njera ane fashizmi skllaverues, bashkeme kelyshet e tij, dhe, nga ana tjeter, gjithö popujtliridashes, gjithe bota e drites dhe e perparimit, ai s'kakuptuar asgje; ai person qe s'ka kuptuar ende se kjosemundje e poshtdr, qe quhet fashizem, s'ka pllakosurvetem Shqiperine, por gjithe Evropen, e qe gjithe bota

madhe, tok me Shqiperine e vogel, eshte guar nekembe per me e zhduke pörgjithmone nga faqja edheut kete murtaje, ai s'ka kuptuar asgje.

Nga kjo vendosje e problemit te kösaj lufterimtare nxjerrim kete rezultat, qe eshte i njejte per

330 ENVER HOXHA BARBARIZMAT E FASHIZMIT DHE TE MIHAJLLOVIVIT 331

te gjithe popujt e roböruar, si edhe pör popullin tone:ka njerdz qö e kanö kuptuar karakterin e kösaj lufte,ka njeröz qö s'e kanö kuptuar ende, ka edhe nje-röz qd s'duan ta kuptojnö. Kategoria e parö ka rrokurarmet dhe lufton me vendosmörinö me te madhe fa-shizmin dhe hyzmeciaröt e tij. Pör kötö kategori s'kakompromis me okupatorin dhe as me hyzmeciaröt etij, por ka luftö te pamöshirshme deri ne zhdukjen efashizmit dhe döbimin e okupatorit nga vendi ynö. Pörkategorinö e dytö, qö ende s'e ka kuptuar, öshtö de-tyra e vdo patrioti te vörtetö, patrioti te vörtetö mepunö e jo me llogje, t'i tregojö rrugön e vörtetö, qö evon vendin tone drejt indipendencös, drejt demokra-eise se vörtetd; kategoria e fundit, qö, pör fat te mirö,öshtö njö pakicö, dashje e pa dashje, bön lodrön eokupatorit.

Ne kötö luftö lirimtare gjithe botön e pörparimit,gjithö botön e roböruar na fashizmin e lidh ngushtönje gellim, njö ideal, njö luftö: lufta kundör fashizmititalian e gjerman dhe kölyshöve te tyre. Qoftö kjobot angleze, amerikane, ruse, poloneze, shqiptare, ki-neze, peruane, qofshin demokratö-socialistö, komunistöe ruajalistö, janö bashkuar, kanö vönd forcat e tyre pörte zhdukur kötö regjim skllavörues.

Nga ana tjetör, fashizmi, qoftö gjerman, qoftö ita-lian, pörpiqet te mbledhö rreth vetes gjithe kriminelöt,gjithe te poshtrit, te shiturit dhe tok me ta te zhvillojöluftön gjakatare qö shpalli dhe qö po e vazhdon meshpirt ne dhömbö, derisa te thyejö zverkun pörgjith-monö.

Nö mes te te dyja palöve luftuese öshtö hapur njö

hendek i thellö, i cili do te mbushet me körmat fa-shiste. Ndörmjet kötyre dy kampeve ndörluftuese s'kaas do te ketö, deri ne fund, asnje kompromis, asnje ma-rröveshje, asnje paqe te vevuar.

Fjala e urtö e popullit tone thotö: -Njö pör te gji-the dhe te gjithe pör njö».

Pra, te köqyrim luftön e popullit shqiptar dhe vli-rimin e atdheut tone nga thundra e okupatorit. Halliqö ka gjetur popullin shqiptar üshtü po ai hall qö kagjetur gjithe botön, dhe lufta qö bön populli shqiptaröshtö lufta qö bön gjithe bota. Lufta e popullit toneöshtö nje luftö e lidhur ngushtö me luftön qö böjnöpopujt e Anglisö, te Amerikös, te Rusisö dhe popujt egjithe vendeve te roböruara dhe s'öshtö njö luftö e izo-luar, speciale pör Shqipörinö, si duan ta paraqitin disapolitikand te falimentuar qö, pör te fshehur inaktivi-tetin e tyre, hipokrizinö e tyre, dhe pör te ruajtur po-zitat e tyre, duke parö se te gjitha argumentet e tyrepo rrözohen si fiq te kalbur, konkludojnö me köto thö-nie: «Unö shikoj interesin e Shqipörisö», sikur shqip-taröt e tjerö qö luftojnö e vriten shikojnö interesin epeshqve te detit! Kur armiku öshtd i njöjtö, problemishtrohet njösoj kudo, gjithashtu edhe ne Shqipörinötone. Armiku bön cmos pör te na shtypur, pör te naskllavöruar, pör te na shuar vdo lövizje, qö te mun-dö, ne kötö mönyrö, te forcojö frontin e tij dhete zgjatö kasaphanön dhe regjimin e tij skllavö-rues.

Po kötö pune ai bön ne Jugosllavi, ne Greqi, neFrancö, ne Poloni e gjetkö e gjetkö.

mbetet te böjnö patriotöve shqiptare? Te li-

332 ENVER HOXHA BARBARIZMAT E FASHIZMIT DHE TE MIHAJLLOVIVIT 333.

dhin duart? Te luftojne njöri-tjetrin? Te böjne kom-promis me fashizmin? Te gönjehen nga buferit siMaliq Bushati l e Merlika, qö rri prapa perdes duke upremtuar reforma?

Jo, patrioteve shqiptar u mbetet t'u bejne luftete hapet fashizmit dhe veglave te tij, se atje eshte fi-timi. Patrioteve shqiptar u mbetet te bashkohen mesinqeritet dhe jo me dollape.

Disa «politikane te famshem» arsyetojne kesisoj:Ne jemi nje vend i vogel, s'kemi se c'bejme, s'kemiforcen e Anglise e te Rusise, prandaj te lidhim duart;disa te tjere thone: Ta shohim fashizmin, ta shohimMustafa Krujen e Maliq Bushatin, por te perpiqemite fitojme nga «reformat» qe na böjne keta «buda-llenj», dhe keshtu as me pe, as te pashe, nen hundendhe mjekren e fashizmit, dhe pa derdhur gjak, for-cohemi, organizohemi. Sa per luften, le ta boje Rusiame Angline, sikur rusöt e anglezet s'jane djem te me-mave, por jane djem prej lope!

C'ngjet po te arsyetonin gjithe bota si keta «po-litikane te medhenj>›? V'ngjet sikur serbet, greket, po-laket, francezet, belget e te tjere te mendojne kösisoj?Ngjet nje gje shumö e thjeshte, qd Gjermania dheItalia fashiste e gelltit dhe Angline dhe Rusine, edheShqiperia e vogel (mund t'u vije cudi ketyre politika-neve) bellet pör jete raja e Musolinit. Pse Gjermanisei vjen festja verdalle tani? Sepse nga te kater anet pogoditet, sepse nga te kater andt po ha grushte, sepse

1 Njd nga kreret e Ballft Kombdtar, kryeminister kuislingne muajt shkurt-maj 1943.

vendet qe ka okupuar, s'jane qole, po vullkanzjarrte.

Nje per te gjithe e te gjithe per nje. Rusia, An-glia, Amerika e bejne luften me ushtri te medha, metanke e aeroplanö, por kjo s'ekskludon qe ne ta bejme.luften me atö pushken e vetme qe kemi, me ate sepa-ten qe kemi. Disa mytebere idiote vene deri aty sa.thonö se gjaku qö dshte derdhur gjer tani ketu ka vaj-tur kot, por, nga ana tjeter, u vjen rehat dhe ferkojnebarkun kur flet Ideni, Molotovi dhe Hulli per indipen-dencen tone. Luften populli shqiptar s'e ben per beriha,.por e ben per te fituar lirine, e cila nuk dhurohet. Aqsa ia ka qejfi atij rusit ose anglezit qe t'i digjen qy-tetet, aq ia ka qejfi edhe patriotit shqiptar qö t'i di-gjen shtepite ose fshatrat, miröpo kete lufte s'e kadashur populli yne, ashtu si nuk ka dashur dhe robe-rine. Lufta s'behet me trendafila dhe as me pambuk,.dhe liria s'fitohet me fjalö dhe as me kompromise, porme vuajtje e gjak. Pra, ate lufte qö ben populli shqip-tar kunder okupatorit dhe Merlikeve, Kote Bibeve ete tjerö te shitur, po atö lufte bön edhe populli jugo-sllav kunder po atij okupatori, qd na ka roberuar ne,.dhe hyzmeqareve te tij qe quhen Nedic, Hasimovic,.Pavelic i, Mihajllovic e te tjerö. Ne mes nesh e jugo-sllaveve qöndron ceshtja e Kosoves, te cildn fashizmipo e perdor si mond sherri per te pörcare unitetin eluftes qe po i bejne te dy popujt, ai po e perdor Ko-

1 Udhdheqes i organizates terroriste te ustashdve. Ne vi-tet e Luftgis se Dytö Botdrore ishte diktator fashist ne teashtuquajturin shtet te pavarur te Kroaeisd.

234 ENVER HOXHA BARBARIZMAT E FA.SHIZMIT DHE TE MIHAJLLOVICIT 335

ber, Maliq Bushater dhe te tjere hyzmeciare, ashtuedhe ne Jugosllavi ka patriote, qe kane rrokur armötdhe luftojne; populli jugosllav eshte vuar ne kömbe,por ka dhe atje Nedive, Mihajllovive e te tjere hyzme-gare. Si ne Jugosllavi, ashtu edhe ne Shqiperi, nganje ane eshte populli, qe lufton per liri dhe, nga anatjeter, fashizmi me hyzmeqaret e tij. Ketu fashizmime Merliken e te tjere lufton popullin shqiptar, neJugosllavi fashizmi me Mihajllovivin lufton popullinjugosllav.

Te dy popujt, jugosllav dhe shqiptar, duhet te ve-llazerohen, se armiku eshte i njejte. Kete vellazerimte te dy popujve fashizmi perpiqet ta shkaterrojö, seeshte nje rrezik vdekjeje per te. Fashizmi perdor Ko-soven si molle sherri. S'ka shqiptar te ndershem epatriot qe te thote se malazezi ose serbi, qe eshte neKosovd, s'eshte serb e malazez, dhe se shqiptari, qeeshte kosovar, s'eshte shqiptar kosovar, dhe, nga anatjeter, s'ka jugosllav te ndershem dhe patriot qe tethote se shqiptari, qe eshte kosovar, s'eshte shqiptar,dhe serbi e malazezi, qe eshte ne Kosove, s'eshte serbe malazez. Ndershmeria, drejtesia, s'jane virtyte vetemte popullit tone. Ai qe mendon se vetem populli ynei ka kdto cilesi, bie ne absurditetin me te madh. VetemMerliket, Bibet, Bushatet thond se populli jugosllaveshte i poshter dhe duhet shfarosur, vetem Mihajllo-vivet, Nedivet, Pavelivet thone se populli shqiptar esh-te i poshter dhe duhet shfarosur; edhe fashizmi italiandhe gjerman thond se vetem italianet dhe gjermanetjane race ariane, pra, sunduese, dhe popujt e tjerdduhet te jene sklleverit e tyre. Per t'ia mberritur ketij

.soven per te na hedhur ne gjakderdhje me popullinjugosllav dhe ta lerne te lire fashizmin te na roböroje.me mire.

Te gjithe e dine, dhe s'ka kush e mohon, se shu-znica e banuesve te Kosoves jane shqiptare. Padrejtesite turpshme jane bere ne kurrizin e popujve. Aq saka vuajtur Kosova nga imperialistet serbe, aq ka vuaj-tur edhe populli serb, malazez, kroat, slloven, maqe-don, boshnjak etj. Kosovaret shqiptar e dinö mire setok me ta vuanin edhe malazezte, si dhe serböt endershem ne Kosove, prej xhelateve te kralit Aleksan-ddr i dhe xhandardve te tij. Te mos kapercejme neshtetet e tjera, kufijte e te cilave ishin rregulluar si-pas qejfit te imperialisteve dhe vullneti i popujve qeshkelur me gjak. Lufta e sotme boterore plasi, fashiz-mi i felliqur gjerman dhe italian, regjim mesjetar dheroberues, shkeli gjithe Evropen, shkeli edhe JugosIla-vine dhe Shqiperine. Italia fashiste dhe hyzmeqaretshqiptar bertiten: «Kosova u vlirua!». Se sa u ««vli-rua» Kosova s'eshte nevoja te zgjatemi, se i madh ei vogel ne Shqiperi e di qe Kosova eshtd •«e vliruar» sag'eshte dhe Shqiperia, por te konkretizojme proble-min. Sikunder ne Shqiperi ka patriote, qd kane marrearmet dhe po luftojne, sikunder ne Shqiperi popullika hedhur gjithe forcat e tij ne luften per glirimin eatdheut, sikunder ne Shqiperi ka Merliker, Kole Bi-

1 Aleksander Karagjorgjevi9 — mbret i Jugosllavise (1921--1934). Ka ndjekur ndaj Kosoves dhe krahinave te tjera te ba-nuara nga shqiptaret ne Jugosllavi nje politike shkombetari-zimi dhe shfarosjeje.

336 ENVER HOXHA BARBARIZMAT B FASHIZMIT DHE TI MIHAJLLOVI?IT 337

qellimi, qe thame me siper, si vepron fashizmi? Aileshon Kold Biben e Merliken dhe bandat e tij dhevret serbet e malazezte ne Peje e gjetke. Populli shqip-tar proteston tok me shqiptaret e Kosoves per ketokrime te poshtra qe ben fashizmi; nga ana tjeter, fa-shizmi armatos dhe leshon Mihajllovigin dhe bandate tij dhe ther me mijera gra, pleq, giliminj shqiptare.Lodra eshte e garte, dokumentet flasin vete. Merlikadhe «politikanet e holle» ulerijne «na griu serbi, rre-ziku serb eshte i madh, prandaj te armatosemi nenfashizmin dhe te jemi gati per neser».

Cili eshte ky rrezik serb? Ky rrezik serb quhetNedig, Mihajllovig, Pavelig. Mund t'u vije gudi «po-litikaneve te medhenj», por ky rrezik serb, qe quhetNedig, Mihajllovig, Pavelig, po gjakos jo vetem shqip-taret, por edhe popullin serb, malazez, kroat, slloven;me mijera dhe me mijera jugosllave jane torturuardhe therur barbarisht, si ne Bihor, prej getnikeve teMihajllovigit. Me mijera fshatra te Kroacise, te Malitte Zi, te Serbise jane djegur e perveluar prej tradhta-reve te popullit jugosllav.

«Rreziku serb» i Merlikes dhe i «politikaneve temedhenj» eshtü per ne rreziku fashist, se fashizem eMihajllovig jane nje dhe jo dy, se fashizöm dhe Mer-like jane nje dhe jo dy. Zhdukja e fashizmit eshtezhdukja e «rrezikut serb»; pra, njö armik, njc lufte,njö elirim. Ta permbledhim: Kosovaret po vriten prejMihajllovigit, serbet vriten prej Merlikes, jugosllavetvriten prej Mihajllovigit, shqiptaret vriten prej Merli-kes, shqiptaret dhe jugosllavet vriten prej fashizmit,atehere keta dy popuj, qe po i vret nje armik, duhet te

völlazerohen, dhe vellazerimi sjell lirine. Por liria, opolitikane te falimentuar, s'fitohet me deckla, por fi-tohet me gjak.

Asnjeri s'e gjen te shtruar sofren, por tundi kem-bet e mos i mpreh dhembet. Clirimin tone do ta fi-tojrne me gjak, se s'na e dhuron kush; gjithashtu edheKosova. Urine e Kosoves nuk do ta fitoni ju, or po-litikane te falimentuar, por do ta fitoje vete. popullikosovar, do ta fitojne Asim Vokshet 1 , Emin Duraket2.Do ta fitoje lufta heroike e popullit te Kosoves, luftee lidhur ngushte me luften heroike te popullit shqip-tar, te popullit jugosllav, francez, grek, gekosllovaketj., lufte e lidhur ngushte me luften titanike qe bejnepopujt e Bashkimit Sovjetik, te Anglise dhe te Ameri-kes. Nga kjo lufte heroike, qe do te beje populli i Ko-soves kunder fashizmit, kunder Merlikeve, kunder Mi-hajllovigeve, do te linde liria e vertete e Kosoves, liriqe askush s'do t'ia preke, se e ka fituar me gjakun esaj, ashtu sikunder s'do te guxoje kush me na prekelirine tone, qe e fitojme me gjak, ashtu sikunder s'do

1 Asim Vokshi — Hero i Popullit. Mori pjese nE levizjenantizogiste te Fierit te vitit 1935. Ne vitet e intervencionitfashist kunder Republikfis Spanjolle u inkuadrua ne rreshtate brigades internacionaliste <Garibaldi ». Ne tetor te vitit 1937ra heroikisht ne betejen e Fuento Del Ebros, Fronti i Kata-lonjes.

2 Emin Duraku — anetar i Partise Komuniste te Shqiperise.U dergua nga Komiteti Qendror ne Kosove e ne Rrafsh teDukagjinit per organizimin e punes se Partise dhe tenacionalclirimtare. U vra heroikisht ne lufte kunder pushtu-esve fashiste ne dhjetor te vitit 1942 ne Gjakove.

338 ENVER HOXHA

te kete kush qe te preke lirinö e popujve serb, kroat,malazez, grek, francez, belg etj., etj. Vetem agjentet

fashizmit thone se ky gjak i popujve, qö kullon, poshkon me kot, vetem ata te shiturit dhe kompromisa-xhinjte thone se fati i popujve do te shqelmohet pasfitores, kurse populli, qö lufton, qe gjakoset, qe vritet

theret, mendon ndryshe. Populli, qe ka marre armetpo lufton, eshte i sigurt, si buka qe ha, se do te

vetövendose per fatin e tij, eshtö i sigurt se s'do tegenjehet me nga dallaveraxhinjte, qe s'kane ngriturnje qime nga qulli, por qö kurdoherö kane shikuarrehatin e tyre. Ne kete menyrö mendojne dhe gjithepopujt e tjere, qe vriten dhe po luftojne heroikisht.Te gjithe ata popuj qe luftojne per liri e gmojne savlefte ka kjo liri, sa gjak e sakrifica duhet me efitue dhe njekohösisht sa e shenjtö eshte kjo liri perfqinjin e tij, qe edhe ai ka luftuar si luan per ta fi-tuar. Ketu qendron forca e besimit tone, ketu qendronforca e luftös sone dhe kendej rrjedh bashkimi dhevellazerimi i gjithe popujve liridashes ne lufte kunderokupatorit, dhe kendej rrjedh bindja e patundur ses'do te kete njeri qe te guxoje te preke lirine e popuj-ve dhe vetövendosjen mbi fatin e tyre.

Malo

Botuar pör her te par ne

Botohet sipas:gazetän «Zöri i popuni>, Enver Hoxha. Vepra, vell. 1.

nr. 16, mars 1943

Tiranö, 1968

7 PRILL, DITA E ZISE DHE DITAE LUFTES SE POPULLIT SHQIPTAR

Artikull i botuar ne gazetän «Zäri i popullit»

Prill 1943

7 prill 1939 — 7 prill 1943, plot kater vjet roberinen armikun e urryer e shekullor, nen kugedren fa-shiste te lyer me gjakun e popujve te pafajshem, nen:tmerrin e kemishave te palara dhe shpirtrave te posh-tra tradhtare, kater vjet dredhi, dallavere, intriga,gjak, burgime dhe internime ne kurriz te popullit to-ne fatkeq, por edhe kater vjet perpjekje, mundime,greva, demonstrata, lufte — lufte te pameshirshme ete paperkulshme, lufte te paprerö e qe dita-ditesshtohet, zmadhohet, forcohet nga vete populli shqiptar.Kater vjet lot e shpresa, kater vjet mundime dhe fitime.

Jemi larg diteve te zeza te 7 prillit 1939, largatyre diteve fatkeqe, kur zemrat shqiptare po pelcit-nin nga zemerimi se s'mundnin dot te gjenin arme-dhe portet e Durresit dhe te Vlores, gerxhet dhe gry-kat e maleve tona t'i 'Dänin keshtjella te pathyeshme,t'i benin varreza te «barbaröve te Perendimit» e tö.