PowerPoint Sunusu

Edep Ve Haya

Andolsun ki, Resulullah, sizin iin, Allah'a ve ahiret gnne kavumay umanlar ve Allah' ok zikredenler iin gzel bir rnektir. (Ahzab,33/21)

Ebu Hreyre (ra) dan rivayet edilmitir. Hz. Peygamber yle buyurmutur: "man yetmi ksr ubedir. Haya imandan bir ubedir." (Buhari, man, 9)

Szlkte, utanma, ekinme, r, namus, Allah korkusuyla gnahtan kanma gibi anlamlara gelen haya kelimesi, bir ahlak terimi olarak, nefsin irkin davranlardan rahatsz olup onlar terk etmesi, kt bir iin yaplmasndan veya iyi bir iin terk edilmesinden dolay kiinin yzn kzartan sknt hali gibi farkl ekillerde tanmlanmaktadr. Haya: Szlk Ve Istlah Manalar

nsann sz ve hareket olarak dier insanlarla olan ilikilerinde ll davranmas ve iyi geinmesidir. Benlie yerleen gzel bir huy olan edep, kiiyi lekeleyici eylerden koruyan bir melekedir. Tarifinden de anlald gibi edep, Allahn rzasna uygun zahiri ahlaktan baka, dinimizin gerekli grd, akln da kabul ettii hareket ve szlerin tamamndan ibarettir. (M. Zeki DUMAN, db- Maeret ve Grg Kurallar, 19-21)Edep: Szlk Ve Istlah Manalar

. . bni Mesudun rivayetine gre, Hz. Peygamber, Allah Tealadan gerektii gibi hay ediniz buyurdu. Biz kendisine, Ya Rasulallah! Elhamdlillah; haya ediyoruz dedik.. Bunun zerine Allahn Resl yle buyurdu: O (sizin anladnz haya) deil! Fakat Allah'tan hakkyla haya etmek; ban ve banda yer alan organlar, karnn ve karnna bal organlar koruman, dnya hayatnn ssne kendini kaptrmaman, lm ve ryp yok olmay unutmamandr. Ahireti isteyen dnyann ssn brakr. Kim bunu yaparsa gerekten haya etmi, yani Allah'tan gerei gibi haya etmi olur. (Tirmizi, Sfat'l-Kyame, 2575)Hz. Peygamber Hayay u ekilde Tanmlamaktadr:

Ban korunmas, dnce gcnn iyiye kullanlmasdr. Bataki organlarn korunmas, dinen yasaklanan eylere bakmamak, kt szlere kulak vermemek, haram yememek ve yalan sylememekle gerekleir. Karnn korunmas ise haramla beslenmekten saknmakla olur. Hz. Peygamber Hayay u ekilde Tanmlamaktadr:

Hay; utanma, hicap, ar anlamlarna gelir. Edebe aykr olan olaylar meydana gelince kalbin duyarllk kazanmas ve strap duymasdr. Bu halin belirtisi derhal hay sahibi kiinin zerinde grlr. nk, bu irkin olaydan dolay, hay faziletine brnm kiinin benlii bundan etkilenir. Hay, kiiye fazilet yollarn, maddeten ve mnen ilerleme yollarn gsterir. Edep ve haydan mahrum olan insan, her trl iren ie giriir. Yapt irkin ilerden znt duymayan insan, ahlk ve fazilet yollarna sevk etmek zordur. Toplumun gelimesi, utanma duygusunun canl bir ekilde aralarnda yaygnlamasyla yakndan ilgilidir.(Knalzde Ali Efendi, Ahlak / Ahlk-i Al , s.103. (Baskya hazrlayan, Hseyin Algl), Tercman, 1001 Temel Eser, No. 30, tarihsiz.)Knalzde Ali Efendi Haya Hakknda u Tanm Ve Deerlendirmeyi Yapmaktadr:

)( )(

bni mer (r.a)dan rivayet edildiine gre Reslullah (s.a.v) utanga kardeine bu huyunu terketmesini syleyen Medineli bir mslmann yanndan geerken ona: Onu kendi haline brak; zira hay imandandr buyurdu. (Buhari, man, 24)Haya mandandr

man yetmi/altm ksur ubedir. En st derecesi "l ilhe illallah" demek, en alt derecesi de geenlere zarar verecek eyleri yoldan gidermektir. Hay da imandan bir ubedir Mslim, man, 58, I, 63.Haya mandandr

Yaratltan gelen bir duygu olduu halde hay bu hadiste, sonradan kazanlan imandan bir para olarak belirtilmitir. nk hayl kii, bu sayede gnahlardan uzaklar. te bu adan hay, kii ile gnahlar arasna giren ve onu gnah ilemekten alkoyan imann fonksiyonunu yerine getirmi olmaktadr. Hadiste, haynn imandan bir para olduu ifade edilmitir; nk iman, sonuta Allahn emirlerine uymak ve yasaklarndan kanmak eklinde da yansr. te, gnahlardan kanmak haya sayesinde gerekleince, hay imann bir cz gibi olmu olur. bnl-Esr, en-Nihaye f arbi-l Hads, Drul-Fikr, Beyrut, Tarihsiz, I, 470. Haya mandandr Hadisi ile ilgili bnl-Esr yle syler:

Haya kelimesi lmn zdd olan dirilik/canllk manasnda olan hayat kelimesinden tretilmi olmasyla, insann maddi hayatiyetini devam ettiren kan damarlar gibi hayann da insann manevi varln ve diriliini temin eden can damar mesabesinde olduuna iaret edilmektedir.Haya Kelimesi Hayat Kelimesinden Gelmitir

Enes (ra) dan rivayet edilmitir: Hz. Peygamber (sav) yle buyurmaktadr: "Her dinin kendine zg bir ahlak vardr. slam'n ahlak ise hayadr" (bn Mace, Zhd, 4321)slam Ahlaknn Temeli Hayadr

a) Allaha kar hay,b) insanlara kar hay c) kiinin kendine kar hays

Allaha kar hay, onun emir ve yasaklarna uymakla, nsanlara kar hay, onlara eziyet etmemek ve yanlarnda irkin iler yapmaktan ve irkin szler sylemekten kanmakla olur. Kiinin kendine kar hays ise, edepli olmas demektir.

Mverd, Ebul-Hasen Ali b. Muhammed b. Habb el-Basr, Edebd-Dnya ved-Dn, s. 392-393. .kinci bask, Daru bn-i Kesr, 1990, slm Ahlk Bilginlerinden Mverd, Hayy, 3 Kategoriye Ayrmtr

Allahtan hay etmek, Onun emirlerine kar gelmekten, yasaklarna uymamaktan kanmak eklinde da yansr. Bu yansmann temelinde, kulun; Allahn istemedii bir i ve hal zere bulunmaktan uzak durmas vardr.

..Nerede olsanz, o sizinle beraberdir. Allah, btn yaptklarnz hakkyla grendir (Hadd, 57/4)Hay duygusunun esas, ksaca Allahtan hay etmektir

Ey Allah'n elisi ihsan nedir? Hz. Peygamber yle cevap verdi: Sen Allah' grmesen de O'nu gryormuasna ibadet etmendir. Sen O'nu grmezsen de O seni gryor." (Mslim, man, 106)Allahtan Hay Etmek ihsan uuruyla hareket etmektir

Muhakkak ki sen yce ahlak zeresin. (Kalem, 68/4) Hz. Aie'ye Hz. Peygamber (s.a.v)'in ahlak nasldr diye sorulduunda Hz. Aie:"Siz Kur'an' okumuyor musunuz? Onun ahlak Kur'an'dr." buyurdu. (Camiu's-sair, 2/ 423, 6831)Hz. Peygamberin Edep ve Hayas

)( Eb Sad el-Hudr radyallahu anh yle dedi:Reslullah (sav) rtnme ana girmi bir gen kzdan daha utangat. Holanmad bir ey grdnde bunu yzne baknca anlardk. (Buhari, Edep, 72)Hz. Peygamberin Edep ve Hayas

)(

Hz. Peygamber insanlarn en hayalsyd. (Buhari, Tefsir, 4793)

)( Enes (r.a) yle buyurdu: Nebi (s.a.v) ahlaka insanlarn en gzelidir. (Buhari, Edeb, 6203)

Hz. Peygamberin Edep ve Hayas

Ebu Mes'ud el-Bedr rivayet ediyor. Rasulullah (sav) yle buyurmaktadr. "Peygamberlik szlerinden insanlara ilk ulaan sz: Utanmazsan dilediini yap! (Buhari, Edeb, 78/6120)Peygamberler ve Edep Haya Utanmadktan Sonra Dilediini Yap

Ebu Eyyb'den (ra) rivayet edilmitir. Hz. Peygamber (s.a.v) yle buyurmutur:

"Drt haslet peygamberlerin zelliklerindendir: Haya, gzel koku srme, misvak kullanma ve nikah" (Tirmizi, Nikah, 1101)Peygamberler ve Edep - Haya

eyh Sdnin Yusuf ile Zeliha adl hikayesinde; Yusufu kandrmak iin ona dil dken, bu arada, tapnd put, niyetlendii irkin ii grmesin diye onun zerini rten Zelihaya, Yusuf yle seslenir: Vazge, benden ktlk bekleme. Sen bir tatan bile utanrken, ben nasl olur da Allahtan utanmam? Sd, Bostan, s. 319 (Tercme, Hikmet laydn), Milli Eitim Basmevi, stanbul 1950,.Peygamberler ve Edep - Haya

Peygamberimiz, kendisi gibi fazilete sahip olmasndan dolay Hz. Osmana zel bir deer vermi; kendisini ziyarete gelen Hz. Ebu Bekir ve Hz. meri rahat bir vaziyette karlad halde Hz. Osman geldiinde hemen toparlanm; bunun sebebi sorulduunda ise Meleklerin bile haya ettii kiiden haya etmeyeyim mi? diyerek cevap vermitir. Ahmed , I, 71. Sahabe-i Kiram ve Edep - Haya

"Allah bir kulu helak etmeyi diledii zaman ondan hayay alr. Ondan hayay ald zaman artk ona Allah'n gazap ve cezas gelir. Allah'n gazab geldiinde de ondan emanet duygusu ekilip alnr. Gvenirlilik alndktan sonra o kimse hainleir. O hainleince de ondan merhamet ekilip alnr. Ondan merhamet alnd zaman da o kimse artk kovulmu ve lanetlenmi olur. Kovulup, lanetlendii zaman da slam ban boynundan karm olur ." (bn Mace, Fiten, 4190)Allah Bir Kulun Helakini Dilerse Ondan Haya Duygusunu Alr

Enes b. Malik (ra) dan rivayet edilmitir. Resulullah (sav) yle buyurmutur:

"Kim haya perdesini zerinden atarsa onun (hakknda konumak) gybet saylmaz." (Beyhaki, ehadat, 21443)Allah Bir Kulun Helakini Dilerse Ondan Haya Duygusunu Alr

Haya ve Edepten Mahrum Olan nsanlardan Her Trl Ktlk Beklenir

Bata byk gnahlar olan zina, kumar, hakszlk, gasp, iki, adam ldrme, namussuzluk, zayflar ezme, kaba hareketler, saygszlk, bakalarnn haklarna riayetsizlik, anne ve babaya itaatsizlik vb. dier her trl kt fiili bunlardan bekleyebiliriz.

Allah Bir Kulun Helakini Dilerse Ondan Haya Duygusunu Alr

Ar damar atlam insan fireni patlam araba gibidir, her an kaza yapmak zeredir.

nsan hayvandan ayran edepdir.Allah Bir Kulun Helakini Dilerse Ondan Haya Duygusunu Alr

"Haya imandandr, iman ise cennete gtrr. Ahlakszlk ise cefadandr. Cefa ise sahibini cehenneme gtrr." (Tirmizi, Birr, 2140)Haya mandandr; man se Cennete Gtrr

"Haya ve utanma duygusu imann birer parasdr. Ahlakszlk ve insanlara gsteri iin sylenen szler nifaktandr." (Tirmizi, Birr ve's-Sla, 2159)Haya mandandr; man se Cennete Gtrr

Edeb ehli mazlumdur, zalim olmaz,Edebsiz ilim renen lim olmaz.Ehl-i irfan meclisinde aradm kldm taleb,Her hner makbul imi illa edeb illa edeb.Edeb bir tc imi nr-i HddanGiy ol tc emin ol her beldan