een leven lang ontwikkelen bij zelfstandigen in ......hoofstuk 1 zelfstandigen klein & uniek aan...
TRANSCRIPT
augustus 2019
Een leven lang ontwikkelen bij zelfstandigen in kleinschalig specialistische beroepenEen verkenning naar stimulerende en faciliterende factoren voor deze bijzondere doelgroep
2
Voorwoord 3
Inleiding 5
Uitvoering van de verkenning en leeswijzer 6
Hoofstuk 1 Zelfstandigen klein & uniek aan het woord 7 1.1 Drieportretten 71.2 RutgerGraas:Ontwerpendmeubelmaker 71.3 PascalTupker:Smidmetmeestertitel 101.4 MaddeMeijs:Mediavormgever,alumnus 121.5 PractoraatCreatiefVakmanschapenstartupcommunitysQuare 14
Hoofstuk 2 Inhoudelijke verkenning Leven Lang Ontwikkelen 15 2.1 Dedoelgroepzelfstandigenklein&uniek 152.2 LevenLangOntwikkelen 152.3 AanbevelingenSER-adviesgekoppeldaandoelgroep 162.4 ResultatenPanteiaonderzoekgekoppeldaandoelgroep 182.5 Conclusie 192.6 Samenvattendenote 19
Hoofdstuk 3 Aanbevelingen 20 3.1 Aanbevelingenvoorzelfstandigenklein&uniek 203.2 Aanbevelingenvoorbrancheorganisatiesspecialistischvakmanschap 203.3 Aanbevelingenvooronderwijsinstellingen(metkleineuniekeopleidingen) 213.4 Aanbevelingenvooropleiding-enontwikkelfondsen 213.4 AanbevelingenvoorMKB-Nederland 213.5 Aanbevelingenvooroverheid 21
Hoofdstuk 4 Ontwerp Plan van aanpak 22
Bronnen 23
Inhoudsopgave
in opdracht van
3
Dit rapport sluit af met een hoofdstuk waarin de hoofdlijnen staan van een plan van aanpak ter stimulans en facilitering van LLO bij zelfstandigen in de kleinschalige specialistische beroepsgroepen. Wie de schoen past trekke hem aan!
DestichtingKleinenUniekSpecialistischVakmanschaprichtzichophetondersteunenvanenhetvergrotenvandemaatschappelijkewaarderingvoorkleinschaligspecialistischvakmanschapenondernemerschap.Datisnodig,omdatdittypevakmanschapdoorzijnschaalenzijngevarieerdheidonvoldoendeinbeeldisbijbeleidsmakers,bijoverheid,onderwijsenhetbedrijfsleveninalgemenezin.
De‘mainstream’beleidsbenaderingheeftvaakonvoldoendespecifiekeaandachtvoordezelfstandigen,kleinenuniek,zoalszeindezeverkenninggenoemdworden.TerwijldezevakmensenvangrootbelangzijnvoorNederland,zowelineconomischalscultuur-historischopzicht.Zedragenbijaanwelvaartenwelzijn.
Levenlangontwikkelenstaatmomenteelprominentopdebeleidsagenda.Zoongeveeriedereenvindtdatheteenimpulsverdient.Uitdeverkenningblijktevenweldatveelvandevoorgenomenalgemenemaatregelenminderofnietpassendzijnvoordezelfstandigevakmanof-vrouw.Daarmeedoenwe,doetNederland,zichtekort.Ontwikkelingengaanookinhetspecialistischvakmanschapsnel.Endaaromzijn(nieuwe)specifiekearrangementenvoorlevenlangontwikkelenvandezegroepvakmensennodig.Dezearrangementenmoetendanwelaansluitenbijdevele‘vlieguren’diespecialistischevakmensennodighebbenenbijdepassieenintrinsiekemotivatiedieherkenbaarzijnvoordewerkendeninhetspecialistischevakmanschap.
Metdezeverkenningenhetplanvanaanpakwildestichtingopzijnminstdediscussieovereenlevenlangontwikkeleninhetkleinschaligspecialistischvakmanschapeenimpulsgeven.Destichtinggaatdaarommeteeniederdieeenbijdragewilleverengraaghetgesprekaan.
Hans KooleVoorzitter stichting Klein en Uniek Specialistisch Vakmanschap
Voorwoord
4
“Om te overleven als zelfstandig vakman moet ik
me wel ontwikkelen”
5
Inleiding
Dearbeidsmarktisindeafgelopenjarenflinkveranderd.Eengroterpercentagevandewerkendebevolkingdoetzogenaamde‘flexibelearbeid’.Totdecategorievanflexibelearbeidwordennaastdeuitzendkrachtenofmensenmettijdelijkecontractenookdezelfstandigenc.q.ondernemerszonderpersoneel(ZZP)gerekend.Tochishetnodigeenonderscheidtemakentussendezegroepenflexibelearbeid.Uitzendkrachtenentijdelijkewerk-nemerskunnengebruikmakenvandefaciliteitenvandebetreffendeorganisatie.Voorzelfstandigenligtdatanders.Zijzijnondernemersenzijnvoorhunontwikkelingenhetoppeilhoudenvanhuninzetbaarheidendaarmeehunmarktwaardeoverhetalgemeenopzichzelfaangewezen.
Binnendegroepzelfstandigenvraagtdegroepspecialistischevakmensen,indekleinschaligeberoepen,bijzondereaandacht.Hetgaatomkleinegroepenberoepsbeoefenarenmetdevolgendekenmerken:perberoepsgroepzijnermaximaal2500beroepsbeoefenareninheelNederland;erissprakevangrotediversiteitinhetvakmanschapenhetorganisatievermogenvandezeondernemersalsgroepisnietoptimaal,omdattijdengeldontbreken.
Hetaanbodaanreguliereopleidingenvooraan-komendespecialistischevakmensenstaatperma-nentindeoverlevingsstandenhetontbreektveelalaaneenstructureelaanbodvoordewerkenden.Inwet-enregelgevingontbreektexplicieteaan-dachtvooronderwijsaandezegroepondernemers,terwijlze‘nietpassen’indereguliereonderwijs-structurenen-faciliteiten.Daarentegenzijndezespecialistischevakmensenvangrootbelangvooronzewelvaartenonswelzijn.Zehebbeneconomi-scheencultureleimpactenbetekenis.DeStichtingKleinschaligenUniekSpecialistischVakmanschap(KusV)heeftRoosonderwijsprojectengevraagdeenverkenningtedoeninhetkadervaneenLevenLangOntwikkelen(LLO)inrelatietotdezebijzon-deredoelgroep;zelfstandigen klein & uniek.Dezegroepmoetnietvergetenwordenbijdebeleids-ontwikkelingendiezichmomenteelvoordoenrondLevenLangOntwikkelen.Belangrijkisdaarbijdezichtbaarheidenoogenaandachtvoordespeci-fiekeproblematiek.
Voordezeverkenningisdanookdevolgendevraagstellinggeformuleerd:
Op welke wijze kan de doelgroep zelfstandigen
binnen klein & uniek worden gestimuleerd en
gefaciliteerd in hun permanente (vak)ontwik
keling, ter ondersteuning van een Leven Lang
Ontwikkelen? Wat zijn hierin belemmerende
en bevorderende factoren en aan welke oplos
singsrichtingen kan worden gedacht?
6
Uitvoering van de verkenning en leeswijzer
Deverkenningisuitgevoerddoormiddelvaneenbeperktbronnenonderzoekgerichtopvoor-waardenvooreenLLOeneendrietalinterviewsmetvertegenwoordigersvandedoelgroep.Erisweinigonderzoekbeschikbaaroverdezespecifiekegroep,nochinkwantitatievenochinkwalitatievezin.Deinterviewszijnbedoeldomzogerichtmogelijkvanuithetperspectiefendeervaringenvanspecialistischevakmensenbevorderendeenbelemmerendeconditiesteinventariseren.
Indeverslagleggingvandezeverkenningwordtgestartmetderesultatenvaninterviewsvandrievakmensenuitdezedoelgroep(H1).Deinterviewsmakeninzichtelijkhoezijzichontwikkelenenwathierbijhundrijfverenenbelemmeringenzijn.OokgevenzijaanwathenzoukunnenondersteunenbijeenLevenLangOntwikkelen.VervolgenswordtereenvergelijkinggemaakttussendeuitkomstenvantweegeneriekeonderzoekenophetgebiedvanLLOmetdezebijzonderedoelgroep(H2).Deverkenningsluitafmeteenaantalaanbevelingengeadresseerdaanverschillendebetrokkenpartijen(H3).Eneenconcreetplanvanaanpakterstimulansenfacili-teringvanLLObijzelfstandigenindekleinschaligespecialistischeberoepsgroepen(H4).
7
HOOFSTUK 1
Zelfstandigen klein & uniek aan het woord
1.1 Drie portretten
Uitdedoelgroepzelfstandigenklein&uniekzijndrievakmensenbevraagdhoezijzichdenkentekunnenblijvenontwikkeleninhunvakmanschapenondernemerschap.Watzijnhundrijfveren?Watervarenzijalsbelemmerendinditproces?Watzouhenkunnenondersteunenterstimulansenfacilite-ringvanhetLevenLangOntwikkelen?
Omeengoedengevarieerdbeeldtekrijgenisgekozenvoordrieverschillendetypenvakmensen:verschillendquaberoepsgroep,leeftijdenontwik-kelingsmogelijkheden.Degeïnterviewdenzijn;Rutger Graas,ontwerpendmeubelmakerenalruim20jaareensuccesvolzelf-standige.Pascal Tupker, een(sier)smid,opgeleidinhetbedrijfvanzijnvaderenheeftonlangsdetitelMeestergekregenvanuitdebrancheorganisatie.Madde Meijs,eenzelfstandigemediavormgever,vorigjaarafgestudeerdenpionierendalsonderne-mendvakmanbijdestartupcommunitysQuare.
1.2 Rutger Graas ontwerpend meubelmaker
“Ik ben vakman en noodgedwongen ondernemer”
1.2.1 Wat doet Rutger Graas? “RutgerGraasmeubelmaker&meubelvormgeverstaatvoordehoogstekwaliteitindevormgevingvanmeubeleneninterieurs.Graaspresenteertzichopzijnwebsitealsvolgt:“Metgrootruimtelijkinle-vingsvermogenengrondigemateriaalkennisweethijdewensenvanzijnopdrachtgeversaltijdtoteenhoogwaardigeindresultaattebrengen.Technischeperfectieindeontwikkelingenuitwer-kingvanzowelzijnontwerpen,gaanhandinhandsamenmeteencompromislozeuitvoering.Meteenbijzonderoogvoordetailstralenzijnontwerpenkrachtenogenschijnlijkeeenvouduitzonderaancharmeensierlijkheidteverliezen.Tegelijkertijdlatenzijzijnliefdevoorhetvakzien.EenmeubeldoorRutgerGraas’handenvervaardigd,overtuigtdoorfunctionaliteitenduurzaamheid.Inzijnbena-deringstaatgebruiksvriendelijkheidvoordeklantaltijdhooginhetvaandel”.Bron:http://www.rutgergraas.nl
8
1.2.2 Vakman aan het woord
Rutgerkomtuiteenambachtelijkefamilievanschoenmakers.Hijwildealtijdalietsdoenmetzijnhoofdenhanden.Naeenzoektochtheefthijuiteindelijkdeinvullinggevondenbijdeopleidingambachtelijkeprocesvoering(nuambachtelijkmeubelmaker)vanhetHout-enMeubilerings-college(HMC).Nadeopleidingwashemduidelijkwathijwilde,namelijkallesinhetprocesvanmeubelmaken:ontwerpen,makenenopleveren.‘Endanmoetjeweleigenbaasworden,wantandersdoejemaaréénvandeaspectendieeenwerkgeverjeaanreikt’,aldusRutger.
Hijheeftaltijdzijneigenopdrachtenuitgevoerd,maarwelvaakinsamenwerkingmetanderemeubelmakers.Zijnwerkplaatsdeelthijmetvak-genoten,watookdemogelijkheidgeeftomdirecttesparren.Alleopdrachtenzijnuniekenvragenmaatwerkoplossingen.Tussendemeubelmakersspeeltgeenconcurrentie,omdatiederzijneigenmanierheeftvanoplossingencreëreneneeneigenuniekeinterpretatie.OpdrachtgeverskennenhettypeoplossingenvanRutgerenkomenspeciaaldaarvoorbijhem.
Hijnoemtzichzelf‘noodgedwongenondernemer’.Hijzietzichzelfnietalsondernemermaaralszelf-standigvakmandievoorzichzelfzorgt.Hijdoetophetgebiedvanondernemersvaardighedenhetminimalezodathetgoedgeregeldis,maarheeftgeenbehoefteomzichdaarverderinteontwik-kelen.Rutgerisgeenlidvaneenbrancheorgani-satie,hijzietdemeerwaardedaarnietvanin.HijvoeltzichergbetrokkenbijdeinitiëleopleidingvanhetHMC.Hijzitinberoepenveldcommissieenisgastdocent.
Hijheeftaltijddebehoeftegehadzichvaktech-nischteontwikkelenennoemtzichdanookeen‘nerd’opzijnvakgebied.Hijprobeertgraagnieuwetechniekenuitenkijktgraagovergrenzenvanzijnvakgebiedheenomtothoogwaardigeoplos-singentekomen.Zijnopdrachtenwordensteedscomplexerenhetzoekennaardigitaleoplossingenneemtooktoe.Denkbijvoorbeeldaanlasersnijdersenrobottechnieken.Zijnbehoefteaanontwikke-lingligtdanookmetnameopdatvlak.Tochwordthetvoorhemalszelfstandigesteedsmoeilijkeromaandezekennistekomen,omdatdeontwikkelenheelsnelgaan.Zijnideaalisdanookeenkennis- en experimenteercentrum ambachtelijk meubel makengesitueerdbijdeonderwijsinstellingHMC.Eeninfrastructuurwaarinnovatieontstaat,kenniswordtuitgewisseldendenieuwstetechniekenwordenuitgeprobeerdinsamenwerkingmetstudenten,docentenendezzp-bedrijven.Bijvoor-beeldgezamenlijkgebruikmakenvanapparaten.Bedrijvenechtbetrekkenbijdeopleidingenenverbeterenvandeopleidingenalsspilvoorhetorganiserenvaninnovatie.
9
1.2.3 Drijfveren, belemmeringen en oplossingsrichtingen volgens Rutger
DRIJFVEREN
■ Een intrinsieke motivatie tot vakinhoudelijke ontwikkeling
■ Willen investeren in mogelijkheden
■ Op de hoogte willen blijven van alle ontwikkelingen in het vak: technieken en apparatuur
■ Zaken willen uitproberen en steeds vernieuwen en verbeteren: durven en doen
■ Behoefte om tegemoet te willen komen aan complexere opdrachten
BELEMMERINGEN
○ Het ontbreken van een overkoepelende visie over het heden en de toekomst van creatief-ambachtelijke vakgebieden en daarmee de waarborging van richtinggevende oplossingen
○ Het ontbreken van een Research & Development afdeling waar kennis te halen is en ruimte voor samen experimenteren
○ De onderwijsinstelling heeft de rol van kennisinstituut nog niet, waardoor er geen gezamenlijk plek is om kennis te delen
○ Het ontbreken van budget voor het organiseren van vakinhoudelijke symposia
○ Het ontbreken van een overall- ambachtenmarketing om duidelijk te maken waarom kwaliteit geld kost
OPLOSSINGSRICHTINGEN
✓ Realiseren van budget voor het organiseren van een jaarlijks inhoudelijk symposium voor ambachtelijk meubelmakers, ook toegepaste kunst als bredere paraplu
✓ Organiseren van een infrastructuur voor een kennis- en experimenteercentrum, bijvoorbeeld bij het HMC: onderwijs en bedrijfsleven werken gezamenlijk aan innovatie
✓ Organiseren van een collectief zodat er Research & Development kan plaatsvinden
✓ Inzetten van meer gastdocenten vanuit de branche
✓ Realiseren overkoepelende marketing voor het ambacht: zichtbaarheid tegenover grote marketingtools, alsmede het uitrollen van die overkoepelende visie voor het vakgebied
✓ Invoeren excellent vakman (meestertitel) vanuit het kennis- en experimenteercentrum. Belangrijk is wel de waarborging van de doelen, het waarom moet duidelijk zijn en blijven
Langfilmpje:'Mijnambacht'.RutgerGraas,ontwerpendmeubelmaker(https://youtu.be/gJTmhwXCTQE)
Kortfilmpje:RutgerGraas,ontwerpendmeubelmaker(https://youtu.be/J51W6RcYBxU)
10
1.3 Pascal Tupker smid met meestertitel
“De meestertitel geeft me de
mogelijkheid me te onderscheiden
in de beroepsgroep”1.3.1 Wat doet Pascal Tupker?“Inonzesmederijsmedenwijijzer,brons,messingenaluminiumnaarwensvandeopdrachtgever.Particulierofzakelijk,kleineengroteprojectenvoorbinnenenbuiten.Inbinnen-enbuitenland.Onzekennis,kundeenervaringzijnonbeperkt.Onzematerialenkunnenwecombinerenmetiederandernatuurlijkmateriaalalsglas,houtofsteen.Hetscalaaanmogelijkhedenisonbeperktenhetisonzepassievaniederobjecteenkunstobjecttemaken.Ofhetnugaatombuitenproductenalslooppoort,pui,meubilair,beelden,tuinmeubelen,overkapping,waterpartijenenraambeveiliging,ofinterieurproductenalstaatsdeuren,schuifdeuren,schoorsteenkap,balustrade,trapleuning,trofeeofkandelaars.Wijzijnexpertoparchitectonischgebied.Gecombineerdmetcreativiteitenambach-telijkvakmanschapwaardoorheteindresultaatorigineel,stijlvolenonderscheidendis.Vollediginharmoniemetdebestemmingvanhetsmeedwerk.Wevoereneigenlabels,smedenvoorrenovatie,verbouwingenrestauratie.”Bron:https://www.tupker.nl
1.3.2 Vakman aan het woordPascalisvanafzijn15eaanhetwerkalssmid.Hijisbegonneninhetbedrijfvanzijnvader.HijheeftwerkervaringopgedaanbijeenscheepssmidinRotterdameninDuitslandbijhetmakenvanbrug-leuningen.Verderheefthijhetvakgeleerddoor
tewerkeninhetbedrijfmetzijnvaderalsleer-meester.Hijwildenietindeschoolbanken,omdathijalleenhetvakwildelerenennietalleswatdooreenROCaangebodenwordt.Hijheefteenofficieeldiplomanooitgemist.Welheefthijdecursussenvandebrancheorganisatiegevolgdaanhetbeginvanzijnloopbaan.
Zijnbedrijfiseenerkendleerbedrijf:zehebbenaltijdleerlingen(constructiebankwerkenniveau2/3).‘Hetisheelverfrissendomleerlingeninjebedrijftehebben’aldusPascal.‘Zijhebbenvaakeenoriginelekijkopsmeed-oplossingen,bekijkenhetsmeedprobleemvanuiteenanderehoek,waarhijweervankanleren.’
Kennisvergaarthijviainternet,vakbladen,defacebook-paginavandebrancheorganisatieNGK1endoorhetbijwonenvaninternationalesmeed-manifestaties.MaarPascalgeeftaandathijhetbesteleertdoorzelftedoen.Hijwilooknietaltijdbeïnvloedwordendooranderekennisenvoor-beelden,maarhetechtvanuitzichzelfbedenkenenontwikkelen.Zoheefthijdatookgedaanmetzijnmeesterstuk,hijheeftzelfeenthemauitzijnlevenalsleidraadgenomenvoorhetuiteindelijkewerkstuk.Jezouhemkunnentyperenals‘auto-nomeontwikkelaar’.OokishijdocentbijdeNGK-cursussengeweest,‘datisookgoedvoorjevak-enpersoonlijkeontwikkeling.’
1 NederlandsGildevanKunstsmeden (onderdeelvanMetaalunie)
11
‘Somsweetjezelfnietwaaromjeietsdoetzoalsjehetdoet,alsdocentwordjegedwongendaarovernatedenkenenhetteverwoorden.’Enhijleertveelvanhetsamenwerkenmetandere(zelfstandige)smeden.Hetvoordeelisdatjedangrotereklussenkuntaanpakkenensparrenmetvakgenoten.Ookleerthijveelvanondernemerswaarhijopdrachtenvooruitvoert.
Hijhoordevanhettrajectvan‘meestertitel’viadebrancheorganisatie.Deopdrachtwasomzelfeenthematekiezenenvervolgensteontwerpen,calculeren,makeneneenportfolioteontwikkelenvanhetproces.Hijheefter96uuraangewerktindeavonduren.Hetmeesterstukheefthij
gepresenteerdaaneenbeoordelingscommissievan3internationalesmedenenheefthijdeMeester-titelmogenontvangen.HijzietdeMeestertitelalserkenningvanzijnvakmanschap.Hijraadtanderesmedenaanomhettrajecttevolgen.Hijziethetalseentriggeromjeteonderscheidenenerken-ningtekrijgenenteontwikkelen.Hijmerktwelopdathetbelangrijkisdatdekwaliteitvandebeoordelingstrengblijftendatdatnietvervaagt.Destatusvandetitelmoetgewaarborgdblijven.
Voordedoorontwikkelingvanzijnbedrijfheefthijnueen‘digitaliseercoach’indearmgenomenvoorhetdigitaliserenvandeheleadministratieenfinanciëleprocessen.
1.3.3 Drijfveren, belemmeringen en oplossingsrichtingen volgens Pascal
DRIJFVEREN
■ Intrinsiek gemotiveerd om vakinhoudelijk kwaliteit te blijven leveren
■ Alle opdrachten zijn uniek en vragen maatwerk-oplossingen, dat dwingt tot blijven ontwikkelen
■ Meestertitel als erkenning van het vakmanschap en om bij te blijven
BELEMMERINGEN
○ Geen fan van leren in de schoolbanken
○ Baseert zich op eigen ervaringen en eigen vakkennis en leren door te doen
OPLOSSINGSRICHTINGEN
✓ Meestertitel als ‘trigger’ voor ontwikkeling
✓ Samen aan opdrachten werken/sparren met vakgenoten
✓ Digitale netwerken als facebook
✓ Gastdocentschap uitvoeren
✓ Leren van andere ondernemers (buiten beroepsgroep)
✓ Gerichte coaching ondernemersvaardigheden: digitalisering bijv.
✓ Leerbedrijf zijn en daarvan leren
12
1.4 Madde Meijs mediavormgever, alumnus
“Om te overleven als zelfstandig
vakman moet ik me wel ontwikkelen”
1.4.1 Wat doet Madde Meijs?“IkbeneenpassievolleontwerperzonderUniqueSellingpointwatmijjuistdaarombijzondermaakt.Ikhoudaarvanomtelerenenalleswatopmijnpadkomtteproberen.Branding,web,app,film,foto,alles.Ikbeneenenthousiasteengedrevenpersoondieervanhoudtommensentehelpenbijhetgevenvaneengezichtaanhunplannenenideeën.IkhebgrafischontwerpgestudeerdbijMediaCollegeAmsterdam.Nadatikinjuni2018benafge-studeerdbenikbegonnenalsfreelancedesignerdoorkleineprojectentedoenvoormenseninmijnomgeving.Nubenikklaaromnaareenvolgendleveltegaanentestartenmetgrotereprojecten”.Bron:https://www.maddemeijs.nl
1.4.2 Vakman aan het woordMaddeis20jaarensindseenjaargestartalszelf-standiggrafischvormgever.Tijdenszijnstagesindeopleidingishijerachtergekomendathijhetliefstzelfstandigzouwerken:vrijheidvanhandelen,eenvariëteitvanopdrachtenennietalleenmaar‘productiedraaien’.Deconsequentieisweldatjegelijkzowelvakmanalsondernemerbent.Datvraagtopbeidevlakkenveelinzetenjemoetjezelfmotiveren.Omdatjenoggeennetwerkhebtishetbestlastigomtebeginnen.Jebentheelergopjezelfaangewezen.‘Jehebtechtmensennodigom
telerenenjetemotiveren’,aldusMadde.HijheeftzichdaaromaangeslotenbijsQuare(zie1.5):hijziethetalseenplatformdathemondersteuntbijzijnweginhetstartenalszelfstandige.‘Hetonder-steuntjebijhetontwikkelenvaneennetwerkenhetverkrijgenvanopdrachten.Daarbijvoelthetalseengroepmensendieelkaarwilhelpenenbetermaken.Eenfijneomgevingmetallemaalmensenuitdecreatievesectoromjedoorteontwikkelennadeopleiding.’
Maddegeeftaandaterindeopleidingnauwelijksaandachtwasvoorhetstartenalszelfstandige,maardatdeopleidingerggerichtwasopdoor-stroomnaarHBOofhetgaanwerkenineenbedrijf.Dustoenhijopdemarktkwamwashijnietgoedvoorbereidomalszelfstandigeaandeslagtegaan.Alsvoorbeeldgeefthijhetomgaanmetklanten.‘Jehebtnoggeengrootegoofeenbeeldvanwaarjeechtgoedinbent.Datbetekentdatklantenoverjeheenkunnenlopen.Hoegajedaardanprofessioneelmeeom?’NukanhijbinnensQuaredaaroversparrenmetanderemembersenvoeltzichdansterkernaardeklanttoe.Kunnenbluffenhoortookbijondernemerschap:alsstartendezelfstandigehebjedatnognietzo.
‘Alsjestartbenjevakmanengeenondernemer,jehebtgestudeerdvoorvakmannietvooronder-nemer.SQuareiseenomgevingomooktegroeien
13
alsondernemer.Doordeopdrachtendiejekrijgtontwikkeljejeookalsgrafischvormgever.Nugaathetechtomhetproductennietomhetproces,zoalsopschool.Doorgewoontedoenleerjehetmeest.’
Maddegeeftaandathijzichmeerwilontwikkelenalsgrafischvormgeverdanalsondernemer;hetgaathemechtomhetvak.Alsjegoedbentinjevakiseendiplomanietbelangrijkindecreatievesector,hetgaatomwatjemaakt.Ikwordnietgedrevendoordiploma’sofcertificaten,ikwileenhelegoedegrafischvormgeverzijn,aldusMadde.Maddegeeftzichzelfdetijdenruimteomzichteontwikkelen.Datbetekentdathijgeenhaastheeftmetopdrachten,wantzijnontwikkelingmoet
kloppenmetdecomplexiteitvandeopdracht.‘Ikvindhetfijnomlangzaamoptebouwenendaardoorruimtetehebbenommijvakmatigteontwikkelen.Ontwikkelingisnietalleenwetenwaarjegoedinbent,maarookbewustzijnvanwaarjenietgoedinbent.’
TerafsluitinggeeftMaddeaandathijvanuitzijnnetwerkeeninhoudelijkeleercoachheeftvanuithetspecifiekevakgebiedvanhetgrafischvorm-geven.Daarkanhijterechtvoorfeedback,tipseneenmeekijkblik.Voorzijnontwikkelingisdatgoudwaard,wantzijnbehoefteaanontwikkelingligtophetgebiedvanzijnvak.Hijsluitafmet:‘ikzouechtnietsanderswillenenkunnenzijndangrafischvormgever.’
1.4.3 Drijfveren, belemmeringen en oplossingsrichtingen volgens Madde
DRIJFVEREN
■ Is intrinsiek gemotiveerd om heel goed te worden in zijn vak
■ Als zelfstandige willen werken voor maximale vrijheid
■ Grote variëteit aan opdrachten
BELEMMERINGEN
○ Op school onvoldoende ondernemersvaardigheden geleerd om gelijk te starten als zelfstandige
○ Ontbreken van een netwerk als je start
OPLOSSINGSRICHTINGEN
✓ Organiseren van meer aandacht voor ondernemersvaardigheden en meer gericht op starten als zelfstandige in initiële opleiding
✓ Organiseren van jaarlijkse bijeenkomsten met zelfstandigen uit de creatieve industrie: sparren en elkaars verhaal horen
✓ Realiseren van een platform als sQuare voor startende zelfstandigen
✓ Samenwerken aan opdrachten/sparren met vakgenoten
✓ Ondersteuning van een vakinhoudelijke leercoach
14
1.5 Practoraat Creatief Vakmanschap en startup community sQuareEengoedvoorbeeldvaneeninitiatiefombegin-nendevakmensenteondersteunenbijdestartvanhunzelfstandigeloopbaanisdestartupcommu-nitysQuare.MaddeMeijs,hiervoorgeïnterviewd,isonderdeelvandezecommunity.Ditinitiatiefkanalsvoorbeelddienenvooranderecommunities.
HetROCvAstartteop1februari2014methetpractoraatCreatiefVakmanschap.Hetdoelwas:hetonderzoeken,beterzichtbaarmakenenver-grotenvandeeconomischeenmaatschappelijkemeerwaardevandecreatiefvakman.MariekeGerversgeeftuitvoeringaandezeopdracht.Zijisaandeslaggegaanvanuitdevragen;hoebereidenwecreatievembo-studentenhetbestevooropdenieuweeconomieensamenlevingalsdaarinvanhensteedsmeerleiderschapenondernemerschapwordtgevraagd?;hoezorgenwedatvakmensenzichzolangenhoogmogelijkkunnendooront-wikkelenopeenwijzediebijhenpast?;metwiekunnenwehierinsamenwerkenenhoekunnenwemedevormgevenaandesnelveranderendearbeidsmarkt?
Wat heeft dit leerproces tot nu toe opgeleverd?• Meerdandehelftvandemensenwerkzaamin
decreatievesectoriszzp-er,datbetekentvoorhetpractoraatdatdeondernemendevakmancentraalstaat.
• Hetlerenhoudtnietopbijeendiplomaopmbo-niveau4,eenlevenslangevakmanschaps-lijnisnodig.Hethuidigeonderwijsstelselbedientonzevakmensenniet;devakman-schapsleerlijnstoptopmiddelbaarniveau.Jekuntdusalsmakernietexcellereninvakman-schapopeenhogerniveauendoortesneluitdeleerlijntestappenkrijgthunbreindekansnietomtotvolleontwikkelingtekomen.
• Vierzakenzijnvanbelangvoorelkevakmanenmakeropdetoekomstigearbeidsmarkt:excellentie,ondernemerschap,(internationaal)netwerkeneenlevenlangleren.
Hoekunnenweinverbindingmethetwerkveldopleiden,inzichtenvanbuitennaarbinnenhalenendedynamiekvandecreatieveindustrievertalennaaronzeonderwijsorganisatie,zodatwehetopleidenvoordetoekomstgoedkunnenvormgeven?”Diekernvraagwashetstartpuntvanhetpractoraat.Ditheefto.a.geleidtoteenintensievesamenwerkingtussendeverschillendembo-scholenmetcreatieveMbo-opleidingenentotdeoprichtingvandeAmsterdamseStartup
communitysQuare.Eenprofessioneleleer-enwerkomgevingvoorNewCreatives.NewCreativeszijn(afgestudeerde)creatieveprofessionals,opgeleidaancreatievevakopleidingenalstheatermaker,mediavormgever,modemakerofmeubelmaker,dieeengrootstedelijkesignatuurlatenzieninbeeld,taalengeluidendievoortdurendopzoekzijnnaarnieuwe(samenwerkings-)uitdagingen.Endiedaarvoorsteedswillenbijlerenvanelkaarenvanhunrolmodellen.
sQuareiseenonafhankelijkestichtingbestaandeuiteenflexibeleschilvanjongemakersdiewordenondersteundinhunontwikkelingalszelfstandigondernemendvakman.Eenplekomsamentepro-fessionaliserenenwerktegenereren.Hetiseenplekwaarhetinformelelerenvormkrijgtenwaargezochtwordtnaaraansluitingmethetformeleleren.Hetishetzoekennaardejuistewegvoormbo-gediplo-meerdendieopdemarktkomenomhunvakvaar-dighedenopeenhogerplantebrengen,maardiedaarvoornieteentweejarigeADofeenvierjarigehbo-studiewillenofkunnengaandoen.EengevolgdaarvanisdatsQuareeenerkendeparticuliereexameninstellingisgewordenomzodoendeookhogereleermodulesaantekunnenbiedendiedoordeNCP-NLQFofficieelzijngevalideerdopNLQF5.OmeengoedbeeldtekrijgenvandezeNewCreativesenhundagelijksewerkpraktijkziefilmoverslashies.
Marieke Gervers:
‘Het mbo zou een start moeten zijn en geen eindstation’
‘Voor doeners is er (nog) geen mooie leerlijn om op een hoger niveau door te groeien naar leiderschap en vakspecialisatie’
‘Dit practoraat geeft ons de mogelijkheid om ontwerpend te pionieren, te doen en te bewijzen wat werkt’
Bron:https://www.practoraatcreatiefvakmanschap.nlBron:https://www.square.amsterdam
15
HOOFSTUK 2
Inhoudelijke verkenning Leven Lang Ontwikkelen
2.1 De doelgroep zelfstandigen klein & uniek
Kleinschaligspecialistischevakmensenzijnuniekevakmensendieophungebiedmaatwerkleveren.ZijzijnwerkzaaminberoependiekleurgevenaandearbeidsmarktvanNederlandendievangrotewaardezijn.Wesprekenvaneenkleinschaligspecialistischeberoepsgroepalsdebrancheuitmaximaal2500beroepsbeoefenarenbestaat,zospecialistischisdatjeminimaal2jaareenvak-opleidingmoetvolgenomtekunnenbeginnenenertoekomstperspectiefis,datwilzeggenaan-toonbarearbeidsmarktbehoefteenwaardevoorBVNederland.Vanafhierzullenwesprekenvandedoelgroepzelfstandigen klein & uniek.Voor-beeldenvanberoepsgroepenuitdezesectorzijn:schoenherstellers,lijstenmakers,pianotechnici,goud-enzilversmeden,smeden,restauratieschil-ders,ontwerpendmeubelmakersenglazeniers.
Kwantitatiefonderzoeknaardezesectorislastigomdathetomkleineaantallengaatendezevaaknietinalgemenearbeidsmarktonderzoekennaarvorenkomen.IndemonitorenvanSOSvakmanschapenSBB/Meld-enexpertisepuntspecialistischvak-manschap(2017)2wordtuitgegaanvanca.80.000werkzamepersonen,waarvan54.000zelfstandigen,ditis68%.DatbetekentdatdezesectorbehoortbijdeMKB-sectorenvoorbijnatwee-derdeuitzelfstan-digenbestaat.Ditzijndusvakmensendienaasthunvakmanschapookeenondernemingrunnen.
Desectorkleinschaligspecialistischvakmanschapiszowelkrachtigalskwetsbaar.Krachtiginzijnbijzonderevakmanschap,ambachtelijkekennisenvaardigheden,uniciteitenbeeldvorming.Maarookkwetsbaarindeorganiseerbaarheidvanonderwijs,branchesenfinanciën.Indeonderwijsinfrastructuurzijnerkleineuniekeopleidingen,dieopererennaastdegrotealgemeneopleidingenenvaakduurzijn:kleineaantalstudenten,specialistischedocenten,dureinstrumentenenapparatuuretc.Sommigeberoepsgroepenhebbeneeneigenbrancheorgani-satie,veelalbestuurddoorvrijwilligers.
2.2 Leven Lang Ontwikkelen
Levenlangontwikkelendientnietalleeneconomi-sche,maarookpersoonlijkedoelen.Hetisgerichtopduurzameinzetbaarheid(employability),hetver-krijgenenbehoudenvanwerkomvanbetekenistezijnvoordesamenlevingenvoorpersoonlijkegroei.Professionalswetendaternadeinitiëlestudienogeenlevenlanglerenenontwikkelenoverblijft.Lerenhoudtnietopnajeschooltijd.Enerzijdsomdateenvakgebiedzichsteedssnellerontwikkelt,enander-zijdsomdatjeookalsmensnooitbentuitgeleerd.Onderscheidendegebiedenwaaropdezelfstandigeklein&uniekzichkanontwikkelenzijngrofweg:vakinhoudelijkeontwikkeling,ondernemerschaps-ontwikkelingenpersoonlijkeontwikkeling.
Omdatdezelfstandigevakmensenzelfverantwoor-delijkzijnvoorhunemployabilityenzelfinitiatiefmoetennemenvoorhunontwikkelingiszelfsturingvanfundamenteelbelang.Zelfsturingisnietabso-luut;eenpersoonkanopverschillendeaspecteneninmeerofminderematesturen.Zelfsturendlerenisdusniethetzelfdealslerenzonderinterventiesvanenzondercontactmetanderen.Zelfsturingwordtinhetalgemeengestimuleerddoortoegankelijkheidvanleermiddelenenmogelijkhedenvoorpersoon-lijkecoaching.
2 Letwel,dezegetallenzijnsinds2011nietmeergeactualiseerd.Datisindicatiefvoorhoeweinigaandachterinarbeidsmarkt-onderzoekisvoordezegroep.
16
Indedefinitiesvanontwikkelingzijn,integenstel-lingtotdefinitiesrondomleren,woordenals‘groei’,‘ontplooiing’en‘ontluiken’opgenomen.Ontwikke-lingisdusnietzozeerhetlerenvankennis,vaar-dighedenenhoudingdieexternwordtgevergd,maarheefteeninternecomponent,diegerichtisopdepersoonlijkemogelijkhedenendrijfverenvanhetindividu.Daarmeesluithetconceptontwikke-lingaanopdehedendaagsevisieoploopbaanont-wikkeling.
Daarnaastzijnerveelverschillendemanierenomtelerenenjeteontwikkelen.Iederheefteeneigenleerstijlendaarmeevoorkeurvoorbepaaldevormenvanleren.Maarmensenlerenoveralennietalleendoorhetvolgenvan(formele)oplei-dingen.Erisdanookeenonderscheidtemakentussenformeel leren en informeel leren.Dekop-pelingdaartussenkanvangrootbelangzijnvoorhetLLOvandedoelgroep,daarhetinformelelereneengrootdeelinneemt,waterkendzoukunnenwordenvanuithetformeleleren.
Omgoedinzetbaarteblijvenopdearbeidsmarkt,ishetbelangrijkdatmensenzichhunlevenlangblijvenontwikkelen.Daaromkomtereenont-wikkelbudgetvooriedereen(Bron:rijksoverheidjuni2019).Zowelwerkendenalsniet-werkendenkunneneenpersoonlijkontwikkelbudgetvoorscholingenontwikkelingaanvragen.Zijkunnendatinzettenombijvoorbeeldeenmbo-diplomatehalen,maarookomeensector-erkendcertificaattehalenofomeencursustevolgen.Hetdoelisdatmeermensenzichgaanontwikkelentijdenshunloopbaan,endatzezobeterinzetbaarblijvenopdearbeidsmarkt.
2.3 Aanbevelingen SER-advies gekoppeld aan doelgroep
Hetbelangvanhetblijvendontwikkeleninhetkadervanduurzameinzetbaarheidineenvoort-durendveranderendemaatschappijisallangeretijderkend.In2017brachtdeSERdaarovereenrichtinggevendadviesuit:Leren en ontwikkelen tijdens de loopbaan.
InditadviesconcludeertdeSERdatjeermetalleeneeninitiëleopleidingnietkomtendatpermanentlerenenontwikkelenvooriedereeneenvanzelf-sprekendheidzoumoetenworden.Ditlerenenontwikkelenhoeftnietindetraditioneleschool-banken,juisthetzoekennaarflexibiliteit,verschil-lendevormenvanleren(formeeleninformeel)vormtdeuitdaging,zowelvoordewerkendeenwerkgeveralsvoordeonderwijsinstellingen.
Lerenenontwikkelenzijnbelangrijkomconcur-rentiekracht,duurzameinzetbaarheideninnovatieteverbeteren.Hetzoudaaromvanzelfsprekendmoetenzijnvoorallewerkendenomzichblijvendteontwikkelen.DeaanbevelingenvandeSERzijnbedoeldomdestapnaardezeblijvendeontwik-kelingmakkelijkertemakenenhetLevenLangOntwikkeleneenimpulstegeven.
Dewerkendezouzelfderegiemoetenhebbenoverzijnontwikkeltraject.Voorwaardedaarvoorisbetrokkenheidvanallepartijen:werknemer,werk-gever,opleidingsinstellingen,overheden,branche-organisatiesenondersteuningsorganisaties.Hoewerktditvoorzelfstandigen?
FORMEEL LEREN INFORMEEL LEREN KOPPELING FORMEEL EN INFORMEEL LEREN
Structureleensystematischevormvanlerenineenofficiëleleeromgeving,metbegeleiding.Doelishethalenvaneendiplomaof(branche)certificaat.
Ietslerendoorhetteervaren.Toevallig.Onbewust,nietgestructureerd.Geenexplicietebegeleiding.‘Learningonthejob’.
✓ Cursus,trainingen✓ Opleidingen✓ Flexibeleleertrajecten✓ Werkplekleren✓ Classroomtrainingen✓ Trainingonthejob
✓ Collegialeuitwisseling✓ Lerendoortedoen/onthejob✓ Loopbaancoaching✓ Vakinhoudelijkecoaching✓ Zelfstudie✓ E-learning✓ Expertgesprekken
✓ Meestertitel✓ EVC-traject✓ Certificaten✓ Erkendeonderdelen curriculum✓ Kennisoverdrachtdoorvakmensen
17
Inhetadvieswordendezelfstandigenwordennietalsapartegroepaangeduid.HieronderwordendeaanbevelingenvandeSERgekoppeldaandedoelgroepzelfstandigenklein&uniek,terduidingvanhunproblematiekenmogelijkeoplossingsrichtingen.
AANBEVELINGEN OPERATIONALISERING AANBEVELINGEN
TOEPASBAAR OP ZELFSTANDIGEN KLEIN & UNIEK
A Verstevigen infrastructuur voor post initiële ontwikkeling
1 Flexibelenpraktijk-relevantaanbodvoormaatwerk
•Onderwijsinstellingenaanzet•Leerbehoeftewerkendenweten•Samenwerkeninderegio•Certificaten(flexibeleleertrajecten)
Kwetsbaarheidonderwijs-infrastructuurenlageorganisatiegraad
2 O&Ofondsen •Rolup-to-datewerkenden•Financiering•Bevorderenregionalesamenwerking
NauwelijksofgeenaansluitingvanveelvandeberoepsgroepenbijO&Ofondsen
3 EVCenervarings-certificaten
•Ontwikkelinginstrumenten•Erkennenwerk-enleerervaringen•Maatwerktrajecten•Erkenningdoorwerkgevers
ErvaringleertdatEVC-trajectenvoordezeberoepsgroepenmoeilijkvandegrondkomendoordelageaantallenenlageorganisatiegraad
4 Loopbaan-ontwikkeling
•Loopbaanontwikkelcentra•Onafhankelijkadvies•Koppelenaanbestaandenetwerken,regionalesamenwerking
Momenteelgeensamenwerkings-verbandofcentraleplekwaarditgeorganiseerdwordt
B Ondersteunen leervraag naar post initiële ontwikkeling
1 Trekkingsrecht •Inzichtelijkmakenpersoonlijkeopleidingsmogelijkheden
•Certificeringstrajectenonderwijsinstellingen
Nauwelijksformeleopleidings-trajectenvoorwerkendenindezeberoepsgroepen
2 Ontwikkelrekening •Rekeningwaarwerkenden,werkgeversenanderengeldkunnenstortenvoorontwikkeling
•Collectievestortingen•Collectievefondsenencao-afspraken
Voorallewerkenden3
C Komen tot een uitnodigende en prikkelende leercultuur
1 Nationaleleercultuur •Bredecampagneoverheid Voorallewerkenden
2 Bewustwordingopwerkvloer
•Werkgeverneemtverantwoordelijkheidontwikkeling
•Onafhankelijkloopbaangesprekdooroverheid
Geenwerkgeverofspecifiekeloopbaancoaching
2 Informeellerenenaandachtvoormkb
•MKB:afstemmingbrancheorganisatiesenregionaleondernemersorganisaties
•Leerambassadeurs:bewustwordingleerklimaat,ontwikkelentoolsvoormoeilijkedoelgroependooroverheid
Mogelijkhedenvoordezespecifiekedoelgroep4
3Ditisnuuitgewerktineenzgn.Ontwikkelbudget4DitisnuuitgewerktinleerrechtenenloopbaanadviesspecifiekvoorMKB
18
2.4 Resultaten Panteia onderzoek gekoppeld aan doelgroep
OnderzoeksbureauPanteiaheeftinmaart2019deresultatenopgeleverdvanhunonderzoekBelemmeringenLeven Lang Ontwikkelen.AanleidingvoorditonderzoekwasdeconstateringdathetLLOmoeizaamvandegrondlijkttekomen.Doorinzichttekrijgenindebelemmeringenendriversvanwerkendenmetbetrekkingtothetblijvendlerenenontwikkelenkunnenmogelijkeoplossingsrichtingengevondenworden.
Uithetonderzoekblijktondermeerdatwerken-dennauwelijksstilstaanbijhetbelangvanLLO.Menleeftenwerktvooralvandagtotdag.Wel
onderkentmendatLLOessentieelisompersoonlijkedoelenwaartemakenenvoorpersoonlijkegroei,bijblijven,succesvolzijnenwaarderingkrijgen.Hetbesefiserduswel,maarditwordtmaarbeperktomgezetinactiefgedrag.Mensenmeteensterkeinternedrivezijneenuitzondering,blijktuithetonderzoek.Hoezoudendezebevindingentoetepassenopdedoelgroepzelfstandigenklein&uniek?
HieronderwordenderesultatenvanhetPanteia-onderzoekgekoppeldaandedoelgroepzelfstandigenklein&uniek.Omhetconcreettemakenisuitgegaanvande3geïnterviewdevakmensen.Welkedrivers(eerderdrijfverengenoemd),belemmeringenenoplossingsrichtingenwerdendoorhenookgenoemdendusherkend?
RESULTATEN ONDERZOEK PANTEIA Genoemd in interviews
A DRIVERS
Intrinsiekemotivatieomteleren ✓
Ontwikkelenvaneenleerklimaat
Besefnoodzaakbijblijvenvoorbaanbehoud/werkbehoud ✓
Betekenisvolwillenzijn
Extrinsiekemotivaties(geld/waardering) ✓
Binnenwerktijd,nieterbij
Sterkedriveomdoelentebereiken ✓
Veeldoenomzichteontwikkelen,intrinsiekleren ✓
B BELEMMERINGEN
Geennoodzaakzien
Andereprioriteiten/gebrekaantijd ✓
Geenfanvanlerenenlangereleertrajecten ✓
Geendirectebeloning/waardering ✓
Weinigondersteuningvanuitorganisatie
Geenhulp/aanbod/coachingvanuitwerkgever ✓
Geenkennisvanmogelijkheden ✓
Minderfinanciëledraagkracht ✓
Baseertzichsterkopeigenervaringenenbestaandevakkennisenlearningonthejob ✓
Zietnoodzaakontwikkelenniet.Kanzichgoedreddenzonderdiploma
Negatievehoudingnaarformeelleren ✓
C OPLOSSINGSRICHTINGEN
Financiëleondersteuning/persoonlijkleerbudget ✓
Loopbaanbegeleiding(volgenopleidingkaneengevolgzijn)
Certificaten/EVCverrijkenkennisenvaardigheden ✓
Coaching(bewustwordingbelangontwikkelen) ✓
Laagdrempelig/maatwerkleren:indelen/onthejob ✓
Onafhankelijkloopbaanadvies/scan
Koppelingbedrijfsvisie–scholingsvereisten
Aanbiedenverschillendeleervormen ✓
Coachendekwaliteitenmiddenmanagement
Positieveframingleren:beloningenwaardering ✓
19
2.5 Conclusie
VeelvandeSER-aanbevelingenzijnnietgerichtopzelfstandigen,laatstaanzelfstandigenklein&uniek.Opleidingsfondsen,onderwijsinfrastruc-turen,EVC-trajectenenloopbaan-ontwikkelcentrazijnvoordezedoelgroepnauwelijksontwikkeldofopzijnminstkwetsbaartenoemen.DitbetekentdatdezedoelgroepaparteaandachtverdientbijhetonderwerpvanLLO.
Demaatregelendiegenomenwordenvoorallewerkenden,zoalshetontwikkelbudgetendenationaleleercultuurkunnenwelvanbetekeniszijn.Hetverdientdeaandachthoedezespecifiekedoelgroephierovergeïnformeerdenbereiktwordt.
Eenontwikkelbudgetvoorelkewerkendebiedtuiteraardookperspectiefvoordezelfstandigeklein&uniek.Hetgeeftdemogelijkheidomlaag-drempeligeenaanvraagtedoenvoorhetvolgenvaneenopleidingofcursus,viabrancheorganisatieofonderwijsinstelling.Kanttekeninghierbijisweldatervoordezedoelgroepweinigkant-en-klareformeleopleidingenencursussenvoorhandenzijn.Onderwijsinstellingenbiedendezenietvaakaanomdathetomslechtskleineaantallencursistengaatendusnietrendabelis.Datbetekentdatdebrancheorganisatieshieropzoudenmoeteninspelenencursussenkunnengaanaanbieden,maargeziendelageorganisatiegraadisditvoorhennieteenvoudig,alseraleenrelevantcollectiefisvoordespecifiekegroepzelfstandigen.
OokdeleerrechtenenhetloopbaanadviesvoorMKBkunneneengoedemogelijkheidbiedenvoordedoelgroep.Deleerrechtenzijnbeschikbaarvoorallewerkendenenwerkzoekendenmetmini-maaleenstartkwalificatieendieminstens2jaaruithetreguliereonderwijszijnuitgeschreven(ofouderzijndan27jaar).Leerrechtenwordendoordeoverheidgefinancierd,opbasisvanopleidingtoegekendendoorwerkendenenwerkzoekendenzelfgeïnvesteerd.Hetgaatdusomallewerkendenenwerkzoekenden(inclusiefzelfstandigen)diezelfzeggenschapkrijgenoverinvesteringenindoordeoverheiderkendeopleidingenenopleiders,zowelpubliekalsprivaat.Daarnaastiserondersteuningmogelijkdoorpersoonlijkloopbaanadvies.Eenlaagdrempeligeadviesstructuurisnoodzakelijkom(eengoede)bestedingvandeleerrechtentestimu-leren.Iederewerkendezoubijvoorbeeldmetenigeregelmaateenpersoonlijkloopbaanadvies(PLA)moetenkunnenkrijgen.
Uithetonderzoekblijktdaterverschillendedriverszijndiehetontwikkelensturen.Eenaantalvandezeblijktookopdegeïnterviewdevakmensenvantoepassingtezijn.Deintrinsiekemotivatieenhetlogischerwijsontwikkelenombijteblijvenzijnhetmeestprominentaanwezig.
Veelvandegenoemdebelemmeringenzijnookdoordevakmensenbenoemd.Metnamegeenlange(formele)leertrajectenwillenvolgenspringteruit.Bijdeoplossingsrichtingenzijndoordegeïnterviewdenookanderemogelijkhedengenoemd,ziedaarvoordeaanbevelingeninhetvolgendehoofdstuk.
2.6 Samenvattende note
Zelfstandigenindekleinschaligspecialistischeberoepenzijneenbijzonderedoelgroep.Hetzijnechtevakmensenmethartvoorhunambacht/vak,specialistisch,werkenmethoofdenhanden,makenuniekeproductenenleverenaltijdmaat-werk.Zezijnveelalintrinsiekgemotiveerdomhetbesteproducttemakenenzehebbenkwaliteithooginhetvaandelstaan.Zezijngeïnteresseerdinontwikkelingeninhunvakgebiedendenkenendoengraagmeeaaninnovatievetechniekenenprocessen.Zezijnookondernemer,nietalsdoel,maaralsmiddelomdebestevakmantekunnenzijn.Hetgeeftzedevrijheidomhunvakgoedtekunnenuitoefenen.Overhetalgemeeniserweinigtotgeenscholingsbudget,zijnergeenO&Ofondsenbinnendebranchesenontbreekthetaaneengedegenkennis-enopleidingeninfrastructuur.
Indezesectorzitheelveelinnovatiekennis.Devakmensenkunnendanookeenwaardevolleken-nisbronzijnvooranderevakmensen.Hetvormenvannetwerkenencommunitiesisdanookeenmustomdekennistebehoudenenopeenhogerplantebrengen.
Dezevakmensenwillenenmoetenzichzelfont-wikkelen:willenomdatzeintrinsiekgemotiveerdzijnvanuithunvak,moetenomdatzezelfstandigondernemerzijn.Maarerisnauwelijksaanbodvanuitdeformele(onderwijs)structuren.Hoemooizouhetzijnvoorhetonderwijsomcommunitiestevormenmetdezewerkenden!
20
HOOFDSTUK 3
AANBEVELINGEN
Dezeverkenningheefteeninventariserendkarakter,waarbijdegesprekkenmetdedrievakmensenalsuitgangspuntzijngenomen.Deinventarisatieleidttoteengrootaantalaanbevelingengeadresseerdaanverschillendestakeholders/probleemeigenaren.Logischerwijsisernogeenslagnodigomeenbrederbeeldtekrijgenentotprioriteringvandeaanbevelingentekomen.Hetontwerpvaneenplanvanaanpak(H4)isdaarvaneenmogelijkeuitwerking.
3.1 Aanbevelingen voor zelfstandigen klein & uniek
• Zetje(vak)ontwikkelingbewustopjeagendaeninvesteerdaarin.
• Wordlidvaneenbranche-ofberoepsvereniging.• Houdcontactmetdevakopleiding,bijvoorbeeld
middelseenalumni-netwerk.• Leesvaktijdschriftenenblogs;leesook
buitenlandseartikelen.• Spreekmetvakgenotenoverwatjedoetenwilt.• Volgdevoorlopersinjevak,bijvoorbeeld
viasocialemedia.• Jeleertvooraldoorjevaktedoenendoorsamen
tewerkenmetcollega-vakgenoten.• Hoemeerkennisenvakmanschaphoe
specialistischer,destemeermarktwaarde.• Schakeleenloopbaancoachin,diebehulpzaamis
bijhetaanscherpenvandefocusenbepalenvandoelenenbijhetaandragenvan(in)formeleleer-enontwikkelingsmogelijkheden.
• Maakgebruikvanjeleerrechtenenloopbaan-advies-mogelijkheden.
3.2 Aanbevelingen voor brancheorganisaties
specialistisch vakmanschap
• MaakLevenLangOntwikkelenonderdeelvanhetstrategischbeleidvandebranche.
• Investeerinmaatregelendiezorgenvoorstimulansenfaciliteringvanlerenenontwikkelen.
• Stelkorte,praktischeenflexibeletrainings-enleertrajectenbeschikbaar,diedoormiddelvan
eenbranchecertificaaterkenningkrijgen.• Zorgvooreensamenwerkingmeteen(MBO/HBO)-
onderwijsinstellingdiecursussenenopleidingenaanbiedtvoordezelfstandigenklein&uniekinuwbranche.
• Denkookaanactiviteitendiehetinformelelerenstimuleren,zoalspeer-to-peerreviews,hetgeor-ganiseerdaanbiedenvancollegialeuitwisselingenenhetbeschikbaarstellenvanstudiebeurzenvoorhetvolgenvaneenbuitenlandse(nietinNLbeschikbare)opleidingofcursus.
• Stelbudgetbeschikbaarvoorhetstimulerenvanerkenningstrajecten(informeelenformeellerengekoppeld):
- EVC-traject(ErkenningEerderverworven Competenties)
- Meestertitel-traject• Ontwikkeldigitalecommunities,ookvoorzelfstan-
digevakgenotendienietbijdebrancheorganisatiezijnaangesloten.
21
3.3 Aanbevelingen voor onderwijsinstellingen
(met kleine unieke opleidingen)
• Heboogvoorhetspecifiekevandedoelgroepzelfstandigenklein&uniekinhetLLO,werkhierinsamenmetdespecifiekebranche-organisatiesofnetwerkvanzelfstandigen.Vorm(alumni)communitieseninvesteerhierin.
• Biedt,insamenwerkingmetbrancheorganisaties,formeleleerroutesvoorwerkenden,waarbijhetinformelelerenwordterkend:EVC-trajecten,kortespecifiekecursussen(certificaten)etc.
• Leidtuopvoorberoepenwaarveelzelfstandigenzijn?Bereidstudentendaarindeopleidingaluitgebreidopvoor.
• Investeerineensterkeleercultuurbijalumni:zetalumninetwerkenop.Biedhenvanbeginafaandekansomzichteblijvenontwikkelen.
• Stimuleerformeleleerroutesvoorwerkendenviabrancheorganisatiesenbetrokkenonderwijs-instellingen.Voorontwikkelingenuitvoeringmoetextrabudgetzijn.
• Benutdekennisvanouderevakmensen.
3.4 Aanbevelingen voor opleiding- en ontwikkel fondsen
• Heboogenaandachtvoordedoelgroepvanzelfstandigenklein&uniek.
• Stelbudgetbeschikbaarvoorbranchespecifiekesymposiavoorhetdelenvankennis.
• Stelbudgetbeschikbaarvoorontwikkelingvancommunities/inhoudelijkenetwerkenvanvakmensen.
• Stelbudgetbeschikbaarvoordeontwikkelingvaneenkennisinfrastructuurrondomeenberoepsgroepwaarindeonderwijsinstelling,brancheorganisatieenindividuelevakmensensamenwerkenenleren.
• Zorgvoorontwikkelbudgetvoorformeleleerrouteswerkendenendekoppelingvaninformeelaanfor-meelleren,zoalstrajectenvanmeestertitelenEVC.
3.4 Aanbevelingen voor MKB-Nederland
• Heboogeenaandachtvoordespecifiekevandedoel-groepvanzelfstandigenklein&uniek(ambachten)daarwaarhetgaatomLevenLangOntwikkelen.
• Zorgdatdeverschillendebrancheorganisaties Leren&Ontwikkelenstandaardophunagenda
hebbenstaanmetconcreteactiviteitenvoorzelf-standigenklein&uniek.
• Investeerbijdebranchesindeontwikkelingvanmeestertitels.
• Investeerindeontwikkelingvaninstrumentendiecommunitiesfaciliteren.
• Zorgvooreenonafhankelijkontwikkelcoachingdielaagdrempeligvoordezelfstandigenteconsulterenzijn:reflectieopontwikkelingenterstimulansvanformeletrajecten.
3.5 Aanbevelingen voor overheid
• Zorgervoordatbijdeverdelingvan(project)subsidievoorLLOdedoelgroepzelfstandigenklein&uniekookwordtmeegenomenofeenapartepositiekrijgt.
• ZorgdateréénplekisvanwaaruitLLOwordtgestimuleerdengefaciliteerdvoordezedoelgroep,zoalsmogelijkhedenzichtbaarmaken,informatieverstrekkenoverregelingen,fondsaanvraagetc.
• ZorgbijhetverdelenvandesubsidievoorLLOdatookdezedoelgroepkanmeedoenendatertoolsenactiviteitenontwikkeldkunnenwordendiedeontwikkelingvandespecialistischvakmanbevordertophetgebiedvanondernemerschap,vakmanschapeninnovatie.
• Zelfstandigestarterssprekenhunontwikkel-budgetnietvanzelfaan,jemoetdezedoelgroepnaardevoucherstoekrijgen.Daaromishetbelangrijkdathetonderwijshaarstudentenhiergoedopvoorbereidtendatdeoverheidverbindinglegttussenbestaandeplatforms/hotspotswaardezelfstandigenhuncommunityvinden.Viadezeplatformsbereikjedezelfstandigenenkunjezeinformeren,motiverenenfaciliterenomgebruiktemakenvandebeschikbareontwikkelmogelijkheden.
• Investeerindeontwikkelingvaninstrumentendiecommunitiesfaciliteren.
• Zorgvooreenonafhankelijkeontwikkelcoachingdielaagdrempeligvoordezelfstandigenteconsulterenis:alsreflectieopontwikkelingenterstimulansvanformeletrajecten.
• Stimuleerenfaciliteerformeleleerroutes(laag-drempelig,flexibel)voorwerkendenviabranche-organisatiesenbetrokkenonderwijsinstellingen.Voorontwikkelingenuitvoeringmoetextrabudgetzijn.
• Zorgvoorerkenningvanhetinformeleleren,doorhetstimulerenvanmeestertitelsenEVC.Stelhier-voorbudgetbeschikbaar.
• Zorgervoordatdezedoelgroepkennisheeftvanhunleerrechtenenstimuleerhendoortezorgenvoorlaagdrempeligloopbaanadvies.
22
HOOFDSTUK 4
ONTWERP PLAN VAN AANPAK
⬛ Kwalitatiefonderzoekonder30zelfstandigevakmensenuitverschillendekleinschaligespecialistischebranches
⬛ Drijfveren,belemmeringenenoplossingrichtingeninbeeld⬛ Formeleeninformeleleerroutesonderzoekenenmetnamemogelijke
routesdiehetformeleeninformelelerenaanelkaarkoppelen⬛ Rondetafelgesprekmetvertegenwoordigersvanverschillende
betrokkenorganisatiesoverdeaanbevelingenenprioritering
⬛ OntwikkelenvaneeninstrumentariumLLOvoordebrededoelgroepzelfstandigenklein&uniek(bijvoorbeeldleercoaching)
⬛ 5branches(varieteit)kiezenvoorspecifiekeontwikkelinginstrumentarium⬛ Ontwikkelenspecifiekebranche-instrumenten⬛ Samenwerkingencommitmentorganiserenrondomdegekozenbranches
tussenbrancheorganisatie,onderwijsinstelling(en)enzelfstandigen
⬛ Hetontwikkeldeinstrumentariuminzettenenuitvoeren: -Breedvoorgeheledoelgroep -Specifiekvoorde5gekozenbranches⬛ Bijvoorbeeld: -Opzettenkennisinfrastructuurambachtelijkmeubelmakers -Meesterschaproutevoorkeramisten -AlumniCreatiefVakmankoppelenaanvakman(pee-to-peerlearning) -Ontwikkelcoaching
⬛ Lerenvandepilotsenbepalenwatwel/nietwerktdoorhetgerichtonderzoekenvandeervaringenuitdepraktijkvandedoelgroep
⬛ Implementatieplanontwikkelenwaarindeduurzaamheidvandeoplossingsrichtingenleidendis:
-Samenwerkingsafsprakentussenbranche,onderwijs,fondsen, overheidennetwerkenvanzelfstandigen -Ontwikkeldeinstrumentenbeschikbaar
VoorhetstimulerenenfaciliterenvanhetLevenLangOntwikkelenvandedoelgroepzelfstandigenklein&uniekzoueen3-jarigprojectuitkomstbieden.Aandehandvanpraktijkgerichtonder-zoekkunnenspecifiekeinstrumentenontwikkeldwordenenpilotswordenuitgevoerdengeëva-lueerd.Entotslotkaneenimplementatieplanvoordetoekomstwordenontwikkeld.DitgeeftdekansomdefocusopdezedoelgroepteleggenenmaatwerkoplossingentebiedendiezorgenvoormaatregelendiehetLLOondersteunen.
FASEIonderzoek
FASEIIontwikkeling
FASEIIIpilotsuitvoeren
FASEIVevalueren
FASEVimplementeren
8maanden
4maanden
12maanden
8maanden
4maanden
23
BRONNEN - SER.Leren en ontwikkelen tijdens de loopbaan, een richtinggevend advies(maart2017)
- ECBOdimensies.MarshaWagner.Nog lang niet uitgeleerd, learning communities als mindset(oktober2017)
- Panteia.Belemmeringen Leven Lang Ontwikkelen(maart2019)
- SBB.Nederland in materialen, jaarpublicatie Meld-en expertisepunt specialistisch vakmanschap(november2017)
- DidactiefSpecial.60x specialistisch vakmanschap,jaargang48,nr3,(mei2018)
- SamenwerkendefondsenenTriamFloat.Werkplek leren in de techniek, handvatten om leren op de werkplek te faciliteren.(januari2018)
- ECBODimensies.EvaVoncken.Hoger onderwijs voor de vakman 2.0, uit het practoraat creatief (september2017).
- Houtenmeubileringscollege.Meesterschap binnen de ambachten, verslag en aanbevelingen voor beleid(september2018)
- SociaalenCultureelPlanbureau.Grenzen aan een leven lang leren(mei2019)
- Seoeconomischonderzoeki.o.v.VNO-NCW,MKBNederland,NRTOenMBOraad.Leerrechten doorgerekend, scenario’s voor investeringen in leven lang ontwikkelen.(december2018)
- http://volwassenenleren.nl/zelfsturend-leren/
- https://www.scienceguide.nl/2019/05/een-loop-baanperspectief-op-leven-lang-ontwikkelen/
- https://www.nieuwsszw.nl/persoonlijk-ontwik-kelingbudget-voor-iedereen/
Stichting Klein en Uniek Specialistisch Vakmanschap
DestichtingKleinenUniekSpecialistischVakmanschapheefttendoelhetondersteunenvanenhetvergrotenvandemaatschappelijkewaarderingvoorkleinschaligspecialistischvakmanschapenondernemerschap.Zijtrachtditdoelondermeertebereikendoorhet(doen)organiserenvanonderzoekenonderwijs,alsmededoorhet(doen)verstrekkenvanfinanciëlebijdragenaanorganisatiesdiezichbezighoudenmeteensoortgelijkedoelstellingalsdestichting.
Hetbestuurbestaatuitvertegenwoordigersvanwerkgevers-enwerknemersorganisatieseneenonafhankelijkvoorzitter.MargretHoekenga-Idema(NVS,NederlandseVerenigingvanSchoenherstellers),IrenevanHest(FNV-Zelfstandigen),MarcAsselbergs(NUVO,NederlandseUnievanOptiebedrijven),HansKoole(BruggenbouwerOnderwijsBedrijfsleven,voorzitter)
www.kusv.nl
UitgaveUtrecht,augustus2019
Redactie en coördinatie RozemarijnvanDeelen(Roosonderwijsprojecten)inopdrachtvanhetbestuurStichtingkleinschaligUniekSpecialistischVakmanschap.
Ontwerp en opmaakBureauGurk,MarieChristineMeijer
Foto’s en filmpjesOntwerpendmeubelmaker:AldoBakker(ontwerp),RutgerGraas(uitvoering),ErikenPetraHesmerg(fotografie)Grafischvormgever:MaddeMeis(fotografie)