Een stukje van de Nederlandse droom

Doorstroom van vmbo naar havo

Wil van Esch en Jan Neuvel

Titel EenstukjevandeNederlandsedroom:

doorstroomvanvmbonaarhavo

Auteurs WilvanEschenJanNeuvel

Uitgave ExpertisecentrumBeroepsonderwijs

September2009

Ontwerp Art&DesignTheovanLeeuwenBNO

Vormgeving JoanKikkert|DesignCrewenEvertvandeBiezen

ISBN/EAN 978-94-6052-010-5

Bestellen Viainfo@ecbo.nlo.v.v.bestelnummerA00539

ecbo’s-Hertogenbosch ecboAmsterdam

Postbus1585 Postbus94208

5200BP’s-Hertogenbosch 1090GEAmsterdam

0736872500 0205251245

info@ecbo.nl

www.ecbo.nl

Gebruikenovernamevanteksten,ideeënenresultatenuitdezepublicatie

isvrijelijktoegestaan,mitsmetbronvermelding.

expertisecentrum beroepsonderwijs

EvdB

-A00

539_

v1/0

9120

2

Colofon

3

ecbo

Inhoudsopgave

1 Achtergrond,doelenopzetvanhetonderzoek 5

1.1 Achtergrondvanhetonderzoek 5

1.2 Doelenvraagstellingen 7

1.3 Onderzoeksopzet 9

1.4 Indelingvanhetrapport 10

2 Doorstroomvanvmbonaarhavo4 13

2.1 Eengroeiendebelangstellingvoorhethavo 13

2.2 Verschillenindoorstroomnaarhethavo 15

2.3 Factorenindedoorstroomvanvmbonaarhavo4 19

3 Deschoolloopbaanvanvmbo’ersinhethavo 33

3.1 Succesinhavo4 33

3.2 Hethavo-diploma 40

4 De(school)loopbaanvanvmbo’ersnahethavo 47

4.1 Deverdere(school)loopbaanvanleerlingenmetenzonderhavo-diploma 47

4.2 De(school)loopbaannahethavovanvmbo’ersenleerlingenuithavo3 48

5 Grondhoudingenruimtelijkerelatie 55

5.1 Grondhoudingtegenovertl’ers 55

5.2 Ruimtelijkerelatiehavomettl 56

6 Inrichtingovergangvmbo-havo 59

6.1 Aanmeldingenafwijzing 59

6.2 Voorlichting 60

6.3 Intakegesprekken 63

6.4 Aanvullendetoelatingseisen 64

7 Voortgangophethavo 71

7.1 Begeleidingenvoortgangophethavo 71

4

ecbo

7.2 Verdelingoverprofielen 73

7.3 Ervaringenmettl’ersinvergelijkingmethavisten3 73

8 Samenvattingenconclusies 77

8.1 Inleiding 77

8.2 Onderzoeksvragenen-opzet 78

8.3 Omvangvandedoorstroomvanvmbonaarhavo 79

8.4 Succesvanvmbo’ersinhethavo 80

8.5 Vervolgnahethavo 81

8.6 Havo’sendeovergangvmbo-havo 83

8.7 Begeleidingvanvmbo’ersophethavo 85

8.8 Discussie 86

Literatuur 89

Bijlage:Vragenlijstdecanen/directiehavo-top 91

Gebruikteafkortingen 101

5

ecbo

1.1 Achtergrondvanhetonderzoek

HetNederlandseonderwijssysteemstaatbekendomzijn‘earlytracking’

(OECD,2007).Earlytrackingbetekentdatleerlingenopvroegeleeftijd

eenkeuzemoetenmakenvooreenberoepsgerichtedanwelalgemeen

vormenderoute.InNederlanddoetdiesplitsingzichvooropongeveer

deleeftijdvan12.Grofweggaattweederdevandeleerlingennaar

deberoepsgerichte,eenderdenaardealgemeenvormenderoutes.

Uiteraardvindenhiernanogallerleiverfijningenplaatsvanderoute

–zoalsdesectorkeuzeinhetvmbonadebasisvorming–maarde

hoofdrouteisdantochnagenoegbepaald.Steedssterkerwordthetgeluid

datleerlingenopeentevroegeleeftijdeenfundamentelekeuzemoeten

maken,hetgeenzichookuitindeworstelingmethetberoepsbeeldbij

eendeelvandeleerlingen.

Deleerwegenwaarlangsberoepsoriëntatieenberoepsvormingplaats-

vindenzijnnogalbehoorlijkgescheidenvandealgemeenvormende

leerwegen.1Meteendiplomavmbogajeinderegelnaarhetmbo,met

havo/vwoishethogeronderwijshetvoorland.Alseenleerlingofstudent

eenmaalindeberoepsopleidendedanwelalgemeenvormendeleerweg

zit,danisdekansgrootdathijofzijvervolgopleidingenookinhet

‘professional’danwel‘academic’domeinzoekt.

Hetonderscheidtussen‘professional’en‘academic’routesisoverigens

nietabsoluut.Tussenhet‘professional’en‘academic’domeinbestonden

enbestaanverbindingswegen.Eenvoorbeeldisdeverbindingsroute

vanvmbo-tl(mavo)naarhavo4.2Geruimetijdwashetoverheidsbeleid

eropgerichtdezerouteniettestimuleren.Vanuitefficiencyoverwegingen

werddezestapelrouteontmoedigd.Voortsmaaktedeinvoeringvanhet

studiehuisendeprofielenindebovenbouwvanhetvoortgezetonderwijs

(vo)deaansluitingaanzienlijkcomplexer.

1 HiervoorwordeninternationaalookweldeEngelsetermen‘professional’en‘academic’gebruikt.2 Striktgenomenkunnenleerlingenvandegemengdeleerweg(gl)ookdoorstromennaarhethavo.Hetaantal‘zuivere’gl’ersisevenwelklein.

Achtergrond, doel en opzet van het onderzoek 1

6

ecbo

Iedereenkentinzijnofhaaromgevingweliemanddiekandienenals

voorbeeldvaneenstapelaar.VanLiempt(2008)heefthetinnavolgingvan

deAmerikaansedroomoverdeNederlandsedroom.WaardeAmerikaanse

droombestaatuitdekrantenjongendiezichkanopwerkentotpresident,

kanindeNederlandsedroomiemandmeteenmavo(thansvmbo-tl)

diplomahetuiteindelijkschoppentotprofessor.Eenbekendvoorbeeld

vaneenstapelaarisdehuidigeburgemeestervanRotterdam,Ahmed

Aboutaleb,diealsjongetjedeKoranschoolbezochtendelagereschool.Op

15-jarigeleeftijdverhuisthijnaarNederlandwaarhijviadeltsendemts

uiteindelijkdehtsTelecommunicatieafrondt.Eensaillantvoorbeeldvande

ultiemeNederlandsedroom:viahetstapelenvanopleidingenjetalenten

ontwikkelen.

Eenbelangrijkeroutebijhetstapelenisderoutevanmavo/vmbonaarhavo.

Leerlingenmeteendiplomagemengdeleerweg(gl)entheoretischeleerweg

(tl)kunnendoorstromennaarhethavo(naastuiteraardnaarhetmbo).

OpverzoekvandeinmiddelsopgehevenAdviesgroepvmboisin2007

gekekennaardeverbindingsroutevmbo-havo.Hetaccentlagdaarbijop

desucceskansenvanvmbo’ers,hetinstroombeleidvanhavo-scholen

inzakevmbo’ersendeervaringenvanhavo’smetvmbo’ers(VanEsch&

Neuvel,2007).Opeenaantalaspectenzijndetl’ersvergelekenmetde

doorstromendehavo3-leerlingen.Deresultatenvanhetonderzoekzijn

inputgeweestvooreenminiconferentievandeAdviesgroepvmbooverde

relatietussenvmboenhavo.Inheteindadviesvormtdierelatieeenvan

devenstersvanwaaruitnaardepositievanhetvmbo-tlwordtgekekenen

wordenvoorstellenvooroplossingenaangereikt(Adviesgroepvmbo,2008).

Stapelenisterugopdebeleidsagenda.Waartotvoorkortmetname

eeneconomischperspectiefoverheerste,ontstaatthansmeerruimte

voorhetperspectiefvantalentontwikkeling.Deverbindingswegen

tussendetrackskunnenmeerwordenbenut.Indebeleidsreactievan

destaatssecretarisvanOCWvan2december2008naaraanleiding

vandestudievanRegioplanenCINOPEC(Dekkere.a.,2008)naar

doorstroomenstapeleninhetonderwijs,lezenwehetvolgende:“Elk

talentverdienteenkans.Leerlingenmoetendegelegenheidkrijgenom

zichtijdenshunschoolloopbaanverderteontwikkelen.Hetstapelenvan

7

ecbo

opleidingenkanhierbijeenbelangrijkerolspelen.Inmijnogenmoeten

leerlingenuitgedaagdwordenomhetuitersteuitzichzelftehalen.Zoheb

ikaleerderdetoestemmingvandeinspectielatenvallenomvanuitde

gemengdeleerwegvanhetvmboovertekunnenstappennaarhavo.Het

verruimenvandestapel-endoorstroommogelijkhedenisnietalleeninhet

belangvandeleerling,maarookvandesamenlevingalsgeheel.”

Waartotvoorkortvanuithetberoepskolomdenkenhetvmbovooral

werdgezienalsaanvoerroutenaarhetmbo,iserthansookweermeer

aandachtvoordeverbindingsmogelijkhedenvanhetvmbonaarhet

algemeenvormendonderwijs,inditgevalhethavo.Mogelijkhedenom

meergebruiktemakenvandeoverlooptussendetracksnementoeen

daardoordesysteemflexibiliteit.Parallelhieraanneemtdedoorstroomvan

hetvmbonaarhavo4,dievoordeinvoeringvanhetvmboalaanzienlijk

wasgedaald,weertoe.Destijgendelijndoetzichalenkelejarenvoor.

1.2 Doelenvraagstellingen

Hetonderzoeknaardedoorstroomvandegemengdeendetheoretische

leerweginhetvmbonaarhavo4heefttweehoofddoelen.Allereerstis

dathetinkaartbrengenvandedoorstroomvanvmbonaarhavo4ende

succesgraadvanvmbo’ersinhethavo.Daarnaastwordtnagegaanhoe

hethavozichopstelttegenoverde(toenameinde)doorstroomenoferin

depraktijkextraaandachtisvoordebegeleidingvanvmbo’ers.

Hettweeledigedoelvanhetonderzoekwordtmetdeonderstaandevragen

verdergespecificeerd.

Voordedoorstroomenhetvervolgvande(school)loopbaanvanleerlingen

zijndriehoofdvragenmetelkeenaantalsubvragen,geformuleerd.

1 Watisdeomvangvandedoorstroomvanhetvmbonaarhavo4?

– Hoegrootisdedoorstroomvanuitdegemengdeleerwegenhoe

grootvanuitdetheoretischeleerweg?

– Isersprakevandoorzettendestijgingindedoorstroom?

– Waardoorisdestijgingteverklaren?

8

ecbo

– Zijnerverschillenindoorstroomalsrekeningwordtgehoudenmet

bijvoorbeeldgeslachtenherkomst?

2 Hoesuccesvolzijnvmbo’ersinhethavo?

– Welkpercentagevandevmbo’ersstroomtinéénjaardoorvan

havo4naarhavo5enwelkpercentageintweejaar?Hoeverhoudt

zichdattotdedoorstroomvanleerlingendieuithavo3zijn

gekomen?

– Welkpercentagevandevmbo’ershaalthetdiplomavanhethavoen

inhoeveeljaar?

– Hoeverhoudtzichdattothetsuccesvanleerlingendieuithavo3

zijngekomen?

– Zijnerverschilleninstudiesuccesophethavoalsrekeningwordt

gehoudenmetdevooropleidingincombinatiemethetgeslachten

deafkomstvanleerlingen?

3 Waargaanleerlingendiealdannietmeteendiplomahethavoverlaten

naartoe?

– Welkpercentagevandegediplomeerdeenongediplomeerde

leerlingengaatnaarhetvwo,hetmboofhethbo?Iseropditpunt

eenverschiltussengroepenleerlingenalsgekekenwordtnaar

vooropleiding,geslachtenherkomst?

– Welkpercentagevandegediplomeerdeenongediplomeerde

leerlingenstopt(voorlopig)methunopleiding?Iseropditpunt

eenverschiltussengroepenleerlingenalsgekekenwordtnaar

vooropleiding,geslachtenherkomst?

Watbetreftdeopstellingvanhavo’stenaanzienvandedoorstroomvan

vmbo-leerlingennaarhethavozijndevolgendevragengeformuleerd:

4 Watdoenhavo-scholenbijdeovergangvanvmbo’ersnaarhethavo?

– Watisdegrondhoudingvanhavo-scholentenopzichtevan

vmbo’ers?

– Hoeisdeorganisatorischerelatietussenvmbo-scholenenhavo’s?

– Hoeisdeverhoudingtussenhetaantalvmbo-leerlingendatwordt

toegelatenendatwordtafgewezen?

– Waaromwordenleerlingenafgewezen?

9

ecbo

– Vindtervanuithethavovoorlichtingplaatsnaarvmbo-decanen,

leerlingenenouders?

– Welkeaanvullendeeisenstellenhavo’snaasthetvmbo-diploma(gl

oftl)voortoelatingophethavo?Hoeverhoudendieeisenzichtotde

eisendievorigjaar(2007)zijngesteld?

– Wordenermetleerlingendiezichaanmeldenintakegesprekken

gehouden?

5 Watdoenhavo-scholenrichtingvmbo’ersalszeophethavozitten?

– Watisdeverhoudingindegekozenprofielendoorvmbo’ers?Enhoe

isdieverhoudinginvergelijkingmetdiebijleerlingendievanhavo3

naarhavo4doorstromen?

– Krijgenvmbo-leerlingenextrabegeleidinginhethavo?Enhoeziet

diebegeleidingeruit?

– Watzijndeervaringenvanhavo’smetvmbo’ersenverschillendie

vanervaringenmetleerlingendievanuithavo3zijndoorgestroomd?

1.3 Onderzoeksopzet

Zoalsaangegevenbestaathetonderzoekuittweedelen.Heteerstedeel

iseenpopulatieonderzoeknaardeschoolloopbaanvanvmbo’ersdienaar

havo4doorstromen.Hetonderzoekmaaktgebruikvandeadministratieve

gegevensdiejaarlijksvanalleleerlingenwordenvastgelegddoorde

IB-groep.Hettweededeelvanhetonderzoekiseenrepresentatief

enquête-onderzoekonderdecanen/directiesvandehavo-top.

Deschoolloopbanenvanvmbo’ersdienaarhethavogaanDebeschrijvingvandeschoolloopbanengebeurtopgegevenszoalsdie

voordepopulatiebeschikbaarzijnbijhetCFIendiedoordeIB-groepzijn

verzameld(dezogenaamdebrondata).Hetzijnachtergrondkenmerken

vanleerlingenenkenmerkenvandegevolgdeopleiding(en)diejaarlijks

wordenaangevuld.Verderisindeanalysesgebruikgemaaktvan

populatiegegevensuitStatline(2009).

10

ecbo

Deenquêteringvandecanen/directiesUiteenbestandmetruim500scholenmeteenbovenbouwhavozijn

gestratificeerd202havo-scholenaangeschrevenmethetverzoekeen

vragenlijstintevullen.Deprovinciegolddaarbijalsstratificatiecriterium.

Vandehavo-scholenzijnallereerstviadewebsitesvandescholendan

weltelefonischdenamenvandecontactpersonen(decanendanwel

directiesbovenbouwhavo)verzameld.Uiteindelijkhebbennadiverse

oproepenomdevragenlijstalsnogingevuldteretourneren97havo-scholen

gerespondeerd.Hetresponspercentagekomtdusuitop48%.

1.4 Indelingvanhetrapport

Hetrapportbestaatuittweedelenovereenkomstigdetweedoelen

vanditonderzoek.Heteerstedeel(hoofdstuk2t/m4)beschrijftde

doorstroomvanvmbonaarhavo4endeverdere(school)loopbanen

vandeleerlingen.Eerstwordtdedoorstroominkaartgebracht,waarbij

aandachtisvoorverschillentussengroepen(hoofdstuk2).Daarnawordt

inhoofdstuk3nagegaanhoesuccesvolvmbo’ersinhethavozijn.Halen

zehetdiplomaenzoja,inhoeveeljaar?Enhoedoenvmbo’ershetin

vergelijkingmetleerlingendievanuithavo3naarhavo4zijngegaan?Of

leerlingenhunschoolloopbaannahethavovoortzettenenwaar,ishet

onderwerpvanhoofdstuk4.

Inhettweededeelvanhetrapportwordendeuitkomstenvandeenquête

onderdecanenendirectiesvandehavotopbeschreven(hoofdstuk5,6

en7).

Delaatstejarenkiezensteedsmeerleerlingenuitdegemengdeenmet

nameuitdetheoretischeleerwegvoorhethavoinplaatsvandoorte

stromennaareenberoepsopleidinginhetmbo(zieonderandereVan

Esch&Neuvel,2007;CBS,2009).Dedalendetrendindebelangstelling

voorhethavodiezichronddeeeuwwisselingbegonaftetekenen,is

daarmeeomgebogenineenopgaandelijn.Ofdietrendverderdoorzet,

welkefactorendaarineenrolspelenenofdietrendzichbreedvoordoet

ofalleeninspecifiekegroepen,zijnvragenwaaropdithoofdstukeen

11

ecbo

antwoordprobeerttegeven.Voordedaarvooruitgevoerdeanalysesis

gebruikgemaaktvandatavanhetCFIenvanaanvullendedatavan

hetCentraalBureauvoordeStatistiek(CBS;Statline,2009),zoals

bevolkingsgegevensvanrelevanteleeftijdsgroepen.

Allereerstwordtdedoorstroomvanuitdegemengdeendetheoretische

leerwegnaarhethavoinkaartgebrachtvoorleerlingendievanafhet

schooljaar2003-2004hetvmbometeendiplomahebbenafgesloten.

Datwordtgedaanvoordecohorten2totenmet5.Cohort1,deeerste

groepleerlingendienadeinvoeringvanhetvmboisuitgestroomd,

blijftbuitendebeschrijving,omdatdatcohortonvoldoendeisgedekt

inhetbestandvanhetCFI.Denummeringvandecohortenverwijst

dusnaarjaargroependievanafdeinvoeringvanhetvmbodeze

nieuweonderwijssoorthebbendoorlopen.Inditendevolgendetwee

hoofdstukkenwordtergeregeldeenvergelijkinggemaaktmetleerlingen

dievanuithavo3naarhavo4zijngegaan.Voordiegroepenwordt

dezelfdenummeringvancohortenaangehouden,hoewelhethavoal

langerbestaat.

Nadeoverallbeschrijvingvandedoorstroomwordtdeinvloedvaneen

viertalfactorenopdedoorstroomvanhetvmbonaarhethavonagegaan.

Demeestvoordehandliggendefactorisdeinteressevoorhethavo.

Zonderbelangstellingzaldekeuzenietwordengemaakt.Heteffectvan

diefactorzalwordenaangeduidalshetinteresse-effect.Eentoename

(ofafname)indedoorstroomkanookdooranderefactorenworden

beïnvloed.Allereerstmoetdanwordengedachtaandebevolkingsgroei.

Alshetaantaljongerenindebevolkingtoeneemt,zullenbijeen

verhoudingsgewijsgelijkblijvendebelangstellingmeervmbo’ersnaarhet

havogaan.Datwordthetbevolkingseffectgenoemd.Eenderdefactoris

departicipatiegraad.Losvandebevolkingsgroeikanhetaantalleerlingen

indegemengdeoftheoretischeleerwegtoenemen.Datkanalsgevolg

vaneenstrengereselectievoorhethavo,maarookalsmeerleerlingen

voordegemengdeofdetheoretischeleerwegkiezeninplaatsvanvoor

dekaderberoepsgerichteleerweg.Diefactorwordtaangeduidalshet

participatie-effect.Eenvierdefactorisdeslaagkans.Alsdekansophet

behalenvanhetdiplomavandegemengdeoftheoretischeleerwegtoe-

12

ecbo

ofafneemt,wordtdepotentiëlegroepdienaarhethavokanookgroter

respectievelijkkleiner.Wesprekenvanhetslaageffectofdiploma-effect

alsdiefactoreenrolspeelt.

Tenslottewordtindithoofdstuknagegaanoftrendsindedoorstroom

naarhethavobreedenalgemeenzijnofdaterverschillenzijntussen

specifiekegroepen.Omdateenbeperktaantalachtergrondkenmerken

beschikbaaris,wordtalleengekekennaarmogelijkeverschillentussen

jongensenmeisjesentussengroependienaarherkomstzijnte

onderscheiden.Datzijnautochtone,westerseenniet-westerseallochtone

leerlingen.

13

ecbo

2.1 Eengroeiendebelangstellingvoorhethavo

Indedoorstroomvanvmbonaarhethavozalsteedseenonderscheid

wordengemaakttussenleerlingendiedatdoenvanuitdegemengdeen

diedatdoenvanuitdetheoretischeleerweg.Zo’nonderscheidiszinvol,

omdatbeidestromensterkvanelkaarverschillen:verhoudingsgewijsgaan

veelmeerleerlingenuitdetheoretischedanuitdegemengdeleerweg

naarhethavo.Terillustratie:vanderuim5.900vmbo’ersuitcohort2die

naarhethavogingen,kwamenerzo’n170uitdegemengdeleerweg.Dat

komtneeropcirca3%vandedoorstroom.

Voordatverschilzijndiverseverklaringentebedenken,zoalseenmeer

theoretischeversuseenmeerpraktischeinstellingvanleerlingenen

hetniveauverschil.Metdatniveauverschilwerdiniedergevaltot2007

formeelrekeninggehouden.Totdatjaarmoestnamelijkvoorleerlingen

uitdegemengdeleerwegdienaarhethavowilden,toestemmingbijde

inspectiewordenaangevraagd.

Integenstellingtotwatindepubliekeopinieleeft,stagneerdede

doorstroomnaarhethavoalvoordeinvoeringvanhetvmbo.Zo’ntien

jaargeleden,zo’nvierjaarvoordatdeeerstegediplomeerdevmbo’ers

deschoolverlieten,liephetaantalleerlingendatvandemavonaarhet

havogingalterug.“Na een aanvankelijke afname tien jaar geleden, is de

doorstroom van vmbo naar (ha)vo toegenomen. De doorstroom naar

(ha)vo … zit daarmee (in 2007) bijna weer op het niveau van 1998”

(Min.OCW,2009).

Naeenreeksvanjarenmeteenafnemendebelangstellingvoorhethavo,

metalsdieptepunteendoorstroomvan12%in1998,isnuweereen

opgaandelijntebespeuren.Figuur2.1brengtdatinbeeld.

Doorstroom van vmbo naar havo 4 2

14

ecbo

Figuur 2.1 Doorstroom vanuit de gemengde en theoretische leerweg als percentage van het aantal gediplomeerden

15,516,6

17,9

20,8

3,9 4,75,7

7,4

0

5

10

15

20

25

30

cohort 2 cohort 3 cohort 4 cohort 5%

totaal

tl

gl

Dedoorstroomvanuitdetheoretischeleerwegnaarhavo4vertoontvanaf

cohort2eenduidelijkstijgendelijn.Inenkelejarenisdiedoorstroom

toegenomenvan15,5%incohort2(2004)naarcirca21%incohort5

(2008).Hetisookeensystematischetrend:vanjaaropjaarneemthet

percentagetoe,waarbijdegroeiinhetlaatstecohortnogietssterkeris

danindevoorgaandejaren.

Hetzelfdeisoptemerkenvoordedoorstroomvanuitdegemengde

leerweg,hoeweldedoorstroomuitdieleerwegopeenduidelijklager

niveauuitkomt.Indiezelfdeperiodeishetpercentagegediplomeerde

gl’ersdathethavoverkiestbovenhetmbogestegenvan3,9%incohort2

naar7,4%incohort5.Destijgendetrendiseveneensgedurendediehele

periodewaartenemen,metookeenlichtegroeispurtinhetlaatstejaar.

Detotaledoorstroomnaarhavo4naminabsoluteaantallentoevanruim

5.950leerlingen(cohort2)naarruim9.000(cohort5).Quaaantallenis

destijgingnogspectaculairder.Inparagraaf2.3komtaandeordewelke

factorendaarineenrolspelen.

Cohort2 Cohort3 Cohort4 Cohort5

Totaal

Tl

Gl

15

ecbo

2.2 Verschillenindoorstroomnaarhethavo

Inzichtintrendsisopzichzelfalnuttig,maardatkannogwordenvergroot

doorachtergrondkenmerkenindeanalysestebetrekken.Datwordt

gedaanvoorhetgeslachtenherkomstvanleerlingen.

VerschillenindoorstroomtussenjongensenmeisjesMeisjeshebbendeafgelopendecenniaeeninhaalslaggemaaktinhet

onderwijs.Datblijktuitdegroteredeelnameaanhogerevormenvan

onderwijs(havo,vwo,hboenwo)enhetgroteresuccesvanmeisjes

daarin.Deafgelopenjarenwasdeverhoudingtussenjongensenmeisjes

inhethavo49:51eninhetvwo47:53(Statline,2009).Ookisereen

verschilinschoolsucces:“Iets meer jongens dan meisjes hebben een

vmbo-diploma op zak. In het hoger algemeen voortgezet onderwijs

(havo) en het voorbereidend wetenschappelijk onderwijs (vwo) is dat

juist andersom. Zowel op de havo als het vwo slagen meer meisjes

dan jongens”(CBS,2007,Erratum,p.3).Ergaanookmeermeisjes

danjongensnaarhethbo,iniedergevalsindsdeeeuwwisseling.De

verhoudinginhethbois53%meisjesen47%jongens(Statline,2009).

Hetverschilwordttenslottenogeensbenadruktdoorhetsuccesvan

meisjesinhetwetenschappelijkonderwijs:“Ook in het wetenschappelijk

onderwijs (wo) halen meer meisjes dan jongens hun diploma’s. Van het

totale aantal studenten dat een bul ophaalt, is 61% vrouw”(CBS,2007).

Omeffectenvangeslachtindedoorstroomvanvmbonaarhavo3

zichtbaartekunnenmaken,isvoorelkeleerweg(glentl)aparthet

percentagejongensenmeisjesberekenddatnaarhavo4gaat(zie

figuur2.2).

16

ecbo

Figuur 2.2 Doorstroom van jongens en meisjes als percentage van het aantal gediplomeerden

0

5

10

15

20

25

30

cohort 2 cohort 3 cohort 4 cohort 5%

man tl

man gl

vrouw tl

vrouw gl

Inallevierdegroepenisereentrendmatigetoenameindedoorstroom.

Opdatpuntvolgendeviergroependealgemenetrendeniserdusgeen

verschiltussenjongensenmeisjes.Tegengesteldaandeverwachting

gaanechterietsmeerjongensdanmeisjesnaarhavo4.Inbeide

leerwegenzijndeverschillenweliswaarklein,maarwaarzezijnop

temerken,vallenzeconsequentuittengunstevanjongens.Inde

theoretischeleerwegvarieerthetverschilvan0,5%tot3%envoorde

gemengdeleerwegvan0%tot2%.

Datverschilkomteveneensnaarvorenindeverhoudingvande

doorstroom:52à53%vandedoorstromersnaarhavo4ismanen

47à48%vrouw.Ondanksdatermeermeisjesdanjongensinhetvierde

leerjaarvandegemengdeendetheoretischeleerwegzittenenondanks

datietsmeermeisjesdanjongenshetgl-oftl-diplomahalen,gaanertoch

meerjongensnaarhavo4.

Deuitkomstistegengesteldaandealgemenetrenddatmeisjesvaker

doorstromennaarhogerevormenvanonderwijs.Eenmogelijkeverklaring

isdathetaantalpotentiëlehavisteninhetvmboweleensgroterzou

kunnenzijnonderjongensdanondermeisjes.Datisgoedterijmenmet

hetgegevendatermeermeisjesdanjongensophethavoenvwozitten.

Endatkantemakenhebbenmetschoolkeuzesopdiversemomentenin

deonderbouwvanhetvoortgezetonderwijs:minderjongensdienahet

basisonderwijsnaarhethavoofhetvwogaanen/ofmeerjongensdiena

Cohort2 Cohort3 Cohort4 Cohort5

Mantl

Mangl

Vrouwtl

Vrouwgl

17

ecbo

debrugklasvaker(gedwongenmoeten)kiezenvoorhetvmboen/ofeen

grotereafstroomvanhavo/vwonaarhetvmboonderjongens.

Eenaanvullendeverklaringvoordeietsgroteredoorstroomvanjongens

naarhavo4istevindeninhetdoorstroomonderzoekvmbo-mbovan

NeuvelenVanEsch(2009).Datonderzoeklaatziendatmeisjesuitde

gemengdeentheoretischeleerwegvakereenduidelijkeberoepsinteresse

ontwikkelendanjongens.Bijdemeisjesweet60%vandegl’ersen54%

vandetl’ersaanheteindvanhetvmbovrijgoedwatzewillenworden,bij

dejongenszijndepercentagesrespectievelijk54%en48%.Omgekeerd

zijnermeerjongensdanmeisjesdienoghelemaalnietwetenwatze

willenwordenoftwijfelentussendiverseberoepen.Indegroepjongensis

datpercentage6procentpunthoger.

Ervanuitgaandedatvoordemeestegl’ersentl’ersdedoorstroomvan

vmbonaarmbodeaangewezenrouteisnaareenberoep,ligthetvoorde

handdatleerlingenmeteenduidelijkeberoepsinteresseeerderkiezen

vooreenopleidinginhetmbo.Daarvanuitgaandeenrekeninghoudend

methetverschilinberoepsinteressezoudenmeermeisjesdanjongens

voordembo-routekiezen.Omgekeerdzullengl’ersenmetnametl’ersdie

noghelemaalgeenideehebbenvanwatzewillenwordenendievoldoen

aanvoorwaardenvoortoelatingophethavo,waarschijnlijkeerderde

havo-routekiezen.HetdoorstroomonderzoekvanNeuvelenVanEsch

wijstdaarookop.Vandegl’ersentl’ersdienaarhethavogaan,weetzo’n

70%noghelemaalnietwatzewillenwordenoftwijfelenzetussendiverse

soortenwerken.Datpercentageverschiltnietofnauwelijksvoorjongens

enmeisjes.Indegroepgl’ersentl’ersdienaarhetmbogaan,isdat

percentageveellager(ongeveer35%).

Eristussenjongensenmeisjesduseenklein,maarsystematischverschil

indedoorstroomvanhetvmbonaarhavo4.Datverschilistegengesteld

aandeverwachting,maarhetlijktachteraftekunnenwordenverklaard

doorverschillenineerdereschoolkeuzesendoorverschilleninde

ontwikkelingvandeberoepsinteressetussenjongensenmeisjes.

VerschillenindoorstroomtussenautochtoneenallochtoneleerlingenAlshetgaatomdeherkomstvanleerlingenishetwatmoeilijkerom

onderbouwdeverwachtingenteformulerenoververschillenindoorstroom

vanvmbonaarhavo4.Erwordtdaaromexploratiefgekekenoferverschillen

18

ecbo

zijn.Daartoezijnvoornaarafkomstonderscheidengroependepercentages

berekenddienaarhethavozijngegaan.Datisapartgedaanvoordegemengde

endetheoretischeleerweg.Hetresultaatisinfiguur2.3weergegeven.

Evenalsbijgeslacht,komtdetrendmatigestijgingindedoorstroom

naarhethavovoorinalleonderscheidengroepen.Diestijgingisvoor

autochtoneenniet-westerseallochtonetl’ersvrijwelevensterk,maarbij

degl’ersisdetoenameduidelijkgroterbijallochtoneleerlingen.

Figuur 2.3 Doorstroom van autochtone en niet-westerse allochtone leerlingen als percentage van het aantal gediplomeerden in elke groep

0

5

10

15

20

25

30

cohort 2 cohort 3 cohort 4 cohort 5%

autochtoon tl

autochtoon gl

allochtoon tl

allochtoon gl

Hetantwoordopdevraagofereenverschilindoorstroomistussen

autochtoneen(niet-westerse)allochtoneleerlingenisenigszins

verrassend.Uitbeideleerwegengaanverhoudingsgewijsaanzienlijkmeer

niet-westerseallochtonedanautochtoneleerlingennaarhavo4.Voor

westerseallochtoneleerlingen(nietinfiguur2.3opgenomen)zijnde

cijfersietslagerdandievoorniet-westerseallochtoneleerlingen,maar

duidelijkhogerdanvoorautochtoneleerlingen.

Watbetreftdegemengdeleerweg,ishetverschilincohort2nog

verwaarloosbaar,maarhetneemtindedaaropvolgendecohortentoe.

Indecohorten4en5gaanrelatiefgezientweekeerzoveelallochtone

alsautochtoneleerlingennaarhavo4.Getalsmatigstromenermeer

autochtonegl’ersdoornaarhethavovanwegedeverhoudingautochtoon,

niet-westerseallochtoonenwestersallochtoon.Dieisindriecohorten

85:10:5.Incohort5isdieverhoudingietsverschoventengunstevan

allochtoneleerlingen(80:13:7).

Cohort2 Cohort3 Cohort4 Cohort5

Autochtoontl

Autochtoongl

Allochtoontl

Allochtoongl

19

ecbo

Ookvanuitdetheoretischeleerweggaanverhoudingsgewijsmeerniet-

westerse(enwesterse)allochtoneleerlingennaarhethavo.Datverschil

isindeverschillendecohortenconstant:ongeveer5%.Hetpercentage

westerseallochtoneleerlingendatnaarhethavogaat,komtweermeer

overeenmetdatvandeniet-westerseallochtoneleerlingendanmetdat

vandeautochtoneleerlingen.Alsnaaraantallenwordtgekeken,danziet

hetbeelderevenalsbijdegl’ersandersuit.Gegevenderespectievelijke

verhouding76:16½:7½gaanerveelmeerautochtonedanallochtone

vmbo’ersnaarhethavo.

Deuitkomstinbeideleerwegendoetvermoedendathetaantalpotentiële

havistenonder(niet-westerse)allochtoneleerlingenverhoudingsgewijs

groterisdanonderautochtoneleerlingengl’ersentl’ers.Datzou

kunnenwijzenopverschilleninschooladviesbijdeovergangvanhet

basisonderwijsnaarhetvoortgezetonderwijs,maarookopverschillenin

advies(selectie)nadebrugklas.

Opdeinterpretatievanderesultatenkomenwenogterugindevolgende

paragraaf,waarinwordtgekekennaareenverklaringvoordegroeiinde

doorstroomvanvmbonaarhavo4.Datwordtgedaanaandehandvande

vierfactorendieindeinleidingzijngenoemd.

2.3 Factorenindedoorstroomvanvmbonaarhavo4

Vierfactorenzijngenoemddiebijtrendsindedoorstroomvanvmbo

naarhavo4eenrolkunnenspelen,namelijk:deinteresse,depopulatie,

departicipatiegraadenhetbehalenvanhetdiploma.Eerstwordtkort

aangegevenwaaromvandezefactoreneenbijdragewordtverwachtinde

verklaringvandetoegenomendoorstroom.Daarnawordtdebijdragevan

elkefactoraangegeven.Tenslottewordtderolvandiefactorenvoorde

verschillentussendenaarherkomstonderscheidengroepenbekeken.

20

ecbo

Potentiëlefactoren

De interesse voor het havo

Vandeleerlingendienaarhethavogaan,magwordenaangenomendat

zediebeslissingnemenomdatzehetzinvolvindenominhetkadervan

hunverdere(school)loopbaanhethavo-diplomatehaleninplaatsvan

doortestromennaarhetmbo.Bijeendeelvanhenisdatmogelijkmede

ingegevendoorberoepskeuzeproblemen.Hiervoorhebbenwenamelijk

geziendatrelatiefveelvmbo’ersdienaarhethavogaan,nognietweten

watzewillenworden.Datpercentageisiniederveelhogerdandatbij

gl’ersentl’ersdiehunopleidingvoortzetteninhetmbo.Ookdedruk

vanuitdesocialeomgevingvanleerlingenkaneenrolspelenomnaar

hethavotegaan.Hoewelditsoortzakendematevaninteressemede

zullenbepalen,wordterhierbijhetgebruikvan‘interesse’nietaandie

verschillengerefereerd.

Watdebeweegredenenomvoorhethavotekiezenookzijn,eenzekere

matevaninteressevoordieopleidingmagduswordenverondersteld.

Diefactorzalderhalvealtijdaanwezigzijn.Alsdedoorstroomnaar

havo4toeneemt,zoalsfeitelijkhetgevalis,isdateenafspiegelingvan

hettoegenomenaantalgeïnteresseerden.Waardoordatistoegenomen,

isdaarmeeechternietgegeven.Eenconcreetvoorbeeldkandat

duidelijkmaken.Alshetaantaltl’ersdooreenbevolkingsgroeimet1.000

toeneemt,zalnaarverwachtingookhetaantaltl’ersdatnaarhethavowil

toenemen.Datzullenallemaalleerlingenzijnmeteenzekereinteresse

inhethavo,maardeachterliggendeverklaringvoordetoenameisindit

gevalnieteenrelatievestijgingvanhetaantalgeïnteresseerden,maarde

populatiegroei.

Devraagisdusoferindedriefactorendienaastdefactorinteressezijn

genoemd,trendszijnwaartenemendieeenverklaringkunnenbieden

voordegroeiindedoorstroomvanuithetvmbonaarhethavo.Voorelk

vandiefactorenwordtdatkortnagegaan.Daarnawordtgeprobeerdhun

invloedopdedoorstroomvasttestellen.

21

ecbo

Trends in de populatie

Zoalsinhetvoorbeeldhierbovenalduidelijkisgemaakt,zullentrends

indepopulatieterugtevindenzijnintrendsindedoorstroom.De

veronderstellingiswel,datbijeentoename(ofeenafname)deverdeling

vanleerlingenoverdeverschillendeonderwijstypenongeveergelijkblijft.

Alspopulatieishierdeleeftijdsgroepvan15-en16-jarigenaangehouden.

Datisnamelijkdeleeftijdvanverrewegdemeesteleerlingeninvmbo4.

Tabel2.1brengtdestatistiekenvoordetotalepopulatievan15-en

16-jarigenincohort2totenmet5inbeeld,alsookvoordenaarherkomst

onderscheidengroepen.

Tabel 2.1 Bevolking 15-16-jarigen onderverdeeld naar herkomst*

Populatie 15- + 16-jarigen

TotaalNiet-westers allochtoon

Westers allochtoon Autochtoon

Cohort Aantal Trend** Aantal Trend Aantal Trend** Aantal Trend**

Cohort2 392.449 100,0 59.325 100,0 26.744 100,0 306.380 100,0

Cohort3 401.987 102,4 60.616 102,2 26.698 99,8 314.673 102,7

Cohort4 408.855 104,2 62.144 104,8 26.676 99,7 320.035 104,4

Cohort5 405.279 103,3 62.579 105,5 26.778 100,1 315.922 103,1

* DeuitkomstenindezetabelzijngebaseerdopgegevensuitStatline(CBS,2009).** Hetaantalin2004isvastgezetop100.

Indetabelisteziendatdetotalepopulatievan15-en16-jarigeneen

lichtegroeivertoont.Tussen2004en2007ishetaantal15-en16-jarigen

toegenomenmetbijna13.000.Voor2007isdateentoenamevancirca

3,5procentpunttenopzichtevan2004.Degroeiindegroepautochtone

jongerenkomtredelijkovereenmetdegroeiindetotalepopulatie,maar

indegroepniet-westerseallochtonejongerenisdegroeiietsgroterdanin

depopulatie.Degroepwesterseallochtoneleerlingenisnagenoeggelijk

gebleven.

22

ecbo

De participatiegraad als factor

Metdeparticipatiewordtdedeelnameaanhetonderwijsbedoeld.

Voorhettotaleonderwijsisdeparticipatiegraad“het aandeel mensen

in de bevolking dat onderwijs volgt”(Takkenberg,2009).Analoogkan

departicipatiegraadbepaaldwordenvoordedeelnameaanspecifieke

onderwijsvormenenvoorspecifiekegroepen.Tabel2.2toontde

participatiegraadvan15-en16-jarigenvoordegemengdeende

theoretischeleerweg.Departicipatiegraadisberekendvoorhetvierde

leerjaarvandegemengdeendetheoretischeleerwegalstotaalenvoorde

onderscheidengroependaarbinnen.

Tabel 2.2 Participatiegraad 15- en 16-jarigen klas 4 gemengde en theoretische leerweg*

Populatie 15- + 16-jarigen

TotaalNiet-westers allochtoon

Westers allochtoon Autochtoon

Cohort gl tl gl tl gl tl gl tl

Cohort2 1,3 11,0 0,9 10,1 1,0 10,9 1,4 11,1

Cohort3 1,5 10,4 0,9 9,9 1,0 10,2 1,6 10,5

Cohort4 1,8 10,4 1,0 10,1 1,3 10,1 2,0 10,4

Cohort5 1,9 10,7 1,1 10,4 1,4 10,2 2,2 10,8

* DeuitkomstenindezetabelzijngebaseerdopgegevensuitStatline(CBS,2009).

Departicipatiegraadindegemengdeleerwegistoegenomenenin

detheoretischeleerwegafgenomen.Ogenschijnlijklijkenhetgeringe

verschillen.Wordtnaardeonderliggendeaantallengekeken,danis

ertochsprakevaneensubstantieeleffect,zekervoordegemengde

leerweg.Detoegenomenparticipatiegraadvoordegemengdeleerweg

betekentvoorcohort5namelijkeentoenamemetruim2.500leerlingen

tenopzichtevancohort2,toenietsmeerdan5.100gl’ersinleerjaar4

zaten.Datiseentoenamevan50%.Degeringereparticipatiegraadvoor

detheoretischeleerwegkomtinaantallenvertaaldvoorcohort3en4uit

opeenkrimpmetcirca2.300leerlingentenopzichtevancohort2en

opeenkrimpvancirca1.000voorcohort5.Datiseenterugloopmet

respectievelijk5,5en2,5procentpunt.

23

ecbo

Hetpatroonverschiltwelenigszinsvoordenaarherkomstonderscheiden

groepen.Zoishetgrotereaantalleerlingenindegemengdeleerweg

vooraltoeteschrijvenaaneenhogereparticipatiegraadvanautochtone

leerlingeneninietsminderematevanwesterseallochtoneleerlingen.

Deterugloopinhetaantalleerlingenindetheoretischeleerwegis

aanvankelijkvooralteverklarendoortrendsindietweegroepenen

incohort5vooralindegroepallochtonewesterseleerlingen.De

participatiegraadvanniet-westerseallochtoneleerlingenisgedurendede

periode2004tot2006vrijconstant,maarneemtin2007ietstoe.

Het schoolsucces

Onderschoolsucceswordtverstaan:hetpercentagegeslaagdenvanhet

totaalaantalleerlingenaanhetbeginvanleerjaar4.Alsdatpercentage

verandert,danisteverwachtendatdedoorstroommeezalbewegen.Bij

gelijkblijvenvananderefactorenzaldusnaarverwachtingeengroter

aantalgeslaagden(datiseentoenamevanhetpercentagegeslaagden)

ookleidentoteengroteredoorstroomnaarhethavo.

Oferhierookeeneen-op-eenrelatieisteverwachtenvalttebetwijfelen,

omdatmogelijkookhetniveauvanleerlingen(bijvoorbeeldgemiddelde

eindcijfer)meekanveranderen.

Ofhetschoolsucceseenfactorvanbetekenisindedoorstroomis,hangt

dusafvantrendsofwijzigingeninhetpercentagegeslaagden.Tabel2.3

laatdiepercentageszienvoordebeideleerwegenendaarbinnenvoorde

verschillendegroepen.

24

ecbo

Tabel 2.3 Slaagpercentages** voor naar afkomst onderscheiden groepen uit cohort 2 t/m 5*

Gemengde leerweg Theoretische leerweg

TotaalAutoch-

toonWesters

allochtoonNiet-west. allochtoon Totaal

Autoch-toon

Westers allochtoon

Niet-west. allochtoon

Cohort % % % % % % % %

Cohort2 87 89 81 76 86 88 80 79

Cohort3 85 87 80 68 86 88 83 74

Cohort4 91 92 87 82 91 93 88 84

Cohort5 93 95 90 85 91 93 89 83

* Deuitkomstenindezetabelzijngebaseerdopgegevensoverleerlingenaantallenenaantalgeslaagden,zoalsbeschikbaarinStatline(CBS,2009).** Slaagpercentageszijnberekendopbasisvanhetaantalleerlingeninhetbeginvanklas4.

Indetabelisteziendathetpercentagegeslaagdenindegemengde

enindetheoretischeleerwegtussencohort3en4eensprongmaakt.

Indegemengdeleerweggaathetomhoogvan85%naar91%enin

detheoretischeleerwegvan86%naar91%.Verderisteziendater

duidelijkeverschillenzijnindeslaagpercentagesvandeonderscheiden

groepen.Inbeideleerwegenisdeslaagkanshetgrootstindegroep

autochtoneleerlingenenhetkleinstindegroepniet-westerseallochtone

leerlingen.

Derolvandefactorenindedoorstroomnaarhavo4Detoenameindedoorstroomvanhetvmbonaarhavo4isnietalleeneen

kwestievaneentoenameindeinteressevoordieonderwijsroute.Inde

vorigeparagraafhebbenwegeziendattrendsindedrieanderefactoren

ookindeverklaringvandetoegenomeninteressevoorhethavomoeten

wordenmeegenomen.Watdebijdragevanelkvandevierfactorenis,

wordtindezeparagraafnagegaan.

Debijdragenvandevierfactorenaandeverklaringvoordegroeiinde

doorstroomvanhetvmbonaarhethavozijnopgenomenintabel2.4a

(gemengdeleerweg)enintabel2.4b(theoretischeleerweg).Inbeide

tabellenzijndepercentagesberekendalsdebijdragevanelkefactor

25

ecbo

aanhetaantalleerlingendattenopzichtevandedoorstroomincohort

2extraisdoorgestroomdnaarhavo4.Alsvoorbeeldkandedoorstroom

incohort3vandetheoretischeleerwegdienen.Defeitelijketoenamein

dedoorstroomis223leerlingen.Detoegenomeninteressezorgdevoor

eenextradoorstroomvan397leerlingen,hetbevolkingseffectvoor150

leerlingenenhetdiploma-effectofheteffectvanhetschoolsuccesvoor3

leerlingen.Daartegenoverstaateenafnamevandedoorstroommet319

leerlingenalsgevolgvandedalingindeparticipatiegraad.Depercentages

zijnberekenddoorperfactorhetbijbehorendeaantalterelaterenaanhet

feitelijkeaantaldattenopzichtevancohort2extraisdoorgestroomd.

Tabel 2.4a Factoren die de toegenomen doorstroom verklaren: gemengde leerweg

Toename t.o.v.

cohort 2*

Factoren Effect school-succes

Interesse- effect

Bevolkings-effect

Participatie- effect

Cohort Aantal % % % %

Cohort3 57 59 9 42 -11

Cohort4 219 37 5 50 6

Cohort5 385 43 3 46 6

* Hetaantaldoorstromersnaarhavoincohort2was174.

Dedoorstroomvangl’ersistussencohort2en5omhooggegaanvan

3,7%vandegediplomeerdennaar7,4%.Inaantallenisdateentoename

van174naar559.Diegroeiindeopeenvolgendecohortentenopzichte

vancohort2istendeleteverklarendooreentoegenomeninteressevoor

hethavo.Datwilzeggendaterverhoudingsgewijsmeerleerlingende

keuzemakenvoorhethavo.Incohort3is60%daaraantoeteschrijven

enincohort4en5ongeveer40%.Hetparticipatie-effectisindelaatste

tweecohortenzelfsgroterdanheteffectvandetoegenomeninteresse.

Debevolkingstoenamebij15-en16-jarigeneneenhogerpercentage

geslaagden,verklarenbijelkaarongeveer10%vandegroeiindelaatste

tweecohorten.

26

ecbo

Tabel 2.4b Factoren die de toegenomen doorstroom verklaren: theoretische leerweg

Toename t.o.v.

cohort 2*

Factoren

Interesse- effect

Bevolkings-effect

Participatie- effect

Effect school-succes

Cohort Aantal % % % %

Cohort3 223 178 67 -143 1

Cohort4 1.148 77 26 -34 33

Cohort5 2.674 82 10 -7 15

* Hetaantaldoorstromersnaarhavo4incohort2was5.775.

Hetbeeldvoordetheoretischeleerwegisduidelijkandersdanvoorde

gemengdeleerweg.Weliswaarisereenminofmeervergelijkbarestijgingvan

dedoorstroom(van15,5%naarongeveer21%),maardeverhoudingtussen

defactorenisanders.Detoenamevandeinteressevoorhethavospeeltin

detheoretischeleerwegeenveelgrotererol:incohort4en5kancirca80%

vandestijgingvanhetaantaldoorstromersverklaardwordendooreengrotere

belangstelling.Incohort3overtreftdateffectzelfsdefeitelijketoename.De

sterknegatieveinvloedvandeafgenomenparticipatiegraadopdedoorstroom

zorgterechtervoordatdestijgingalsgevolgvandetoegenomeninteresse

vooreenbelangrijkdeeltenietwordtgedaan.Departicipatiegraadincohort

4isweliswaarvergelijkbaarmetdieincohort3,maarhetdempendeeffect

isnuveelgeringervanwegeeennogsterkeretoenamevandeinteressein

combinatiemeteenduidelijkeffectvanfactorschoolsucces(aanzienlijkmeer

geslaagden).

Het participatie-effect nader bekeken

Totnutoezijntweeinteressantetendensenbeschrevendieomeen

verklaringvragen:eenterugloopinhetaantalleerlingenindetheoretische

leerwegendesondankseensterkegroeivandedoorstroomuitdie

leerwegnaarhavo4.Delagereparticipatiegraadindetheoretische

leerwegzoudeels(cohort3)totgeheel(cohort4en5)verklaardkunnen

wordendooreentoenamevanhetaantalleerlingenindegemengde

leerweg.Desterkegroeiindedoorstroomkonwordentoegeschrevenaaneen

grotereinteressevoorhethavotenkostevandedoorstroomnaarhetmbo.

27

ecbo

Devraagisuiteraardwaardieverschuivingininteresseuitvoortkomt.Als

hetalleeneenkwestievanvoorkeurvooralgemeenvormendonderwijs

is,mogelijkmedeingegevendoorberoepskeuzeproblemen,danis

weldevraaghoehetmethetpotentieelaanmogelijkehavistenzitin

detheoretischeleerweg.Metanderewoorden:houdtdetoegenomen

doorstroomookgelijketredmetdekansenopsuccesinhethavo?En:is

hetpotentieelinhetvmboomdoortestromennaarhethavosowiesonog

groter?Isdaardaneenverklaringvoortevinden?Debeantwoordingvande

eerstevraagzalindevolgendehoofdstukkengebeuren.Hetantwoordop

detweedevraagisbinnenhetkadervanditonderzoekmoeilijktegeven.

Eenbeperkteverkenningismogelijkdoortekijkenofersprakeisvaneen

verschuivingindedeelnamevanhethavonaardetheoretischeleerweg.

Degroeivanhetaantaltl’ersdatvoorhethavokiest,zouverklaard

kunnenwordendooreenverschuivingvandeelnameaanhethavonaar

detheoretischeleerweg.Datzouhetgevolgkunnenzijnvaneenstrengere

selectiedirectnadebasisschoolofnadebrugklasen/ofdooreen

afstroomindeonderbouwvanhethavo.Oferstrengerwordtgeselecteerd

isnietbekend.Welwetenwedatdedrukvanoudersomhunkinderen

ophethavotekrijgen,istoegenomen.Datzouhetvermoedenvaneen

geringereparticipatiegraadinhethavozelfsminderaannemelijkmaken.

Omdemogelijkheidvaneenverschuivingindeparticipatiegraadvanhet

havonaarhetvmbo(tl)nategaan,isdeverhoudingindeinstroomin

havo4vanuithetvmboenvanuithavo3inkaartgebracht(figuur2.4).

Vandeinstromersinhavo4kwamin2004(cohort2)83,4%uithavo

3en16,6%uithetvmbo.3Indedaaropvolgendejareniserinderdaad

sprakevaneenverschuivingindieverhoudingtengunstevande

doorstroomuithetvmbo.Voor2007(cohort5)stijgthetpercentage

instromersvanuithetvmbonaar21,5%endaaltderhalvehetpercentage

uithavo3navenantnaar78,5%.

3 Indiepercentagesisgeenrekeninggehoudenmetinstroom(afstroom)uitbijvoorbeeldhetatheneum.Depercentagesweerspiegelenalleendeverhoudingtussendeinstroomuithetvmboenhavo3.

28

ecbo

Figuur 2.4 Instroom havo 4 vanuit havo 3 en het vmbo

83,4 82,7 80,9 78,5

16,6 17,3 19,1 21,5

0

20

40

60

80

100

cohort 2 cohort 3 cohort 4 cohort 5%

havo

vmbo

Oferookwerkelijksprakeisvaneenverschuivingindeparticipatiegraad,

hangtookafvandedoorstroominabsolutezin.Hetblijktdandat

dedoorstroomvanuithavo3naarhavo4deafgelopenjarenookis

toegenomen.Vancohort2naar5isdiedoorstroomgestegenvan29.696

leerlingenin2004naarcirca33.000in2007.Datiseentoenamevan

11%endieisaanzienlijkgroterdandebevolkingsgroeivanongeveer3,5%

indeleeftijdsgroepvanjongerenindieperiode.Daaruitisoptemaken

datdetoenamevanhetaantalvmbo’ersdatkiestvoorhethavonietten

kostegaatvandedoorstroomvanhavo3naarhavo4.Deverschuivingin

deverhoudinginfiguur2.4moetverklaardwordendooreennoggrotere

toenameindedoorstroomvanuithetvmbonaarhavo4danvanuithavo3.

Degroteretoenameindedoorstroomvanhavo3naar4danopgrond

vandebevolkingsgroeiisteverwachten,kanwijzenopeentoegenomen

participatiegraadvoorhethavodattenkosteisgegaanvandedeelname

aandetheoretischeleerweg.Dedrukvanoudersomhunkinderenophet

havogeplaatsttekrijgenzoudaarmeetemakenkunnenhebben.

Dezeuitkomstmaaktdevraagnaarhetpotentieelvanmogelijkehavisten

inhetvmbonoginteressanter.Zelfsbijeen‘braindrain’,zoalsvermoed,

blijktdedoorstroomvanhetvmbonaarhavo4nogtoetenemen.

Cohort2 Cohort3 Cohort4 Cohort5

Havo

Vmbo

29

ecbo

Beantwoordingvandevraagnaarhetstudiesuccesvanvmbo’ersinhet

havowordtdaarmeenogbelangrijker.

Watverklaartdehogeredoorstroomvanallochtoneleerlingen?Leerlingenvanniet-westerseallochtoneafkomstkiezenrelatiefvakervoorhet

havodanautochtoneleerlingen,zobleekhiervoor.Datbrengtdevraagmet

zichmeeofhetpotentieelaanhavistenindegroepallochtoneleerlingenzo

mogelijknoggroterisdanindegroepautochtoneleerlingen.Alsdathetgeval

is,dankanhieralleenwordengespeculeerdovermogelijkeoorzaken.

Iniedergevalishetzaakeerstnategaanofheteffectnietisteverklaren

doordefactorendiehiervooralzijngebruiktindeverklaringvoordegroei

vandetotaledoorstroomvanuithetvmbonaarhavo4.Alserdannog

eensubstantieelverschilblijftbestaan,danzoudatkunnenwijzenopeen

groterpotentieelindegroepallochtoneleerlingen.

Het schoolsucces

Inparagraaf2.2bleekhetschoolsuccesvoordedrienaarherkomst

onderscheidengroepensterkteverschillen.Hetpercentageleerlingen

vanniet-westerseallochtoneafkomstdathetdiplomahaaltinde

gemengdeofdetheoretischeleerwegligtzo’n10%onderdatvande

groepautochtoneleerlingen.Relatiefveelniet-westerseallochtone

leerlingenslagendusnietvoorhunexamenofgaanernietvoorop.De

slaagkansvoorwesterseallochtonegl’ersentl’ersvaltongeveerhalfweg

tussendievandetweeanderegroepen.

Alswenudeeerdergepresenteerdeverschillenindoorstroomerbijhalen

(paragraaf2.1),danishetverschiltussenautochtoneenmetnameniet-

westerseallochtoneleerlingenmogelijkgeflatteerd.Depercentageszijn

namelijkberekendopbasisvanhetaantalgediplomeerden(gloftl).Voor

deniet-westerseallochtoneleerlingenisdateenselectieveregroep.Het

zouinhetkadervandebeantwoordingvandehiervoorliggendevraag

beterzijnomindeberekeninguittegaanvanhetaantalleerlingeninhet

beginvanleerjaar4.Alsdatwordtgedaan,danlevertdatderesultatenop

dieinfiguur2.5zijnweergegeven.

30

ecbo

Figuur 2.5 Doorstroom van autochtone en niet-westerse allochtone leerlingen als percentage van het aantal leerlingen begin klas 4

0

5

10

15

20

25

30

cohort 2 cohort 3 cohort 4 cohort 5%

autochtoon tl

autochtoon gl

allochtoon tl

allochtoon gl

Dedoorstroompercentagesvallennadevoorgesteldecorrectieuiteraardlager

uitenmeerindegroepniet-westerseallochtoneleerlingendanindeandere

tweegroepen.Tochisinfiguur2.5nogsteedseenverschil:hetpercentage

niet-westerseallochtoneleerlingendatdoorstroomtnaarhavo4blijfthoger

dandatbijdeautochtoneleerlingen.Datgeldtvoorbeideleerwegenenmet

nameindetweelaatstecohorten.Hetverschilindegemengdeleerwegis3à

4%enindetheoretischeleerwegcirca3%.

De bevolkingsgroei is van geringe invloed

InParagraaf2.2bleekdatdetotalepopulatievan15-en16-jarigen

tussen2004en2007metongeveer3à4%isgegroeid.Eenvergelijking

vanautochtoneenniet-westerseallochtonejongerenlaattot2006een

vergelijkbaregroeizien,maarernatekentzicheenkleinverschilafdoor

enerzijdseenlichteterugloopbijautochtonejongerenenanderzijdseen

doorzettendegroeibijniet-westerseallochtonejongeren.Hetgaatom

eenverschilvan2procentpuntovereenkomendmeteenextratoename

vancirca1350niet-westerseallochtonejongerenindepopulatie

15-en16-jarigen.Doorberekendnaardedoorstroomgaathetom20

niet-westerseallochtonevmbo’ers,watneerkomtopongeveer1,5%van

dedoorstroomindiegroep.

Voorcohort5betekenthetdaternogmaareenverschilindoorstroom

van1,5procentpuntoverblijfttussendedoorstroomvanautochtoneen

Cohort2 Cohort3 Cohort4 Cohort5

Autochtoontl

Autochtoongl

Allochtoontl

Allochtoongl

31

ecbo

niet-westerseallochtoneleerlingen.Datverschilisvooralsnogtekleinom

teveronderstellendatindegroepniet-westerseallochtoneleerlingenhet

potentieelaanhavistengroterisdanindegroepautochtoneleerlingen.

32

ecbo

33

ecbo

Hoedoenvmbo’ershetinhethavo?Welkpercentageslaagtvoorhet

havo-diplomaeninhoeveeljaar?Datzijndehoofdvragenindithoofdstuk.

Naasteentotaalbeeldwordenaandehandvanachtergrondkenmerken,

zoalsgeslachtenafkomst,verschillentussengroepenbeschreven.Ook

wordteenvergelijkinggemaaktmethavistendievanuithavo3naar

havo4doorstromen.

3.1 Succesinhavo4

Allereerstwordtbeschrevenwelkpercentagevandeleerlingeninéén

jaarhavo4haaltenwelkpercentagedoubleert.Daarnawordtingegaan

opverschillentussengroepen.De(voortijdige)uitstroomkomtinhet

volgendehoofdstukaandeorde.

Omderesultatengoedtekunnenbeoordelen,moetgewezenwordenop

hetbeleidvaneendeelvandehavo’somvmbo’ersgeentweedekans

tegevenalszeinklas4doubleren.Halenzehetovergangsbewijsnaar

havo5nietinéénjaar,danmoetenzehunopleidingeldersvoortzetten.

Eendeelvandehavo’sstaatdoublerenvanvmbo’ersinhavo4weltoe.

EentotaalbeeldVoordecohorten2totenmet5isberekendwelkpercentagevan

deleerlingennaéénjaardoorgaatnaarhavo5enwelkpercentage

doubleert.Figuur3.1toontderesultatenuitgesplitstnaarvooropleiding.

De schoolloopbaan van vmbo’ers in het havo 3

34

ecbo

Figuur 3.1 Overgang naar havo 5 en doubleren in havo 4

76,3 76,5 76,9 77,0

70,8 70,3 71,0 68,6

18,2 18,6 18,4 17,8

8,9 10,3 9,0 10,10

20

40

60

80

100

cohort 2 cohort 3 cohort 4 cohort 5%

havo 4 ‐ vooropl.

1 jaar (havo 3)

1 jaar (vmbo)

2 jaar (havo 3)

2 jaar (vmbo)

Circa70%vandevmbo’ershaaltinéénjaarhetovergangsbewijs

vanhavo4naarhavo5enrondde10%doubleertindevierdeklas.

Erzijnkleineverschillentussencohorten,maarvaneentrendmatige

ontwikkelingisgeensprake.Verschillenmoetendaaromvooralsnogals

jaarlijksefluctuatieswordengezien.

Invergelijkingmetleerlingenuithavo3zijnvmbo’erswatmindersuccesvol.

Tussende76en77%vandehavistengaatdirectvandevierdenaarde

vijfdedoor.Hetpercentagedatdoubleertisechterbijnatweekeerzohoog

alsbijvmbo’ers.Datlaatsteillustreertwathierbovenisgezegdoverhet

beleidvaneendeelvandehavo’somvmbo’ersgeentweedekansinhavo4

tegeven.Naastgedwongenvertrekzullenbijeendeelvandievmbo’ers

eigenmotieveneenrolspelenomhethavonietaftemaken.

Bovenstaandebetekentdatvmbo’ersnietalleenwatmindersuccesvolzijn

inhavo4dandoorgestroomdehavisten,maarookdaterverhoudingsgewijs

meervmbo’ersnadatleerjaarhethavoverlaten.Ongeveer20%vande

vmbo’ersdoetdattegenovercirca5%vandehavisten.Datheeftdirectaltot

gevolgdatdeuiteindelijkesuccesgraadvanvmbo’ersinhethavosowiesowat

lagerzalkomenteliggendanbijdoorgestroomdehavisten.Indatperspectief

moetstrakshetschoolsuccesmedewordenbeoordeeld.

Cohort2 Cohort3 Cohort4 Cohort5

35

ecbo

VerschillentussengroepenInhetvorigehoofdstukkwamenindedoorstroomvanvmbonaarhavo4

enkelekleine,maarsystematischeverschillenaanhetlichttussen

jongensenmeisjesentussenautochtoneenallochtoneleerlingen.Ofdie

achtergrondkenmerkeneenrolspeleninhetsuccesophethavo,wordt

hiereerstnagegaanvoorhavo4.Naastdiepersoonskenmerkenwordt

gekekennaardeleeftijdvanleerlingenennaarhunwoonomgevingals

eenindicatorvoordesociaal-economischestatus(SES)vandegezinnen

waarleerlingenuitkomen.

HetgeslachtvandeleerlingenErnemenmeermeisjesdanjongensdeelaanhogerevormenvan

onderwijs.Datgeldtvanafhethavototaanhetwetenschappelijk

onderwijs.Ookblijkenmeisjesindievormenvanonderwijssuccesvoller.

Inhetvorigehoofdstukbleekevenweldaterrelatiefmeerjongensdan

meisjesuithetvmbonaarhavo4gaan.Inhavo4zijnmeisjestoch

lichtinhetvoordeelvanwegeeengroteredoorstroomvanuithavo3.De

verhoudingjongensenmeisjeskomtinhavo4derhalveuitop49:51.Die

verhoudingisvrijstabielincohort2totenmet5.Devraaghierisnuhoe

succesvolbeidegroepeninhavo4zijn.Omdattrendmatigeverschillen

tussencohortenontbreken,zijnvoordecohortengemiddeldenberekend

dieintabel3.1zijnopgenomen.

Tabel 3.1 Succes in havo 4: leerlingen ingedeeld naar vooropleiding en geslacht

Geslacht

Totaal

Leerlingen uit vmbo

Leerlingen uit havo 3

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

% % % % % %

Man 71,3 19,6 65,5 11,1 72,7 72,7

Vrouw 79,5 13,8 75,1 8,0 80,4 80,4

Totaal 75,4 16,6 70,1 9,6 76,7 76,7

36

ecbo

Duidelijkmeermeisjesdanjongenshaleninéénjaarhetovergangsbewijs

vanhavo4naarhavo5.Vandemeisjesgaatbijna80%inéénjaardoor

naarhavo5envandejongensietsmeerdan70%.

Omgekeerddoublerenaanzienlijkmeerjongensdanmeisjes:20%versus

14%.

Devooropleidinglaateenlichtinteractie-effectzien:hetverschiltussen

jongensenmeisjesdieinéénjaardoorstromennaarhavo5isietsgroter

bijvmbo’ers(jongens65,5%enmeisjes75,1%)danbijleerlingenuit

havo3(jongens72,7%enmeisjes80,4%).Bijdoublerenishetnet

andersom.Daarishetverschiltussenjongensenmeisjesbijhavisten

ietsgroter:6à7procentpunttegenovereenverschilvan3procentpunt

tussenjongensenmeisjesuithetvmbo.

Hoewelmeerjongensdanmeisjesvanhetvmbonaarhavo4gaan,wordt

datverschilnaéénjaarhavovolledigongedaangemaaktenslaatde

balansdoortengunstevanmeisjes.Intotaal83%vandemeisjeszitna

éénjaarnogophethavo(inklas4of5)en76à77%vandejongens.

Hetbetekentdatjongensuithetvmbohetrelatiefmindergoeddoendan

jongensuithavo4enookmindergoedtenopzichtevanmeisjes.

DeafkomstvandeleerlingenVerhoudingsgewijsietsmeerleerlingenvanniet-westerseallochtone

afkomstdanvanautochtoneafkomstmakendestapvanhetvmbonaar

havo4(ziehoofdstuk2).Inabsolutezinstromenuiteraardveelmeer

autochtoneleerlingendoor.Devraagishoeallochtoneleerlingenhetop

hethavodoen,medeinrelatietothetsuccesvanautochtoneleerlingen.

Omdaterhierookgeensystematischetrendsinopeenvolgendecohorten

zijnoptemerken,zijnweergemiddeldenberekend.Tabel3.2toontde

uitkomsten.

Autochtoneleerlingenzijninhavo4ietssuccesvollerdanallochtone

leerlingen:circa76%gaatnaéénjaardoornaarhavo5tegenover

71à72%vandewesterseenniet-westerseallochtoneleerlingen.Het

percentageallochtoneleerlingendatdoubleertisdaarentegenietshoger,

zodathetverschiltussenbeidegroependatnaéénjaarnogophethavo

zitbeperktblijfttoteenpaarprocent.

37

ecbo

Tabel 3.2 Succes in havo 4: leerlingen ingedeeld naar vooropleiding en afkomst

Afkomst

Totaal

Leerlingen uit vmbo

Leerlingen uit havo 3

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

% % % % % %

Autochtoon 76,3 16,3 70,4 9,6 77,5 17,7

Westersallochtoon

71,6 17,8 67,8 9,9 72,7 19,9

Niet-westersallochtoon

71,8 18,4 69,3 9,3 72,6 21,6

Totaal 75,5 16,7 70,1 9,6 76,7 18,3

Alsmetdevooropleidingrekeningwordtgehouden,danblijkenvmbo’ers

vanniet-westerseallochtoneafkomsthetnauwelijksslechtertedoendan

vmbo’ersvanautochtonekomaf.Hetpercentagewesterseallochtone

leerlingendatzondertedoublerennaarhavo5gaat,blijftietsmeer

achter.Welishetsuccesbijdedrienaarafkomstonderscheidengroepen

vmbo’erswatgeringerdanbijdeovereenkomstigegroepenleerlingendie

uithavo3zijndoorgestroomd.

Erisookgekekennaardeeersteentweedegeneratieallochtone

leerlingen.Tweedegeneratieallochtoneleerlingenblijkenhetietsbeter

tedoen.Naeenjaarzittenerrelatiefmeertweededaneerstegeneratie

allochtoneleerlingenophethavo:hetpercentagedatdirectdoorgaat

naarhavo5iszo’n2,5%hogerenhetpercentagedatdoubleertkomt

1,5%hogeruit.Deverschillenzijnietsgroterindegroepmethavoals

vooropleidingdanbijdegenendieuithetvmbokomen.

Alsnaastvooropleidingookgeslachtindeanalyseswordtbetrokken,

danisbovenstaandpatroonterugtevindenindrievandeviergroepen.

Alleenindegroepjongensmetvmboalsvooropleidingdoetdetweede

generatiehetietsmindergoed:63,9%gaatnaéénjaardoornaarhavo5

versus65,2%vandeeerstegeneratieleerlingen(p<0,05).Daarstaatwel

tegenoverdatietsmeerleerlingenvandetweedegeneratiedoubleren,

zodathetpercentageeersteentweedegeneratieallochtonejongens

38

ecbo

uithetvmbodatnaeenjaarnogophethavozitnauwelijksvanelkaar

verschilt.

DeleeftijdvanleerlingenInhetjaarvoorafgaandaanhavo4looptdeleeftijdvanleerlingenuiteen

van14tot17.Inleerjaar4vanhetvmbozijnverrewegdemeesten15

(circa74%)enisruim20%16.Hetpercentage14-jarigenis2,5%enhet

percentage17-jarigen1,5%.Inhavo3isbijna80%vandeleerlingen14

en20%15.Ongeveer1,5%is16jaareneenverwaarloosbaarpercentage

(0,1%)17.Jongensenleerlingenvanallochtonekomaf,metnameniet-

westerseallochtoneleerlingen,zijngemiddeldouderdanmeisjesen

autochtoneleerlingen.Datgeldtzowelinvmbo4alsinhavo3.Datlijkt

eroptewijzendatjongensinhunvooropleidingvakerdoublerenofdoor

afstroomeenjaarverliezen.Bijallochtoneleerlingenspelenwaarschijnlijk

noganderefactoreneenrol.Geziendeeffectenindevorigeparagrafenvoor

geslachtenafkomstzalmetditleeftijdgegevenindeanalysesrekeningworden

gehouden.

Tabel 3.3 Succes in havo 4: leerlingen ingedeeld naar vooropleiding en leeftijd

Leeftijd

Totaal

Leerlingen uit vmbo

Leerlingen uit havo 3

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

% % % % % %

14jaar 77,7 19,3 74,0 13,5 77,7 19,4

15jaar 72,6 12,7 71,7 10,5 73,3 14,6

16jaar 65,5 7,0 64,7 6,4 67,8 8,9

17jaar 59,4 5,2 58,5 4,5 61,7 6,9

Totaal 75,4 16,6 70,1 9,6 76,7 18,3

Hetpercentageleerlingendatnaéénjaardoorstroomtnaarhavo5ishet

hoogstbij14-jarigenenhetneemtvervolgenssystematischafmetdeleeftijd

(tabel3.3).Alsleerlingennaéénjaarnietovergaannaarhavo5,speeltleeftijd

eenrolbijdoublerenofvanschoolgaan.Hetpercentagedatdoubleertis

hethoogstbijjongeleerlingenenneemtafbijoudereleerlingen.Omgekeerd

39

ecbo

stoppenoudereleerlingeneerderalszeinhavo4blijvenzitten.Beide

effectenzijntezienbijleerlingenuithetvmboenuithavo3.

Bijeengelijktijdigecontrolevoorgeslachtenafkomstwordendeeffectenwel

kleiner,maarverdwijnenniet.Datgeldtvoorleerlingenuithetvmbo,alsookuit

havo3(p<0,01inalleanalyses).Leeftijdisdaarmeenaastgeslachtenafkomst

eenaparteverklarendefactorvoorverschilleninopleidingssuccesinhavo4.

Desociaal-economischestatusDewijkenwaarinleerlingenwonenisgebruiktalseenindicatorvoorde

SES.InhetbestandvanhetCFIiseengrofonderscheidgemaaktnaar

dewoonomgevingvanleerlingendoordiealdanniettetyperenals

eenachterstandswijk.Hetgemiddelderesultaatvoordevijfcohortenis

gepresenteerdintabel3.4.

Leerlingenuitachterstandswijkengaanietsmindervaakinéénjaarover

naarhavo5:circa72%luktdattegenoverbijna76%vandeoverige

leerlingen.Hetverschilisalleenduidelijkzichtbaarbijleerlingenuithavo

3(ruim4%).Bijvmbo’ersspeeltdewoonwijkeenveelgeringererol.Het

percentagevmbo’ersuitachterstandswijkendatnaéénjaarovergaat

naarhavo5komtslechts1procentpuntlageruitdanbijdeoverige

vmbo’ers.Datgeringeeffectblijftbestaannacontrolevoordeherkomst

vanleerlingen.

Tabel 3.4 Succes in havo 4: leerlingen ingedeeld naar vooropleiding en woonwijk

Woont in achter-standswijk

Totaal

Leerlingen uit vmbo

Leerlingen uit havo 3

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

Havo 4 in 1 jaar

Havo 4 doubleren

% % % % % %

Ja 72,1 18,8 69,0 9,5 72,9 21,4

Nee 75,9 16,4 70,2 9,6 77,1 17,9

Totaal 75,4 16,6 70,1 9,6 76,7 18,3

40

ecbo

3.2 Hethavo-diploma

Bijhetschoolsuccesophethavogaathetuiteindelijkomdevraag

ofleerlingenhetdiplomahalen.Daarbijkanhetaantaljarenwaarin

leerlingendatluktwordenmeegewogen.Alsreferentievoorhetsucces

vanvmbo’erswordenzeweervergelekenmethavisten.Verderwordtde

invloedvandeeerdergebruiktefactorenweernagegaan.

EentotaalbeeldVoorcohort2totenmet4ishetpercentageleerlingenberekend,dat

hethavo-diplomaintweeofdriejaarheeftgehaald.Figuur3.2toontde

resultatenuitgesplitstnaardevooropleidingvanleerlingen.Voorcohort

4iseenschattinggemaaktvanhetpercentagedathetdiplomaindrie

jaarheeftgehaald,omdatvandatcohortalleengegevensvantweejaar

nainstroominhavo4bekendzijn.Vanleerlingendieinhavo4zijn

gedoubleerdofinhavo5warengezakt,warengegevensoverhetderde

jaarnadoorstroomnognietbeschikbaar.Deschattingenzijngebaseerd

ophetpercentagedatnoginhavo5zitgecorrigeerdvoorhetpercentage

datinvoorgaandejarenalsnoginhavo5stopte(hetdiplomaniethaalde).

Gezienhetontbrekenvantrendstussencohortenopdiversepunten(zie

vorigeparagraaf)isditeenteverantwoordenprocedure.

Figuur 3.2 Havo-diploma gehaald in 2 of 3 jaar*

66,2 66,8 67,6

60,7 61,5 61,5

20,3 20,1 20,4 (schatting)

13,8 12,6 12,5 (schatting)0

20

40

60

80

100

cohort 2 cohort 3 cohort 4%

diploma‐ vooropl.

2 jaar (havo 3)

2 jaar (vmbo)

3 jaar (havo 3)

3 jaar (vmbo)

* Voorcohort4iseenschattinggemaaktvoorhetderdejaar.

Cohort2 Cohort3 Cohort4

Diploma-vooropleiding

41

ecbo

Intotaalhaaltzo’n86à87%vandeleerlingendieinhavo4instromen

hetdiploma.Demeestendoendatintweejaar(circa66%),een

minderheid(20%)haalthetdiplomaindriejaar.Eenvergelijkingvan

devooropleidinglaatziendathavistensuccesvollerzijndanleerlingen

uithetvmbo.Hetpercentagehavistendatintweejaarslaagt,iszo’n6

procentpunthogerdanbijvmbo’ersenhetpercentagedathetindriejaar

redt,komtcirca9%hogeruit.Intotaalhaaltcirca86%vandedegenen

methavoalsvooropleidinghetdiplomategenovercirca74%vande

vmbo’ers.

Indegroephavistenlijktereenlichtstijgendetrendinhetpercentagedat

intweejaarslaagt.Voorcohort4zoudatkunnenbetekenendatdetotale

slaagpercentagesvoorhavistenenvmbo’ersuitkomenoprespectievelijk

88%en74%.

Voorzowelvmbo’ersalsleerlingenuithavo3zijndepercentageseen

lichteonderschattingvanhetschoolsucces.Inbeidegroepeniser

namelijkalvoorhetexameneenopstroomnaarhetvwo.Ongeveer0,5%

vandevmbo’ersdoetdattussentijds.Daarnaastblijktnavierjaarnogzo’n

4%ophethavotezitten,deelsinhetregulierehavoendeelsinhetvavo.

Naarhetvavogaanvooralleerlingendienaeenjaarhavo4al18ofouder

zijn.

Rekeninghoudendmetdeopstroomnaarhetvwoendedoorstroomnaar

hetvavo(havo)magervanuitwordengegaandatwaarschijnlijkcirca

75%vandevmbo’ershethavo-diplomahaaltofopeenvergelijkbaar

niveauhetvoortgezetonderwijsafsluit.Opbasisvandezelfderedenering

kanervanuitwordengegaandattegende90%vandeleerlingenuithavo

3datniveauzalbereiken.

Leerlingenuithavo3zijndussuccesvollerdanvmbo’ers.Daarbijzijntwee

kanttekeningentemaken.Verhoudingsgewijsmindervmbo’erskrijgen

eenkansomhavo4opnieuwtedoenalszeblijvenzitten.Bovendien

zijndegenendiehetdiplomaniethalennietzondermeeralsuitvallerste

bestempelen.Hetgrootstedeelgaatnamelijknaarhetmbo,zoalsweinhet

volgendehoofdstukzullenzien.Leeftijdblijktindiekeuzeeenroltespelen.

42

ecbo

VerschillentussengroepenDevraagisofdefactorendieinhavo4eendeelvanhetschoolsucces

verklareninhavo5ookvaninvloedzijn.Datwordtindezeparagraaf

nagegaan.

Verschillen tussen jongens en meisjes

Meisjesblekeninhavo4succesvollerdanjongens.Aanheteindvanhet

havoisdatnogsteedszo(tabel3.5).Bijna87%vandemeisjeshaalthet

diplomategenoverietsmeerdan82%vandejongens.Zerondenhet

havogemiddeldgenomenooksnelleraf:zo’n70%doettweejaaroverde

bovenbouwomhethavo-diplomatehalen,terwijl61%vandejongensdat

indiezelfdetijdlukt.

Tabel 3.5 Schoolsucces voor het havo: leerlingen ingedeeld naar vooropleiding en geslacht

Geslacht

Totaal leerlingen cohort 2 en 3

Leerlingen uit vmbo

Leerlingen uit havo 3

Diploma Diploma Diploma

totaal in 2 jaar in 3 jaar totaal in 2 jaar in 3 jaar totaal in 2 jaar in 3 jaar

% % % % % % % % %

Man 82,4 61,2 21,2 70,9 56,6 14,3 85,1 62,3 22,8

Vrouw 86,7 69,9 16,9 78,4 66,4 12,0 88,2 70,5 17,7

Totaal 84,6 65,6 19,0 74,4 61,1 13,2 86,7 66,5 20,2

Hetverschilisnogietsgroterindegroepdievmboheeftgedaan:

ongeveer75%vandemeisjesslaagtvoorhethavo-examentegenover

67%vandejongens.Beperkttotdegenendiehetdiplomaintweejaar

bovenbouwhalen,ishetverschilnogietsgroter:66%vandemeisjesdoet

daten56%vandejongens.

De afkomst van leerlingen als factor

Eriseenzekeresamenhangtussenhetsuccesophethavoendeafkomst

vanleerlingen,zoalstabel3.6ooktoont.Vandeautochtoneleerlingen

slaagtongeveer86%,vandewesterseallochtoneleerlingencirca78%en

vandeniet-westerseallochtoneleerlingen77%.Indelaatstegroepdoen

43

ecbo

verhoudingsgewijsookmeerleerlingeneenjaarlangeroverhethalenvan

hethavo-diploma.Heteffectvanafkomstisduidelijkgroterbijleerlingen

uithavo3danbijvmbo’ers.Dehiervoorgenoemdepercentagesgelden

minofmeerookvoordehavisten.Vandevmbo’ersslaagt75%vande

autochtoneleerlingentegenover72à73%vandeallochtoneleerlingen,

eenverschilvanhooguit2à3procentpunt.

Tabel 3.6 Schoolsucces voor het havo: leerlingen ingedeeld naar vooropleiding en afkomst

Afkomst

Totaal leerlingen cohort 2 en 3

Leerlingen uit vmbo

Leerlingen uit havo 3

Diploma Diploma Diploma

totaal in 2 jaar in 3 jaar totaal in 2 jaar in 3 jaar totaal in 2 jaar in 3 jaar

% % % % % % % % %

Autoch-toon

86,3 67,8 18,5 74,9 62,8 12,2 88,5 68,8 19,7

Westersalloch-toon

78,3 59,2 19,1 72,4 59,1 13,4 79,7 59,2 20,4

Niet-westersalloch-toon

77,3 54,5 22,8 72,6 54,2 18,4 78,7 54,6 24,1

Totaal 84,8 65,7 19,0 74,4 61,2 13,2 86,9 66,7 20,2

Wordtbijafkomsttegelijkertijdrekeninggehoudenmetgeslacht

envooropleiding,danzijnindrievandeviergroependegevonden

verschillenookterugtevinden,namelijkbijjongensmetvmboofhavo

enbijmeisjesmethavo.Indiegroepenzijndeverschillenzelfsnog

ietsgroterdanhetgemiddelde.Daarstaattegenoverdatindegroep

meisjesmetvmbohetbeelderduidelijkandersuitziet:circa78%vande

autochtonemeisjesslaagtvoorhethavoen79%vanzoweldewesterse

alsniet-westerseallochtonemeisjes.Allochtonemeisjesdoenhetdus

zelfsnogietsbeterdanautochtonemeisjes.Tervergelijkingzijnbij

jongensmetvmbodepercentagesrespectievelijk:72,66en66.

44

ecbo

De leeftijd als factor

Deleeftijdwasnaastgeslachtenafkomsteenderdeverklarendefactor

voorverschilleninhetsuccesinhavo4.Bijhetschoolsuccesvoorhet

havoisdateveneenshetgeval.Hetpercentageleerlingendathethavo-

diplomahaaltishethoogstbijdejongsteleerlingen(degroepdieinhet

laatstejaarvandevooropleiding14was).Indiegroepslaagtbijna90%

endatpercentagegaatsystematischomlaagbijoudereleerlingen.Vande

oudsteleerlingen,degenendieinhavo3ofvmbo417waren,slaagtnog

maar57%.Eenuitsplitsingnaarvooropleidinggeeftvoorvmboenhavo3

eenvergelijkbaarbeeldtezien.

Welmoetwordenopgemerktdateenvergelijkingnaarvooropleidingeen

relatiefgrootverschillaatzienindegroepjongsteleerlingen(de14-jarigen

inhetlaatstejaarvandevooropleiding).Vandiegroepafkomstiguithet

vmboslaagt81%tegenover90%vandehavisten.Binnendeandere

leeftijdsgroepenzijndeverschillenveelkleiner(circa1%)enbijdeoudste

leerlingenisheteffectzelfsomgekeerd.

Tabel 3.7 Schoolsucces voor het havo: leerlingen ingedeeld naar vooropleiding en leeftijd

Leeftijd*

Totaal leerlingen cohort 2 en 3

Leerlingen uit vmbo

Leerlingen uit havo 3

Diploma Diploma Diploma

totaal in 2 jaar in 3 jaar totaal in 2 jaar in 3 jaar totaal in 2 jaar in 3 jaar

% % % % % % % % %

14jaar 89,4 68,2 21,2 80,7 65,7 15,0 89,5 68,2 21,3

15jaar 77,1 62,1 15,0 76,7 63,4 13,4 77,5 61,1 16,3

16jaar 66,8 53,7 13,1 66,7 54,1 12,6 67,3 52,5 14,7

17jaar 57,3 45,4 11,9 57,7 45,4 12,2 56,6 45,5 11,1

Totaal 84,6 65,6 19,0 74,4 61,1 13,2 86,7 66,5 20,2

* Leeftijdinvmbo4enhavo3

Ookbijcontrolevoorgeslachtenafkomstblijfthetleeftijdseffect

gehandhaafd(p<0,01invrijwelallevergelijkingen).Datbetekentdat

45

ecbo

evenalsvoorhetsuccesinhavo4,leeftijdookeenapartefactorisinhet

behalenvanhethavo-diploma.

De sociaal-economische status als factor

Tenslotteisweergekekennaardesociaal-economischestatus,zoals

geoperationaliseerdindewoonsituatievanleerlingen(achterstandswijkof

niet).Tabel3.8geeftderesultaten.

Tabel 3.8 Schoolsucces in het havo: leerlingen ingedeeld naar vooropleiding en woonwijk

Woont in achter-standswijk

Totaal leerlingen cohort 2 en 3

Leerlingen uit vmbo

Leerlingen uit havo 3

Diploma Diploma Diploma

totaal in 2 jaar in 3 jaar totaal in 2 jaar in 3 jaar totaal in 2 jaar in 3 jaar

% % % % % % % % %

Ja 79,9 58,2 21,6 71,9 56,4 15,5 81,9 58,7 23,1

Nee 85,2 66,6 18,7 74,7 61,9 12,9 87,3 67,5 19,8

Totaal 84,6 65,6 19,0 74,7 61,1 13,2 86,7 66,5 20,2

Inhavo4hangthetstudiesuccesinlichtematesamenmetdeSESvan

leerlingen,zobleekhiervoor.Kijkenweintabel3.8danisheteffectaan

heteindvanhethavonogietssterker.Ongeveer80%vandeleerlingen

uiteenachterstandswijkhaalthethavo-diplomaencirca85%vande

overigeleerlingen.Hetverschilisnogietsgroteralsdestudieduurerin

wordtbetrokken:58%versus66à67%haalthetdiplomaintweejaar

bovenbouw.Hetkostmeerleerlingenuitachterstandswijkengemiddeld

dusookeenjaarextraomhethavo-diplomatehalen.

Ishetverschilinhavo4eigenlijkalleengoedtezienbijleerlingenmeteen

vooropleidinghavo,aanheteindvanhethavoisereveneenseeneffect

vandesociaal-economischestatusbijleerlingenuithetvmbo.Ookinde

laatstefasevanhethavoblijfthetmilieuduseenzekererolspelen.

46

ecbo

47

ecbo

Indithoofdstukwordtdeverdere(school)loopbaanvanvmbo’ersna

hethavoinkaartgebracht.Datwordtzowelgedaanvoorleerlingendie

hethavo-diplomahalenalsdegenendievoortijdigafhaken.Evenalsin

hetvoorgaandehoofdstukwordenuitkomstenvergelekenmetdievan

leerlingenuithavo3.Omdatalleencohort2en3(vrijwel)volledigzijn

uitgestroomd,zijnalleendietweecohortenindeanalysesopgenomen.

4.1 Deverdere(school)loopbaanvanleerlingenmetenzonderhavo-diploma

Deverdere(school)loopbaanhangtindeeersteplaatsafvandevraag

ofhethavo-diplomaisgehaald.Intabel4.1isdaaromeenonderscheid

gemaakttussenleerlingendiedatwelendiedatnietisgelukt.

Driejaarnainstroominhavo4ziteenkleindeelnogophethavo.Kennelijk

ishetleerlingentoegestaanomtedoublereninhavo4énomookhet

examenjaaropnieuwtedoen.Incohort3betrefthetcirca15%vande

leerlingendiehethavo-diplomanadriejaarnietheeftgehaald.

Tabel 4.1 Schoolloopbaan gediplomeerde en niet-gediplomeerde havo-leerlingen vijf jaar (cohort 2) en vier jaar (cohort 3) na instroom in havo 4

Schoolloopbaan

Havo-diploma

Havo 5 Vwo 5-6 Mbo Hbo Wo Gestopt

Cohort % % % % % %

Ja Cohort2 0,0 5,2 8,3 78,3 0,2 7,9

Cohort3 0,5 5,5 6,4 79,4 0,1 8,1

Totaal 0,3 5,3 7,3 78,9 0,1 8,0

Nee Cohort2 0,3 4,4 60,5 15,6 0,1 19,0

Cohort3 14,8 3,4 58,5 7,4 0,1 15,7

Totaal 7,8 3,9 59,5 11,3 0,1 17,3

De schoolloopbaan van vmbo’ers na het havo 4

48

ecbo

Vandeleerlingenmeteenhavo-diplomagaandemeestenaarhet

hbo,namelijkeenkleine80%.Circa7%zetzijnschoolloopbaanvoort

inhetmboeneenietsgeringeraantal(zo’n5%)kiestvoorhetvwo.

Vandegediplomeerdenverlaat8%hetonderwijs,althanséénoftwee

jaarnahetbehalenvanhetdiplomastaanzenietingeschrevenineen

gesubsidieerdevormvanonderwijs.Hetisnietuittesluitendateendeel

zijnopleidingbuitendievormvanonderwijsvoortzetenevenminisuit

tesluitendateendeelopeenlatertijdstipalsnogeenvervolgopleiding

begint.Gegevensdaaroverzijnechternietvoorhanden.

Bijdegenendiehethavo-diplomaniethalen–leerlingendiedirectna

havo4stoppenofinhavo5–liggendiepercentagesduidelijkanders.

Allereerstmoetwordenopgemerktdateendeelvanhen,zo’n4%in

totaal,naklas4inhetvwodoorgaat.Datzijnleerlingendiezekerookals

succesvolinhethavokunnenwordenaangeduid.Daarnaastzitintotaal

nogzo’n8%ophethavo,metnamekomendieuitcohort3(15%).

Demeesteleerlingendiehetdiplomaniethalen,gaannaarhetmbo.Zo’n

60%vandeniet-gediplomeerdenkiestvoordatvervolgenruim10%blijkt

tochnaarhethbotegaan.Tenslottekeerteenkleine20%vandegenen

zonderhavo-diplomahetonderwijs,althanshetgesubsidieerdeonderwijs,

derugtoe.

4.2 De(school)loopbaannahethavovanvmbo’ersenleerlingenuithavo3

Informatieoverdedoorstroomnaarhethboalsindicatorvoorverder

schoolsuccesisbelangrijkvooralleleerlingen,maardeaandachtspitst

zichmetnameweertoeopdevergelijkingvanvmbo’ersenleerlingen

uithavo3.Daarvooriseenuitsplitsinggemaaktnaarvooropleiding.

Figuur4.1laatdatzienvoorgediplomeerdenenniet-gediplomeerden

tezamen.Intabel4.2zijngediplomeerdenenniet-gediplomeerdenwel

onderscheiden.Omdatderesultatenvoorcohort2en3inhogemate

overeenkomen,zijnzebijelkaargenomen.

49

ecbo

Figuur 4.1 Schoolloopbaan gediplomeerde en niet-gediplomeerde havo-leerlingen vijf jaar (cohort 2) en vier jaar (cohort 3) na instroom in havo 4

9

0,2

70

14

6

1,4

10

0,1

63

23

3

1,6

80 60 40 20 0 20 40 60 80

gestopt

wo

hbo

mbo

vwo

havo 5

%

havo 3 vmbo

Vanallevmbo’ersdievoorhethavokiezen,gaatbijnatweederde(63%)

naarhethbo.Vandeleerlingendienahavo3inhethavodoorgaan,

isdat70%.Zoalsinhetvoorgaandehoofdstukisaangegeven,zijnde

oorspronkelijkehavistennietalleenjonger,maarishetzittenblijvers

toegestaanhavo4opnieuwtedoen;eenmogelijkheiddieervooreen

deelvandevmbo’ersnietis.Beidefactorenspelenmeeindegrotere

doorstroomvanhavistennaarhethbo.

Havistenzijnuitoogpuntvaneenvervolgstudieookietssuccesvollerinde

doorstroomnaarhetvwo:depercentageszijnrespectievelijk6%en3%.

Hetbeeldvoordeuitstroomnaarhetmboisomgekeerd:daargaan

relatiefveelleerlingenmetvmboalsvooropleidingnaartoe:23%versus

14%vandeleerlingenuithavo3.Datverschiltekentzichalduidelijkaf,

zoalsinhetvorigehoofdstukbleek,nahavo4;vmbo’ersdiehavo4inhet

eerstejaarniethalen,gaanveelalnaarhetmbo.

50

ecbo

Alstenslottewordtgekekennaarhetpercentagedatnahavo4of5met

eenopleidingstopt,danisernauwelijkseenverschiltussenvmbo’ersen

havisten:10%vandevmbo’ersstopten9%vandeleerlingenuithavo3.

Gediplomeerdenversusniet-gediplomeerdenHethavo-diplomaspeeltuiteraardeenrolindeverderekeuzevande

schoolloopbaan.Datmaakttabel4.2ookduidelijk.

Tabel 4.2 Schoolloopbaan gediplomeerde en niet-gediplomeerde havo-leerlingen vijf jaar (cohort 2) en vier jaar (cohort 3) na instroom in havo 4 naar diploma

Schoolloopbaan

Voor-opleiding

Havo-diploma

Havo 5 Vwo 5-6 Mbo Hbo Wo Gestopt

% % % % % %

Vmbo Ja 0,6 3,1 5,9 82,0 0,1 8,2

Nee 4,4 1,7 70,7 8,7 0,0 14,5

Havo3 Ja 0,2 5,7 7,6 78,3 0,2 8,0

Nee 9,2 4,8 55,0 12,4 0,2 18,4

Alsweindevergelijkingvandevooropleidingeneerstkijkennaarde

gediplomeerden,danblijkenerverhoudingsgewijszelfsmeervmbo’ers

doortestromennaarhethbo(82,0%versus78,3%vandegenenmet

havo3alsvooropleiding).Hetpercentagedatnaarhetmbogaat,komt

bijvmbo’ersmeteenhavo-diplomazelfsietslageruit:5,9%versus7,6%

vandeleerlingenuithavo3diehetdiplomahalen.Daarstaattegenover

uitdielaatstegroepdatietsmeerleerlingennaarhetvwogaan:5,7%

om3,1%vandegediplomeerdenmetvmboalsvooropleiding.Het

percentagegediplomeerdendatstopt,komtinbeidegroepenovereen

(circa8%).

Eenvergelijkingvandeniet-gediplomeerdenlevertgrotereverschillenop.

Vandevmbo’erszonderhavo-diplomagaatzo’n71%naarhetmboen

zo’n55%vandehavisten.Omgekeerdgaanermeerniet-gediplomeerde

leerlingenuithavo3naarhethbo:12,4%versuseenkleine9%van

devmbo’ers.Ookhetpercentagedatdoorgaatnaarhetvwoenhet

51

ecbo

percentagedathethavoalsnogsuccesvolprobeertafteronden,isinde

groepmethavo3hoger.

Opmerkelijkisdathetpercentageleerlingenzonderhavo-diplomadat

(vooralsnog)stoptmeteenopleidinghogerisindegroepmethavo3:van

hengaat18%nietverdertegenover14%vandeleerlingenuithetvmbo.

JongensversusmeisjesIndelaatsterijenvantabel4.3isteziendatinvergelijkingmetjongens,

meisjeshetinhetalgemeenietsbeterdoenalshetomdoorstroomnaar

hethbogaat.Ruim70%vandemeisjesgaatnaarhethbotegenover66%

vandejongens.Daarstaattegenoverdatietsmeerjongensvoorhetvwo

kiezen.Hetpercentagejongensdatmethunopleidingstoptisechteriets

hoger.

Tabel 4.3 Schoolloopbaan gediplomeerde en niet-gediplomeerde havo-leerlingen vijf jaar (cohort 2) en vier jaar (cohort 3) na instroom in havo 4 naar geslacht

Schoolloopbaan

Voor- opleiding

Havo 5 Vwo 5-6 Mbo Hbo Wo Gestopt

Geslacht % % % % % %

Vmbo Man 1,9 2,9 24,6 59,4 0,1 11,0

Vrouw 1,3 2,6 20,0 67,7 0,0 8,5

Havo3 Man 1,6 6,5 13,6 67,8 0,2 10,3

Vrouw 1,2 4,7 13,9 71,5 0,2 8,4

Totaal Man 1,7 5,9 15,7 66,2 0,2 10,4

Vrouw 1,2 4,4 14,9 70,9 0,1 8,4

Hetgeschetstebeeldverandertnauwelijksalseenuitsplitsingnaar

vooropleidingwordtgemaakt.Hetenigewaaropkanwordengewezen,is

dedoorstroomnaarhetmbo.Dieisindegroepvmbo’ersietsgroterbij

jongensenindegroepmethavo3ietsgroterbijmeisjes.

52

ecbo

De afkomst van leerlingenDeafkomstvanleerlingenspeelteenzekererolindekeuzevande

schoolloopbaannahethavo.Metnamewijktdekeuzevanniet-westerse

allochtoneleerlingenopenkelepuntenafvandievandetweeandere

groepen,deautochtoneendewesterseallochtoneleerlingen.Ergaan

verhoudingsgewijsminderniet-westerseallochtoneleerlingennaarhet

hbo,namelijk62à63%tegenover68à69%vandeoverigeleerlingen.

Ookstoppenietsmeerleerlingenuitdiegroepmethunopleiding:circa

13%versusongeveer9%vandeautochtoneenwesterseallochtone

leerlingen.Daarstaateentochwelopmerkelijkverschilindoorstroom

naarhetvwotegenover:dieisbijniet-westerseallochtoneleerlingen

relatiefbijnatweekeerzohoogalsbijautochtoneleerlingen.

Tabel 4.4 Schoolloopbaan gediplomeerde en niet-gediplomeerde havo-leerlingen vijf jaar (cohort 2) en vier jaar (cohort 3) na instroom in havo 4 naar afkomst

Schoolloopbaan

Voor- opleiding

Havo 5 Vwo 5-6 Mbo Hbo Wo Gestopt

Afkomst % % % % % %

Vmbo Autochtoon 1,3 2,2 22,8 63,7 0,1 9,9

Westersallochtoon

3,1 4,7 21,1 62,7 0,1 8,4

Niet-westersallochtoon

1,8 4,0 22,6 60,0 0,2 11,4

Havo3 Autochtoon 1,2 5,1 14,3 70,4 0,2 8,9

Westersallochtoon

3,1 6,8 10,5 69,8 0,1 9,7

Niet-westersallochtoon

1,5 9,7 12,2 63,1 0,2 13,3

Totaal Autochtoon 1,2 4,6 15,7 69,3 0,1 9,0

Westersallochtoon

3,1 6,3 13,0 68,2 0,1 9,4

Niet-westersallochtoon

1,6 8,6 14,2 62,5 0,2 12,9

53

ecbo

Alsdevooropleidingerbijwordtbetrokken,danisteziendatde

verschillensterkerzijnbijleerlingenuithavo3endatzeafvlakkeninde

groepmetvmboalsvooropleiding.

DeleeftijdvanleerlingenInhoofdstuk3bleekleeftijdeenroltespeleninhetschoolsucces.Datis

opnieuwzoalshetgaatomdedoorstroomnaarvervolgopleidingen.De

jongsteleerlingenzijnhetmeestsuccesvolafgemetenaandedoorstroom

naarhethbo.Vandejongsteleerlingen(14jaarinhetlaatstejaarvan

hunvooropleidingvoorhavo4)gaatruim70%naarhethboendatneemt

systematischafmetdeleeftijd.Indegroepoudsteleerlingen(toentertijd

17)isdatnogmaar52%.Omgekeerdisereentrenddatmeeroudere

leerlingennaarhetmbogaanofmethunopleidingstoppen.

Tabel 4.5 Schoolloopbaan gediplomeerde en niet-gediplomeerde havo-leerlingen vijf jaar (cohort 2) en vier jaar (cohort 3) na instroom in havo 4 naar leeftijd

Schoolloopbaan

Voor- opleiding

Leeftijd in vmbo4 / havo3

Havo 5 Vwo 5-6 Mbo Hbo Wo Gestopt

% % % % % %

Vmbo 14jaar 2,2 3,7 19,9 66,7 0,0 7,5

15jaar 1,4 2,8 21,7 64,8 0,1 9,2

16jaar 2,1 2,3 25,5 58,0 0,0 12,1

17jaar 3,1 5,1 24,0 54,6 0,0 13,3

Havo3 14jaar 1,3 6,2 12,1 71,7 0,1 8,5

15jaar 1,8 3,3 19,6 63,2 0,2 11,8

16jaar 1,3 4,7 21,5 55,6 0,2 16,6

17jaar 2,0 6,1 23,2 47,5 1,0 20,2

Totaal 14jaar 1,3 6,2 12,2 71,6 0,1 8,5

15jaar 1,7 3,1 20,5 63,9 0,2 10,7

16jaar 1,9 3,0 24,4 57,3 0,1 13,3

17jaar 2,7 5,4 23,7 52,2 0,3 15,6

54

ecbo

Dehierbovengeconstateerdetrendszijnwaartenemenbijleerlingenuit

hetvmboenuithavo3.Evenalsdatgeldtvoorafkomst,zijndeverschillen

mindersterkindegroepvmbo’ersenwatsterkerindegroepmethavo3.

Desociaal-economischeachtergrondvanleerlingenDesociaal-economischestatuszoalsgeoperationaliseerdintermenvan

woonwijken(achterstandswijkenversusoverigewijken)geeftnauwelijks

verschillentezien.Ergaanverhoudingsgewijsietsminderleerlingenuit

achterstandswijkennaarhethbo(66%omcirca69%vandeleerlingen

dieelderswonen)enietsmeervanhenstoppenhunopleiding(11%

versus9%).Ookzittenerietsmeerleerlingenuiteenachterstandswijk

nogophethavo,metnamevandeleerlingenuitcohort3.Datiseen

tekendatzewatvakerdoubleren.

Tabel 4.6 Schoolloopbaan gediplomeerde en niet-gediplomeerde havo-leerlingen vijf jaar (cohort 2) en vier jaar (cohort 3) na instroom in havo 4 naar woonwijk

Schoolloopbaan

Voor- opleiding

Woont in achter-standswijk

Havo 5 Vwo 5-6 Mbo Hbo Wo Gestopt

% % % % % %

Vmbo Ja 2,8 4,3 20,8 61,5 0,0 10,6

Nee 1,4 2,5 22,8 63,5 0,1 9,7

Havo3 Ja 2,3 5,1 13,8 67,5 0,2 11,3

Nee 1,3 5,7 13,8 70,0 0,2 9,1

Totaal Ja 2,4 5,0 15,2 66,1 0,2 11,2

Nee 1,3 5,1 15,3 68,9 0,1 9,2

HetbetrekkenvandevooropleidingindevergelijkingnaarSESvoegt

weinigtoeaanbovenstaande.Metanderewoorden:hetgeschetstebeeld

voorSESgaatinvrijwelgelijkemateopvoorvmbo’ersalsvoorleerlingen

methavo3alsvooropleiding.

55

ecbo

Indevolgendetweehoofdstukkenpresenterenwederesultatenvanhet

onderzoekonderdecanen/directiesvanhavo-scholen.Hetonderzoek

betreftdeonderzoeksvragen:watdoenhavo-scholenbijdeovergangvan

vmbo’ersnaarhethavo(hoofdstuk6)enwatdoenzealsdevmbo’ers

eenmaalophethavozitten(hoofdstuk7).

Alvorensdievragentebeantwoorden,gaanweinvoorliggendhoofdstuk

inopdegrondhoudingvanhavo-scholentenopzichtevantl’ersen

deruimtelijkerelatievandehavomettl-afdeling.Bijdeanalyseis

systematischnagegaanofersamenhangenzijnmetvariabelendiein

devolgendehoofdstukkenaanbodkomen.Waardezesamenhangen

bestaan,wordenzealdaargerapporteerd.

5.1 Grondhoudingtegenovertl’ers

Havo’skunneninzakedetoestroomvanvmbo-tl’ersverschillende

houdingenaannemen.Zekunnenerafwijzendtegenoverstaan,

bijvoorbeeldomderedendattl’ersbeternaarhetmbokunnen

doorstromendannaarhethavo.Zekunnenookeenneutralepositie

innemen:tl’ersdiehetaankunnenzijnwelkom,maarvanactieve

aanmoedigingisgeensprake.Dederdeoptieisdathavo’sdetoestroom

vantl’ersaanmoedigendiehetaankunnen.Eenafwijzendehoudingkomt

nauwelijksvoor(1%).4Opde10havo’snemeneenneutralepositiein,

bijna6opde10staanpositieftenopzichtevandedoorstroomvantl’ers.

Respondentenkondenhunkeuzetoelichten.Voorstanderswijzenophet

feitdatdehavo-routeleerlingenkansenbiedt,vooralaanlaatbloeiers.

Erzijnleerlingendiemeertijdnodighebbenomhuntalententotvolle

wasdomtelatenkomen.Overigenswordennietalleenlaatbloeiers

genoemd,ookdyslectischeleerlingenkunnenbijeenhavo-routebaat

hebben.Hetkanookwelgaanomleerlingendieeerderhethavoniet

aankonden,maarviahetvmbotochalsnogterugkerenophethavo.“Als

Grondhouding en ruimtelijke relatie 5

56

ecbo

een leerling in de onderbouw een misstap heeft gemaakt en hierdoor naar

2 vmbo-tl moet in plaats van 2 havo, dan moet die leerling alsnog een

kans krijgen het havo-diploma te halen.”

Datsommigeleerlingendehavo-routealsuitstelroutevoorstudiekeuze

kiezen,vindendevoorstandersnietaltijdbezwaarlijk;voorsommige

leerlingenkandatnoodzakelijkzijn.

Degenendiegereserveerderstaantenopzichtevandeinstroomvan

vmbo-tl’ersveronderstellendatdehavo-routewordtgebruiktomde

studiekeuzeuittestellen.Daarmeezijnvaakmotivatieproblemen

verbonden.Erwordtookwelaangegevendatvoorvmbo’ersdembo-

routedekoninklijkerouteis.Vmbo’ersdiewillenenkunnenzijnopzich

welkom,maardescholenmeteenneutralehoudingmoedigendatniet

actiefaan.

Deervaringenmetvmbo-tl’erswisselenblijkensdereactiessterk.Erzijn

scholenwaar“van de leerlingen die vanuit vmbo-tl instromen uiteindelijk

circa 20% in havo 5 terechtkomt”of“de overstap blijkt slechts voor

weinigen succesvol te zijn.”Erzijnevenzeerookscholen“die vaak zeer

gemotiveerde en goede leerlingen van het vmbo krijgen.”

5.2 Ruimtelijkerelatiehavomettl

Havo-scholenkunnenopverschillendewijzenmetvmbo-tlzijnverbonden.

Deschoolwaartoedehavobehoort,kaneenafdelingvmbo-tlopdezelfde

locatiehebben.Eenanderemogelijkheidisdateréénofmeerafdelingen

vmbo-tlopanderelocatieszijndanopdievandehavo.Eenlaatste

mogelijkheidisdatdeschoolwaaronderdehavoressorteertgeenafdeling

vmbo-tlheeft.

Tabel5.1geeftdeverdelingvandeonderzochtehavo-scholen.6Opde10

onderzochtehavo’sbehorentoteenschoolwaarhavoenvmbo-tlzichop

dezelfdelocatiebevinden.Bijna3opde10havo’sbehorentoteenschool

meteenofmeerafdelingenvmbo-tlopanderelocatiesdandehavo.Ten

slottebehoortzo’n1opde8havo’stoteenschoolzondervmbo-tl.

57

ecbo

Tabel 5.1 Verbinding havo met vmbo-tl

Aantal %

Eenafdelingtlmethavoopdezelfdelocatie 55 60

Eenofmeertlopanderelocatiesdanhavo 25 28

Geeneigenafdelingtl 11 12

Totaal 91 100

58

ecbo

59

ecbo

Richtingvmbo-scholenenvmbo’erskunnenhavo-scholenverschillende

activiteitenontplooienomdeovergangvanvmbo’ersnaarhavo

goedtelatenverlopen.Havo-scholenkunnenvoorlichtinggeven,

intakegesprekkenhouden,danwelextrawaarborgenformulerenbij

deintredevanvmbo’erstothethavo.Dithoofdstukbeschrijftditsoort

activiteitenvanhavo’somdeovergangbetertelatenverlopen.

6.1 Aanmeldingenafwijzing

Webeginnenmetdevraaghoeveelvmbo-tl-leerlingenzichbijde

onderzochtehavo’seigenlijkaanmeldenomtoegelatentewordentot

havo4enhoeveeldaarvanwordenafgewezen.Enomwelkereden

wordenzeafgewezen?

Intabel6.1staathetaantalaangemeldevmbo-tl-leerlingenvoorhet

schooljaar2008-2009.

Tabel 6.1 Aantal aangemelde tl’ers

Aantal %

Aantalvmbo-tl-leerlingenvaneigenlocatie 954 47

Aantalvmbo-tl-leerlingenvananderelocatievandeschool 486 24

Aantalvmbo-tl-leerlingenuitanderescholen 580 29

Totaal 2.020 100

Intotaalhebbenzichruim2.000vmbo-tl-leerlingenbijdeonderzochte

havo’saangemeld.Inbijnadehelftvandegevallenbetrefthetvmbo-tl-

leerlingenvandeeigenlocatie.Bijeenkwartvandehavo’sgaathet

omleerlingenvaneenanderelocatievandeschool.3Opde10

Inrichting overgang vmbo-havo 6

60

ecbo

havo’skrijgenaanmeldingenvanleerlingenuitanderescholen.Vande

aangemeldeleerlingenwordt11%(1opde9)geweigerd.4

Debelangrijksteredenenvoorafwijzingzijneentelaaggemiddeldcijfer

opdeeindlijstenhetontbrekenvaneengoedewerkhoudingofmotivatie

(beide68%;n=31).Eenandere,veelmindergenoemdereden,ishetniet

halenvanhetdiploma(21%).Redenenalseenonvoldoendevoorhet

vakinhetgekozenprofiel(16%)enonvoldoendevoorwiskunde(13%)

komenmindervaakvoor.EenonvoldoendevoorNederlandskomtinhet

geheelnietvoor.

6.2 Voorlichting

Hetgevenvanvoorlichtingdoorhavo’saandecanenofmentorenen

aanleerlingenenoudersvanvmbo-scholendanwel-afdelingenoverde

doorstroomvanvmbo-tl-leerlingennaarhavo4,iseenbelangrijkmiddel

omtebevorderendatkansrijkevmbo’ersookdaadwerkelijkkunnen

kiezenvoordeoptiehavo.Hetblijktdatdriekwartvandehavo-scholen

ookdaadwerkelijkdievoorlichtinggeeft.Datpercentagegeldtzowelvoor

voorlichtingaandecanen/mentorenvantoeleverendevmbo-scholenals

voorvmbo-leerlingenenhunouders(Chi2=6,3;p=0,01).Tochvallendie

percentagesniethelemaalsamen(zietabel6.2).

Tabel 6.2 Mate waarin havo’s voorlichting geven aan decanen en/of leerlingen en ouders

Voorlichtingsavonden voor tl’ers/ouders

Ja Nee

Voorlichting aan decanen/mentoren vmbo Totaal aantal % %

Ja 79 80 20

Nee 16 50 50

Totaal 95 75 25

4 Erwordendusrondde1.800vmbo’erstothethavotoegelaten.Dezeaantallengeldenvooronzesteekproefvanbijna100havo’s.Uitgaandevan500havo-scholenalspopulatie,wordenerduslandelijkafgerondzo’n9.000vmbo’erstothethavotoegelaten.Datstrooktbehoorlijkgoedmetdecijfersalsgepresenteerdinhoofdstuk2.Ditvormteenindicatievoorderepresentativiteitvandesteekproef.

61

ecbo

8Opde10havo’sdievoorlichtingaandecanen/mentorengeven,geven

dieookaanleerlingenenhunouders.Dehelftvandehavo’sdiegeen

voorlichtinggevenaandecanenenmentoren,geeftdieooknietaan

leerlingenenhunouders.

Devraagisopwelkescholendievoorlichtingzichricht.Hetblijktdat

meerdandehelftvandehavo’sdevoorlichtingrichtopdevmbo-tl

afdelingopdeeigenlocatie.Bijna4opde10doen(ook)aanvoorlichting

opdevmbo-tlafdelingenopanderelocaties.Bijna1opde5geeft(ook)

voorlichtingopvmbo-tlafdelingenvananderescholen.

Welisereensamenhangmetdenabijheidvaneenvmbo-schooldan

welafdeling(zietabel6.3;Chi2=7,9;p=0,02).Havo’smeteenvmbo-tl

opdezelfdelocatiegevenvakervoorlichtingdanhavo’smeteentlop

verschillendelocatiesendiedoendatweervakerdanhavo’szondereen

eigentl-afdeling.Hetfeitdatvoorlichtinggemakkelijkeristeorganiseren

alseenvmboindenabijheidligt,vormthiervooreenvoordehand

liggendereden.

Tabel 6.3 Voorlichtingsavonden voor tl’ers

Voorlichtingsavonden voor tl’ers/ouders

Ja Nee

Relatie vmbo-tl en havo Totaal aantal % %

Tlopdezelfdelocatiealshavo 55 84 16

Tlopmeerderelocaties 25 68 32

Geeneigentl-afdeling 11 46 54

Totaal 91 75 25

Devoorlichtingkanbetrekkinghebbenop:

• verwachtingentenaanzienvanleerlingenquainzet,studietijd,

werkhoudingenzelfstandigheidophethavo;

• toelatingsbeleid(criteriawaaraanleerlingenmoetenvoldoenom

toegelatenteworden);

62

ecbo

• deprofieleninhethavoinrelatietotdesectorkeuze/vakkenpakketin

vmbo-tl;

• de(verplichte)deelnameaanbegeleidingen/ofbijspijkerenvanvakken

ophethavo.

Figuur6.1toontderesultaten.

Figuur 6.1 Onderwerpen tijdens voorlichtingsbijeenkomsten

6

47

68

75

80

0 20 40 60 80 100

anders

deelname aan begeleiding

profielen

toelatingsbeleid

verwachtingen

%

Opvoorlichtingsavondenvan8opde10havo’sstaanverwachtingen

inzaketoetredendetl’ersophetprogramma.Hetbetreftdanverwachtingen

omtrentinzet,studietijd,werkhoudingen/ofzelfstandigheid.Ookhet

toelatingsbeleidiseengeliefdonderwerp(driekwartvandehavo’s),zoook

deprofielkeuzeinrelatietotdesectorkeuze,danwelhetvakkenpakketin

vmbo-tl(bijbijna7opde10havo’s).Bijnadehelftvandehavo’sbesteedt

(daarnaast)opvoorlichtingsbijeenkomstennogaandachtaanbegeleiding

enbijspijkermogelijkheden.

Eriseen–overigenslicht–verbandtussenhetorganiserenvan

voorlichtingsavondenendegrondhoudingtenopzichtvantl’ers(Chi2=3,9;

p<0,05).Havo’smeteenwatmeerpositievegrondhoudingorganiseren

watvakervoorlichtingsbijeenkomsten.

Verwachtingen

Toelatingsbeleid

Profielen

Deelnameaanbegeleiding

Anders

63

ecbo

Tabel 6.4 Samenhang grondhouding en voorlichtingsbijeenkomsten

Voorlichtingsavonden voor tl’ers/ouders

Ja Nee

Houding ten opzichte van toelating tl’ers Totaal aantal % %

Positief 54 82 19

Neutraal 38 63 37

Negatief 0 0 0

Totaal 92 74 26

6.3 Intakegesprekken

Intakegesprekkenbiedenvoorhavo’sdemogelijkheidomeenbeter

beeldtekrijgenvandemogelijkhedenvandetl’erendaardoordekans

opeensuccesvolleafrondingvanhethavotevergroten.Indevolgende

tabelstaangegevensinwelkematehavo’svandezemogelijkheidgebruik

maken.Eriseenonderscheidgemaakttussenleerlingenvandeeigen

locatie,leerlingenvananderelocatiesvandeschoolenleerlingenvan

anderescholen.Voortsispermogelijkheideenonderscheidaangebracht

tussenalleleerlingenenleerlingenwaaroveralleennogtwijfelsbestaan.

64

ecbo

Tabel 6.5 Benutting van intakegesprek door havo’s

Relatie havo tot vmbo-tl %

Gesprekken met tl-leerlingen van eigen locatie

Ja,metallevmbo-tl-leerlingenvaneigenlocatie 45

Ja,alleenmetvmbo-tl-leerlingenvaneigenlocatiebijtwijfels 12

Gesprekken met tl-leerlingen van andere locatie(s) eigen school

Ja,metallevmbo-tl-leerlingenvananderelocatieseigenschool 30

Ja,alleenmetvmbo-tl-leerlingenvananderelocatieseigenschoolbijtwijfels 10

Gesprekken met tl-leerlingen van andere scholen

Ja,metallevmbo-tl-leerlingenvananderescholen 65

Ja,alleenmetvmbo-tl-leerlingenvananderescholenbijtwijfels 6

Geen intakegesprekken

Nee,weorganiserenhelemaalgeenintakegesprekken 4

Vrijwelallehavo-scholenhoudeneenintakegesprekmetpotentiële

leerlingen(enhunouders).Scholendoendatvakeralshetgaatom

leerlingenvananderescholen.Datisnietonlogisch,aangezienover

leerlingenvananderescholengeenofnauwelijksinformatiebestaat,

terwijloverleerlingenvandeeigenlocatieofvananderelocatiesvande

schooldieinformatiegemakkelijkervoorhandenis.

6.4 Aanvullendetoelatingseisen

Debelangrijkstewettelijkevoorwaardevooreentl’eromtoegelatente

wordentothethavoishetbezitvanhetvmbo-tldiploma.Havo-scholen

kunnendaarnaastdoorhetstellenvanextraeisenwaarborgeninbouwen

datinstromendevmbo-tl-leerlingenmeteengeredekansintweejaar

hethavo-diplomahalen.Nietallehavo’sdoendatoverigens.6%Steltin

hetgeheelgeeneis.Eenzeergrotemeerderheiddoetdatduswel.De

belangrijksteextraeisenzijn:eenbepaaldgemiddeldcijferopdeeindlijst,

eengoedemotivatiedanwelwerkhoudingen/ofeenpositiefadviesvande

vmbo-decaan.

65

ecbo

Figuur 6.2 Extra eisen aan instromende vmbo-tl’ers (meting 2008)

16

18

27

70

72

76

0 20 40 60 80 100

voldoende voor Nederlands

vakken voldoende als in profiel

wiskunde voldoende als in profiel

positief advies vmbo‐decaan

goede motivatie/werkhouding

gemiddeld cijfer eindlijst

%

Ruim6opde10havo’s(n=68)stelleneengemiddeldcijfervan7opde

eindlijstalseis.Zo’n3opde10hanterendenormvan6,5.Incidenteel

komenookgemiddeldenvan6,3,6,4en6,7voor.

Descholenkondenindemetingvan2008nogandereeisen

vermelden.Eenkleinehelftsteltdieook.Aanvullendeeisenworden

ondermeergesteldalshetvakkenpakketvanhetvmboniet

overeenkomtmetdeprofielkeuzeophethavo.Leerlingenmoetendan

eenwiskundeprogrammavoordoorstromersvolgenofaanvullende

modules.Anderehavo’shebbenhetoveraansluitmodulesofover

bijspijkerprogramma’s.Eenhavospecificeerthetcijfervoorwiskundein

diezindatalswiskundeBwordtgekozen,ervoorwiskundeeen7nodig

is.Hetkomtookvoordatereenextrazevendevakwordtvereist.

Inplaatsvaneenpositiefadviesvandedecaan,stellensommigescholen

eenadviesvandelesgevendedocentenopprijs.Eenenkelehavowerkt

meteentoelatingscommissie,bestaandeuitbijvoorbeelddementor,de

decaan,afdelingsleiderenrector.

Hetkomtookvoordateenhavoaandeleerlingendievandeeigenschool

komengeenaanvullendeeisenstelt,maarwelalsdievaneenandere

schoolkomen.Eénhavonoemtalseisdatdeleerlingeenjaarcontract

krijgtaangebodeninhetgevalvaneennegatiefadviesvanhetvmbo.

Erzijnookscholendieleerlingenprikkelengoedoverhunkeuzenate

denken.Eenvoorbeeldiseenhavodievandeleerlingvraagttenminste

Gemiddeldcijfereindlijst

Goedemotivatie/werkhouding

Positiefadviesvmbo-decaan

Wiskundevoldoendealsinprofiel

Vakkenvoldoendealsinprofiel

VoldoendevoorNederlands

66

ecbo

eenmbo-opleidingtebezoekenopdatdeleerlingeenkeuzevoorhavo

danwelmbobeterkanafwegen.Eenanderehavovraagtvandeleerling

eenportfoliowaarmeedeleerlingaantoontdathijofzijinstaatiste

reflecterenoverdeeigenstudiehoudingendemotivatie.Deleerlingkrijgt

eenaantalopdrachtenvoorgelegddiehij/zijzelfstandigmoetmaken.

Aandescholenisverderdevraagvoorgelegdofzijnaastdegenoemde

eisennogextraspecifieketoelatingseisenstellenvoorvmbo-tl-leerlingen

diehetprofielNatuur&TechniekofNatuur&Gezondheidkiezen.Bijna

6opde10havo’sdoendat.Meerinhetalgemeenkomtheteropneer

dathavo’sbewakendatvereistekennisvoorwiskunde,natuurkunde

enscheikundeinvoldoendemateaanwezigisofdatervoorwordt

gezorgddatdiekennisalsnogoppeilwordtgebracht.Datkandoor

bijspijkercursussen,aansluitmodules,steuncursussen,inhaalmodules,

overstapprogramma’sofhoedieookheten.Ineenenkelgevalwordthet

volgenvanextralessenwiskunde(naastdegewonelessen)gedurende

hetschooljaarverplichtgesteld.Ookwordtweleenshetmakenvaneen

wiskundeinstroomtoetsverplichtgesteld.

6Opde10havo’sgevenaandatdetoelatingscriteriaopenbaarofvrijzijn

teraadplegen.Alsbronnenwordengenoemd:schoolgids,keuzegidsvoor

bovenbouw,profielkeuzeboekje,website,voorlichtingsboekje,brochures,

reglementvanbevorderingendoorstromingofPTA-boekje.PTAstaatvoor

ProgrammavanToetsingenAfsluiting.Ookwordenvoorlichtingsavonden,

gesprekkenmetmentoren,decanengenoemdalsgelegenhedenwaarop

detoelatingscriteriaaandeordewordengesteld.

67

ecbo

HieronderstaateenvoorbeeldvaninformatieoverdeoverstapuithetPTA

vaneenhavodatweopdewebsitetegenkwamen.

Overstapvan4vmbonaar4havoLeerlingendiena4vmbonaardehavowillenzullendaarmeealin

de3eklasbijdesamenstellingvanhetvakkenpakketvoor4vmbo-t

rekeningmoetenhoudenomeengoedeaansluitingopdeprofielente

hebben.Verderadviserenwijin4vmbo-teenextravaktekiezen.

Innovemberwordtervoordeleerlingendiebelangstellinghebbenvoor

dehavoenvoorhunouderseeninformatie-avondgeorganiseerd.

Voorwaardenvooraannameopdehavozijn:

• hetgemiddeldevandeeind-schoolexamencijfersen/ofeindexamen-

cijfersisongeveer7

• hetvakkenpakketin4vmbo-tmoetaansluitenophetgekozenprofiel

• gedrag,motivatie,inzet,studiehouding,leeftijdenverzuimgedrag

wegenmee

• leerlingenvanonzeeigenvmbo-t-afdelingwordenbijvoorrang

behandeldalszijzichvóór10maartaanmeldendoorinleveringvan

inschrijfformulierenmotivatiebrief.

Uiteindelijkbesluitdetoelatingscommissie.Ditbesluitwordtuiterlijk1mei

meegedeeld.Detoelatingscommissiebestaatuitconrector,debetreffende

teamleidervan4havo,deteamleidervanvmbo-tendedecaan.

Opmerking

Erzijntweezittingenvandetoelatingscommissie.Deeerstevoorde

eigenleerlingenuitvmbo-t,diezichvóór10maarthebbenaangemeld.

Detweedeisopheteindevanhetschooljaar,danwordendeleerlingen

diezichna1aprilinschrijvensamenmetdeoverige2ejaarinstroom-

aanmeldingenbesproken.

Advies

Alsjejeinschrijftvoor4havoishetzeeraanteradenomjeookaltijd

vooreenandereopleidingofopeenandereschoolinteschrijven.

Hetantwoordvandetoelatingscommissiekananderszijndandatje

verwachtendanmoetjewelverderkunnen.

68

ecbo

VergelijkingmetvorigemetingHoeishetbeeldvan2008vergelekenmetdatvan2007?Infiguur6.3

staanderesultatenvandemetingvan2007.

Figuur 6.3 Extra eisen aan instromende vmbo-tl’ers (meting 2007)

7

27

32

59

63

63

0 20 40 60 80 100

voldoende voor Nederlands

vakken voldoende als in profiel

wiskunde voldoende als in profiel

gemiddeld cijfer eindlijst

goede motivatie/werkhouding

positief advies vmbo‐decaan

%

Invergelijkingtotdemetingvaneind2007(ziefiguur6.3)tredenerin

2008forseverschuivingenop.Allereerstisereenduidelijketrenddat

ermeerhavo’saangevenextraeisentestellen(behalvebijdeeisvan

eenvoldoendeopdeeindlijstvoorwiskundealsdatvaktothetgekozen

profielbehoort).Ookindevolgordevandeeisentreedteenverschuiving

op.Waarin2007eenpositiefadviesvandevmbo-decaaneneengoede

motivatie/werkhouding(iedermet63%)enhetgemiddeldcijferopde

eindlijst(met59%)debelangrijksteeisenzijn,wijzigtdievolgordein

2008naar:eengemiddeldcijferopdeeindlijst(76%),goedemotivatie/

werkhouding(72%)enpositiefadviesvandevmbo-decaan(70%).

SamenhangenErisnagegaanofdeextravoorwaardensamenhangenmetdevraagofde

havoaldannieteeneigenafdelingtlheeftenverdermetdehoudingvan

dehavo-schooltenopzichtevandedoorstromendetl’ers(ziehoofdstuk

5).Methetaldanniethebbenvaneeneigentl-afdelingbestaatgeen

enkelesamenhang.Watbetreftdehoudingvanhavo’stenopzichtevan

tl’erszienwetweeinteressantesamenhangen.Deeersteisdathavo’s

Positiefadviesvmbo-decaan

Goedemotivatie/werkhouding

Gemiddeldcijfereindlijst

Wiskundevoldoendealsinprofiel

Vakkenvoldoendealsinprofiel

VoldoendevoorNederlands

69

ecbo

meteenpositievehoudingmindervaakdeeisvaneengemiddeldcijfer

opdeeindlijsthanteren5(Chi2=7,6;p<0,01).Bijhavo’smeteenneutrale

houdingtenopzichtevantoestromendetl’ersstellenruim9opde10de

eisvaneengemiddeldcijferopdeeindlijst.Bijhavo’smeteenpositieve

houdingisdat2opde3.

Tabel 6.6 Samenhang houding ten opzichte van tl’ers en eis van gemiddeld eindcijfer

Gemiddeld cijfer op eindlijst

Ja Nee

Houding ten opzichte van tl’ers Totaal aantal % %

Positief 54 67 33

Neutraal 36 92 8

Negatief 0 0 0

Totaal 90 77 33

Detweedesamenhangiszwakker(Chi2=2,6;p=0,09).Havo’smeteen

positievehoudinghanterenwatmindervaakdeeisdatopdeeindlijsteen

voldoendevoorNederlandsstaatdanscholenmeteenneutralehouding.

Tabel 6.7 Samenhang houding ten opzichte van tl’ers en eis van voldoende voor Nederlands

Gemiddeld cijfer op eindlijst

Ja Nee

Houding ten opzichte van tl’ers Totaal aantal % %

Positief 54 11 89

Neutraal 38 24 76

Negatief 0 0 0

Totaal 92 16 84

5 Uitnotitiesvanhavo’sopdegeretourneerdevragenlijstvaltoptemakendatsommigehavo’snietdeeindlijsthanteren,maardelijstmetSE-cijfers(SEstaatvoorSchoolExamen).

70

ecbo

Uitmetnamedeeerstesamenhangkanwordenafgeleiddathavo’smet

eenneutralehoudingmeervoorwaardenstellenaanofwaarborgenvragen

vantoestromendetl’ersdanscholenmeteenpositievehouding.

Hoeveeleisenstellenscholen?Devolgendetabellaatziendat3opde10

havo-scholentweeeisenstellenenietsmeerdan3opde10stellendrie

eisen.6Scholenstelleninhetgeheelgeeneisen,7scholenstellenalle

dooronsvoorgelegdeeisen.

Tabel 6.8 Verdeling aantal eisen

Aantal eisen Aantal %

0 6 6

1 9 9

2 29 30

3 31 32

4 9 9

5 6 6

6 7 7

Totaal 97

Wezijnverdernognagegaanoferverbandenzijnmethetaantaleisenen

debasishoudingenextraondersteuning.Dat–overigenszwakke–verband

zienwealleenbijdeuiterstenendanalleenvoordegrondhouding(zie

tabel6.9).Scholenmetgeenofééneisstaanpositievertenopzichtevan

tl’ersdanscholendievijfofzeseisenstellen(Chi2=3,0;p<0,09).

Tabel 6.9 Samenhang grondhouding en aantal eisen

Aantal eisen

0-1 5-6

Houding ten opzichte van tl’ers Totaal aantal % %

Positief 15 67 33

Neutraal 12 33 67

Totaal 27 52 48

71

ecbo

Alsvmbo’erseenmaaltothethavozijntoegelaten,kunnenhavo’s

verschillendeactiviteitenondernemenomeengoedevoortgangvande

vmbo’ersophethavotefaciliteren.Begeleidingsactiviteitenzijndan

eenvoordehandliggendvoorbeeld.Interessantisverderdevraaghoe

vmbo’ersalszeeenmaalophethavozitten,hetdoeninvergelijkingtot

havistendievanuithavo3zijndoorgestroomd.Kiezenzeandereprofielen

danhavo3-leerlingen,hoedoenzehetopaspectenvandeleerstofen

motivatie,werkhoudingenzelfstandigheid?

7.1 Begeleidingenvoortgangophethavo

Alstl’erseenmaalophethavozijntoegelaten,hoewordenzedanverder

begeleidinhethavo-traject?Datisdecentralevraagvandezeparagraaf.

Begeleidingtl’ersophavoHavo’skunnenverschillenindematewaarinenwijzewaaropze

instromendetl’ersinhavo4extraondersteuningofbegeleidingbieden.

Zo’n1opde5havo’sbiedtdetl’ersstructureleextrabegeleidingdanwel

ondersteuning.Zo’n1opde6biedtookwelextrabegeleiding,maarmeer

opincidentelebasis,alsdetl’ersdieechtnodighebben.Demeerderheid

vandehavo’sdaarentegen–zo’n2opde3–biedtaantl’ersgeenextra

begeleiding.

Hangthetaldannietaanbiedenvanextrahulpsamenmetdebasis-

houdingvanhavo’stenopzichtevaninstromendetl’ers?Ja,scholenmet

eenpositievebasishoudingbiedenvakerextrabegeleiding(structureel

danwelincidenteel)aan(circadehelft)danscholenmeteenneutrale

basishouding(1opde5;Chi2=7,4;p<0,01).

Eerderzagenwedatscholenmeteenpositievebasishoudingophet

puntvanhetstellenvaneenvoorwaardealseenbepaaldeindcijferop

deeindlijst,ietsterughoudenderzijn.Nuzienwedatzeookwatmeer

geneigdzijntothetgevenvanextrabegeleiding.Inplaatsvanhetstellen

Voortgang op het havo 7

vanstrikteeisenzijnhavo’smeteenpositievehoudingwatmeergeneigd

tl’erszonderaltestriktevoorwaardentoetelatenenzevervolgensmeer

tebegeleidenalszeeenmaalophethavozitten.

Tabel 7.1 Samenhang tussen houding ten opzichte van tl’ers en extra begeleiding

Extra begeleiding

Ja Nee

Houding ten opzichte van tl’ers Totaal aantal % %

Positief 50 48 52

Neutraal 36 19 81

Totaal 86 36 64

DeelnamealdannietverplichtDeelnameaanbegeleidingkanaldannietverplichtwordengesteld.

3Opde10havo’sgeventekennendedeelnamenietverplichtte

stellen.Derestdoetdatwelenomverschillenderedenen;30%stelt

hetverplichtvooriedereleerlinguitvmbo-tl,ongeachthetprofielen/of

deleerresultaten;15%laatdeverplichtingafhangenvanderesultaten.

Alshulpisgeïndiceerd,ishetverplicht.Eenkwartlaatdeverplichting

afhangenvanhetgekozenprofiel.

InhoudenintensiteitvandebegeleidingVandegenendiededeelnameverplichtstellenendezevraaghebben

beantwoord(n=23),geeftruimdehelfttekennendebegeleidingte

richtenopextralessenwiskunde.Ookextralesseninstudievaardigheden

(39%)enextragesprekkenmetdedecaanofmentor(35%)wordennogal

eensgenoemd.

Alserbegeleidingwordtgegevendangebeurtdatvooralhetzijheteerste

trimester(totaandekerstvakantie),hetzijhetheleeersteleerjaar(beide

zeskeergenoemd,n=22).

72

ecbo

73

ecbo

7.2 Verdelingoverprofielen

Hoeisdeprofielkeuzevanvmbo’ersinvergelijkingtotdoorstromende

havisten?Figuur7.1geefteenverdelingvandeprofielenvande

ingestroomdetl’ersopdeonderzochtehavo’s.

Figuur 7.1 Verdeling profielkeuze tl’ers

12

14

25

49

0 20 40 60 80 100

Natuur & Techniek

Natuur & Gezondheid

Cultuur & Maatschappij

Economie & Maatschappij

%

Dehelftvandetl’erskiestEconomie&Maatschappij.Eenkwartkiestvoor

C&M.VoorN&Gkiest14%,voorN&T12%.

Landelijkisdeprofielkeuzevanhavisten4inhetschooljaar2007/08als

volgt:E&M42%,C&M21%,N&G18%,N&T11%enOverig8%(CBS,

2009).Bijdedooronsonderzochtehavo’skomtdecategorieOveriguit

op0%.OpdecategorieOverignabetekentdatdatergeenaltegrote

verschillenzijntussendeprofielkeuzevantl’ersendievandetotale

populatieleerlingenuithavo4.

7.3 Ervaringenmettl’ersinvergelijkingmethavisten3

Tl’erskomenmeteenandereachtergrondophethavodanhavistenuitde

derdeklasdieallangerzijningegroeidindehavo-cultuur.Vanhavisten

uitdederdeklasmagwordenveronderstelddatzijophetpuntvan

leerstof,leervoorwaarden,leerhoudingenzelfstandigheidalredelijkweten

watervanhenmagwordenverwacht.Voortl’erszaldatwatmoeilijker

Economie&Maatschappij

Cultuur&Maatschappij

Natuur&Gezondheid

Natuur&Techniek

74

ecbo

liggen.Ondanksgoedevoorlichtingzullenzijeenbepaaldetijdnodig

hebbenomophethavoteaarden.

Uithoofdstuk3blijktdatgrossomodohavistenuitdederdeklashetinde

vierdewatbeterdoendannieuwinstromendetl’ers.Isdatookzo?Aande

respondentenisdevraagvoorgelegdwatdeafgelopenjarendeervaring

vandeschoolmettl-leerlingenisvergelekenmetleerlingenuithavo3.Het

gaatdanomaspectenals:beheersingvanbepaaldeleerstof,leermotivatie,

werkhoudingenzelfstandigheid.Tabel7.2toontderesultaten.

Tabel 7.2 Vergelijking tl’ers met havisten3 vaardigheden en houding (n rond de 40)

Vmbo-tl Havo 3

Onvol-doende

Vol-doende Goed

Onvol-doende

Vol-doende Goed

Vaardigheden en houding % % % % % %

BeheersingvanhetNederlands

24 58 17 16 62 22

Beheersingvandelees-enschrijfvaardigheid

29 54 17 21 58 21

Beheersingvandemodernevreemdetalen

35 49 16 22 55 23

Beheersingvanwiskunde 38 47 16 24 53 25

Leermotivatie 26 45 30 27 49 24

Werkhouding 28 43 29 29 48 22

Zelfstandigheid 32 46 22 28 51 22

Ophetpuntvandeleerstofscorenhavisten3inderdaadbeterdantl’ers.

Metnameophetpuntvanbeheersingvanwiskundeenvandemoderne

vreemdetalenblijvennaarinschattingvandehavo’stl’ersachterbijhavo

3-leerlingen.Watenigszinsverrassendmaghetenisdattl’ersoppuntenals

leermotivatie,werkhoudingenzelfstandigheidbeslistnietonderdoenvoor

havo3-leerlingen.

Datdeervaringenvanhavo’smettl’ersophetpuntvandeleerstofin

vergelijkingtothavo3-leerlingenminderzijn,strooktwelmetdeeerdere

bevindingdatalstl’ersalbegeleidingnodighebben,dievooralgericht

moetzijnopextralessenwiskunde.

75

ecbo

Hetbeeldvaneenongeveergelijkeleermotivatie,werkhoudingen

zelfstandigheidvantl’ersdruistintegendebeeldvormingvanmatig

gemotiveerdevmbo-leerlingenmeteenmatigewerkhouding.

76

ecbo

77

ecbo

8.1 Inleiding

Jarenlangishetstapelenvanopleidingendoordelandelijkeoverheid

ontmoedigd.Thansisditonderwerpweerterugopdebeleidsagenda,

ondermeergestimuleerdvanuitdecommissie-Dijsselbloem.Het

perspectiefopstapelenverschuiftvankostenbesparingnaarinvesteren

intalentontwikkeling.DehuidigestaatssecretarisvanOCWheeftdat

aldusgeformuleerd:“Elk talent verdient een kans. Leerlingen moeten

de gelegenheid krijgen om zich tijdens hun schoolloopbaan verder te

ontwikkelen. Het stapelen van opleidingen kan hierbij een belangrijke

rol spelen. In mijn ogen moeten leerlingen uitgedaagd worden om het

uiterste uit zichzelf te halen. Zo heb ik al eerder de toestemming van

de inspectie laten vallen om vanuit de gemengde leerweg van het vmbo

over te kunnen stappen naar havo. Het verruimen van de stapel- en

doorstroommogelijkheden is niet alleen in het belang van de leerling,

maar ook van de samenleving als geheel.”

Iedereenkentinzijnofhaaromgevingweliemanddiekandienenals

voorbeeldvaneenstapelaar.VanLiempt(2008)heefthetinnavolging

vandeAmerikaansedroomoverdeNederlandsedroom.Waarde

Amerikaansedroombestaatuitdekrantenjongendiezichkanopwerken

totpresident,kanindeNederlandsedroomiemandmeteenmavo(thans

vmbo-tl)diplomahetuiteindelijkschoppentotprofessor.Eenbelangrijke

routebijhetstapelenisderoutevanmavo/vmbonaarhavo.Leerlingen

meteendiplomagemengdeleerweg(gl)entheoretischeleerweg(tl)

kunnendoorstromennaarhethavo(naastuiteraardnaarhetmbo).

OpverzoekvandeinmiddelsopgehevenAdviesgroepvmboisin2007

gekekennaardeverbindingsroutevmbo-havo.Hetaccentlagdaarbijop

desucceskansenvanvmbo’ers,hetinstroombeleidvanhavo-scholen

inzakevmbo’ersendeervaringenvanhavo’smetvmbo’ers(VanEsch&

Neuvel,2007).Opeenaantalaspectenzijndetl’ersvergelekenmetde

Samenvatting en conclusies 8

78

ecbo

doorstromendehavo3-leerlingen.Deresultatenvanhetonderzoekzijn

inputgeweestvooreenminiconferentievandeAdviesgroepvmbooverde

relatietussenvmboenhavo.Inheteindadviesvormtdierelatieeenvan

devenstersvanwaaruitnaardepositievanhetvmbo-tlwordtgekeken

enwordenvoorstellenvooroplossingenaangereikt(Adviesgroepvmbo,

2008).

Voorliggendonderzoekkanwordengezienalseenherhalingvanhet

onderzoekvoordeAdviesgroep,waarbijopgrondvandegegroeide

inzichtendevraagstellingisuitgebreidenverdergespecificeerd.Waarbij

demetingvan2007deaantallenoverdoorstroomendergelijkewaren

gebaseerdoptelgegevensvandeonderzochtehavo’s,wordtbijdemeting

van2008gebruikgemaaktvanpopulatiegegevensvanhetCFI.

8.2 Onderzoeksvragenen-opzet

Hetonderzoekbestaatuittweedelen.Heteerstedeeliseenpopulatie-

onderzoeknaardeschoolloopbaanvanvmbo’ersdienaarhavo4

doorstromen.Hetonderzoekmaaktgebruikvandeadministratieve

gegevensdiejaarlijksvanalleleerlingenwordenvastgelegddoorde

IB-groep.Hettweededeelvanhetonderzoekiseenrepresentatief

enquêteonderzoekonderdecanen/directiesvandehavo-top.

Voordedoorstroomenhetvervolgvande(school)loopbaanvanleerlingen

zijndriehoofdvragen(elkmeteenaantalsubvragen)geformuleerd.

1 Watisdeomvangvandedoorstroomvanhetvmbonaarhavo4?

2 Hoesuccesvolzijnvmbo’ersinhethavo?

3 Waargaanleerlingendiealdannietmeteendiplomahethavoverlaten

naartoe?

Watbetreftdeopstellingvanhavo’stenaanzienvandedoorstroom

vanvmbo-leerlingennaarhethavozijndevolgendehoofdvragen

geformuleerd:

4 Watdoenhavo-scholenbijdeovergangvanvmbo’ersnaarhethavo?

5 Watdoenhavo-scholenrichtingvmbo’ersalszeophethavozitten?

Peronderzoeksdeelisdeonderzoeksaanpakalsvolgt:

79

ecbo

Deschoolloopbanenvanvmbo’ersdienaarhethavogaanDebeschrijvingvandeschoolloopbanengebeurtopbasisvangegevens

zoalsdievoordepopulatiebeschikbaarzijnbijhetCFIendiedoor

deIB-groepzijnverzameld(dezogenaamdebrondata).Hetzijn

achtergrondkenmerkenvanleerlingenenkenmerkenvandegevolgde

opleiding(en)diejaarlijkswordenaangevuld.Verderisindeanalyses

gebruikgemaaktvanpopulatiegegevensuitStatline(2009).

Deenquêteringvandecanen/directiesUiteenbestandmetruim500scholenmeteenbovenbouwhavozijn

(uiteindelijk)gestratificeerd202havo-scholenaangeschrevenmet

hetverzoekeenvragenlijstintevullen.Deprovinciegolddaarbijals

stratificatiecriterium.Vandehavo-scholenzijnallereerstviadewebsites

vandescholen,danweltelefonischdenamenvandecontactpersonen

(decanendanweldirectiesbovenbouwhavo)verzameld.Uiteindelijk

hebbennadiverseoproepenomdevragenlijstalsnogingevuldte

retourneren97havo-scholengerespondeerd.Hetresponspercentage

komtdusuitop48%(bijdevorigemetingin2007wasdit59%).

Hiernawordenderesultatenenconclusiessamengevatmetdevijf

onderzoeksvragenalsleidraad.

8.3 Omvangvandedoorstroomvanvmbonaarhavo

Deeerstevraagbetreftdeomvangvandedoorstroomvanvmbonaar

havo4.Zienweeendalendedanwelstijgendetrendenzijnerverschillen

indoorstroomopgrondvanbijvoorbeeldgeslachtenherkomst?

Jarenlangwassprakevaneendalendetrendindebelangstellingvan

mavo-danwelvmbo-leerlingen(gl/tl)voorhethavo.Schommeldein

2004hetinstroompercentagerondde15%,in2008gaat21%vande

gediplomeerdevmbo’ersnaarhethavo.Inabsoluteaantallengaathet

omeenstijgingvanzo’n6.000leerlingen(in2004)naarruim9.000(in

2008).

Ergaanietsmeerjongensdanmeisjesnaarhethavo.Deverschillenzijn

klein,maarsystematischenkunnentemakenhebbenmetverschillen

80

ecbo

ineerdereschoolkeuzesendoorverschillenindeontwikkelingvande

beroepsinteressetussenjongensenmeisjes.Meidenweteneindvmbo

watbeterwatzewillenworden,zodatzeeerdereenmbo-opleidingzullen

kiezen.

Ergaanverhoudingsgewijsmeerniet-westerseallochtoneleerlingenvanuit

hetvmbonaarhethavodanautochtoneleerlingen(in200825versus

20%).

Almetalzienwedatdebelangstellingvanvmbo’ersvoorhethavo

duidelijkstijgtendatdezebelangstellingbijallochtoneleerlingengroteris

danbijdeautochtoneleerlingen.

8.4 Succesvanvmbo’ersinhethavo

Detweedevraagbetreftdematevansuccesvanvmbo’ersinhethavoen

hoedatzichverhoudttothetsuccesvandoorstromendehavo3-leerlingen.

Ongeveer70%vandevmbo’ershaaltinéénjaarhetovergangsbewijsvan

havo4naarhavo5enzo’n10%doethetvierdejaarover.Deoverigen

verdwijnendusvanhethavo,deelsomderedendateendeelvande

havo’sniettoestaatdatvmbo’ershetvierdeleerjaaroverdoen.Halenze

hetovergangsbewijsnaarhavo5nietinéénjaar,danmoetenzehun

opleidingeldersvoortzetten.

Vandedoorstromendehavo3-leerlingengaatrondde77%directvande

vierdenaardevijfdeenzo’n20%blijftzitten.

Meermeisjes(80%)danjongens(70%)haleninéénjaarhet

overgangsbewijsvanhavo4naarhavo5.Omgekeerddoublerendus

aanzienlijkmeerjongensdanmeisjes:20%versus14%.Watbetreft

deafkomstvanleerlingenzijnautochtoneleerlingeninhavo4iets

succesvollerdanallochtoneleerlingen:circa76%vandeautochtone

leerlingengaatnaéénjaardoornaarhavo5,tegenoverrondde72%bij

westerseenniet-westerseallochtoneleerlingen.

Hetsuccesisleeftijdsafhankelijk.Hetpercentageleerlingendatnaéén

jaardoorstroomtnaarhavo5ishethoogstbijde14-jarigenenhetneemt

vervolgenssystematischafmetdeleeftijd.Omgekeerdstoppenoudere

leerlingeneerdermetschoolalszeinhavo4blijvenzitten.Jongensen

81

ecbo

metnameniet-westerseallochtoneleerlingenzijngemiddeldgenomen

ouderdanmeisjesenautochtoneleerlingen.Datgeldtzowelinvmbo4

alsinhavo3.Datlijkteroptewijzendatjongensinhunvooropleiding

vakerdoublerenofdoorafstroomeenjaarverliezen.Bijallochtone

leerlingenspelenwaarschijnlijknoganderefactoreneenrol.

Uiteindelijkgaathetbijschoolsuccesnatuurlijkomdevraaghoeveel

procenthethavo-diplomahaalt(intweeofdriejaar).Intotaalhaaltzo’n

86à87%vandeleerlingendieinhavo4instromenhetdiploma.De

meestedoendatintweejaar(circa66%),eenminderheid(20%)haalt

hetdiplomaindriejaar.Eenvergelijkingvandevooropleidinglaatzien

dathavistensuccesvollerzijndanleerlingenuithetvmbo.Hetpercentage

datintweejaarslaagt,iszo’n6procentpunthogerdanbijvmbo’ersen

hetpercentagedathetindriejaarredt,komtcirca9%hogeruit.Intotaal

haaltcirca86%vandedegenenmethavoalsvooropleidinghetdiploma

tegenovercirca74%vandevmbo’ers.Meisjesdoenhetweerbeterdan

jongens,autochtoneleerlingenweerbeterdanallochtoneleerlingen.

Indegroephavistenlijktereenlichtstijgendetrendinhetpercentagedat

intweejaarslaagt.Voor2008zoudatkunnenbetekenendatdetotale

slaagpercentagesvoorhavistenenvmbo’ersuitkomenoprespectievelijk

88%en74%.

Concluderendkunnenwestellendatleerlingenuithavo3succesvoller

zijndanvmbo’ers.Daarbijzijntweekanttekeningentemaken.

Verhoudingsgewijsmindervmbo’erskrijgeneenkansomhavo4opnieuw

tedoenalszeblijvenzitten.Bovendienzijndegenendiehetdiplomaniet

halennietzondermeeralsuitvallerstebestempelen.Hetgrootstedeelgaat

namelijknaarhetmbo.Leeftijdblijktindiekeuzemedeeenroltespelen.

8.5 Vervolgnahethavo

Dederdevraagluidt:waargaanleerlingenaldannietgediplomeerdna

hethavonaartoe,zijneropditpuntverschillennaarkenmerkenals

vooropleidingofherkomst?

82

ecbo

Vandeleerlingenmeteenhavo-diplomagaandemeestenaarhet

hbo,namelijkeenkleine80%.Circa7%zetzijnschoolloopbaanvoort

inhetmboeneenietsgeringeraantal(zo’n5%)kiestvoorhetvwo.

Vandegediplomeerdenverlaat8%hetonderwijs,althanseenoftwee

jaarnahetbehalenvanhetdiplomastaanzenietingeschrevenineen

gesubsidieerdevormvanonderwijs.Hetisnietuittesluitendateendeel

zijnopleidingbuitendievormvanonderwijsvoortzetenevenminisuit

tesluitendateendeelopeenlatertijdstipalsnogeenvervolgopleiding

begint.Gegevensdaaroverzijnechternietvoorhanden.

Demeesteleerlingendiehetdiplomaniethalengaannaarhetmbo.Zo’n

60%kiestvoordatvervolg.Ruim10%vandeleerlingendiehethavoniet

afronden,gaattochnognaarhethbo.Tenslotteblijkteenkleine20%van

deleerlingendiehethavo-diplomaniethalenhetonderwijs,althanshet

gesubsidieerdeonderwijs,derugtoetekeren.

Niet-westerseallochtoneleerlingengaanmindernaarhethbo,zestoppen

wateerdermetdestudie.Daarstaattegenoverdatzijrelatiefvakervoor

dewegviavwo5-6kiezen.

Hoepaktdevergelijkingvan(aldanniet-gediplomeerde)vmbo’ersuitmet

(aldanniet-gediplomeerde)havisten3uit?Vanallevmbo’ersdievoorhet

havokiezen,gaatbijnatweederde(63%)naarhethbo.Vandeleerlingen

dienahavo3inhethavodoorgaan,isdat70%.Zoalsinhetvoorgaande

hoofdstukisaangegeven,zijndeoorspronkelijkehavistennietalleen

jonger,maarishetzittenblijverstoegestaanhavo4opnieuwtedoen;een

mogelijkheiddieervooreendeelvandevmbo’ersnietis.

Havistenzijnuitoogpuntvaneenvervolgstudieookietssuccesvollerinde

doorstroomnaarhetvwo:depercentageszijnrespectievelijk6%en3%.

Deuitstroomnaarhetmboisomgekeerd:daargaanrelatiefveel

leerlingenmetvmboalsvooropleidingnaartoe:23%versus14%van

deleerlingenuithavo3.Datverschilkomtvooraltotstand–zoalsinhet

vorigehoofdstukbleek–nahavo4.Vmbo’ersdiehavo4inheteerstejaar

niethalen,gaanveelalnaarhetmbo.

Alstenslottewordtgekekennaarhetpercentagedatnahavo4of5met

eenopleidingstopt,danisernauwelijkseenverschiltussenvmbo’ersen

havisten:10%vandevmbo’ersstopten9%vandeleerlingenuithavo3.

83

ecbo

Ookbijdedoorstroomnaarvervolgopleidingenspeeltdeleeftijdeen

rol.Dejongsteleerlingenzijnhetmeestsuccesvolafgemetenaande

doorstroomnaarhethbo.Oudereleerlingengaanwatvakernaarhetmbo

ofstoppenmethunopleiding.

Kijkenwealleennaardegediplomeerden,danstromenerverhoudings-

gewijswatmeervmbo’ersdoornaarhethbo(82%versus78%bij

oorspronkelijkehavo3-leerlingen).Oorspronkelijkehavistengaanookwat

meernaarhetmbo(7,6versus5,9%).

Daarstaattegenoverdatervandehavistenwatmeernaarhetvwogaan

(5,7versus3,1%).Hetpercentagegediplomeerdendatstopt,verschilt

niet:voorbeidegroepenisditrondde8%.

Alswedetotalestroominhavo4bekijken,danzienwedatdemeesten,

zowelvmbo’ersalsleerlingenuithavo3,doorstromennaarhethbo.Wel

gaanerverhoudingsgewijswatmeerhavo3-leerlingennaarhethbo.Een

deelgaatnaarhetmbo,relatiefmeervmbo’ersdanleerlingenuithavo3.

Datkomtondermeer,omdatveelhavo’shetdoublerenvanvmbo’ersinde

vierdehavoniettoestaan,maardatweldoenalshetleerlingenvanhavo3

betreft.Demeestevmbo’ersdienietnaarhavo5wordenbevorderd

kiezendanalsnogvoorhetmbo.

8.6 Havo’sendeovergangvmbo-havo

Havo’skunneninzakedetoestroomvanvmbo’ersverschillende

basishoudingeninnemen.Zekunnenerafwijzendtegenoverstaan,

bijvoorbeeldomderedendatvmbo’ersbeternaarhetmbokunnen

doorstromendannaarhethavo.Zekunnenookeenneutralepositie

innemen:vmbo’ersdiehetaankunnenzijnwelkom,maarvanactieve

aanmoedigingisgeensprake.Dederdeoptieisdathavo’sdetoestroom

vanvmbo’ersdiehetaankunnenaanmoedigen.Eenafwijzendehouding

komtnauwelijksvoor(1%).4Opde10havo’snemeneenneutralepositie

in,bijna6opde10staanpositieftenopzichtevandedoorstroomvan

vmbo’ers.

84

ecbo

Inderichtingvanvmbo-scholenenvmbo’erskunnenhavo-scholen

verschillendeactiviteitenontplooienomdeovergangvanvmbo’ersnaar

havogoedtelatenverlopen.Havo-scholenkunnenvoorlichtinggeven,

intakegesprekkenhoudendanwelextrawaarborgenformulerenbijde

intredevanvmbo’erstothethavo.Webeginnenmetdevraaghoeveel

vmbo-leerlingenbijdeonderzochtehavo-scholenzijnaangemelden

hoeveelprocentdaarvanomwelkeredenwordtgeweigerd.

Vandeaangemeldeleerlingenwordt1opde9geweigerd.De

belangrijksteredenvoorafwijzingiseentelaaggemiddeldcijferopde

eindlijsten/ofhetontbrekenvaneengoedewerkhoudingofmotivatiein

deogenvandehavo-scholen.

Driekwartvandeonderzochtehavo’sgeeftvoorlichtingaandecanen/

mentorenvanvmbo-scholeneneenzelfdeaantalgeeftvoorlichting

aanpotentiëlevmbo-instromers.Debelangrijksteonderwerpenvan

voorlichtingzijn:verwachtingenvanhavo’sophetpuntvaninzet,

studietijd,werkhoudingenzelfstandigheid,hettoelatingsbeleidende

relatievandeprofieleninhethavototdesectorkeuze/vakkenpakket

inhetvmbo.Bijnadehelftgeeftnogaandachtaanbegeleidingen

bijspijkermogelijkheden.

Nagenoegallehavo-scholenhoudenintakegesprekkenmetpotentiële

leerlingen(enhunouders).

Hetovergrotedeelvandehavo’s(94%)steltaanvullendetoelatings-

voorwaarden:eenbepaaldgemiddeldcijferopdeeindlijstofdeSE-lijst

(76%;wasin200759%),eengoedemotivatiedanwelwerkhouding

(72%;was63%)en/ofeenpositiefadviesvandevmbo-decaanof

docenten(70%;was63%).Ruim6opde10havo’sstelleneen

gemiddeldcijfervan7alseis.Zo’n3opde10hanterendenormvan

6,5.Incidenteelkomenookgemiddeldenvan6,3;6,4en6,7voor.In

vergelijkingtotdemetingvan2007zienwedathavo’sin2008vakerde

genoemdeeisenstellen.Ditzoueropkunnenduidendathavo-scholen

hetnodigvindenrichtingvmbo’ersmeerwaarborgenintebouwen.

6Opde10havo’sgevenaandatdetoelatingscriteriaopenbaarofvrijzijn

teraadplegen.Alsbronnenwordengenoemd:schoolgids,keuzegidsvoor

bovenbouw,profielkeuzeboekje,website,voorlichtingsboekje,brochures,

reglementvanbevorderingendoorstromingofeenPTA-boekje.

85

ecbo

PTAstaatvoorProgrammavanToetsingenAfsluiting.Ookworden

voorlichtingsavonden,gesprekkenmetmentoren,decanengenoemdals

gelegenhedenwaaropdetoelatingscriteriaaandeordewordengesteld.

Almetalvindtdeovergrotemeerderheidvandehavo’shetsechebben

vaneenvmbo-diplomageenvoldoendewaarborgvooreengoed

studieverloopvanvmbo’erstijdenshetvervolgophethavo.Zebouwen

allerleiextrawaarborgeninomeengoedstudieverloopvanvmbo’ers

tijdensdehavo-periodetebevorderen.

8.7 Begeleidingvanvmbo’ersophethavo

Alsvmbo’erseenmaaltothethavozijntoegelaten,kunnenhavo’s

verschillendeactiviteitenondernemenomeengoedevoortgangvande

vmbo’ersophethavotefaciliteren.Begeleidingsactiviteitenzijndan

eenvoordehandliggendvoorbeeld.Interessantisverderdevraaghoe

vmbo’ersalszeeenmaalophethavozitten,hetdoeninvergelijkingtot

havistendievanuithavo3zijndoorgestroomd.Kiezenzeandereprofielen

danhavo3-leerlingen,hoedoenzehetopaspectenvandeleerstofen

motivatie,werkhoudingenzelfstandigheid?Waareerderevergelijkingen

tussenvmbo’ersenhavo3-leerlingengestoeldwarenopCFI-bestanden,

zijndenuvolgendevergelijkingengebaseerdopdevragenlijstaanhavo’s.

Demeerderheidvandeonderzochtehavo’s–2opde3–biedtde

vmbo’ersgeenextrabegeleiding.Zo’n1opde5biedtstructurele

begeleiding,zo’n1opde6doetdatmeeropincidentelebasis.

Hangthetaldannietaanbiedenvanextrahulpsamenmetdebasis-

houdingvanhavo’stenopzichtevaninstromendetl’ers?Ja,scholenmet

eenpositievebasishoudingbiedenvakerextrabegeleiding(structureel

danwelincidenteel)aan(circadehelft)danscholenmeteenneutrale

basishouding(1opde5).

Grossomodozijnergeenaltegroteverschillentussendeprofielkeuze

vanvmbo’ersendievandetotalepopulatieleerlingenuithavo4.Wel

ishetzodathavo’sdebeheersingvanleerstof(Nederlands,lees-en

schrijfvaardigheid,modernevreemdetalenenwiskunde)vanvmbo’ers

86

ecbo

watlagerinschattendandievandedoorstromendehavo3-leerlingen.

Ondanksduseengeringerebeheersingvandeleerstof,vindendemeeste

havo’shetnietnodigvmbo’erstijdensdehavo-fasesystematischtebegeleiden.

Oppuntenalsleermotivatie,werkhoudingenzelfstandigheidtaxeren

zevmbo’ersenhavistenalsgelijkwaardig.Ditistochwelenigszins

verrassend,geletopdebeeldvormingrondvmbo’ersalszijndematig

gemotiveerd,meteenmatigewerkhoudingentekortschietende

zelfstandigheid.

8.8 Discussie

Uithetonderzoekdoemteenbeeldopvanhavo’sdiemetnameaan

devoorkantproberendetoestroomvanvmbo’erszodanigtereguleren

datdekansvanvmbo’ersopeensuccesvolleafrondingvanhethavo

wordtgeoptimaliseerd.Diereguleringbestaatuithetstellenvanextra

toelatingsvoorwaardenals:eenbepaaldgemiddeldcijferopdeSE-dan

weleindcijferlijst,hetmakenvaneeninschattingvandemotivatiedanwel

werkhoudingvandevmbo’eren/ofeenpositiefadviesvandevmbo-decaan

(ofvmbo-docenten).Daarnaasthanteerteendeelvandehavo’sdebepaling

datdevmbo’erdevierdeklasnietmagoverdoen.

Daarstaattegenoverdatdemeestehavo’stoegelatenvmbo’erstijdens

hunperiodeophethavonietofnauwelijkssystematischbegeleiden.

Metnameophetpuntvandeleerstofconstaterenhavo’sdatvmbo-

leerlingendieminderbeheersendanhavo3-leerlingen.Jezoutochmogen

verwachtendathavo-scholenvmbo’ersopditpuntsystematischerzouden

ondersteunen,alszeeenmaaldedrempeloverzijn.Degoedehavo’s

niettenagesproken,gebeurtdittochteweinig.Dezebegeleidingisons

inziensdesteurgenter,omdatvmbo-leerlingenbijhetovergaannaarhet

havotemakenkrijgenmeteenbehoorlijkecultuurverandering.Aangezien

allochtoneleerlingenverhoudingsgewijsvakerdanautochtoneleerlingen

deoverstapvanvmbonaarhavomaken,geldtdezeoverwegingdeste

meer.Voortsishetzo,datvmbo’ershundiplomaalgeruimetijdvoorde

zomervakantieafronden,zodatervelemaandenresterenvoordatzijhun

schoolloopbaanvoortzettenophethavo.Zijhebbentijdnodigomweerte

wennenaanhetonderwijsritme,zodatmetnameindebeginperiodeop

87

ecbo

hethavoextrasystematischeaandachtnoodzakelijkis.Uitonsonderzoek

blijktdatvmbo’ersgrossomodomindersuccesvolzijnophethavodande

havo3-leerlingen.Extrainspanningenvanhavo’srichtingingestroomde

vmbo’erszoudenertoekunnenbijdragendatzeophethavosuccesvoller

opereren.

Inhetrapportvandemetingin2007(VanEsch&Neuvel,2007)hebben

wegestelddatmeerstructureleinspanningenvanhavo-zijdedeovergang

vanvmbo’ernaarhavokanversterken,waardoorvoormeervmbo’ersde

schoolloopbaanophethavosuccesvollerkanverlopen.Dezeconstatering

geldtnogonverkort.

Erzijuitdrukkelijkopgewezendathetvoorgaandeeenoverallbeeld

betreft.Inonsonderzoekzijnerweldegelijkhavo’sdieminderleunenop

toelatingseisenenmeerophetgevenvansystematischebegeleidingvan

vmbo’erstijdensdehavo-fase.

Eenpuntvannaderonderzoekisdematewaarinvmbo’ersvanuithet

vmbowordenvoorbereidopdehavo-route.Waarindeafgelopentwee

metingenhetaccentlagopderolvanhavo’s,wordtindederdemetingin

2009derolvandevmbo-scholenonderdeloepgenomen.

88

ecbo

89

ecbo

Adviesgroepvmbo(2008).Vensters op de toekomst van het VMBO. Eindadvies.

DenHaag:Adviesgroepvmbo.

CBS(2007).Landelijke Jeugdmonitor – Rapportage 2e kwartaal 2007.Erratum,

p.4.Voorburg/Heerlen:CentraalBureauvoordeStatistiek.

CBS(2009).Jaarboek Onderwijs in Cijfers.Voorburg/Heerlen:CentraalBureau

voordeStatistiek.

Dekker,B.,Esch,W.van,Leenen,H.van&Krooneman,P.(2008).Doorstroom

en stapelen in het onderwijs.Amsterdam/’s-Hertogenbosch:Regioplan

Beleidsonderzoek/CINOPEC.

Esch,W.van&Neuvel,J.(2007).Stroomlijnen. Onderzoek naar de doorstroom

van vmbo naar havo.’s-Hertogenbosch:CINOPExpertisecentrum.

Esch,W.van&Neuvel,J.(invoorbereiding).De doorstroom van vmbo naar mbo.

’s-Hertogenbosch/Amsterdam:ExpertisecentrumBeroepsonderwijs.

Liempt,P.van(2008).De Nederlandse droom – van mavo tot professoraat: hoe

stapelaars de top beklommen.DeArbeiderspers.

Min.OCW(2009).www.minocw.nl/publicatie/1536/Prestaties-en-vaardigheden.

html

OECD(2007).Reviews of Tertiairy Education. Netherlands.Paris:Organisation

forEconomicCo-operationandDevelopment.

Statline(2009).www.cbs.nl.

Takkenberg,D.(2009).Jongeren leren langer door.BijdrageaanhetJaarboek

Onderwijsincijfers2009.Voorburg/Heerlen:CentraalBureauvoorde

Statistiek.

Literatuur

90

ecbo

91

ecbo

Doorstroomvmbo-tlnaarhethavo4

Toelichting

Achtergrond van het onderzoek

Delaatstejarenstromengediplomeerdetl’ersweermeerdoornaarhethavo.

Thansishetzodat18%vandegediplomeerdetl’ersnaarhethavogaat.

Wewetenookdatzijhetophethavoinvergelijkingmetdoorstromende

havo3-leerlingenwatmoeilijkerhebben,ofschoondriekwartvanhenin2

of3jaarhethavo-diplomahaalt.Ookdoorhetrapportvandecommissie-

Dijsselbloemisstapelenweeropdeagendagezetenderoutevmbo-tlnaarhavo

iseenbelangrijkestapelroute.Indepolitiekgroeithetdraagvlakomstapelroutes

meerdantotnogtoetoetelaten.

VorigjaarisinopdrachtvandeAdviesgroepvmboeenonderzoekuitgevoerd

naardedoorstroomvanleerlingenuitvmbo-tlnaarhavo4.Datonderzoekheeft

doorgewerktinhetbeleidenookscholenhebbenpositiefgereageerdophetfeit

datderoutevmbo-tlnaarhavodoorhetonderzoekbeteropdekaartisgezet.

Doel van het onderzoek

Medeinhetkadervandetoenemendebelangstellingbijvmbo-tl-leerlingenvoor

doorstrroomnaarhavo4,willenwehetonderzoekvanvorigejarenherhalen

enoppuntenuitbreidenomnategaanofhavo’smeergaaninspelenopde

toestroomuithetvmbo.Inditonderzoekwillenwedeervaringenopuwschool

mettl’ersinventariseren,despecifieketoelatingseisendieuwschoolsteltaan

vmbo-leerlingen(zoalsgemiddeldecijferopexamen,adviesmentor/decaan,

werkhouding),debegeleidingdiewordtgebodenenzovoort.

Naastdezeinformatieanalyserenweopbasisvandelandelijkegegevens,zoals

diebijhetministerievanOCWbekendzijn(CFI)deleerloopbanenvanvmbo-

tl-leerlingendienaarhavo4gaan.Daarmeezijnvragentebeantwoordenzoals:

Welkpercentagevandevmbo-tl-leerlingenhaaltin2of3jaarhethavo-diploma?

Welkeleerlingenstromen(aldannietmeteenhavo-diploma)alsnogdoornaar

hetmbo?Hoegrootisdestroomnaarhethbo?Hoeveelvandetl’ersverlatenal

Bijlage: Vragenlijst decanen/directie havo-top

92

ecbo

dannietmeteenhavo-diplomahetonderwijs?Hoedoentl’ershetinvergelijking

metdoorgestroomdeleerlingenuithavo3?

Uitvoering van het onderzoek

BeideonderdelenvanhetonderzoekwordenuitgevoerddoorCINOP

Expertisecentrum.CINOPECiseenorganisatievergelijkbaarmethetKPCof

CPS,maardangerichtophetberoepsonderwijsendeberoepskolom(vmbo,

mbo,hbo).CINOPECdoetonderzoekenverzameltenverspreidtkennisoverhet

beroepsonderwijs.

Alsuaanhetonderzoekwiltmeewerken,wiltudevragenlijstdaninvullenen

vóór20novemberindemeegestuurderetourenvelopaanonsopsturen.Alsude

envelopnietmeerheeft,kuntdevragenlijststurennaar:

CINOP

t.a.v.MounaNasreddine

Antwoordnummer10005

5200VB‘s-Hertogenbosch

Resultaten van het onderzoek

Ukrijgteensamenvattingvanbeidedelenvanhetonderzoekopgestuurdmet

daarineenlinkomhetvolledigerapporttekunnendownloaden.

Vragen over het onderzoek

VoorvragenofinformatieoverhetonderzoekkuntucontactopnemenmetWil

vanEsch(06-13661402;wesch@cinop.nlofmetJanNeuvel(06-10970963;

jneuvel@cinop.nl).

93

ecbo

Enquêtedoorstroomvmbo-tlnaarhavo4

A Gegevens school en contactpersoon

A01 Naaminstelling

A02 Brinnummer

A03 Postadres(straat+nummer)

A03a Postcode+plaats

A04 Contactpersoon: Deheer mevrouw

-Voornaam

-Achternaam

A05 Functie

A06 Telefoonnummer(s)

A07 E-mailadres

A08 Heeftuwschooleeneigenafdelingvmbo-tl?(meer antwoorden mogelijk)

Ja,eenafdelingvmbo-tlopdezelfdelocatiealsuwhavo(vwo)

Ja,eenofmeerafdelingenvmbo-tlopanderelocatiesdanuwhavo

Nee

94

ecbo

B Beleid

B01 Hoestaatutegenoverdedoorstroomvangediplomeerdeleerlingenuithetvmbo-tlnaarhavo4?

Negatief:moetwordenontmoedigd;vmbo-tlleerlingenkunnenhetbestedoorstromennaarhetmbo

Neutraal:vmbo-tlleerlingendiehetaankunnenzijnwelkom,maarhetwordtnietaangemoedigd

Positief:moetwordenaangemoedigdvoorvmbo-tlleerlingendiehetaankunnen

Anders

B01a Wiltuuwkeuzekorttoelichten.

B02 Geeftuwschoolopeenofanderemaniervoorlichtingaandecanenofmentorenvanvmbo-scholenofvmbo-afdelingenoverdedoorstroomvanvmbo-tlleerlingennaarhavo4?

Ja

Nee ga naar vraag B05

B03 Opwelkescholenrichtzichdievoorlichting?(meer antwoorden mogelijk)

Opdevmbo-tlafdelingvandezelocatievanuwschool

Opdevmbo-tlafdeling(en)vananderelocatie(s)vanuwschool

Opvmbo-tlafdelingenvananderescholen

B04 Watisdekernvandievoorlichting?(meer antwoorden mogelijk)

Toelatingsbeleid(criteriawaaraanleerlingenmoetenvoldoenomtoegelatenteworden)

Watvanleerlingenwordtverwachtquainzet,studietijd,werkhoudingenzelfstandigheidophethavo

Deprofieleninhethavoinrelatietotdesectorkeuze/vakkenpakketinhetvmbo-tl

De(verplichte)deelnameaanbegeleidingen/ofbijspijkerenvanvakkenophethavo

Anders,namelijk:

95

ecbo

B05 Voorwelkeleerlingen?(meer antwoorden mogelijk)

Voorvmbo-tlleerlingenvandezelocatievanuwschool

Voorvmbo-tlleerlingenvananderelocatiesvanuwschool

Voorvmbo-tlleerlingenuitanderescholen

Anders,namelijk:

B05a Organiseertuwschoolvoorlichtingsavondenvoorvmbo-tlleerlingendienaarhethavowillenenhunouders?

Ja

Nee ga naar vraag B06

B06 Welkeeisennaasthetdiplomavmbo-tlsteltuwschoolaanvmbo-leerlingendienaarhavo4willen?

Eengemiddeldcijferopdeeindlijstvantenminste:

Eenvoldoendeopdeeindlijstvoorwiskundeindienhetvakbehoorttothetgekozenprofiel

EenvoldoendeopdeeindlijstvoorNederlands

Eenvoldoendeopdeeindlijstvoordeoverigevakkendietothetprofielinhavo4behoren

Eenpositiefadviesvandedecaan/mentorvandevmbo-tlleerling

Eengoedewerkhoudingen/ofmotivatieblijkenshetadviesvandedecaanofhetintakegesprek

Anders,namelijk:

B07 ZijnernaastdeinvraagB06opgegeveneisennogextraspecifieketoelatingsei-senvoorvmbo-tlleerlingendieeenvandetweeprofielenNatuur & TechniekofNatuur & Gezondheidkiezen?

Ja

Nee ga naar vraag B08

B07a Welkezijndieeisen?

96

ecbo

B08 Zijndetoelatingscriteriavoorvmbo-tlleerlingenopenbaarofvrijteraadplegen?(bijv. op de website van uw school of in de schoolgids)

Ja

Nee ga naar vraag C01

B09 Waarzijndetoelatingscriteriatevindenofwaarzijnzeteraadplegen?

97

ecbo

C Aanmelding, intake en plaatsing

C01 Vindtereenintakegesprekplaatsmetvmbo-tlleerlingen(enhunouders)?(meer antwoorden mogelijk)

Ja,metallevmbo-tlleerlingenvanuweigenlocatie

Ja,maaralleenmetvmbo-tlleerlingenvanuwlocatieoverwienogtwijfelsbestaan

Ja,metallevmbo-tlleerlingenvananderelocatiesvanuwschool

Ja,maaralleenmetvmbo-tlleerlingenvananderelocatiesvanuwschooloverwienogtwijfelsbestaan

Ja,metallevmbo-tlleerlingenvananderescholen

Ja,maaralleenmetvmbo-tlleerlingenvananderescholenoverwienogtwijfelsbestaan

Nee,weorganiserenhelemaalgeenintakegesprekken

C02 Hoeveelvmbo-tlleerlingenhebbenzichvoorhetschooljaar2008-2009aangemeldomtoegelatentewordentothavo4?Als u het niet kunt specificeren, kunt u in de laatste regel het ook voor het totaal opgeven

Aantalvmbo-tlleerlingenvanuweigenlocatie

Aantalvmbo-tlleerlingenvananderelocatievanuwschool

Aantalvmbo-tlleerlingenuitanderescholen

Totaalaantalvmbo-tlleerlingen(alleeninvullenindienbovenstaandenietkanwordeningevuld)

C03 Hoeveelvandeaangemeldevmbo-tlleerlingenzijnvoorhetschooljaar2008-2009afgewezenvoorhavo4?U kunt het opgeven als percentage van het aantal aanmeldingen of als aantal

%/ aantalvanhettotaal

C04 Watwarenredenenvoorafwijzing?(meer antwoorden mogelijk)

Diplomanietgehaald

Telaaggemiddeldcijferopeindlijst

Onvoldoendevoorwiskunde

OnvoldoendevoorNederlands

Onvoldoendevoorvakingekozenprofiel

Geengoedewerkhoudingofmotivatie

Anders,namelijk:

98

ecbo

C05 Hoeisdeverdelingvandeditjaartoegelatenvmbo-tlleerlingenoverdeprofielen?

%Natuur&Techniek

%Natuur&Gezondheid

%Economie&Maatschappij

%Cultuur&Maatschappij

%Overig(zoalscombinatievanprofielen)

100%

99

ecbo

D Begeleiding en voortgang op het havo

D01 Iseropuwschool(structurele)extraondersteuningofbegeleidingvoorvmbo-tlleerlingeninhavo4(en5)?

Ja,vmbo-tlleerlingenkrijgenstructureelextrabegeleiding/ondersteuning

Ja,vmbo-tlleerlingenkrijgenextrabegeleiding/ondersteuningindiendatnodigis

Nee,invergelijkingmetleerlingenuithavo3isergeenextrabegeleiding ga naar vraag C01

D02 Isdeelnameaandebegeleiding/ondersteuningverplichtvoorleerlingenuitvmbo-tl?

Ja,geldtvooriedereleerlinguitvmbo-tl,ongeachtprofielen/ofleerresultaten

Ja,maarhangtafvanresultaten(indienhulpisgeïndiceerd,danishetverplicht)

Ja,hangtafvanhetgekozenprofiel Welk(e)profiel(en)?

Ja,anders,nl.:

Nee

D03 Waarbestaatdeincidenteleofstructurelebegeleiding/ondersteuningvanvmbo-tlleerlingenuit?(meer antwoorden mogelijk)

Extralessenwiskunde

Extralessenineenofmeervakkendienietofonvoldoendeinhetvakkenpakketophetvmbo-tlzaten

Extralessen/begeleidinginstudievaardigheden

Extrabegeleidingbijhetmakenvanhuiswerk

Extragesprekkenmetdedecaanofmentor

Anders,namelijk:

D04 Gedurendehoelangwordtdieextrahulp/begeleidingaanvmbo-tlleerlingengegevenofgeboden?

Eerstemaand

Eerstetweemaanden

Eerste trimester (tot Kerstvakantie)

Heleeersteleerjaar

Heleeersteentweedeleerjaar

Anders,namelijk: ........................................................................................................................................

100

ecbo

D05 Watisdeafgelopenjarenopuwschooldeervaringmettl-leerlingenvergelekenmetleerlingenuithavo3watbetrefthunbeheersingvanleerstof,leermotivatie,werkhouding,enz.?Wilt u per aspect noteren bij hoeveel procent dat bij benadering voldoende, onvoldoende of goed was.

leerlingen uit vmbo-tl leerlingen uit havo 3

Kennis, vaardigheden en motivatie

onvol-doende

vol-doende goed

onvol-doende

vol-doende goed

01 beheersingvanhetNederlands % % % % % %

02 beheersingvandelees-enschrijfvaardigheid

% % % % % %

03 beheersingvandemodernevreemdetalen

% % % % % %

04 beheersingvanwiskunde % % % % % %

05 leermotivatie % % % % % %

06 werkhouding % % % % % %

07 zelfstandigheid % % % % % %

Bedanktvooruwmedewerking

101

ecbo

CBS CentraalBureauvoordeStatistiek

CFI CentraleFinanciënInstellingen

Ecbo ExpertisecentrumBeroepsonderwijs

Gl Gemengdeleerweg

Havo Hogeralgemeenvoortgezetonderwijs

Lts Lagertechnischonderwijs

Mavo Middelbaaralgemeenvoortgezetonderwijs

Mbo Middelbaarberoepsonderwijs

Mts Middelbaartechnischonderwijs

OCW MinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschap

PTA Programmavantoetsingenafsluiting

SE Schriftelijkexamen

SES Sociaal-economischestatus

Tl Theoretischeleerweg

Vmbo Voorbereidendmiddelbaarberoepsonderwijs

Vo Voortgezetonderwijs

Vwo Voorbereidendwetenschappelijkonderwijs

Wo Wetenschappelijkonderwijs

Gebruikte afkortingen

102

ecbo