eenheid 2 plante en diere se strukture › afr › images › graad_4... · doc scientia - hand- en...

51Doc Scientia - Hand- en Werkboek Boek 1 - Natuurwetenskappe - Graad 4

2.1.1 Basiese strukture van plante

2.1.2 Funksies van plantdele

2.1.3 Verskillende soorte plante

2.1 Plante se strukture

2.2.3 Verskillende soorte diere

2.2.1.1 Gewerweldes

2.2.1.2 Ongewerweldes 2.2.2 Funksies van die verskillende dele

2.2.1 Basiese strukture van diere

2.2 Diere se strukture

Plante en diere se strukture

Eenheid 2

plante en dierese strukture

52

Lewe en lewende dinge

Doc Scientia - Hand- en Werkboek Boek 1 - Natuurwetenskappe - Graad 4

In hierdie eenheid gaan ons meer oor strukture leer. Ons gaan na die strukture van plante en diere kyk.

Wat is ’n struktuur? ’n Struktuur is al die dele waaruit iets bestaan en die manier waarop dit aanmekaargesit is.

In Graad 4 gaan ons net na die basiese strukture kyk. Jy sal in komende grade nog meer in diepte oor strukture leer.

2.1 Plante se struktuur

2.1.1 Basiese struktuur van plante

’n Plant se struktuur is die dele waaruit die plant bestaan en hoe dit aanmekaargesit is. Dit is belangrik dat jy die verskillende dele ken en kan identifiseer.

Hallo!! Het ek iets gehoorvan ’n muis?

Wat in die ...?

Aktiwiteit 3Datum: ..................................

Werk saam met die res van jou klas.

Kyk na die diagram hier langsaan. Dit is die basiese struktuur van ’n plant.

53

Eenheid 2: Plante en diere se strukture


Watter verskillende dele van die plant kan jy in die diagram sien? Skryf die verskillende dele neer.

.....................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................

Kyk na die diagram hieronder. Daar is byskrifte aan die diagram gegee. Dit dui die verskillende dele van die plant aan.

Die basiese struktuur

van ’n plant

blaar

vrug

saad

stingel

blom

wortel

54



Nota: Jy hoef nie hierdie verskillende tipes wortels te leer nie.

1. Wortels

Alle plante het wortels. Meeste plante se wortels groei onder die grond. Wortels is gewoonlik die eerste deel wat begin groei.

Whaaaahhh!! Die plant kan praat!!

Aaaaahh ! !

haarwortels,

bv.

rysplante

kruipwortels,

bv.

klimopboom

penwortels,

bv.

wortels

knolwortels,

bv.

patats

Verskillende plante het

verskillende soorte wortels.

Hier is ’n paar voorbeelde

van verskillende

soorte wortels:

55



Aaaaahh ! !

HOE is dit moontlik?

Aaarrhhh!!

Jy het my bak

gebreek!!

AAAARRRHH!!

EK KAN MY

WORTELS SIEN!!!

HELP!!!

2. Stingel

Somtyds word die stingel ook die stam genoem. Dink byvoorbeeld aan ’n boom. Die stingel of stam groei bo die grond. Dit is die gedeelte waaraan die blare of takke geheg is. Dit is gewoonlik bruin of groen.

3. Blare

Die meeste plante se blare is groen. Blare verskil in grootte en vorm.

Sekere begonias het

nie groen blare nie.

Dit is rooi of selfs

donkerpers.

56



4. Blomme

’n Wêreld sonder blomme sou vaal en vervelig gewees het. Blomme is gewoonlik die heldergekleurde deel van die plant. Blomme kom in verskillende groottes en vorms voor.

5. Vrugte

Vrugte kom in verskillende kleure, vorms en geurevoor.

57



6. Sade

Sade kom gewoonlik binne die vrug voor en is meestal diekleinste deel van die plant.

Kyk hier!

2.1.2 Funksies van plantdele

In hierdie gedeelte gaan jy leer wat elke deel se funksie of doel is. Wat is ’n funksie? ’n Funksie is werk wat iets verrig of die doel waarom dit bestaan.

Al die dele van die plant vervul ’n belangrike funksie. Dit help die plant om te leef en voort te bestaan. Jy het klaar geleer uit watter dele ’n plant bestaan. Kom ons kyk nou na die funksie van elke deel.

1. Wortels

58



Die wortels van plante het drie belangrike funksies:• Dit anker die plant in die grond. Wat beteken

dit? Die wortels hou die plant stewig. Dit keer dat die plant omval. Dit keer ook dat wind die plant wegwaai.

• Die wortels trek (absorbeer) water en minerale uit die grond uit. Minerale is ’n voedingstof. Dit help die plant om te voed.

• Sommige plante se wortels is ’n bron van voedsel vir mense en diere.

Mense eet byvoorbeeld wortels, radyse en aartappels.

2. Stingel/stam

Die stingel van ’n plant het vier belangrike funksies:

• Die stingel hou die plant regop bo die grond.

• Die stingel dra die blare, blomme en vrugte van die plant.

• Die stingel vervoer water en minerale na die res van die plant. Die stingel is amper soos ’n tonnel.

Diere soos vlakvarke vreet ook die wortels van plante.

59



• Die stingel verbind die wortels met die res van die plant. Dit is hoe water en minerale van die wortels na die res van die plant vervoer word.

• Sommige plante se stingels is ’n bron van voedsel vir mense en diere. Voorbeelde is aspersies, suikerriet en seldery.

3. Blare

Blare het twee belangrike funksies:

• Blare maak voedsel vir die plant. Die plant se groen blare gebruik sonlig en koolsuurgas uit die lug uit om voedsel te maak.

• Sommige plante se blare is ’n bron van voedsel, veral vir sekere diere.

Die proses waar plante hulle

eie voedsel maak, word

fotosintese genoem. Jy sal

meer oor fotosintese

in Graad 5 leer.

Ek weet nie wat

was

daai blou goe

d in die

fles nie ... maa

r nou

kan ek praat!

Ek weet ek kan fotosinteer, maar soms is ’n bederfie lekker. Ek sal jou help om daai muis te vang as jy my sal help om ’n vlieg te vang.

60



Diere soos kameelperde, koedoes en olifante vreet almal die blare van plante.

Spinasie, blaarslaai en kool is blare wat voedsel aan mense en diere verskaf.

4. Blomme

Die blomme van plante het een hooffunksie. Dit help volwasse plante om voort te plant.

Hoe help die blomme daarmee?• Blomme bevat ’n stof wat

stuifmeel genoem word. • Blomme is gewoonlik mooi

en ruik lekker. Dit lok diere soos bye en suikerbekkies.

• Die stuifmeel sit aan hierdie diere vas wanneer hulle aan die blom raak.

61



• Wanneer die dier na die volgende blom toe skuif, versprei hulle die stuifmeel.

• Dit help die plant om vrugte en sade te maak. So kan die plant dan voortplant. Het jy geweet bye is ’n bedreigde

spesie? Dit beteken dat daar baie

min lewende bye in die wêreld

oor is. Moet dus nooit enige

bye doodmaak nie.

5. Vrugte

Vrugte het twee belangrike funksies:• Dit hou en beskerm die sade. Amper alle sade kom binne vrugte voor.

Die vrug vorm ’n “huisie” vir die sade en beskerm die sade.• Vrugte verskaf voedsel vir mense en diere.

62



Kan jy aan ’n voorbeeld dink

waar die sade buite die vrug

sit? Natuurlik! Aarbeie is so

voorbeeld. Mens kan die klein

sade van aarbeie aan die

buitekant sien.

Vrugte en groente vorm deel van ’n

gesonde dieet. Dit is belangrik dat

jy elke dag genoeg vrugte en

groente moet eet. Vrugte en

groente verskaf vitamienes,

minerale en vesel.

63



6. Sade

Jy het in die praktiese aktiwiteit gesien dat sade kan groei. In die regte omstandighede sal die plantjie in die saad begin groei.

Die funksie van sade: • Sade groei en vorm nuwe plante. • Sade verskaf voedsel aan mense en diere.

Voorbeelde is mielies, koring en sonneblomsaad.

Kyk hier!

Oefening 3 Datum: ............................................

1. Hieronder is foto’s van die verskillende dele van ’n plant. Sê elke keer watter deel van die plant dit is. Noem ook een funksie van elke deel.

Deel: .........................................................................................................

Funksie: ..................................................................................................

......................................................................................................................

1.1

eenheid 2 plante en diere se strukture › afr › images › graad_4... · doc scientia - hand- en...

Documents