eia report naiman ord odnoo 25 oct

ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ......................................................................5ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ.............................................................................6ХАВСРАЛТЫН ЖАГСААЛТ......................................................................7ОРШИЛ...................................................................................................8

1.1. Төслийн нэр................................................................................91.2. Төслийн дугаар..........................................................................91.3. Төслийн зорилго.........................................................................91.4. Төслийг хэрэгжүүлэгч агентлаг................................................91.5. Төсөл хэрэгжүүлэгчийн хаяг.....................................................91.6. Төслийн байршил.......................................................................91.7. Төслийн товч тодорхойлолт......................................................91.9. Төслийн хэрэгцээ шаардлага....................................................91.10. Буйр нуурын ерөнхий байдал (Байр зүйн зураг).................102.1. Õºðºíãº îðóóëàëò........................................................................11

ГУРАВ. ТӨСЛИЙН ТЕХНИК, ТЕХНОЛОГИ, ТҮҮХИЙ ЭД, ТУСЛАХ МАТЕРИАЛ...........................................................................................13

3.1. Төсөлд хэрэглэгдэх багаж хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийн жагсаалт..........................................................................................13

ДӨРӨВ. ЗАВСРЫН БҮТЭЭГДЭХҮҮН.....................................................14ТАВ. ТӨСӨЛ ХЭРЭГЖИХ НУТАГ ДЭВСГЭРИЙН СУУРЬ НӨХЦӨЛ БАЙДАЛ...............................................................................................15

5.1. Áуéð íóóðûí газарзүйн áàéðëàë................................................155.2. Цаг уур, уур амьсгалын үндсэн үзүүлэлт...............................155.3. Àãààðûí ÷àíàðûí ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò...............................................165.4. Нарны цацраг...........................................................................175.5. Гадаргын усны нөөц, чанар, горим.........................................17

5.5.4. Íóóðûí óñíû äèíàìèê ººð÷ëºëòèéí çàãâàðûí õ¿÷èí ç¿éëñèéí õàðèëöàí óÿëäàà............................................................................215.5.6. ßíç á¿ðèéí óñëàãòàé æèëèéí óñàí äàõü äàâñíû íàéðëàãà....24

5.6. Хөрсний төлөв байдал, төрлийн тархац, чанар.....................265.7. Геологи.....................................................................................335.8. Газар эдэлбэрийн байдал........................................................345.9. Ургамлын төрөл зүйл...............................................................345.10. Амьтны аймаг.........................................................................34

Хүснэгт 17.....................................................................................345.11. Усны амьтан, ургамал............................................................355.12 Буйр нуурын шувууд...............................................................365.13. Нуурын загасны нөөц.............................................................37

Усны хөвөгч (пëàíêòîí) àìüòíû òîî áèîìàññ.......................................39Áóéð íóóðûí ¸ðîîëûí àìüòäûí (áåíòîñ) á¿ðýëäýõ¿¿í.............................415.14. Áуйр нуурын загасны зүйлийн бүрэлдэхүүн, олборлолтын өнөөгийн төлөв байдал...................................................................44

ЗУРГАА. НИЙГМИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД....................................................476.1. Ажиллах хүчний нөөц..............................................................476.2. Ажилагсадын хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагаанд тавигдах ерөнхий шаардлагууд....................................................47

“Найман-Орд” ХХК-ийн Загасны аж ахуй эрхлэх төсөл

6.3. Нөлөөлөлд өртөгчид................................................................486.4. Төсөл хэрэгжих, ашиглах үеийн олон нийтийн санал бодол..........................................................................................................48

ДОЛОО. ТӨСЛИЙН БОЛЗОШГҮЙ БОЛОН ГОЛ СӨРӨГ НӨЛӨӨЛӨЛ. . .517.1. Төсөл хэрэгжүүлснээр áàéãàëü îð÷èíä ¿ç¿¿ëýõ ñºðºã íºëººëë¿¿ä, õýëáýð, ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà, ýð÷èì..............................517.2. Төслийн гол сөрөг нөлөөлөл..................................................547.3. Төслийн болзошгүй сөрөг нөлөөлөл.......................................557.4. Сөрөг нөлөөллийг бууруулах, арилгах талаар зөвлөмж....58

НАЙМ. БОЛЗОШГҮЙ АЮУЛ, ОСОЛ......................................................638.1. Гал түймэр................................................................................638.2. Усанд осолдох, хэт хөрөлт, хөлдөлтөөс сэргийлэх...............638.3. Газар хөдлөлт...........................................................................648.4. Химийн бодис (ослоос үүдэлтэй)............................................648.5. Халдварт өвчин тархах............................................................64

ЕС. БАЙГАЛЬ ОРЧИНД НӨЛӨӨЛӨХ БАЙДЛЫН ҮНЭЛГЭЭНИЙ ДҮГНЭЛТ..............................................................................................66АРАВ. ТӨСӨЛД ХАМААРАХ ХУУЛЬ ЭРХ ЗҮЙН ОРЧИН.........................67АРВАН НЭГ. БАЙГАЛЬ ОРЧНЫГ ХАМГААЛАХ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ..............69АРВАН ХОЁР. ОРЧНЫ ХЯНАЛТ-ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХӨТӨЛБӨР...........73АШИГЛАСАН ХЭВЛЭЛИЙН ЖАГСААЛТ...............................................76ХАВСРАЛТ 1.........................................................................................77ХАВСРАЛТ 2.........................................................................................80ХҮСНЭГТИЙН ЖАГСААЛТ

Хүснэгт 1. Õºðºíãº îðóóëàëòын зардал ......................................................................................6Хүснэгт 2. Засасны аж ахуйн цалингийн сан ..............................................................................7Хүснэгт 3. Æèãä àæèëëàõ æèëèéí àøèãëàëòûí çàðäëûí íýãäñýí õ¿ñíýãò ............................8Хүснэгт 4. Төсөлд хэрэглэгдэх багаж хээргсэл, тоног төхөөрөмжийн жагсаалт ...............9Хүснэгт 5. Агаарын жилийн температур ................................................................................10Хүснэгт 6. Õàëõ, Øàðèëæ ãîëûí óñíû ºíãºðºëò, ãèäðàâëèê ýëåìåíò¿¿äèéí õàðèëöàí óÿëäàà ............................................................................................................................................13Хүснэгт 7. Áóéð íóóðûí òýíöâýðèéí ò¿âøíèé ¿åèéí бàëàíñ...................................................15Хүснэгт 8. Áóéð íóóðûí ÿíç á¿ðèéí óñëàãòàé æèëèéí ýðäýñæèë ..........................................19Хүснэгт 9. ßíç á¿ðèéí óñëàãòàé æèëèéí óñàí äàõü äàâñíû íàéðëàãà ………..............……...20Хүснэгт 10. Ýëñýðõýã õ¿ðýí õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò .............................................24

Байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээний ЭНВАЙРОН ХХК Хуудас 3


Хүснэгт 11. 1 гр хөрсөнд агуулагдах бактерийн нийт тоон дүн ...........................................26Хүснэгт 12. Гэдэсний савханцрын таньц...................................................................................26Хүснэгт 13. Cl. Perfringens-ийн титр........................................................................................26Хүснэгт 14. Proteus- ийг илрүүлэх...............................................................................................27Хүснэгт 15. Термофиль бактерийн тоо........................................... ........................................27Хүснэгт 16. Ýëñýíöýð õàð õ¿ðýí õºðñíèé ¿ðæèë øèìèéí ¿ç¿¿ëýëò .....................................29Хүснэгт 17. Áóéð íóóðûí îð÷èìä àìüäàðäàã õîâîðäîæ áîëçîøã¿é àìüòàä .........................32Хүснэгт 18. Áóéð íóóðûí ïëàíêòîí àìüòíû õýìæýý..............................................................36 Хүснэгт 19. Төсөл хэрэгжих, ашиглах үеийн олон нийтийн санал бодол...............................47Хүснэгт 20. Байгаль орчинд үзүүлэх болзошгүй нөлөөллийн хэлбэр, үргэлжлэх хугацаа, эрчим нь нөлөөллийн төрөлтэй уялдах нь..................................................................................51Хүснэгт 21. Óäèðäëàãà-çîõèîí áàéãóóëàëòûí áîëîí áóñàä àðãà õýìæýý...............................65Хүснэгт 22. Хөрсөнд үзүүлэх нºëººëëèéã áóóðóóëàõ, àðèëãàõ, íºõºí òºëáºð õèéõ ÷èãëýëýýð àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ àðãà õýìæýý.....................................................................................................66Хүснэгт 23. Ургамалд үзүүлэх нөлөөллийг бууруулах, арилгах, нөхөн төлбөр хийх чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээ.....................................................................................................67Хүснэгт 24. Орчны хяналт шинжилгээний хөтөлбөр .............................................................69



ЗУРГИЙН ЖАГСААЛТ

Зураг 1. Загасны аж ахуйн байр зүйн зураг ...................................................................Зураг 2. Áуéð íóóðûí óñàí ìàíäàë.................................................................................................9Зураг 3. Áóéð íóóðûí óñíû áàëàíñûí ýëåìåíò¿¿äèéí íîðì ....................................................13Зураг 4. Нóóðûí óñíû ýçýëõ¿¿íèé äèíàìèê ...............................................................................16Зураг 5. Óñíû ñàðûí äóíäàæ ò¿âøíèé ÿâöàä øóãàìàí òðåíä ...............................................17Зураг 6. Áóéð íóóðûí óñíû ò¿âøíèé ÿâö ..................................................................................17Зураг 7. Нóóðûí óñíû ò¿âøиí.....................................................................................................18Зураг 8. Áóéð íóóðûí óñíû æèëèéí äóíäàæ ýðäýñæëèéí ÿâö .................................................22Зураг 9. Буйр нуураас дээж авсан цэгүүд ..................................................................................27Зураг 9. Íóóðûí õºâºº...................................................................................................................23Зураг 10. íóóð îð÷ìûí ýëñýí толгод .........................................................................................23Зураг 11. Ýëñýðõýã õ¿ðýí õºðñ......................................................................................................23Зураг 12. Загасчдын тосгон áàéðëàсан газар ...........................................................................25Зураг 13. Шóóäóó òàòñàí ãàçàð..................................................................................................25Зураг 14. Мàë áýë÷ýýðëýëò...........................................................................................................25Зураг 15. Бэлчээр òàëõàгдàë .............................................. ........................................................25Зураг 16. Чèéãëýã íóãà .................................................................................................................28Зураг 17. Íóóð, ýëñýí òîëãîäûí õîîðîí äîõüíóãà .......................................................28Зураг 18. Íóóð, ýëñýí òîëãîäûí õîîðîí äîõü çàé íóãàн хөрстэй.............................................28Зураг 19. Äýðñòýé õîîëîé ............................................................................................................29Зураг 20. Эëñýíöýð õàð õ¿ðýí õºðñ...............................................................................................29



Зураг 21. Ýëñýí òîëãîä ................................................................................................................30Зураг 22. Ýëñýí õàð õ¿ðýí õºðñ ...................................................................................................30Зураг 23. Áóéð íóóð îð÷ìûí òàë, бэлчээр.................................................................................31Зураг 24, 25. Махан идэшт загас тураг гогоо ..........................................................................33Зураг 26. Салаа сахалт хавч ......................................................................................................37Зураг 27. Сэлүүр хөлт хавч .......................................................................................................37Зураг 28. Áуéð íóóðûí ïëàíêòîí àìüòíû òîî ..........................................................................38Зураг 29. Ïëàíêòîí àìüòíû áèîìàññ.........................................................................................38Зураг 30. Танат хясаа .................................................................................................................38Зураг 31. Àðâàí õºëò õàâ÷ ...........................................................................................................38Зураг 32. Дэлт танан хясаа ........................................................................................................39Зураг 33. Улаан живэрт .............................................................................................................43Зураг 34. Морин загас...................................................................................................................43Зураг 35. Амарын цурхай..............................................................................................................43Зураг 36. Цулбуурт.......................................................................................................................43Зураг 37. Хавчиг загас...................................................................................................................43Зураг 38. Гутаарь .......................................................................................................................43Зураг 39. Булуу цагаан..................................................................................................................44Зураг 40. Хэлтэг............................................................................................................................44



Зураг 41. Зэвэг...............................................................................................................................44Зураг 42. Нуурын эрэг орчмын хог хаягдал ................................................................................53Зураг 43. Боомын хоолойн хуурайшилт......................................................................................54Зураг 44. Нуурын эрэгт хаягдсан хясаа......................................................................................56



ХАВСРАЛТЫН ЖАГСААЛТХавсралт 1. Загасны аж ахуй эрхлэх журам..................................................................77Хавсралт 2. Агнуурын загас хамгаалах, өсгөн үрүүлэх үндэсний хөтөлбөр ............80Хавсралт 4. Усны химийн анализын дүн ......................................................................86Хавсралт 5. “Найман орд” ХХК-ийн Улсын бүртгэлийн гэрчилгээ ..........................92Хавсралт 7. Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий үнэлгээний дүгнэлт ........94



ОРШИЛМонгол Улс эдийн засгийн хөгжлийн шинэ шатанд гарч буй

өнөө үед зах зээлийн эдийн засгийг тууштай хөгжүүлэх талаар Засгийн газрын хэрэгжүүлж буй бодлогын хүрээнд жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх ажлыг эрчимтэй дэмжиж байгаа билээ. Байгалийн нөөцөд тулгуурласан эдийн засгийн хөгжлийн зэрэгцээ орон нутгийн байгалийн нөөц баялагийг зүй зохистой ашиглах, байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх ажлыг мөн төрийн хяналтанд авч эхлээд байна.

Хүн амын хүнсний хангамжийг сайжруулах, экспортын төрлийг нэмэгдүүлэх, мөн орон нутгийн эдийн засгийг дэмжих үүднээс Найман орд ХХК Дорнод аймгийн Халхгол суманд “Загасны аж ахуй эрхлэх” зорилгоор төсөл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байгаа бөгөөд уг төсөлд Байгаль орчны яамнаас 2008 оны 6 дугаар сард (2008/F24 дугаартай) ерөнхий үнэлгээ хийн, гаргасан дүгнэлтийн дагуу төслийн байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээг “Энвайрон” ХХК төсөл хэрэгжүүлэгчтэй гэрээ байгуулсны үндсэн дээр хийж гүйцэтгэлээ.

Улсын хэмжээнд анх удаа Загас олборлох үйл ажиллагаанд байгаль орчны нөлөөлөх байдлын үнэлгээг хийж байна.

Энэхүү гэрээт ажлыг гүйцэтгэхдээ “Байгаль орчныг хамгаалах тухай”, “Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай”, “Ан агнуурын тухай” Монгол улсын хуулиуд, Байгаль орчны сайдын тушаалаар баталсан “Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээ хийх журам”, “Загасны аж ахуй эрхлэх журам” Байгаль орчны яамны шинжээчийн гаргасан ерөнхий үнэлгээний дүгнэлт зэрэг эрхзүйн баримт бичгүүдийг үндэс болгон ашиглалаа.

Нөлөөлөх байдлын нарийвчилсан үнэлгээний ажлыг “Энвайрон” ÕÕÊ-íèé çàõèðàë Í. Ýðäýíýñàéõàíы óäèðäлаган доор Ус судлаач доктор Г. Даваа, õºðñ ñóäëàà÷ äîêòîð Ð. Áààòàð, Загас судлаач, магистр Г. Баасанжав, Загас судлаач, доктор М. Эрдэнэбат, ургамал ç¿é÷ äîêòîð Ö. Төмөрáààòàð, ургамал ç¿é÷ магистр А. Цолмон, микробиологич, доктор Ч. Батцэцэг, ýêîëîãè÷ Ò. Îäîíòóÿà, усны химийн лаборант Оюунбилэг, газарзүйн мэдээлэл, тандан судалгааны ажилтан Элбэгжаргал íàðын ýêñïåðò, ýðäýìòäèéí áàã хийж гүйцэтгэлээ.



НЭГ. ТӨСЛИЙН ТОДОРХОЙЛОЛТ

1.1. Төслийн нэрЗагасны аж ахуй эрхлэх төсөл

1.2. Төслийн дугаар: 2008/F024

1.3. Төслийн зорилго“Найман орд” ХХК-ний çàãàñíû àæ àõóé ýðõëýõ төслийн

хүрээнд çàãàñíû íººöèéã çîõèñòîé àøèãëàõ ¿¿äíýýñ òóñ íóóðò àìüäðàõ àãíóóðûí à÷ õîëáîãäîëòîé áóëóó öàãààí, õýëòýã, öóðõàé, óëààí äàëáààò çýðýã çàãàñ олборлох àæëûã ã¿éöýòãýõ áà ìýðãýæлийн àæèëòàí ñóðãàæ áýëòãэн, çàãàñíû àæ àõóéã îð÷èí ¿åèéí ò¿âøèíä õºãæ¿¿ëæ çîðèëãîòîé.

1.4. Төслийг хэрэгжүүлэгч агентлаг“Найман-Орд” ХХК, Захирал: З. ТүвшиндоржУлсын бүртгэлийн дугаар: 711001015Регистерийн дугаар: 2596431Ан агнуурын ажил эрхлэх байгаль орчны мэргэжлийн байгуулагын гэрчилгээний дугаар: 264/2007

1.5. Төсөл хэрэгжүүлэгчийн хаягДорнод аймгийн Хэрлэн сум, 7-р баг, 35-р байр 34 тоот.Утас: 99588999, 23827

1.6. Төслийн байршилДорнод аймгийн Халхгол сумын нутагт орших Буйр нуур.

1.7. Төслийн товч тодорхойлолтЗагасны аж ахуйд дотоодын мэргэшсэн ажилчид, гадаадын мэргэжилтнүүдийг урин ажиллуулна. Төсөл хэрэгужүүлэхэд дизель хөдөлгүүртэй, 8 морины хүчин чадалтай, LAI DONG завь ашиглан 300-400 кг загас олборлох ба олборлох загасыг зориулалтын хөргөх төхөөрөмж бүхий авто машинд хадгалж зөөвөрлөнө.

1.8. Төслийн хэрэгжүүлэх хугацааТөсөл 3 жилийн хугацаанд үйл ажиллагаагаа явуулахаар

төлөвлөсөн.

1.9. Төслийн хэрэгцээ шаардлагаБуйр нуурт Халхын гол зүүн урд зүгээс цутгадаг ба Оршуун гол Буйр нуураас эх авч Далай нуур руу цутгадаг. Буйр нуурын ус цэнгэг, хайрган ёроолтой, олон зүйл төрлийн загастай, загас



олборлоход нэн тохиромжтой. Загас олборлолтын тодорхой тооны нөөцтэй энэхүү нууранд Найман орд ХХК өмнө нь олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж байсан бөгөөд энэ ажилд байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ хийлгэн цаашид тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах зорилготой байна. Байнгын олборлолт явуулснаар улс орны болон бүс нутагт хүний эрүүл мэндэд ач тустай, экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн бий болж, хүнсний хангамж, хэрэглээ нэмэгдэхээс гадна орон нутгийн эдийн засагт тодорхой эерэг нөлөөлөл үзүүлэхээр байна.

1.10. Буйр нуурын ерөнхий байдал (Байр зүйн зураг) зураг 1

Буйр нуур нь Дорнод аймгийн Халхгол сумын нутагт орших бөгөөд, Дорнод аймгийн төвөөс 360 км, Улаанбаатар хотоос 1000 орчим км, сумын төвөөс 90 орчим км зайд оршдог.


eia report naiman ord odnoo 25 oct

Documents