Eğitim Bilimleri

GELİŞİMPSİKOLOJİSİ

GüncellenmişYeni

Baskı

Öncebiz sorduk

80 Soruda

SORU

kpss2 10 8

64

Konu Anlatımı

Pratik Bilgiler

Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları

Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

Komisyon

KPSS GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

ISBN 978-605-318-853-7

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

21. Baskı: 2017, Ankara

Yayın-Proje: Ümit DilaverDizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

SUNU

Değerli Öğretmen Adayları;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan “Gelişim Psikolojisi” kapsamındaki yaklaşık 10 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıy-la hazırlanmıştır.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup;

n Gelişim Psikolojisi,

n Biyolojik Gelişim,

n Bilişsel Gelişim,

n Ahlak Gelişimi,

n Kişilik Gelişimi bölümlerinden oluşmaktadır.

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alın-masına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somutlaş-tırılmasına ve tablolarda akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir.

Her ünitenin sonunda;

n özet,

n çözümlü test,

n cevaplı test ve

n çıkmış sorulara;

yer verilmiştir.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanları ile öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerile-riniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar.

Komisyon

1. BÖLÜMGelişim Psikolojisi

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ ........................................ 4TEMEL KAVRAMLAR ............................................ 6

Büyüme .............................................................. 6Olgunlaşma ........................................................ 6Deneyim (Yaşantı) .............................................. 6Öğrenme ............................................................ 6Hazırbulunuşluk ................................................. 7Kritik Dönem ...................................................... 7Bireysel Farklılık ................................................. 9

EN TEMEL KAVRAMLAR ...................................... 9Yaş ..................................................................... 9Dönem................................................................ 9Evre ................................................................... 10Bölük ................................................................. 11

GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ................... 11Kalıtım ............................................................... 11

Genotip ........................................................ 12Fenotip ........................................................ 12Mutasyon ..................................................... 13

Çevre................................................................. 13Tarihsel Zaman.................................................. 14

İkiz Araştırmaları ....................................... 14GELİŞİMİN İLKELERİ........................................... 15ÖZET .................................................................... 18ÇÖZÜMLÜ TEST .................................................. 19ÇÖZÜMLER ......................................................... 23CEVAPLI TEST - 1 ............................................... 26CEVAPLI TEST - 2 ............................................... 30ÇIKMIŞ SORULAR ............................................... 34

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ..................... 40

2. BÖLÜMBiyolojik Gelişim

BİYOLOJİK GELİŞİM ........................................... 48

DOĞUM ÖNCESİ ................................................. 48

BEBEKLİK DÖNEMİ 0-2 YAŞ ............................... 49

I. ÇOCUKLUK (2-6) .............................................. 51

II. ÇOCUKLUK (6-12) ........................................... 52

ERGENLİK (9,12-18) ............................................ 52

GENÇ YETİŞKİNLİK (18-30) ................................ 56

YETİŞKİNLİK (30-60) ........................................... 56

YAŞLILIK (65-ÜSTÜ) ........................................... 58

Gelişim Görevleri............................................... 58

Biyolojik Gelişim Dönemleri............................... 58

ÖZET .................................................................... 59

ÇÖZÜMLÜ TEST .................................................. 60

ÇÖZÜMLER ......................................................... 64

CEVAPLI TEST - 1 ............................................... 66

CEVAPLI TEST - 2 ............................................... 69

ÇIKMIŞ SORULAR ............................................... 73

ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ..................... 75

3. BÖLÜMBilişsel Gelişim

BİLİŞSEL GELİŞİM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR ....... 80Biliş..................................................................... 80Zekâ ................................................................... 80Yetenek .............................................................. 80

PIAGET’DE BİLİŞSEL GELİŞİM ........................... 81Temel Kavramlar ................................................ 82

BİLİŞSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ...... 851. Olgunlaşma .................................................... 852. Deneyim (fiziksel deneyim) ............................ 853. Sosyal (Kültürel) Aktarım ............................... 864. Dengeleme ..................................................... 86

EVRELER .............................................................. 87Duyu-Devinim Evresi (0-2 Yaş) .......................... 87İşlem Öncesi Evre (2-7 Yaş) .............................. 89Odaklanma ......................................................... 90Tersine Çevrilemezlik ......................................... 92Görünüm ............................................................ 92Özelden Özele Akıl Yürütme .............................. 93Yanlış Bağdaştırma (Senkretik Düşünme) ......... 94İsimlendirmede Gerçeklik ................................... 94Animizm ............................................................. 95Yapaycılık (Artifikalizm) ...................................... 95Benmerkezcilik ................................................... 95Monolog ............................................................. 96Tek Yönlü Düşünme (Sıralama / Sınıflandırma) .... 96Geçişlilik ............................................................. 97

SOMUT İŞLEMLER EVRESİ (7-11 YAŞ) .............. 97

İÇİNDEKİLER

vi

Odaktan Uzaklaşma ........................................... 97Tersine Çevirebilirlik ........................................... 98Çıkarsanmış Gerçeklik ....................................... 98Mekanik Düşünme/Mantıklı Düşünme ............... 99Tümevarımsal Düşünme .................................... 99Perspektif Alma .................................................. 99Kollektif Oyun ..................................................... 99Çoklu Sınıflama ................................................ 100Dönüşümsel Düşünme ..................................... 100

SOYUT İŞLEMLER EVRESİ - ÖNERMELİ İŞLEMLER (11-18 YAŞ) ................... 101

Soyutlama ........................................................ 101ERGEN BENMERKEZCİLİĞİ .............................. 103VYGOTSKY: KÜLTÜREL YAKLAŞIM .................. 104DİL GELİŞİMİ ...................................................... 109DİLİN NASIL ÖĞRENİLDİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER ........................................... 110

Davranışçılık .................................................... 110Sosyal Öğrenme .............................................. 110Chomsky ve Psikolinguistik Kuram ...................111

CHOMSKY’NİN DİL GELİŞİMİ TABLOSUNA EKLEDİKLERİ ............................... 113ÖZET ................................................................... 114ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................. 115ÇÖZÜMLER ........................................................ 120CEVAPLI TEST - 1 .............................................. 124CEVAPLI TEST - 2 .............................................. 128ÇIKMIŞ SORULAR .............................................. 131ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ .................... 137

4. BÖLÜMAhlâk Gelişimi

AHLAK GELİŞİMİ ...............................................146BİREYİN AHLAKI NASIL EDİNDİĞİNİ AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR ..............................146

Davranışçılık ...................................................146Sosyal Öğrenme .............................................146Psikanaliz ........................................................146

Piaget............................................................ 146Piaget’ye Göre Ahlaki Gelişim Dönemleri ..147

Kohlberg’in Ahlak Gelişimi ...........................149Gelenek Öncesi Düzey ................................150Geleneksel Düzey........................................151Gelenek Ötesi Düzey ...................................152

ÖZET ..................................................................155ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................156ÇÖZÜMLER .......................................................161CEVAPLI TEST 1 ...............................................164CEVAPLI TEST 2 ...............................................167ÇIKMIŞ SORULAR .............................................170ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ...................173

5. BÖLÜMKişilik Gelişimi

KİŞİLİK GELİŞİMİ ..............................................180Kişiliğin Boyutları .............................................180

FREUD’UN KİŞİLİK KURAMI .............................180Yapısal Kuram .................................................181Kişilik Mekanizmalarına Göre Kişilik Tipleri ....................................................182Topografik Kuram ............................................183Psikodinamik Kuram .......................................184Psikoseksüel Kuram........................................188

ERİKSON PSİKOSOSYAL KİŞİLİK KURAMI .....191Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-2) ...........191Özerkliğe Karşı Utanç ve Kuşku (2-4) .............192Girişimciliğe Karşı Suçluluk (4-7) ....................192Başarıya Karşı Aşağılık (7-12) ........................193Kimliğe Karşı Rol Karmaşası (12-18) ..............193Yakınlığa Karşı Uzaklık (18-30) .......................195Üretkenliğe Karşı Durgunluk (30-60)...............196Benlik Bütünlüğüne Karşı Umutsuzluk (60+) ..197

MARCIA’NIN KİMLİK STATÜLERİ .....................199BAĞLANMA KURAMLARI..................................201

Çocuk Bağlanması ..........................................201Yetişkin Bağlanması ........................................203

DENETİM ODAĞI ...............................................204 ÖZET ..................................................................205ÇÖZÜMLÜ TEST ................................................206ÇÖZÜMLER .......................................................209CEVAPLI TEST 1 ............................................... 211CEVAPLI TEST 2 ...............................................216ÇIKMIŞ SORULAR .............................................220ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ ...................228

MERAKLISINA

GELİŞİM GİRİŞ MERAKLISINA .........................234BİYOLOJİK GELİŞİM İLE İLGİLİ EKSTRA KAVRAM VE KONULAR .....................247BİLİŞSEL GELİŞİM İLE İLGİLİ EKSTRA KAVRAM VE KONULAR .....................251AHLAK GELİŞİMİ İLE İLGİLİ EKSTRA KAVRAM VE KONULAR .....................271KİŞİLİK GELİŞİMİ İLE İLGİLİ EKSTRA KAVRAM VE KONULAR ....................................275KİŞİLİK GELİŞİMİ EKSTRA KAVRAMLARLA İLGİLİ ÇÖZÜMLÜ TEST .....................................285ÇÖZÜMLER .......................................................290EKSTRA KAVRAMLARLA İLGİLİ CEVAPLI TEST .....................................................295KAYNAKÇA ........................................................297

“İyi bir kuram kadar kullanışlı bir şey yoktur.”KURT LEWİN

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

Ø � PSİKOLOJİ NEDİR?

Ø GELİŞİM PSİKOLOJİSİ NEDİR?

Ø GELİŞİM PSİKOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI

Ø GELİŞİM PSİKOLOJİSİNDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

Ø GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Ø GELİŞİM İLKELERİ

2012

2011

2010

2010-2

2009

2008

2007

2006

20053

3

3

3

4

3

3

2

2

2

22013

2014

22015

12016

20172

KAVRAM HARİTASI

OlgunlaşmaBüyüme

ÖğrenmeYaşa

ntıHazır b

ulunuşluk

Kritik dönem

Bireysel farklılıklar

Yaş DönemEvre

Bölük

Gelişim Psikolojisi

PsikolojiNedir?

TemelKavramlar

En TemelKavramlar

Araştırma Yöntemleri

Gelişimi EtkileyenFaktörler

Gelişimİlkeleri

Kalıtım GenotipFenotip

Çevre

DeneyselBağım

lı değişken

Nitel araştırma

Bağımsız değişken

İstatikselDesenler

Deney ve test dışı

yöntem Vaka analizi

Boylamsal

Kesitsel

Sırasal

Bölüm Öncesi

Bu bölümde gelişim psikolojisinin tanımı, gelişim

psikolojisinin alan özellikleri, gelişim psikolojisinin

gelişim alanları, gelişim ilkeleri temel kavramla-

rı tanıtılacaktır. Gelişim psikolojisinin diğer psi-

kolojinin alt alanlarından farklı olan özellikleri

ve etkiyen faktörlerin üzerinde ayrıntılı olarak

durulacaktır. Gelişim psikolojisindeki araştırma

yöntemleri ve bunların özellikleri ayrıntılı ola-

rak tanıtılacaktır. Ekstra kavram ve konular

bölümünde psikolojinin alanları ve sınavda soru-

lar gelmeye başladığı için psikolojide yaklaşımlar

üzerinde durulacaktır.

Diana ve Roger: Diana 34, Roger 38 yaşında iken evlendiler. İkisi de tam gün

çalışmaktaydı. Evli çift Diana’nın hamile kalmasını heyecanla karşıladı. İki ay

sonra Diana’da kanamalar başladı. Gebeliğinin tam ikinci ayında Diana bebeği-

ni kaybetti. Diana bebeğini gebelik süresince neden taşıyamadığını derinleme-

sine düşünmeye başladı. Federal hükûmet, gebeliğin gerçekleştiği sırada yük-

sek cıva içeren bir balık türünün düzenli tüketilmesinin düşüklere neden olduğu

konusunda uyarılara başlamıştı. Diana, diyetinden bu balığı çıkardıktan altı ay

sonra tekrar hamile kaldı. Bu sefer gebeliğinde herhangi bir sorun yaşamadı.

“Yaşam Boyu Gelişim” kitabı Santrock’tan alınmıştır.

YAŞAMDAN

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

1. BÖLÜM

4

GELİŞİM PSİKOLOJİSİ

Psikoloji: Bireyin davranışlarının nedenlerini ve nasıl oluştuğunu araştıran bilimdir.

Örneğin, bir birey neden yalan söyleme davranışı sergi-lerken diğeri sergilemiyor? Bazı bireyler trafik kurallarına uyarken bazıları neden uymuyorlar? Bir birey neden ha-yal kuruyor ya da neden ve nasıl halüsinasyon görüyor?

Gelişim psikolojisi: Gelişim psikolojisi, döllenmeden başlayıp ölüme kadar bireyde meydana gelen her türlü değişimi inceleyen psikolojinin alt dallarından biridir.

Gelişim psikolojisi, sözü edilen bu değişimleri yaşa bağlı olarak inceler. “5 yaşındaki çocukta ne tür, 10 yaşındaki çocukta ne tür değişim var, 60 yaşında ne-ler değişiyor, neler aynı kalıyor?” gibi sorulara cevap verir.

Gelişim psikolojisinin en önemli özelliği yaşa bağlı incelemedir.

Değişim: Bir durumdan daha farklı duruma geçmek-tir. Değişim ileriye doğru da geriye doğru da olabilir; bir alanda da birden fazla alanda da, olumlu da olum-suz da olabilir.

Bir şehirde bina yapılması, bir yolun eskimesi, ekono-minin iyiye ya da kötüye gitmesi bir değişimdir.

Bir insanın yaşlanınca boyunun kısalması, saçlarının dökülmesi bir değişimdir.

Gelişim: Gelişim ileriye doğru birbiri ile ilişkili olan bir-den çok alandaki değişimdir.

Gelişim ve değişimin farklarına baktığımızda şunları görürüz:

1. Birden fazla alanda olmalıdır.

2. Her bir değişim birbirine dayalı olmalıdır.

3. Belli bir yönde ve her zaman ileri doğru olma-lıdır.

Bu üç özellik gelişimi değişimden ayırır. İnsan gelişi-mine baktığımızda bu üç özelliği de oldukça net ola-rak görürüz:

Bu resimde göze çarpan ilk önemli nokta, gelişimin belli bir yönü olduğudur. Herkes yaşlılığa ve ölüme doğru gitmektedir. Bu yön tamamen sabittir. Bu gidi-şi durdurmak ya da geri almak mümkün değildir. Hiç kimse genç yetişkinlikten daha ileri gitmeyeceğini ya da yetişkinlikten ergenliğe geri döneceğini düşünerek süreci geri alamaz.

Bu resimde göze çarpan ikinci önemli özellik, her bir değişimin birbiri ile ilişkili olması ya da birbirine da-yalı olmasıdır. I. çocukluk döneminden önce bebeklik dönemi, ergenlik döneminden önce ise II. çocukluk dönemi yaşanmalıdır. Gencin yetişkin olması için ön-celikle ergenlik sürecini atlatması gerekir. Yani her bir değişim, birbiri ile ilişkilidir; hiçbiri bir diğerinden ko-puk değildir.

Resimde göze çarpan üçüncü nokta, bir dönemden diğerine geçince birden çok alanda değişim olmasıdır. Birey, bebeklikten I. çocukluğa geçince yalnız biyolo-jik olarak değil, hem sos-yal, hem duygusal hem de zihinsel olarak değiş-mektedir.

Sonuç olarak gelişim bir süreç, gelişme ise bir so-nuçtur (üründür).

Değişim gelişimi de kapsar.

Gelişim Alanları: Gelişim psikolojisinde biyolojik, bilişsel ve psikososyal olmak üzere üç büyük alan-da değişim gerçekleşmektedir.

ü Biyolojik gelişim alanı, en temelde yer alan geli-şim alanıdır. Bu alan, diğer tüm alanları etkilediği için “temel” ya da “zeminde yer alan” gelişim alanı olarak geçer. Biyolojik gelişim sürecinde her dönem içerisinde nelerin gerçekleştiği biyolojik gelişimin temel konularından biridir. Örneğin yaşlılık döne-minde neler olduğu, ergenlik ya da bebeklik döne-mindeki değişimler, biyolojik gelişimin konusudur.

Değişim

Gelişim

5

ü Bu alanın ikinci önemli konusu hareket sisteminde meydana gelen değişimlerdir. Örneğin çocuğun emeklemeye, ince motor kaslarını kullanmaya başlaması hareket sisteminde meydana gelen değişimdir, buna devinimsel motor gelişim de denir. Gelişim psikolojisinin temel kavramları ve il-keleri de birkaç tanesi hariç büyük ölçüde biyolojik gelişim kapsamında ele alınır.

ü İkinci büyük gelişim alanı düşünce sistemindeki de-ğişimleri içeren bilişsel gelişim alanıdır. Bu alanda yaşla beraber biliş ve zekânın nasıl değiştiği ince-lenir. Biliş, düşünme ile ilgili her şeyi kapsar: Bilgi-nin duyu organları ile alınması, zihinde işlemlerden geçirilmesi, analizi, sentezi, belleğe alınması; daha sonra çıktı olarak üretilmesi, problem çözme ya da yaratıcılık vb. hepsi biliştir. Biliş kısaca “düşünme süreci”dir. Bu konudaki en kapsamlı araştırmayı Pi-aget yapmıştır. Piaget’nin kuramı ikiye ayrılır, temel kavramlar ve evreler. Bu alanda Piaget kadar önemli ikinci isim Vygotsky’dir. Dil gelişimi bu alanın bir diğer konusudur. Ahlak, Piaget ve Kohlberg için düşünme ile ilişkili olduğu için tamamen bilişin bir parçasıdır.

ü Üçüncü büyük gelişim alanı, duygular ve çevre ile kurduğumuz ilişkinin yaşa bağlı olarak nasıl değiştiğinin incelenmesidir. Bu psikososyal ge-lişim alanıdır. Psikososyal gelişim alanının en önemli konusu kişiliktir. Örneğin “Duygular ve çevre ile kurulan ilişki nasıl değişiyor?” demek,

kişilik demektir. Kişilik üzerine en kapsamlı ilk in-celeme Freud’a aittir. Freud’un kişilik üzerine tam 5 ayrı kuramı vardır: Kişiliğin ögelerini incelediği yapısal kuram, duygu düşünce ve anıların kişiliği nasıl etkilediğini incelediği topografik kuram, kişi-liği hareket ettiren güçleri incelediği psikodinamik kuram, zamanla kişiliğin nasıl geliştiğini incelediği psikoseksüel kuram ve hasta kişilerin tanısı ve te-davisine yönelik geliştirdiği psikanaliz kuramı. Bu kuramların hepsi, psikanaliz olarak da adlandırılır. Kişilik üzerine en kapsamlı inceleme Freud’a ait olduğu için kişilik üzerine söz söylenecekse ya Freud’un yanında ya da karşısında olmak gerek-mektedir. Üçüncü bir alternatif yoktur. Freud’u ta-kip eden bir diğer bilim adamı Erikson’dur. Erikson kişilik gelişimini sekiz evrede inceler. Erikson’un kuramından hareketle de Marcia’nın Kimlik Statü-leri Kuramı ve Bağlanma Kuramları (çocuk bağ-lanması-yetişkin bağlanması) ortaya çıkmıştır.

BayKurgu Skinner yeni aletler yapmak-

tan hoşlanan bir mucitti. İki kızından küçüğü olan Debo-rah, babasının bebeğin çev-

resini tümüyle kontrol etmek amacıyla icat ettiği kapalı bir karyolada büyüdü. Karyola sesten yalıtılmıştı ve ısı-sı kontrol edilmekteydi. Kendisi şimdi Londra’da yaşa-yan evli ve başarılı bir sanatçıdır. Skinner’in karyolası hakkında ne düşünüyorsunuz?

GELİŞİM PSİKOLOJİSİBİYOLOJİK (Fiziksel) GELİŞİMBiyolojik yapıdaki değişimler birinci gelişim alanıdır.En temel değişim alanı ya da zemindeki alan olarak geçer.

BİLİŞSEL GELİŞİMDüşüncede meydanagelen değişimlerdir.

PSİKOSOSYAL DEĞİŞİMBireyin duyguları ve çevre ile kurduğu ilişkide yaşa bağlı olarak meydana gelen değişimlerdir.

BİYOLOJİK GELİŞİM ALANININ KONULARI

BİLİŞSEL GELİŞİM ALANININ KONULARI

PSİKOSOSYAL GELİŞİM ALANININ KONULARI

Dönemlerde meydana gelenbiyolojik değişimler

PIAGET’NİN BİLİŞSEL GELİŞİMİa) Temel kavramlarb) Evreler

FREUD’UN KURAMIa) Yapısal Kuram: İd, Ego, Süperegob) Topografik Kuram: Bilinç, Bilinç öncesi, Bilinç dışıc) Gelişim Kuramı: Oral, Anal, Fallik, Latent, Genital

evrelerd) Psikodinamik (Dürtü) Kuram: Libido, Thanatos,

Yaşam içgüdülerie) Psikanaliz Kuramı: Hasta kişilerin tedavisi için

hastayı tanımak amacıyla geliştirilen kuramdır.

Psikomotor Gelişimi: Hareket sisteminde meydana gelen değişimler

VYGOTSKY’NİN SOSYO-KÜLTÜREL YAKLAŞIMI

Erikson’un Psikososyal Kuramı:Marcia’nın Kimlik KuramıBağlanma Kuramları: Çocuk yetişkin bağlanması

Temel kavramlarDİL GELİŞİMİ(Chomsky, Piaget)

İnsancıl Yaklaşım

Gelişim ilkeleriAHLAK GELİŞİMİPiaget - Kohlberg

Davranışçılık

6

TEMEL KAVRAMLAR

BÜYÜME

Tamamen biyolojik bir kavramdır. Organizmanın boy, kilo, hacminde sayısal artış olmasıdır. Yani nicel bir değişimdir.

Büyüme aşırı olmazsa insan hayatını aşırı etkilemez.

Büyümenin insan hayatını en fazla etkilediği dönem ergenliktir. Ergenlikte büyüme çok aşırıdır ve insan yaşamını etkiler.

Büyüme, pozitif yöndeki artışları ifade eder.

- Büyümede sayısal artış yönünde bir ifade vardır.

Not

OLGUNLAŞMA

Olgunlaşma büyümeden farklı olarak nicel değil nitel değişimdir, yani yeni özellik ve işlevler kazanmaktır. Olgunlaşmanın birden çok tanımı vardır:

1. Bir durumdan çok farklı bir duruma geçmektir. Örneğin bebeklikten çocukluğa ya da çocukluk-tan ergenliğe geçince insanın tüm hayatı değişir.

2. Organizmada var olan özelliğin ortaya çıkması-dır. Örneğin doğacak olan canlı insansa döllen-me anında konuşma ve iki ayak üzerinde durma özelliğini potansiyel olarak barındırır. 12 aylık-ken konuşma, 13-15 aylıkken iki ayak üzerinde durma özelliği ortaya çıkmaktadır.

3. Organların biyo-fizyolojik yeterlilik kazanması ya da organların kendinden beklenen işlevi ye-rine getirmesidir. Örneğin gözden beklediğimiz işlev, net görmesidir. Göz merceğini kasıp gev-şeten kas olgunlaşır ve kişi net görmeye başlar. Anal kaslardan beklenen işlev tuvaleti kontrol edebilmektir. Anal kasların olgulaşmasıyla ço-cuk tuvaletini kontrol etmeye başlar.

4. Yapamadığını yapabilir duruma gelmedir. Örne-ğin kalem kullanamayan bir çocuğun yazabilir duruma gelmesi, yürüyemezken yürüyebilmesi, iğneyi iplikten geçiremezken geçirebilmesidir.

Olgunlaşmanın gerçekleşmiş olması için öncelikle bireyin belli bir miktar büyümesi gereklidir. Olgun-laşma vücut organlarının kendilerinden beklenen görevleri yapabilecek duruma gelmesi, göreve ha-zır olmasıdır.

Not

Bütün bunlar üzerinde çevrenin etkisi nedir? Çevre olgunlaşmayı ya çok az hızlandırır ya da çok az yavaşlatır. Örneğin çocuğun ince motor kaslarından olan parmak kaslarının olgunlaşması 7 yaş civarıdır. Çocuk ana okuluna gönderilir, burada çocuğa sürekli hamur boyama çalışmaları yaptırılırsa parmakları-nın olgunlaşması 6,5 yaşına inebilir. Çocuğun ayağa kalkması 13-15 aylıkken gerçekleşir. Çevre, bunu çok az hızlandırabiliyor, çok az yavaşlatabiliyor; o yüzden çevre etkisi ihmal edilebilir düzeydedir.

Olgunlaşma, öğrenmeden bağımsız olarak gerçekle-şir. Ayağa kalkma, emekleme üzerinde hiçbir öğren-me durumu yoktur.

Soruda “...yapamadığını yapma, yeterlilik vb.” ifadeler görülürse olgunlaşmadan söz edil-mektedir. Sorudaki -ebilirlik ifadesi önemlidir.

DENEYİM (Yaşantı)

Nesne ve durumlarla birebir ilişki kurmaktır. Örneğin çocuğun sıcak bir nesneye dokunması, kırmızıyı gör-mesi, tarçını, zerdaliyi tatması vb. gerekir.

Deneyim, bilişsel gelişim açısından kritiktir. Zihin gelişimi bazılarına göre (örneğin Piaget) deneyime bağlıdır. Yazı yazılmalı, çiçek koklanmalıdır ki bunlar hakkında zihinde fikirler ya da düşünceler oluşabilsin.

ÖĞRENME

Çevre ile etkileşim sonucu bireyde meydana gelen her türlü değişim öğrenmedir. Öğrenme, gelişim-de pek çok şeyi etkiler. En çok etkili olduğu gelişim alanı ise psiko-sosyal gelişimdir. Duygularımızı nasıl ifade edeceğimizi insanlar ile nasıl ilişki kuracağımı-zı etkileyen tek etmen öğrenmedir. Konuşacağımız dili öğreniriz. Öğrenme, biliş üzerinde de etkilidir. Ne düşüneceğimizi, kimya hakkında mı matematik hak-kında mı düşüneceğimizi öğreniriz. Öğrenme, bilişin içeriğini belirler.

Öğrenme, biyolojik yapıyı da değiştirir. Nasıl yaşaya-cağımızı öğreniriz. Örneğin spor yapmayı öğreniriz; spor yaparsak yaşamımız bundan etkilenir. Beslenme alışkanlıkları öğrenilir. Et ağırlıklı beslenme ile sebze ağırlıklı beslenmenin biyolojik olarak sonuçları birbi-rinden farklıdır.