ekoinfo nr 2/2013 (8) 3 września 2013 roku - aktualności · od dłuższego czasu słowo ekologia...

1

EkoInfo nr 2/2013 (8) 3 września 2013 roku

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach

ul. Plebiscytowa 1940-035 Katowicetel.: (32) 60 32 200, fax: (32) 251 04 06

Artykuły do EKO-INFO przygotowywane są przez Pracowników WFOŚiGW w Katowicach.

Za projekt i skład odpowiada Joanna Kosma, tel. (32) 60 32 305, [email protected]

SpiS treści:

EKOlOGIA PO ŚląsKu

Małgorzata Kuchna, Dariusz Šustik 2

O dObry stAN Wód dlA ŚląsKA

Anna Jutka, Joanna Rokicka-Koza 6

ENErGEtycZNA rEWOlucJA Już JEst W POlscE

Dariusz Šustik 10

OdPAdy mEdycZNE – sPOsOby POstęPOWANIA

Beata Czapla 13

JAK POZbyć sIę NIEWyGOdNych OdPAdóW ZE sWOJEGO mIEsZKANIA?

Mariusz Wasik 17

hIstOrIA I PrZysZłOŚć NIsKOENErGEtycZNych budyNKóW

Marek Adamus, Dawid Piosek 21

trudNy PrOblEm Z OsAdAmI ŚcIEKOWymI

Krystian Smuda 29

JAK OGrANIcZAć sKutKI POWOdZI I susZ?

Zbigniew Lutecki 33

2

ekologia po śląSku

Małgorzata Kuchna Kierownik Zespołu Funduszy Europejskich

Dariusz Šustik Specjalista Koordynator projektów wodno-ściekowych WFOŚiGW w Katowicach

Od dłuższego czasu słowo ekologia stało się nieodłącznym elementem naszego słownika. Używamy go w bardzo szerokim kontekście znaczeniowym, często w sposób potoczny i nieprecyzyjny. Wywodzi się ono z języka greckiego i oznacza naukę o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmującą się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami. Termin ekologia wprowadził niemiecki ewolucjonista i biolog Ernst Haeckel w roku 1869 w celu określenia badań nad zwierzętami i ich relacjami z otaczającym światem nieorganicznym jak i organicznym, z naciskiem na interakcje z organizmami roślinnymi i zwierzęcymi, z którymi wchodzą w kontakt. Skoro zatem mowa o interakcji, to może mieć ona charakter pozytywny i negatywny, wrogi lub przyjazny. Współczesne społeczeństwo zaczęło zdawać sobie sprawę, że otaczające nas środowisko, nisza ekologiczna, w której żyjemy, ma fundamentalne znaczenie dla egzystencji ludzkiej. Nie jest rezerwuarem, z którego można czerpać bez ograniczeń, w sposób rabunkowy i bez żadnych konsekwencji. Myślenie i działanie wyłącznie w kategoriach ekonomicznych, nakierowanych na bezwzględną eksploatację otaczającego nas świata może być przyczynkiem końca cywilizacji i zniszczenia ekosystemu, którego jesteśmy nierozerwalną częścią. Warunkiem przetrwania, ale i życia w środowisku przyjaznym, zapewniającym komfort codziennego bytu, jest pozytywna interakcja ze środowiskiem przyrodniczym.

Polska w polityce ochrony środowiska, przez dziesięciolecia nie traktowanej poważnie, poczyniła ogromny

postęp, głównie dzięki środkom finansowym pochodzących z unii Europejskiej, ale także dzięki, a może przede

wszystkim, zmianie naszej mentalności w sferze pojmowania ekologii. to już nie jest abstrakcyjne pojęcie

o charakterze akademickim, ale coś wymiernego, coś dzięki czemu żyjemy zdrowiej, bezpieczniej, wygodniej.

Warto więc mieć na uwadze, realizując inwestycje środowiskowe, pytanie – jakie osiągnę efekty ekologiczne,

a nie tylko – ile to będzie kosztować? Oczywiście pojęcie efektywności ekologicznej nierozerwalnie związanej

z celami, które chcemy osiągnąć w sferze ochrony środowiska musi mieć charakter zoptymalizowany, łącząc

efektywność ekologiczną, społeczną i ekonomiczną, czyli zapewniać maksymalizację realizacji priorytetów

przy minimalizacji kosztów. W taką filozofię rozumienia ekologii wpisuje się polityka WFOŚiGW w Katowicach.

Obchodzimy w tym roku dwudziestolecie naszego istnienia – jak ten czas szybko leci. mija też pięć lat wdrażania

Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013. Każda rocznica, to dobry czas na

refleksje i podsumowania, czas na postawienie pytania, czy misja realizacji polityki ekologicznej województwa

śląskiego jest zgodna z oczekiwaniami mieszkańców regionu, w jakim stopniu śląski Fundusz przyczynił się do

poprawy stanu środowiska i jakości życia w naszym województwie. historycznie punktem zwrotnym był dla

nas dzień 25.06.2007 r., kiedy to zostało podpisane Porozumienie z ministrem Środowiska w sprawie realizacji

PO IiŚ dla I i II osi priorytetowej. WFOŚiGW w Katowicach rozpoczął nowy rozdział w swojej historii stając się

3

Instytucją Wdrażającą dla Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013, którego głównym

celem jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej,

przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej

i rozwijaniu spójności terytorialnej. Program, zgodnie z Narodowymi strategicznymi ramami Odniesienia,

zatwierdzonymi 7 maja 2007 r. przez Komisję Europejską, stanowi jeden z programów operacyjnych będących

podstawowym narzędziem do osiągnięcia założonych w nich celów, przy wykorzystaniu środków Funduszu

spójności i Europejskiego Funduszu rozwoju regionalnego. Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko

jest również ważnym instrumentem realizacji odnowionej strategii lizbońskiej. Wydatki na cele priorytetowe

uE stanowią w ramach programu 67,89% całości wydatków ze środków unijnych. łączna wielkość środków

finansowych zaangażowanych w realizację Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-

2013 wynosi 37,7 mld euro, z czego wkład unijny to 28,3 mld euro, a wkład krajowy to 9,4 mld euro.

Najbardziej kapitałochłonne inwestycje środowiskowe z zakresu gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej

mogły być od tego momentu realizowane z unijnym dofinansowaniem sięgającym 85%.

dotychczas WFOŚiGW w Katowicach

zawarł 16 umów o dofinansowanie,

w tym dla 15 przedsięwzięć wyło-

nionych w procedurze konkursowej.

Jeden z projektów otrzymał

dofinansowanie w trybie postępo-

wania jak dla projektów indywidu-

alnych. Jedenaście przed-sięwzięć

dotyczy zadań związanych z gospo-

darką wodno-ściekową, trzy

projekty związane są z gospodarką

odpadami, a jeden z ochroną

powierzchni ziemi. dla projektów

I i II osi priorytetowej za kwotę

ok. 470 mln zł unijnej dotacji

budowanych jest ponad 335 km

nowej kanalizacji sanitarnej

i deszczowej, 13 km sieci

wodociągowej, 56 przepompowni,

modernizowane są trzy oczyszczalnie ścieków oraz powstają trzy zakłady zagospodarowania odpadów.

Oczyszczony oraz zabezpieczony przed wtórną degradacją zostanie staw Kalina w Świętochłowicach.

łączna wartość wszystkich inwestycji przekracza kwotę 725 mln zł. Znaczna część projektów jest

już w końcowej fazie realizacji. Istnieją jeszcze wolne środki w ramach alokacji dla priorytetów

I i II. Wnioski o dofinansowanie można składać w naborze nr 14 i 15 na realizację projektów

z zakresu gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi. dlatego

też w dalszym ciągu beneficjenci mogą ubiegać się o wsparcie finansowe projektów ze środków unijnych.

W maju br. Instytucja Pośrednicząca wydała kolejne potwierdzenie dofinansowania dla projektu związanego

z rozbudową i modernizacją oczyszczalni ścieków „WArtA” sA w częstochowie. W ramach tego projektu

zostanie kompleksowo zmodernizowana centralna Oczyszczalnia Ścieków oraz centralna Przepompownia

Ścieków w częstochowie. Ilość oczyszczonych ścieków zmodernizowanej oczyszczalni w rok po zakończeniu

Projektu wyniesie 212 047 rlm a przepustowość oczyszczalni zwiększy się o ok. 35%. Wartość projektu wynosi

prawie 60 mln zł, z czego ponad 20 mln stanowi dofinansowanie ze środków uE.

Prezes WFOŚiGW w Katowicach, Pani Gabriela Lenartowicz i Wiceminister Środowiska, Pan Stanisław Gawłowski podczas podpisywania aneksu do Porozumienia w sprawie realizacji PO IiŚ – 28 maja 2008 r.

4

Miejski Zakład Zagospodarowania Odpadów w Sosnowcu

– budynek sortowni

Projekty z zakresu gospodarki

odpadami, które otrzymały

dofinansowanie z PO IiŚ , są

sposobem na rozwiązanie

problemu odpadów komu-

nalnych, który stanowi poważne

wyzwanie cywilizacyjne.

Według danych Eurostatu

przeciętny Europejczyk „produ-

kuje” ich rocznie ok. 502 kg.

z czego tylko 38 proc. trafia na

wysypisko. reszta odpadów

komunalnych jest spalana, poddawana recyklingowi lub kompostowana. Wprawdzie statystyczny Polak

produkuje „tylko” ok. 315 kg różnych odpadów, ale niestety większość jest składowana w sposób tradycyjny.

Zmiana w tym zakresie, bez ogromnych inwestycji w nowoczesne technologie, byłaby niemożliwa w krótkim

okresie czasu, do czego Polska została zobligowana prawem wspólnotowym. dobry przykład, jak ten

problem rozwiązano, pochodzi z bielska-białej. tamtejszy Zakład Zagospodarowania Odpadów jest jednym

z najnowocześniejszych, pod względem technologicznym, zakładów zagospodarowania odpadów komunalnych

w Polsce, który spełnia restrykcyjne wymogi uE w zakresie odzysku materiałowego i redukcji masy odpadów

biodegradowalnych. Posiada on status tzw. regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych

(rIPOK). realizacja robót w ramach projektu trwała od 2008 do 2012 roku. W ramach inwestycji powstała

sortownia mechaniczno-ręczna o przepustowości 70 000 ton odpadów rocznie, kompostownia odpadów,

stacja do demontażu odpadów wielkogabarytowych oraz instalacja przetwarzania odpadów budowlanych.

Zakład swoim zasięgiem obejmuje miasto i gminę bielsko biała oraz gminy bestwina, czechowice-

dziedzice, Jaworze, Jasienica, Kozy i szczyrk. część integralną ZGO stanowi również nowoczesna, wysoce

zautomatyzowana instalacja do sortowania odpadów. Jest ona też jedną z trzech, aktualnie funkcjonujących

w Polsce, instalacji przeznaczonych do sortowania odpadów komunalnych zmieszanych i zbieranych

selektywnie, posiadających możliwość odzysku największej ilości rodzajów materiałów w sposób automatyczny.

dzięki zastosowanym procesom w bielsku białej możliwe jest znaczące zmniejszenie ilości odpadów

kierowanych na składowiska. W wyniku zastosowania przyjętych rozwiązań technologicznych jedynie ok. 30%

odpadów z instalacji, jako balast, trafiać będzie na składowisko. całkowita wartość projektu wynosi 87 mln

zł, z czego 51 mln zł sfinansowana zostanie z unijnego dofinansowania. Podobne instalacje budowane są na

terenie miast sosnowca i częstochowy, również z wykorzystaniem unijnych pieniędzy. Jest to o tyle ważne,

że w wyniku wejścia w życie w dniu 5 marca 2013 r. nowelizacji ustawy o utrzymaniu porządku i czystości

w gminach, za odbiór śmieci płacić będziemy wszyscy. bez unijnego wsparcia koszt realizacji wspomnianych

projektów, zarówno z I jak i II osi priorytetowej PO IiŚ, ponieśliby w całości mieszkańcy obszaru, które będą

one obsługiwały. dla przykładu, w regionie bielskim jedynie dla projektów dotyczących zagospodarowania

odpadów, byłaby to kwota ok. 317 zł na osobę rocznie. Analogicznie, w przypadku projektów związanych

z budową sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz sieci wodociągowej realizowanych w gminach: Kłobuck,

buczkowice, Wisła, Jasienica, Poczesna, myszków, Konopiska, Jaworze, Wojkowice, łaziska Górne i Jaworzno

sfinansowanie ich przez beneficjentów w całości ze środków własnych, w tak krótkim okresie byłoby bardzo

trudne. Nakłady inwestycyjne ogółem, na te przedsięwzięcia, w wielu przypadkach przewyższają kwoty

rocznych budżetów beneficjentów.

5

Budowa kanalizacji sanitarnej w Gminie Wojkowice

Wdrażany przez WFOŚiGW w Katowicach Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko dobitnie świadczy

o skali inwestycji w regionie, których efektem są pozytywne zmiany w zakresie ochrony środowiska,

ściśle skorelowane z polepszeniem warunków życia mieszkańców i mające realny wymiar finansowy dla

każdego z nas.

Pozyskanie środków wspólnotowych, w tak dużej skali, wymagało zaangażowania wielu osób, zarówno

po stronie instytucji uczestniczących we wdrażaniu PO IiŚ, jak i po stronie beneficjentów, długotrwałych

przygotowań, precyzyjnego planowania i projektowania inwestycji z uwzględnieniem długofalowych

skutków realizowanych projektów. Nawet najwięksi malkontenci nie mogą być jednak w opozycji do faktów.

Należy mieć nadzieje, że środki unijne z nowej perspektywy równie dobrze, jak dotychczas, będą wykorzystane

dla Śląska.

6

o dobry Stan wód dla śląSka

Anna Jutka, Joanna Rokicka-Koza

Zespół Gospodarki Wodnej i Ochrony Wód

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach od 20 lat realizuje misję poprawy jakości środowiska w Województwie Śląskim. Jako wiodąca instytucja finansująca przedsięwzięcia proekologiczne w województwie wspiera wdrażanie regionalnej

polityki środowiskowej obejmujące między innymi osiąganie standardów jakości środowiska wynikających z ustaleń akcesyjnych.

dyrektywa Wodna w swojej preambule mówi, że woda nie jest produktem handlowym takim jak każdy inny,

ale raczej dziedzictwem, które musi być chronione, bronione i traktowane jako takie. dyrektywa zobowiązuje

do prowadzenia takiej polityki wodnej, która zapewni ludziom dostęp do czystej wody pitnej po rozsądnej

cenie, umożliwiającej rozwój gospodarczy i społeczny przy równoczesnym poszanowaniu potrzeb środowiska

naturalnego. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach od wielu

już lat wspomaga realizację inwestycji zgodnie z wytycznymi Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Ściekowej.

ustawowym celem realizowanej przez Fundusz pomocy finansowej jest wspieranie działań mających za

zadanie m.in. ochronę zasobów wodnych oraz właściwą gospodarkę wodną. Od momentu powstania Fundusz

wspiera projekty związane z budową i modernizacją sieci kanalizacji zbiorczych i oczyszczalni komunalnych

zapewniających odpowiedni poziom oczyszczania ścieków. W pierwszej kolejności dofinansowywane są

sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalnie ujęte w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

W przypadku gdy niemożliwa jest budowa kanalizacji, Fundusz wspiera realizowane przez gminy programy

budowy przydomowych oczyszczalni ścieków jako alternatywne sposoby rozwiązania problemów związanych

z uporządkowaniem gospodarki ściekowej. biorąc pod uwagę zmieniające się zapotrzebowanie środowiskowe

Fundusz wspomaga preferencyjnym dofinansowaniem przedsięwzięcia związane z ochroną wód i gospodarką

wodną zgodnie z priorytetami, które są corocznie aktualizowane.

Z zakresu ochrony wód Fundusz w roku bieżącym udziela dofinansowania na następujące zadania:

1. realizacja inwestycji zgodnych z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

2. realizacja zadań z zakresu gospodarki ściekowej uzyskujących dofinansowanie ze środków zagranicznych.

3. budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych na terenie aglomeracji

o równoważnej liczbie mieszkańców (rlm) powyżej 2000.

4. budowa lub modernizacja sieci kanalizacji w aglomeracjach o równoważnej liczbie mieszkańców (rlm)

powyżej 2000.

5. budowa oczyszczalni przydomowych lub systemów odprowadzania ścieków.

6. budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków przemysłowych lub bytowych i systemów odprowadzania

ścieków.

7. budowa i modernizacja obiektów gospodarki osadowej w zakresie przeróbki osadów ściekowych

w oczyszczalniach ścieków ujętych w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych.

7

Z zakresu gospodarki wodnej Fundusz w roku bieżącym udziela dofinansowania na następujące zadania:

1. budowa lub modernizacja urządzeń monitorujących lub urządzeń wodnych zwiększających

bezpieczeństwo przeciwpowodziowe.

2. budowa lub modernizacja zbiorników małej retencji w szczególności ujętych w „Programie małej

retencji dla województwa śląskiego”.

3. uzupełnienie w sprzęt przeciwpowodziowy Komendy Wojewódzkiej Państwowej straży Pożarnej lub

wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych.

4. udział w usuwaniu skutków powodzi w urządzeniach wodnych, brzegach rzek lub potoków oraz

urządzeniach ochrony środowiska.

5. Wsparcie inwestycji hydroenergetycznych mających istotne znaczenie dla poprawy bezpieczeństwa

przeciwpowodziowego.

6. realizacja zadań z zakresu gospodarki wodnej, uzyskujących dofinansowanie ze środków zagranicznych.

7. Wymiana odcinków sieci wodociągowych azbestowo-cementowych i ołowianych.

8. Wymiana zdegradowanych sieci wodociągowych, w których występują znaczne straty wody.

9. Zaopatrzenie w wodę do celów pitnych na obszarach wiejskich:

• budowa urządzeń wodociągowych na terenach, na których działają bądź są budowane sieci

kanalizacji sanitarnej,

• budowa lub modernizacja urządzeń wodociągowych w przypadku niewłaściwej jakości wody do

picia,

• budowa lub modernizacja urządzeń w celu zapewnienia dostaw wody pitnej w przypadku

niewystarczającej ilości wody.

10. modernizacja stacji uzdatniania wody w celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw wody pitnej

w przypadku niewłaściwej jakości wody.

długoterminowym celem środowiskowym Województwa Śląskiego w zakresie ochrony wód jest przywrócenie

jakości wód powierzchniowych oraz ochrona wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania. cel ten jest

realizowany głównie przez budowę sieci kanalizacji sanitarnej i wodociągowej oraz budowę lub modernizację

oczyszczalni ścieków.

W ciągu ostatnich 10 lat (w latach

2003 -2013) Fundusz przeznaczył

niebagatelną kwotę 1,4 miliarda

złotych na zadania związane wyłącznie

z ochroną zasobów wodnych, których

głównym celem jest ochrona wód dla

przyszłych pokoleń oraz osiągnięcie

do 2015 roku dobrego stanu wód,

czyli stanu jak najmniej zakłóconego

działalnością człowieka.

8

Wysokość udzielonego dofinansowania na Ochronę Zasobów Wodnych

w latach 2003-2012 (w mln zł)

tylko w ciągu ostatnich 10 lat (w latach 2003 -2013) przy wsparciu środków Funduszu wybudowano ponad

4 000 km sieci kanalizacji sanitarnej, 560 km sieci wodociągowej oraz wybudowano lub zmodernizowano

103 oczyszczalnie ścieków o łącznej przepustowości 481 279 m3/dobę. (Aby móc wyobrazić sobie powyższe

wartości długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej stanowi odległość jak z Warszawy do bieguna północnego).

biorąc pod uwagę różnego rodzaju uwarunkowania techniczne i ekonomiczne w okresie ostatnich 3 lat

Fundusz dofinansował również budowę 279 sztuk przydomowych oczyszczalni ścieków w ramach gminnych

programów budowy przydomowych oczyszczalni ścieków.

Najważniejsze inwestycje z zakresu ochrony zasobów wodnych realizowane przy udziale środków Funduszu:

– Ochrona wód dorzecza Górnej Odry w zlewni oczyszczalni ścieków Karkoszka II w Wodzisławiu Śląskim

(budowa 125,6 km sieci kanalizacyjnej, 2623 podłączeń),

– Gospodarka ściekowa w tychach (budowa: 164,6 km kanalizacji sanitarnej, 104,4 km kanalizacji

deszczowej oraz adaptacja 5,5 km istniejącej sieci na kanalizację sanitarną i 22,9 km na kanalizację

deszczową, a także wykonanie 3300 szt. przyłączy kanalizacyjnych),

– rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków centrum w dąbrowie Górniczej (modernizacja

mechaniczno- biologicznej oczyszczalni ścieków o przepustowości 24 973 m3/d),

– Kanalizacja sanitarna Gminy Jasienica w ramach ochrony zlewni zbiornika Goczałkowickiego (budowa

42,7 km kanalizacji sanitarnej, 5 przepompowni ścieków, 550 podłączeń),

9

- Zadanie 1b modernizacja oczyszczalni ścieków Klimzowiec i gospodarka osadem ściekowym - roboty

budowlane w ramach Projektu Funduszu spójności nr 2003/Pl/16/P/PE/044 pn. Zaopatrzenie w wodę

i oczyszczanie ścieków ( modernizacja oczyszczalni ścieków o przepustowości 45 300 m3/d),

– modernizacja i rozbudowa systemu kanalizacyjnego miasta Jaworzna – faza I (budowa: 86 km

kanalizacji sanitarnej z 2705 podłączeniami do budynków, 13 przepompowniami oraz budowa 4,6 km

sieci wodociągowej wraz ze stacją uzdatniania Wody o przepustowości 10 000 m3/d),

– rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej w aglomeracji Wisła – etap III. dz. 1. budowa

urządzeń kanalizacji san. dz. 2. uszczelnienie kanalizacji san. dz. 3. budowa urządzeń wodociągowych

(budowa 25,6 km kanalizacji sanitarnej z 350 podłączeniami oraz sieci wodociągowej o długości 12 km

z 150 przyłączami do budynków).

Wieloletnie działania Funduszu na rzec wspierania inwestycji w obszarze ochrony zasobów wodnych

z pewnością przyczyniły się do poprawy stanu i jakości wód w naszym regionie oraz zbliżyły obszar Śląska

do standardów Unii Europejskiej.

10

energetyczna rewolucja już jeSt w polSce

Dariusz Šustik

Zespół Funduszy Europejskich

Nasze zapotrzebowanie na energię rośnie w postępie geometrycznym podczas gdy zasoby kopalin, stanowiące jej nośnik, ulegają szybkiemu wyczerpaniu. Ceny nośników rosną a wraz z nimi koszty produkcji energii elektrycznej. Od czasu wybuchu kryzysu finansowego w Europie w 2008 r. minęło już kilka lat a ceny energii elektrycznej zaczynają odgrywać coraz większą rolę w kontekście podtrzymania wzrostu gospodarczego

w poszczególnych państwach, a w dłuższej perspektywie decydują o konkurencyjności poszczególnych gospodarek.

Jednym z priorytetowych działań uE jest obecnie budowa wspólnego rynku energii z równym dostępem dla

wszystkich jego uczestników. Wysokie ceny energii powodują odpływ przemysłu poza granice wspólnego rynku.

W tym kontekście rozwiązaniem dla Polski będzie wzrost efektywności energetycznej oraz wykorzystywanie

rodzimych źródeł energii, zarówno tych konwencjonalnych jak i alternatywnych. Jednocześnie, zgodnie

z unijnymi wymogami, dotyczących ograniczania oddziaływania energetyki na środowisko, w naszym kraju

konieczne są inwestycje w wysokosprawne i niskoemisyjne bloki energetyczne.

Konkurencyjność polskiej gospodarki będzie konsekwencją umiejętnego połączenia modernizacji sektorów

energochłonnych, podniesieniu efektywności produkcji energii, wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii

oraz ograniczeniu strat przesyłowych. spójna i przemyślana polityka energetyczna to nie tylko wymiar

ekonomiczny ale również znaczący wzrost w zakresie ochrony środowiska i kosztów ochrony zdrowia.

modernizacja polskiego systemu elektroenergetycznego to wyzwanie na kolejnych kilkadziesiąt lat wymagające

dalekosiężnej strategii w celu maksymalizacji korzyści dla gospodarki i społeczeństwa.

Niewykorzystany potencjał to również paliwa z odpadów. Zmieniona ustawa śmieciowa powinna zawierać

regulacje zachęty ekonomicznej do korzystania z tego typu paliw w celu ograniczenia spalania gazu, miału

czy węgla, tak jak ma to miejsce np. w Niemczech. modernizacja sektora energetycznego z wykorzystaniem

innowacyjnych technologii w sektorze OZE, energetyki rozproszonej, czystszych paliw kopalnych,

wysokosprawnych bloków energetycznych sprzyja nowym inwestycjom generując także więcej miejsc

pracy. Program zwiększenia udziału energii odnawialnej i źródeł rozproszonych został nakreślony w „mapie

drogowej 2050”, która nakreśla ramy działania dla całej unii Europejskiej. W Polsce zakłada się, że udział

energii z Odnawialnych Źródeł Energii (OZE) w końcowym zużyciu energii brutto powinien osiągnąć poziom

ok. 16% w 2020 r.

rozbudowa krajowego sektora OZE i rozproszonej produkcji energii przyniesie oczywiste korzyści

w ograniczeniu zużycia energii pierwotnej wraz z podniesieniem bezpieczeństwa energetycznego kraju dając

jednocześnie impuls rozwoju gospodarczego.

11

szansą na pozyskanie środków finansowych wspierających projekty mające na celu zwiększenie efektywności

energetycznej będzie nowa perspektywa finansowa funduszy europejskich na lata 2014-2020. Według

„Projektu szczegółowego Opisu Priorytetów regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego

na lata 2014-2020 w zakresie Europejskiego Funduszu rozwoju regionalnego – wersja 1.0” podmioty

województwa śląskiego w nowej perspektywie finansowania funduszy europejskich będą mogły ubiegać

o wsparcie projektów w tym zakresie.

regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2014-2020 przewiduje w Priorytecie IV.

Efektywność energetyczna, odnawialne źródła energii i gospodarka niskoemisyjna, działaniu 4.1 Efektywność

energetyczna i odnawialne źródła energii współfinansowanie projektów z obszaru efektywność energetyczna

i odnawialne źródła energii, poprawa efektywności produkcji i zużycia energii, wzrost produkcji i dystrybucji

energii z odnawialnych źródeł.

uzasadnieniem podjętego działania jest konieczność eliminacji lub ograniczenia ilości substancji

zanieczyszczających wprowadzanych do powietrza. Osiągnięcie ww. celu będzie realizowane poprzez

rozwiązania sprzyjające poprawie efektywności produkcji i wykorzystania energii a także wykorzystanie

odnawialnych źródeł energii. O dofinansowanie będą mogły ubiegać się :

1. Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia.

2. Podmioty, w których większość udziałów lub akcji posiadają jednostki samorządu terytorialnego lub ich

związki i stowarzyszenia.

3. Jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną (nie wymienione

wyżej).

4. Podmioty wykonujące działalność leczniczą, w rozumieniu ustawy o działalności leczniczej, posiadające

osobowość prawną lub zdolność prawną.

5. szkoły wyższe.

6. Organizacje pozarządowe.

7. spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe.

8. Porozumienia podmiotów wymienionych wyżej reprezentowane przez lidera.

9. Przedsiębiorcy.

10. Podmioty działające w oparciu o umowę/ porozumienie, zgodne z zapisami ustawy o partnerstwie

publiczno–prywatnym

Przykładowe rodzaje projektów:

1. budowa i przebudowa infrastruktury służącej do produkcji i dystrybucji energii pochodzącej ze źródeł

odnawialnych.

2. likwidacja „niskiej emisji” poprzez wymianę / modernizację indywidualnych źródeł ciepła lub

podłączanie budynków do sieciowych nośników ciepła.

3. termomodernizacja w budynkach użyteczności publicznej, wielorodzinnych budynkach mieszkalnych

i/lub instalacje OZE w modernizowanych energetycznie budynkach.

4. montaż/instalacja efektywnego energetycznie oświetlenia w gminach lub obiektach użyteczności

publicznej.

12

5. Poprawa efektywności produkcji energii poprzez wykorzystanie źródeł kogeneracyjnych.

W ramach typu 1. projektu przewidywane jest wsparcie budowy każdej instalacji/infrastruktury wykorzystującej

OZE, w tym instalacji kogeneracyjnych.

W ramach typu 2. projektu możliwa będzie zarówno wymiana kotłów nieefektywnych ekologicznie na kotły

charakteryzujące się zwiększoną sprawnością energetyczną oraz podłączenie budynków do istniejących sieci

cieplnych. Przewiduje się możliwość wsparcia projektów w formule projektów typu „słoneczne gminy” (np.

niskoemisyjne gminy).

W ramach typu 3. projektu możliwa będzie termomodernizacja obiektu poprzez poprawę izolacyjności

przegród budowlanych, a także wymianę okien i drzwi zewnętrznych na wyroby o lepszej izolacyjności.

W ramach projektu dopuszcza się także działania związane z wymianą oświetlenia na energooszczędne,

przebudową systemów grzewczych (wraz z wymianą i podłączeniem do źródła ciepła), systemów wentylacji

i klimatyzacji i/lub zabudową instalacji wykorzystujących OZE. maksymalna wartość całkowitej kwoty kosztów

kwalifikowanych projektu to 10 mln PlN.

W ramach typu 4. projektu wspierane będą projekty związane z wymianą oświetlenia nieefektywnego

energetycznie ekologicznie na oświetlenie charakteryzujące się zwiększoną sprawnością energetyczną, a także

projekty wdrażające systemy sterowania oświetleniem w celu poprawy jego efektywności energetycznej.

dopuszcza się możliwość zastosowania instalacji hybrydowych wykorzystujących, jako źródła zasilania, energię

słoneczną i wiatrową. Ze wsparcia wyłączono zabudowę nowych instalacji oświetlenia ulicznego (nie dotyczy

miejsc, gdzie instalacja oświetlenia drogi publicznej jest wymogiem prawnym - np. węzły autostradowe).

W ramach typu 5. projektu możliwa jest realizacja projektów polegających na wykorzystaniu (budowie)

jednostek kogeneracyjnych opartych o źródła energii inne aniżeli OZE, za wyjątkiem instalacji wykorzystujących

jako paliwo węgiel kamienny lub brunatny. Przewiduje się możliwość wsparcia zabudowy układów

energetycznych wykorzystujące metan z odmetanowania kopalń.

Nowa perspektywa finansowa otwiera więc ogromną szansę na kolejny wielki skok cywilizacyjny dla naszego

województwa w sektorach będących fundamentem gospodarki regionalnej.

13

odpady medyczne – SpoSoby poStępowania

Beata Czapla

Zespół Biura Zarządu

Prawidłowa gospodarka odpadami jest zadaniem trudnym i wymagającym dużej wiedzy na temat obowiązujących przepisów oraz znajomości zagadnień związanych z możliwościami recyklingu lub utylizacji danego rodzaju odpadów. Działania w zakresie ochrony środowiska przed zagrożeniami powodowanymi przez odpady rozpoczynają się od zapobiegania powstawaniu odpadów oraz redukcji ich ilości.[1]

W związku z działalnością gospodarczą człowieka powstają odpady zarówno komunalne, jak i przemysłowe

i tak długo, jak będzie ona prowadzona nie da się ich uniknąć. można a nawet należy zmierzać do optymalnego

zmniejszania ilości odpadów, co z kolei da się uzyskać poprzez racjonalizację wykorzystania surowców,

wprowadzanie technologii zmniejszających ilości powstających odpadów, czy wtórne ich wykorzystanie. Wiele

odpadów powstaje na skutek bezmyślnych działań człowieka, co wynika z niskiej świadomości społecznej.

rzadko kiedy uświadamiamy sobie, że odpady wpływały w istotny sposób na historię wielu plemion a niekiedy

i całych narodów. dzisiaj, bez większej przesady można powiedzieć, że problem odpadów może wpłynąć

na losy całej cywilizacji i tylko od nas samych zależy czy wpływ ten będzie pozytywny czy negatywny.[2]

Jeszcze kilka lat temu problem odpadów medycznych w Polsce nie istniał, gdyż większość zakładów opieki

zdrowotnej spalała je w przyszpitalnych kotłowniach i spalarniach, nie zważając na nadmierne zanieczyszczanie

środowiska. Pogarszający się stan środowiska zmusił do racjonalnego myślenia w kwestiach poprawy istniejącej

sytuacji.

Odpady medyczne to substancje stałe, ciekłe i gazowe powstające przy leczeniu, diagnozowaniu oraz

profilaktyce, w działalności medycznej prowadzonej w obiektach lecznictwa zamkniętego, otwartego oraz

w obiektach badawczych i eksperymentalnych. Problemy utylizacji odpadów szpitalnych wiążą się przede

wszystkim z koniecznością przeciwdziałania skażeniom biologicznym (epidemiologicznym) potencjalnie przez

nie wywoływanym. W praktyce, przy braku właściwie zorganizowanych systemów kontroli, ograniczania

i segregacji odpadów szpitalnych, stanowią one bardzo zróżnicowaną mieszankę wszelkich typów śmieci - od

typowych odpadów komunalnych (żywność, opakowania), poprzez toksyczne chemikalia (leki, odczynniki),

a kończąc na zainfekowanych biologicznie narzędziach, opatrunkach czy odpadach pooperacyjnych.[3]

Placówki służby zdrowia wytwarzają odpady medyczne oraz komunalne. Aby odpady te nie powodowały

zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska, muszą być prawidłowo identyfikowane, segregowane

i unieszkodliwiane. Niedoskonałość przyjętych procedur często sprawia, że odpady z poszczególnych grup

są mieszane ze sobą, co w konsekwencji prowadzi do tego, że stają się one odpadami niebezpiecznymi,

wymagającymi specjalnych oraz kosztownych metod unieszkodliwiania.[4]

14

rozporządzenie ministra Zdrowia z dnia

30 lipca 2010 roku w sprawie szczegóło-

wego sposobu postępowania z odpadami

medycznymi (dz. u. Nr 139, poz. 940)

określa szczegółowy sposób postępowania

z odpadami medycznymi, w tym:

• postępowanie z odpadami me-

dycznymi powstałymi w wyniku

udzielania świadczeń zdrowotnych

w miejscu wezwania,

• zasady zbierania i czasowego

magazynowania odpadów me-

dycznych przed poddaniem odpadów

procesowi unieszkodliwiania,

a w przypadku braku takich

możliwości – przed ich prze-

transportowaniem do miejsca

unieszkodliwienia,

• warunki transportu wewnętrznego odpadów medycznych w obiektach, w których udziela się świadczeń

zdrowotnych lub prowadzi badania i doświadczenia naukowe w zakresie medycyny.

Zgodnie z Katalogiem odpadów oraz ww. rozporządzeniem odpady medyczne dzieli się na trzy zasadnicze

grupy:

1) odpady zakaźnie,

2) odpady specjalne,

3) odpady inne niż niebezpieczne.

taka klasyfikacja została wprowadzona w celu ułatwienia selektywnej zbiórki odpadów medycznych

i właściwego sposobu postępowania z określonymi rodzajami odpadów.

Odpady medyczne zakaźne, z wyjątkiem odpadów o ostrych końcach i krawędziach, zbiera się do worków

jednorazowego użycia z folii polietylenowej, koloru czerwonego, nieprzezroczystych, wytrzymałych, odpornych

na działanie wilgoci i środków chemicznych, z możliwością jednokrotnego zamknięcia.

Odpady medyczne specjalne, z wyjątkiem odpadów o ostrych końcach i krawędziach, zbiera się do worków

jednorazowego użycia z folii polietylenowej, koloru żółtego, nieprzezroczystych, wytrzymałych, odpornych na

działanie wilgoci i środków chemicznych, z możliwością jednokrotnego zamknięcia.

Odpady medyczne inne niż niebezpieczne, z wyjątkiem odpadów o ostrych końcach i krawędziach, zbiera się

do worków jednorazowego użycia z materiału nieprzezroczystego, w kolorze innym niż czerwony lub żółty,

15

wytrzymałych, odpornych na działanie wilgoci i środków chemicznych, albo do pojemników wielokrotnego

użycia

Odpady medyczne o ostrych końcach i krawędziach zbiera się w pojemnikach jednorazowego użycia, sztywnych,

odpornych na działanie wilgoci, mechanicznie odpornych na przekłucie bądź przecięcie. Zasady oznaczania

kolorami poszczególnych rodzajów odpadów medycznych stosuje się odpowiednio. Pojemniki lub worki

należy zapełniać do 2/3 ich objętości w sposób umożliwiający ich bezpieczne zamknięcie. Niedopuszczalne jest

otwieranie raz zamkniętych pojemników lub worków jednorazowego użycia. Pojemniki lub worki powinny być

wymieniane tak często, jak pozwalają na to warunki przechowywania oraz właściwości odpadów medycznych

w nich gromadzonych, nie rzadziej, niż co 72 godziny. W przypadku uszkodzenia worka lub pojemnika należy

go w całości umieścić w innym większym nieuszkodzonym worku lub pojemniku.

Problem zagospodarowania odpadów medycznych istnieje i wymaga określonych działań. Odpady

medyczne stanowią istotne zagrożenie epidemiologiczne, toksykologiczne i sanitarne i muszą być skutecznie

unieszkodliwiane. Aktualna sytuacja na rynku tych odpadów jest bardzo niestabilna. Z jednej strony możemy

zaobserwować systematyczny wzrost ilości powstających odpadów medycznych związany z nowymi

standardami leczenia, a przede wszystkim szerokim wprowadzeniem sprzętu jednorazowego użytku. Z drugiej

strony obserwujemy w Polsce spadek ilości tych odpadów związany z likwidacją szpitali, oddziałów szpitalnych

bądź redukcją ilości łóżek na oddziałach.[5]

W 2008 roku w Instytucie Onkologii w Gliwicach została uruchomiona nowoczesna spalarnia odpadów

medycznych. Koszt tej inwestycji wyniósł ok. 7 mln zł, z czego ok. 4 mln zł pochodziło z NFOŚiGW

a 2,2 mln zł - z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

spalarnia najnowszego typu ma wydajność 2,5 tony odpadów na dobę. Poprzednia była nieco starszej

generacji, ale nie przynosiła strat przy wykonywaniu usług dla innych placówek medycznych z całego regionu.

Zakład utylizacji prowadzi działalność polegającą na termicznym unieszkodliwianiu odpadów medycznych,

w którym spalane są odpady medyczne pochodzące z centrum Onkologii oraz przyjmowane od dostawców

zewnętrznych na podstawie zawartych umów.

W zmodernizowanym Zakładzie zainstalowano nowoczesną linię technologiczną francuskiej firmy AtI muller

hP 1000 wyposażoną w:

• piec dwukomorowy z automatycznie załączającymi się palnikami gazowymi,

• urządzenie do automatycznego załadunku odpadów do pieca,

• urządzenie do automatycznego usuwania popiołów z pieca,

• odzysknicowy kocioł parowy wykorzystujący ciepło zawarte w spalinach do produkcji pary wodnej,

• trzystopniowy, suchy system oczyszczania spalin.

utylizacja i zagospodarowanie odpadów medycznych jest trudnym przedsięwzięciem i wymaga określonych

działań i nakładów finansowych. dopuszczenie do stosowania innych, oprócz termicznego przekształcania

metod unieszkodliwiania odpadów medycznych spowodowało znaczny spadek ilości odpadów spalanych.

16

biorąc pod uwagę istniejące ograniczenia dotyczące sposobów postępowania z odpadami po sterylizacji,

można wnioskować, że zainteresowanie metodami termicznymi będzie istniało zawsze, choć na pewno

nie w takim stopniu jak pod koniec lat dziewięćdziesiątych, gdy spalanie było jedyną dopuszczalną

metodą unieszkodliwiania odpadów medycznych. Za spalaniem przemawiają przede wszystkim względy

bezpieczeństwa epidemiologicznego (odpad medyczny po spaleniu nie zawiera bakterii chorobotwórczych ani

toksyn), natomiast proces ten generuje wtórne odpady, głównie żużle i popioły, które muszą być deponowane

na składowiskach odpadów niebezpiecznych. żużle a szczególnie popioły stanowią zagrożenie dla środowiska

gdyż zawierają znaczące ilości anionów cl i sO4 oraz metali ciężkich Zn, cu.[6]

Literatura:

[1] boć J., Nowacki K., samborska-boć E., „Ochrona środowiska”, Wydawnictwo Kolonia limited, Wrocław

2008

[2] Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Nowogród bobrzański na lata 2004-2008

[3] Wyrębek h., „Zarządzanie gospodarką odpadami medycznymi w Polsce”, Zeszyty Naukowe uniwersytetu

Przyrodniczo-humanistycznego w siedlcach, nr 87/2010

[4] Kanclerski K., Głuszyński P., „Zasady bezpiecznego postępowania z odpadami w zakładach świadczących

usługi medyczne ze szczególnym uwzględnieniem odpadów zakaźnych”, Przegląd Epidemiologiczny nr 4, 2008

[5] „Gospodarka odpadami medycznymi”, pod red. Grzegorza Wielgosińskiego, Polska Akademia Nauk, łódź

2004

[6] helios-rybicka E., Gielar A., „Oddziaływanie na środowisko Zakładu termicznej utylizacji Odpadów

szpitalnych w Krakowie”, Paliwa z odpadów 2009, Wydawnictwo helion, Gliwice

17

jak pozbyć Się niewygodnych odpadów ze Swojego mieSzkania?

Mariusz Wasik

Zespół Ochrony Atmosfery i Powierzchni Ziemi

Wreszcie jest okazja na zrobienie miejsca w piwnicy czy garażu usuwając starą lodówkę czy pralkę a przy okazji starego radia, części samochodowych, pojemników z resztkami farb, przeterminowanych środków czystości, zużytych świetlówek czy przeterminowanych leków. Po zebraniu takiej sterty niepotrzebnych rzeczy stajemy przed zasadniczym problemem - co z tym wszystkim zrobić. Owszem można by zaczekać na

akcję zbiórki odpadów wielkogabarytowych i wystawiane na krótki okres kontenery no ale to będzie dopiero za tydzień a może nawet za miesiąc. A nam zależy żeby tej sterty rupieci pozbyć się szybko i bezproblemowo. Niestety jak do tej pory w większości przypadków „normalnym” sposobem postępowania z tego typu odpadami było umieszczanie ich wraz z innymi odpadami komunalnymi. t

rozwiązanie najprostsze ale zupełnie niewłaściwe. Po pierwsze w ten sposób znaczna ilość surowca wtórnego

pod postacią metali, szkła i tworzywa sztucznego przepada bezpowrotnie. Po drugie w przypadku wyrzucanego

zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego który jest odpadem niebezpiecznym do środowiska trafiają

znaczne ilości takich pierwiastków jak ołów, rtęć, kadm, chrom, beryl i szeregu innych. Pierwiastki te mogą

przedostawać się do wód gruntowych, stanowiąc zagrożenie dla środowiska, a w konsekwencji dla zdrowia

człowieka. ta sama sytuacja ma się z wszelkiego rodzaju chemikaliami których oddziaływanie na środowisko

jest równie zabójcze.

1. PsZOK lub GPZON

Zgodnie ze znowelizowaną ustawą o utrzymaniu porządku i czystości w gminie obowiązkiem gmin jest

ustanowienie selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz tworzenie punktów selektywnego zbierania

odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym

wskazanie miejsc w których mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego

pochodzącego z gospodarstw domowych.

Gmina ma obowiązek utworzyć lub zlecić podmiotowi utworzenie punktu selektywnego zbierania odpadów

komunalnych określanego skrótową nazwą - PsZOK. Innym spotykanym określenie takiego punktu jest Gminny

Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych oznaczany skrótem GPZON. Z badań przeprowadzonych przez

ministerstwo Środowiska w 2012 r. pod kątem dostosowania gmin do znowelizowanej ustawy o utrzymaniu

czystości i porządku w gminie wynika że prawie 50% gmin nie rozpoczęło prac z wiązanych z tworzeniem

PsZOK – ów lub GPZON-ów. Istnieją jednak gminy które takie miejsca już stworzyły bądź są na etapie ich

realizacji.

18

2. JAK tO WyGlądA I JAK tO dZIAłA

Na typowy PsZOK składa się zwykle kilka obiektów zlokalizowanych na terenie zamkniętym. W skład zabudowań

wchodzą budynki i wiaty przeznaczone do bezpiecznego magazynowania przyjmowanych odpadów. dla

pewnych rodzajów odpadów możliwe jest gromadzenie ich w wyznaczonych miejscach np. niezadaszonych

boksach. do odpadów jakie mogą być przyjmowane w PsZOK-u lub GPZON-ie należą m.in.:

• zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny;

• odpady zielone;

• odpady wielkogabarytowe;

• zużyte baterie i akumulatory;

• świetlówki;

• opony;

• odpady poremontowe;

• popioły;

• odczynniki, farby, rozpuszczalniki, środki ochrony roślin, lakiery, przeterminowane leki

• opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone

(np. środkami ochrony roślin);

• oleje przepracowane itp.

do magazynowania w/w odpadów służą różnego rodzaju kontenery, pojemniki lub zbiorniki. do przechowywania

odpadów szczególnie niebezpiecznych służą specjalne zamykane kontenery. Zasady funkcjonowania każdego

PsZOK-u określa regulamin. regulamin taki powinien zawierać m.in. informacje na temat:

• godzin funkcjonowania punktu,

• rodzajów przyjmowanych odpadów,

• wymaganych dokumentów jakie powinna posiadać osoba dostarczająca odpady,

• stanu w jakim powinny być dostarczane odpad,

• ewentualnych kosztów przyjmowania odpadów.

PsZOK-i zwykle czynne są od poniedziałku do soboty przez cały rok z wyjątkiem świąt. możliwe jest też

telefoniczne uzgodnienie terminu odbioru odpadów. są przeznaczone dla mieszkańców danej gminy w której

funkcjonuje GPZON. Odpady od osób fizycznych przyjmowane są nieodpłatnie natomiast dla przedsiębiorców

zgodnie z obowiązującym cennikiem. Ilość przyjmowanych jednorazowo odpadów może być limitowana.

W gminach gdzie już takie miejsca funkcjonują nadaje się im zwykle bardzie swojskie nazwy typu „rupieciarnia”

lub „Gratowisko”.

3. PsZOK-i w szwecji

tworzone aktualnie w kraju Punkty selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych nie są rozwiązaniem nowym.

W krajach skandynawskich taki system zbiórki niewygodnych odpadów funkcjonuje już od wielu lat. W szwecji

odpowiedniki naszych PsZOK-ów lokalizowane są zwykle na obrzeżach dużych miast. W związku z tym w celu

dostarczenia tam odpadów istnieje zawsze konieczność posiadania transportu samochodowego. W punktach

19

tych gromadzony jest bardzo szeroki zakres odpadów począwszy od gruzu, odpadów zielonych, złomu,

odpadów wielkogabarytowych (meble) aż po baterie, środki chemiczne i opakowania po nich. Na fotografiach

poniżej przedstawiono przykład punktu działającego na obrzeżach szwedzkiego miasta linkoping.

Foto 1,2. Część wiaty z pojemnikami na odpady typu baterie, żarówki, świetlówki oraz zużyty sprzęt elektryczny

i elektroniczny.

Foto 3,4. Kontener ze zużytymi oponami. Po prawej kontener z materiałami typu papa dachowa, wykładziny,

styropian

Foto 5,6. Po lewej. Jeden z mieszkańców transportujący odpady do punktu. W tle specjalne kontenery na

makulaturę. Po prawej. Kontener z odpadami metalowymi. Zawartość jest w trakcie ubijania w celu

zmniejszenia objętości.

20

Foto 7,8. Po lewej. Kontener z odpadami metalowymi. Po prawej kontener z odpadami poremontowymi –

głównie płyty kartonowo gipsowe.

4. możliwość finansowania budowy PsZOK ze środków WFOŚiGW w Katowicach

Koszt budowy typowego Punktu selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych to w chwili obecnej kwota

ok. 600.000 do 2.000.000 zł. decydującym czynnikiem wpływającym na koszt tego typu inwestycji będzie

liczba rodzajów odpadów jakie planuje się przyjmować i zdolność ich czasowego magazynowania. duże

znacznie będzie miała tu też liczba mieszkańców gminy jaką ma taki punkt obsłużyć. Środki na realizacje

budowy PsZOKA-a mogą zostać pozyskane ze środków WFOŚiGW w Katowicach który już od prawie 20 lat

udostępnia swoje środki na realizację różnego rodzaju inwestycji z zakresu gospodarki odpadami. W chwili

obecnej możliwe jest pozyskanie dofinansowania w formie niskooprocentowanej pożyczki na pokrycie do 80%

kosztów kwalifikowanych inwestycji. Pożyczka ta na etapie spłaty może zostać w dużym stopniu umorzona

(w chwili obecnej nawet do 40%). W 2013 r. ze środków WFOŚiGW w Katowicach została m.in. dofinasowana

budowa Gminnego Punktu Zbierania odpadów Niebezpiecznych który powstaje w Jastrzębiu-Zdroju i którego

uruchomienie planowane jest na lipiec bieżącego roku. szczegóły odnośnie warunków dofinansowania

oraz obowiązujących terminów naborów wniosków można uzyskać na stronie internetowej WFOŚiGW

w Katowicach pod adresem: www.wfosigw.katowice.pl

21

hiStoria i przySzłość niSkoenergetycznych budynków

Marek Adamus, Dawid Piosek

Zespół Ochrony Atmosfery i Powierzchni Ziemi

Na dzień dzisiejszy budynki odpowiadają za 40% łącznego zużycia energii w Unii Europejskiej. Sektor ten stale się rozwija, co prowadzi do dalszego wzrostu zużycia energii. Odpowiedzą Parlamentu

Europejskiego i Rady na ten stan było uchwalanie na przestrzeni ostatnich lat dyrektyw związanych z poprawą efektywności energetycznej w budownictwie, kolejno takich jak: 2004/8/WE, 2006/32/WE, 2009/28/WE, 2009/125/WE, 2010/30/UE oraz finalnie 2010/31/UE z dnia 19.05.2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków.

Podjęte działania, służące ograniczeniu zużycia energii w uE towarzyszące wzrostowi zużycia energii

ze źródeł odnawialnych, pozwalają unii na realizację postanowień protokołu z Kioto do ramowej konwencji

Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu oraz na dotrzymanie jej długoterminowego zobowiązania

do utrzymania poziomu wzrostu globalnej temperatury poniżej 2 °c oraz zobowiązania do ograniczenia –

do 2020 r. – łącznych emisji gazów cieplarnianych, o co najmniej 20% poniżej poziomu z roku 1990 i o 30% –

w razie osiągnięcia międzynarodowego porozumienia.

mniejsze zużycie energii oraz zwiększone wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych mają również duże

znaczenie dla zwiększenia bezpieczeństwa dostaw energii, wspierania rozwoju technicznego, a także dla

tworzenia możliwości zatrudnienia i rozwoju regionalnego, zwłaszcza na obszarach wiejskich.

Głównym celem dyrektywy 2010/31/uE jest ekonomiczne uzasadnienie poprawności efektywności

energetycznej w budynkach na skutek zmniejszenia zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania, chłodzenia,

przygotowania ciepłej wody oraz zmniejszenia zapotrzebowania na energie do oświetlenia budynków.

Państwa członkowskie uE zostały w dyrektywie zobowiązane do określenia minimalnych wymagań dotyczących

charakterystyki energetycznej budynków i elementów budynków. Wymagania te powinny zostać określone

w sposób zapewniający osiągnięcie optymalnej pod względem kosztów równowagi między wymaganymi

nakładami i kosztami energii zaoszczędzonymi podczas cyklu życia budynku.

W 2008 r. w nowelizacji rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki

i ich usytuowanie (Wt 2008), zaproponowano dwa równorzędne wymagania energetyczne: wymagania

szczegółowe lub spełnienie wymagań dotyczących wskaźnika energii pierwotnej EP, przy czym zastosowanie

wymagań szczegółowych nie gwarantuje spełnienia warunku EP. Niewłaściwość takiego zapisu polega na

równorzędności wymagań, gdyż umożliwia budowę tanich energochłonnych budynków w majestacie prawa.

W rozwiązaniach prawnych wielu krajów spotyka się wymagania szczegółowe i całościowe, ale zawsze jako

wspólne. chodzi w tym wypadku o to, aby uniknąć sytuacji, w której budynek zużywa niewiele energii, ale

występują inne problemy, np. kondensacja wilgoci na powierzchniach wewnętrznych.

22

Projekt rozporządzenia ministra transportu, budownictwa i Gospodarki morskiej z dnia 24 czerwca 2013

roku zmieniającego ww. rozporządzenie zakłada wprowadzenie kilku zmian dotyczących spełnienia wymogów

dotyczących oszczędności energii i izolacyjności cieplnej, które mają obowiązywać od 1 stycznia 2014 r. i być

sukcesywnie zaostrzane (od 2017 roku oraz od 2019 roku lub 2021 roku w zależności od rodzaju budynku).

celem proponowanych zmian jest, aby wszystkie nowe budynki od 1 stycznia 2021 roku (a w przypadku

budynków zajmowanych przez władze publiczne lub będących ich własnością od 1 stycznia 2019 roku) były

budynkami o niemal zerowym lub bardzo niskim zużyciu energii.

Najważniejsza zmiana obejmie opisaną wcześniej niespójność, czyli – pisząc konkretnie – dotychczas dla

nowego budynku wystarczające było spełnienie tylko jednego z dwóch warunków

1) dotyczącego izolacyjności cieplnej przegród zewnętrznych budynku, izolacyjności cieplnej przewodów

i komponentów oraz maksymalnej powierzchni okien,

lub

2) dotyczącego wartości wskaźnika EP [kWh/(m2 • rok)] określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie

na nieodnawialną energię pierwotną w budynku (na wszystkie cele) oraz izolacyjności cieplnej przegród

(ale tylko na poziomie niezbędnym do zabezpieczenia przed kondensacją pary wodnej),

co, jak już wspomniano, było stosunkowo łatwe do realizacji, natomiast zgodnie z projektem rozporządzenia

konieczne ma być spełnienie obu tych warunków jednocześnie, przy czym w zakresie wskaźnika EP dodatkowo

konieczne ma być spełnienie warunku, aby – oprócz całkowitego wskaźnika EP – także cząstkowe wartości

wskaźnika EP, określające zapotrzebowanie na ogrzewanie, wentylację i ciepłą wodę, chłodzenie oraz

oświetlenie były mniejsze od określonych w rozporządzeniu.

Zaostrzeniu mają ulec również m.in. maksymalne wartości wskaźnika EP i metodologia ich określania oraz

maksymalne współczynniki przenikania ciepła przegród.

dotychczas składowa wskaźnika EP określająca maksymalne zapotrzebowanie na nieodnawialną

energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody była uzależniona głównie od

współczynnika kształtu budynku i obliczana wg wzoru podanego w rozporządzeniu (jej wartość wynosiła

od 73 do 149,5 kWh/(m2 • rok) dla ogrzewania i wentylacji + dodatek na ciepłą wodę uzależniony od

rodzaju budynku), w przyszłości ma zależeć tylko od rodzaju budynku i – zakładając że zostanie podpisane

rozporządzenie w proponowanym kształcie - wynosić:

Rodzaj budynku Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EPH+W na potrzeby ogrzewania,

wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej [kWh/(m2• rok)]

od 1 stycznia 2014 r. od 1 stycznia 2017 r. od 1 stycznia 2021 r.

(od 1 stycznia 2019 r.

jeśli budynek władz

publicznych)

mieszkalny

jednorodzinny

120 95 70

mieszkalny

wielorodzinny

105 85 65

Zamieszkania

zbiorowego

95 85 75

Opieki zdrowotnej 390 290 190

23

Rodzaj budynku Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika EPH+W na potrzeby ogrzewania,

wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej [kWh/(m2• rok)]




publicznych)

użyteczności publicznej 65 60 45

Gospodarczy,

magazynowy

i produkcyjny

110 90 70

Podobnie składowe wskaźnika EP określające maksymalne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię

pierwotną do chłodzenia i oświetlenia, dotychczas określane za pomocą podanych w rozporządzeniu wzorów,

w przyszłości mają przyjmować nowe, niższe wartości:

Rodzaj budynku Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika ∆EPC na potrzeby chłodzenia

[kWh/(m2• rok)]




publicznych)

mieszkalny

jednorodzinny

i wielorodzinny

∆EPc = 10 • (pow. użytk.

chłodzona / pow. użytk.

ogrzewana)



ogrzewana)



ogrzewana)

Zamieszkania

zbiorowego, opieki

zdrowotnej, użyteczności

publicznej, gospodarczy,

magazynowy

i produkcyjny,



ogrzewana)



ogrzewana)



ogrzewana)

Rodzaj budynku Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika ∆EPL na potrzeby oświetlenia

w zależności od czasu działania oświetlenia w ciągu roku t0 [kWh/(m2• rok)]




publicznych)

mieszkalny

jednorodzinny

i wielorodzinny

∆EPl = 0 ∆EPl = 0 ∆EPl = 0

Zamieszkania

zbiorowego, opieki

zdrowotnej, użyteczności

publicznej, gospodarczy,

magazynowy

i produkcyjny,

dla t0 < 2500 h/rok

∆EPl = 50

dla t0 ≥ 2500 h/rok

∆EPl = 100

dla t0 < 2500 h/rok

∆EPl = 50


∆EPl = 100

dla t0 < 2500 h/rok

∆EPl = 25


∆EPl = 50

24

A jak te liczby i wzory przekładają się na praktyczne wymogi dotyczące zużycia energii w budynkach?

W poniższej tabeli próba odpowiedzi na to pytanie przy pomocy porównania wymogów dotyczących wskaźnika

EP dla budynku biurowego użyteczności publicznej, wyposażonego w instalację ogrzewania, wentylacji, c.w.u.,

chłodzenia i oświetlenia wbudowanego, obowiązujących dziś oraz od 2021 roku.

do porównania przyjęto następujące założenia:

• współczynnik kształtu budynku 0,6 1/m,

• chłodzona cała powierzchnia użytkowa budynku,

• czas działania oświetlenia 2250 h/rok.

Wartość wskaźnika EP określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię

pierwotną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz

oświetlenia dla analizowanego budynku [kWh/(m2• rok)]

obecnie

od 1 stycznia 2021 r.

(od 1 stycznia 2019 r. jeśli

budynek władz publicznych)

EPh+W (ogrzewanie, wentylacja

i c.w.u.)

115 45

∆EPc (chłodzenie) 74 25

∆EPl (oświetlenie) 122 25

Ep RAZEM 311 95

maksymalne współczynniki przenikania ciepła przegród również mają być zdecydowanie niższe niż

obowiązujące aktualnie (w stanie obecnym rożne wartości dla różnych rodzajów budynków):

Rodzaj przegrody

i temperatura

w pomieszczeniu

Współczynnik przenikania ciepła U(max) [W/(m2 •K)]

obecnieod 1 stycznia

2014 r.

od 1 stycznia

2017 r.

od 1 stycznia

2021 r.

(od 1 stycznia

2019 r. jeśli

budynek władz

publicznych)

Ściany zewnętrzne :

a) przy ti ≥ 16°c, 0,30 0,25 0,23 0,20

b) przy 8°c ≤ ti

< 16°c,

0,65/0,80 0,45 0,45 0,45

c) przy ti < 8°c. 0,80/0,90 0,90 0,90 0,90

Ściany wewnętrzne:

a) przy Δti ≥ 8°c

oraz oddzielające

pomieszczenia

ogrzewane od

klatek schodowych

i korytarzy,

1,00/1,40/3,00 1,00 1,00 1,00

b) przy Δti < 8°c, bw bw bw bw

25

Rodzaj przegrody

i temperatura

w pomieszczeniu



2014 r.

od 1 stycznia

2017 r.

od 1 stycznia

2021 r.

(od 1 stycznia

2019 r. jeśli

budynek władz

publicznych)

c) oddzielające

pomieszczenie

ogrzewane od

nieogrzewanego.

1,00 0,30 0,30 0,30

Ściany przyległe do szczelin dylatacyjnych o szerokości:

a) do 5 cm, trwale

zamkniętych i

wypełnionych

izolacją cieplną

na głębokości co

najmniej 20 cm,

1,00/3,00 1,00 1,00 1,00

b) powyżej 5 cm,

niezależnie od

przyjętego sposobu

zamknięcia i

zaizolowania

szczeliny.

0,70 0,70 0,70 0,70

Ściany

nieogrzewanych

kondygnacji

podziemnych.

bw bw bw bw

dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami lub nad przejazdami:

a) przy ti ≥ 16°c, 0,25 0,20 0,18 0,15

b) przy 8°c ≤ ti <

16°c,

0,50 0,30 0,30 0,30

c) przy ti < 8°c. bw /0,7 0,70 0,70 0,70

Podłogi na gruncie:

a) przy ti ≥ 16°c, 0,45/0,80 0,30 0,30 0,30


16°c,

0,45/1,20 1,20 1,20 1,20

c) przy ti < 8°c. 0,45/1,50 1,50 1,50 1,50

stropy nad pomieszczeniami nieogrzewanymi i zamkniętymi przestrzeniami podpodłogowymi:

a) przy ti ≥ 16°c, 0,45/0,80 0,25 0,25 0,25


16°c,

0,45/1,20 0,30 0,30 0,30

c) przy ti < 8°c. 0,45/1,50 1,00 1,00 1,00

stropy nad ogrzewanymi kondygnacjami podziemnymi i międzykondygnacyjne:

26

Rodzaj przegrody

i temperatura

w pomieszczeniu



2014 r.

od 1 stycznia

2017 r.

od 1 stycznia

2021 r.

(od 1 stycznia

2019 r. jeśli

budynek władz

publicznych)

a) przy Δti ≥ 8°c, bw 1,00 1,00 1,00


c) oddzielające

pomieszczenie

ogrzewane od

nieogrzewanego.

bw 0,25 0,25 0,25

Okna, drzwi

balkonowe i drzwi

zewnętrzne



2014 r.

od 1 stycznia

2017 r.

od 1 stycznia

2021 r.

(od 1 stycznia

2019 r. jeśli

budynek władz

publicznych)

Okna (za wyjątkiem okien połaciowych), drzwi balkonowe i powierzchnie przezroczyste nieotwieralne:

a) przy ti ≥ 16°c, 1,7/1,8 /1,9 1,3 1,1 0,9

b) przy ti < 16°c. bw/2,6 1,8 1,6 1,4

Okna połaciowe:

a) przy ti ≥ 16°c, 1,8/1,7 1,5 1,3 1,1

b) przy ti < 16°c. bw 1,8 1,6 1,4

Okna w ścianach wewnętrznych:

a) przy Δti ≥ 8°c, bw 1,5 1,3 1,1


c) oddzielające

pomieszczenie

ogrzewane od

nieogrzewanego.

2,6 1,5 1,3 1,1

Drzwi

w przegrodach

zewnętrznych

lub w przegrodach

miedzy

pomieszczeniami

ogrzewanymi

i nieogrzewanymi.

2,6 1,7 1,5 1,3

27

Okna, drzwi

balkonowe i drzwi

zewnętrzne



2014 r.

od 1 stycznia

2017 r.

od 1 stycznia

2021 r.

(od 1 stycznia

2019 r. jeśli

budynek władz

publicznych)

Okna i drzwi

zewnętrzne

w przegrodach

zewnętrznych

pomieszczeń

nieogrzewanych.

bw bw bw bw

I znów w poniższej tabeli porównanie wymogów dotyczących izolacyjności przegród obowiązujących dziś oraz

od 2021 roku na przykładzie omówionego wcześniej budynku biurowego.

Rodzaj przegrody


obecnie

od 1 stycznia 2021 r. (od 1

stycznia 2019 r. jeśli budynek

władz publicznych)

Ściany zewnętrzne 0,30 0,20

dachy, stropodachy i stropy pod

nieogrzewanymi poddaszami lub

nad przejazdami

0,25 0,15

Podłogi na gruncie 0,45 0,30

stropy nad pomieszczeniami

nieogrzewanymi i zamkniętymi

przestrzeniami podpodłogowymi

0,45 0,25

Okna (za wyjątkiem okien

połaciowych), drzwi balkonowe

i powierzchnie przezroczyste

nieotwieralne

1,8 0,9

Okna połaciowe 1,7 1,1

drzwi w przegrodach

zewnętrznych lub w przegrodach

miedzy pomieszczeniami

ogrzewanymi i nieogrzewanymi.

2,6 1,3

Jak można więc zauważyć, wymogi dotyczące nowych budynków będą zdecydowanie bardziej rygorystyczne

niż obowiązujące obecnie.

Aby je spełnić, zarówno na etapie projektowania, jak i budowy obiektu konieczne będzie uwzględnienie wielu

uwarunkowań, takich jak:

• usytuowanie budynku z uwzględnieniem rzeźby terenu, nasłonecznienia, kierunku wiatrów, osłony

zielenią itd.,

28

• forma budynku maksymalnie zwarta, bez występów i uskoków, pomieszczenia z dużymi oknami

od strony południowej, małe okna lub ich brak od strony północnej,

• przegrody zewnętrzne bardzo dobrze izolowane termicznie, z minimalną ilością mostków termicznych

i szczelne,

• okna i drzwi zewnętrzne o wysokiej szczelności i wysokiej izolacyjności termicznej,

• izolacja okien (żaluzje) oraz osłony przeciwsłoneczne,

• wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła,

• system grzewczy, zaopatrzenia w ciepłą wodę i chłodzenia o wysokiej sprawności,

• wykorzystanie odnawialnych źródeł energii - kolektory słoneczne, pompy ciepła, gruntowe wymienniki

ciepła,

• zastosowanie energooszczędnych urządzeń zasilanych energią elektryczną i energooszczędnego

oświetlenia oraz urządzeń oszczędzających wodę (baterie umywalkowe, spłuczki, itp.),

• „inteligentne” systemy zarządzania energią, co z jednej strony podwyższy koszty inwestycyjne, ale

z drugiej – zdecydowanie obniży koszty eksploatacyjne.

Mając na uwadze konieczność spełnienia tych – coraz ostrzejszych – wymogów, Wojewódzki Fundusz –

poza funkcjonującą od 2011 roku, pierwszą w kraju linią kredytową „Dom energooszczędny”, adresowaną

do osób fizycznych – wprowadził do „Listy przedsięwzięć priorytetowych planowanych do dofinansowania

w 2014 roku” nową pozycję, zgodnie z którą jednostki sektora finansów publicznych mogą ubiegać się

o wsparcie finansowe na inwestycje polegające na budowie obiektów użyteczności publicznej o niemal

zerowym zużyciu energii, co umożliwi dostosowanie nowobudowanych obiektów do nowych przepisów

„z wyprzedzeniem”.

29

trudny problem z oSadami ściekowymi

Krystian Smuda


Produktem, który nierozerwalnie towarzyszy procesowi oczyszczania ścieków są osady ściekowe. Przeróbka i unieszkodliwianie osadów ściekowych stanowi integralną część technologiczną każdej oczyszczalni ścieków. Finansowanie zadań związanych z osadami ściekowymi powinno więc stanowić element finansowania gospodarki wodno-ściekowej.

Krajowa gospodarka wodno-ściekowa, w tym gospodarka osadami ściekowymi rozwija się w ostatnich latach

bardzo dynamicznie.

Z początkiem lat 2000, gdy dostępne stały się unijne fundusze przedakcesyjne, stanowiące wówczas istotny

instrument polityki strukturalnej uE, rozpoczął się, bowiem wspierany przez uE proces działań nie tylko na

rzecz modernizacji krajowych oczyszczalni ścieków, ale także przedsięwzięć zmierzających do przyjaznego

środowisku zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych.

Pojawiło się nie tylko nowe, adekwatne do skali problemu spojrzenie na miejsce i rolę osadów ściekowych

w gospodarce wodno-ściekowej, ale także zaczęto opracowywać i wdrażać nowoczesne, u nas niemal dotąd

nieznane, metody ich zagospodarowania.

W większości projektów przyjętych dla dużych aglomeracji oparte one były i są nadal na suszeniu i termicznym

przekształcaniu. Wybór właśnie tej metody nie był jedynie wiernym odwzorowaniem podobnie stosowanych

metod przez rozwinięte kraje uE, ale logicznym i uzasadnionym wskazaniem, w wielu przypadkach wręcz

wymuszanym przez wdrażane wówczas prawo wspólnotowe w zakresie zagospodarowania komunalnych

osadów ściekowych.

Komunalne osady ściekowe zgodnie z definicją zawartą w ustawie o odpadach są to osady pochodzące

z oczyszczania ścieków komunalnych oraz innych ścieków o składzie zbliżonym do ścieków komunalnych

z komór fermentacyjnych i innych instalacji do oczyszczania ścieków. W rozporządzeniu ministra Środowiska

w sprawie katalogu odpadów, odpady powstające w oczyszczalni ścieków klasyfikowane są w strumieniu

odpadów z grupy 19, są to: skratki (kod 19 08 01), odpady z piaskowników (kod 19 08 02) oraz ustabilizowane

komunalne osady ściekowe (kod 19 08 05). [1,2]

W zależności od zanieczyszczeń zawartych w ściekach, technologii ich oczyszczania czy sposobu zagęszczania

i stabilizacji osadu, może mieć on rożne właściwości:

• uwodnienie od 99 % dla osadów surowych, 80-50 % dla osadów odwodnionych do 10% dla osadów

po termicznym suszeniu,

• zawartość związków organicznych od 75-85 % suchej masy dla osadów niestabilizowanych do 45-55 %

dla osadów ustabilizowanych,

• wysoka zawartość związków azotu, niższa związków fosforu i potasu,

• zróżnicowana zawartość metali ciężkich,

• zróżnicowany stopień zagrożenia sanitarnego

30

Wzrost masy generowanych osadów ściekowych obserwowany przez ostatnie lata oraz zakaz możliwości ich

składowania po 1 stycznia 2013 roku sprawia, że zagospodarowanie komunalnych osadów ściekowych stało

się bardzo ważnym problemem ekologicznym, technicznym i ekonomicznym.

do głównych czynników mających wpływ na wzrastającą ilość komunalnych osadów ściekowych w Polsce

należy zaliczyć:

• modernizację istniejących oczyszczalni w celu przystosowania ich do technologii wysokosprawnych

nastawionych na usuwanie związków biogennych,

• rozbudowę sieci kanalizacyjnej - wzrastający odsetek ludności miejskiej i wiejskiej obsługiwanej przez

oczyszczalnie,

• budowę nowych oczyszczalni ścieków.

toczącym się procesom projektowania i budowy oddzielnych, lecz towarzyszących inwestycjom rozbudowy,

modernizacji czy budowy nowych oczyszczalni ścieków, systemów zagospodarowania osadów ściekowych,

opartych na ich suszeniu/podsuszaniu i spalaniu, towarzyszyły pierwsze próby opracowań programowo-

planowego ujęcia w skali kraju problemu zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych, zbilansowania ich

strumienia masy, wskazania optymalnych technologii oraz przybliżonego określenia nakładów inwestycyjnych

i kosztów eksploatacyjnych. miały one miejsce w takich dokumentach jak: Program Oczyszczania Ścieków

Komunalnych (KPOŚK) z kolejnymi jego edycjami, jak także w Krajowym Planie Gospodarki Odpadami (KPGO).

Według Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, prognozowana na 2015r. ilość

osadów ustabilizowanych, które powstaną w komunalnych oczyszczalniach ścieków, wyniesie

ok. 642,4 tys. mg s.m. [4]

Zgodnie ze sprawozdaniem w zakresie realizacji KPOŚK ilość wytworzonej suchej masy osadów ściekowych

z oczyszczalni ścieków w roku 2011 wyniosła 569,8 tys. mg.

Wybór metody zagospodarowania osadów ściekowych jest związany z ich właściwościami fizyczno-

chemicznymi, a w szczególności z zawartością metali ciężkich. rygorystyczne kryteria związane

z przyrodniczym użytkowaniem osadów ściekowych w celu zabezpieczenia rozprzestrzeniania się w środowisku

substancji niebezpiecznych oraz zagrożeń biologicznych wpłynęły na coraz większe zainteresowanie innymi

technologiami zagospodarowania osadów ściekowych. stąd też wydaje się, że docelowym kierunkiem

wykorzystania odpadów z oczyszczania ścieków komunalnych będą przede wszystkim metody termiczne

ich unieszkodliwiania jako bezpieczna ekologicznie i uzasadniona ekonomicznie metoda zagospodarowania

osadów ściekowych.

Najczęstszymi sposobami postępowania z osadami jest ich wykorzystanie w celu rekultywacji składowisk

odpadów, kompostowanie, stosowanie do uprawy roślin nie przeznaczonych. do spożycia i produkcji pasz

oraz stosowane w rolnictwie.

Wskaźniki krajowej gospodarki wodno-ściekowej nadal wyraźnie odstają od podobnych w Niemczech –

wiodącym w tym zakresie kraju uE, czy od szwajcarii. Wymownym tego dowodem jest strumień masy

ujmowanych osadów, przeliczonych na ich suchą masę (s.m.),

Kolejnym charakterystycznym wnioskiem, jest skala stosowania metod termicznych, ciągle wzrastająca

w Niemczech i absolutnie dominująca, nieposiadająca konkurencji w prawnie zabronionym rolniczym

wykorzystaniu osadów w szwajcarii. Odwrotnie, podobnie jak do niedawna w Polsce, jest to natomiast

widoczne w nowych krajach uE, gdzie metody termiczne ciągle jeszcze nie istnieją, albo są na początku rozwoju

dla zastosowań w systemach zagospodarowania komunalnych osadów ściekowych. w odniesieniu na jednego

mieszkańca danego kraju i rok. Przyjęta i jak wspomniano już wdrażana na przestrzeni ostatniej dekady przez

31

krajowe duże aglomeracje, a także w niektórych przypadkach i średnie, strategia zagospodarowania osadów

ściekowych na drodze termicznej ma pełne uzasadnienie.

Widoczny w kraju trend dominacji koncepcji opartych na suszeniu i termicznym przekształcaniu osadów

jest jak najbardziej zrozumiały i słuszny, jeśli wziąć pod uwagę, że inne, dotychczas stosowane metody

zagospodarowania osadów, jak ich składowanie czy rolnicze bądź przyrodnicze wykorzystanie zostaną

w najbliższym czasie ze względów prawnych istotnie ograniczone.

Powyższe spostrzeżenia potwierdza praktyka zagospodarowania osadów stosowana w wielu krajach uE,

jak np. w holandii, danii, belgii a szczególnie w Niemczech, gdzie w niektórych landach spalanie osadów

absolutnie dominuje, a w innych przyrodnicze ich wykorzystanie zostaje obecnie coraz bardziej aktywnie

wypierane przez spalanie i współspalanie. [5]

Aby wypełnić zobowiązania akcesyjne i wdrożyć cele dyrektywy ściekowej z dniem 31 grudnia 2015 r. jesteśmy

zobligowani realizować zadania związane z gospodarką wodno-ściekową w tym gospodarką osadową.

realizacja tych zadań w wielu przypadkach nie będzie możliwa bez zewnętrznego wsparcia finansowego.

Istotnym rodzajem takiego wsparcia staje się więc możliwe dofinansowanie ze środków WFOŚiGW

w Katowicach.

Wychodząc naprzeciw potrzebom i biorąc pod uwagę znaczenie zagadnienia gospodarki osadowej związanego

bezpośrednio z gospodarką wodno-ściekową, WFOŚiGW w Katowicach utworzył w 2013 odrębny priorytetowy

kierunek dofinansowania dla osadów ściekowych tj. „budowa i modernizacja obiektów gospodarki osadowej w

zakresie przeróbki osadów ściekowych w oczyszczalniach ścieków ujętych w Krajowym programie Oczyszczania

Ścieków Komunalnych”. Priorytet ten został poszerzony w roku 2014 do „budowa i modernizacja obiektów

gospodarki osadowej w zakresie przeróbki osadów ściekowych z oczyszczania ścieków komunalnych”

Istotnym wydaje się, że tryb naboru wniosków na zadania związane z powyższym priorytetami jest

trybem naboru ciągłego. Istnieje więc możliwość uzyskania dofinansowania na zdania z zakresu przeróbki

Sposoby postępowania z osadami ściekowymi w 2011 roku. [3]

119401,5

58546,9 52274,840659 33759,3

209680,9

0

50000

100000

150000

200000

250000

stosowanie wrolnictwie

stosowanie dorekultywacji

terenów, w tymgruntów na cele

rolnicze

przekształcanietermiczne

składowanie naskładowisku

odpadów

stosowanie douprawy roslin

przeznaczonychdo produkcji

kompostu

"inne", celerózne w tym:rekultywacjaskładowisk

odpadów,kompostowanieoraz stosowaniedo upraw roslin

nieprzeznaczonych

do spożycia iprodukcji pasz

ilość (Mg)

32

osadów ściekowych z oczyszczania ścieków komunalnych poprzez złożenie wniosku w okresie całego roku,

co niewątpliwie może pomóc w planowaniu finansowym realizowanych zadań.

Literatura

1 ustAWA z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (dz.u.2013.21 t.j.),

2 rOZPOrZądZENIE mINIstrA ŚrOdOWIsKA z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie komunalnych osadów

ściekowych (dz.u.2010.137.924),

3 KZGW, ministerstwo Środowiska 2013, sprawozdanie z wykonania Krajowego Programu Oczyszczania

Ścieków Komunalnych w latach 2010-2011,

4 January bIEŃ, Ewa NEcZAJ, małgorzata WOrWąG, Anna GrOssEr, dorota NOWAK, marcin mIlcZArEK,

marek JANIK, Inżynieria i Ochrona Środowiska 2011, Kierunki zagospodarowania osadów w Polsce po

roku 2013,

5 tadeusz Pająk, „Instal” 11/2010, Komunalne osady ściekowe – analiza i ocena wybranych aspektów

gospodarki osadami.

33

jak ograniczać Skutki powodzi i SuSz?

Zbigniew Lutecki


Powodzie spowodowane są przez nadmiar wody na obszarze dorzeczy Wisły i Odry. W naszym klimacie zazwyczaj mamy do czynienia z powodziami w okresie jesieni lub wiosny. Jesienne deszcze powodują wezbranie rzek tworząc zalewowe obszary w granicach teras zalewowych.

Jeżeli w obszarze zalewowym nie prowadzi się gospodarowania i nie są to tereny zurbanizowane – wezbranie

nie ma znaczenia negatywnego dla bieżącej działalności człowieka. Na skutki wezbrań jesiennych narażone są

inwestycje drogowe, kopalnie odkrywkowe, transport i gospodarka rzeczna.

Jesienne deszcze mają też pozytywne znaczenie - zasilają znaczny obszar kraju w wody gruntowe aż do momentu

nadejścia zimowych mrozów. Zimowe mrozy tworzą nieprzepuszczalną skorupę lodu, na powierzchni gruntu,

ograniczają filtrację wody.

W czasie zimy tworzą się zaspy śniegowe i pokrywa lodowa na rzekach. tak zdeponowana duża ilość wody

czeka do przedwiośnia. Jeżeli zdarzy się tak, że gwałtownie rośnie temperatura – śnieg i lód gwałtownie

topnieją. Zwykle woda wiosenna w takiej sytuacji szybko zmierza do morza. W Polsce mamy do czynienia z

odwróconym systemem hydrologicznym, tzn.: góry są na południu a morze na północy. taki układ powoduje

wezbranie na nizinach polskich i pomorzu. Gwałtowne ocieplenie na południu, wiejący wiatr halny topią lód i

śnieg, gdy w tym czasie na północy Polski brak jest kanału odpływowego w Wiśle i Odrze. tworzą się zalewiska

i podtopienia, bo woda nie ma ujścia do morza i nie wsiąka w grunt, piętrzy się i rozlewa na niżej położonych

terenach.

Gdy wiosna jest późna i przymrozki nocą długo zamrażają rzeki, fala roztopów trwa długo - zmniejsza się

ryzyko powodzi roztopowych na północy Polski.

Na przełomie wiosny i lata pojawiają się także deszcze świętojańskie. ten dodatkowy opad deszczu na

przełomie maja i czerwca zwiększa stan zagrożenia powodziowego, zwłaszcza gdy ziemia po wiośnie jest

jeszcze bardzo wilgotna.

Na wielkość opadów mają wpływ jeszcze inne zjawiska, np. wybuchy wulkanów. do atmosfery trafia dużo pyłu,

który stanowi ośrodki kondensacji i sprzyja powstawaniu deszczu. Na przykład w 2010 miał miejsce wybuch

wulkanu na Islandii. duża ilość pyłu wulkanicznego wstrzymała ruch lotniczy na znacznym obszarze Europy. W

miesiąc po wybuchu rozpoczęły się deszcze, które przeszły w powódź w nietypowej sytuacji meteorologicznej.

Otóż na granicy zasięgu pyłu wulkanicznego utworzył się front deszczowy (równoleżnikowy), biegnący od

Zatoki biskajskiej przez Francję, Niemcy i południową Polskę. Zwykle w Polsce przebieg frontów deszczowych

jest południkowy. Jednak w tej zmienionej sytuacji (po wybuchu wulkanu) powstały ulewne deszcze trafiające

na nasączony grunt w okresie powstawania deszczów świętojańskich. skutek - powodzie w Polsce i w Europie.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach posiada w swojej liście

priorytety w myśl których możliwe jest podejmowanie działań w zakresie monitorowania bezpieczeństwa

34

przeciwpowodziowego, budowy urządzeń zwiększających bezpieczeństwo przeciwpowodziowej, budowy

zbiorników małej retencji oraz usuwanie skutków powodzi.

całokształt w/w działań przeciwpowodziowych może liczyć na wsparcie finansowe ze środków Wojewódzkiego

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.

Pomoc na likwidację skutków powodzi wynosi rocznie około 40 mln zł.

susze

Z inną sytuacją hydrometeorologiczną mamy do czynienia gdy jesienią nie ma opadów. Zima przychodzi mroźna

i jest mało śniegu, który szybko topnieje na wiosnę. mało jest wody, a i ta z roztopów spływa po zamarzniętych

skorupach gleby do rzek i morza. deszcze padają rzadko. deficyt wody pogłębia latem stacjonarny wyż nad

wschodnią Europą. do Polski napływa ciepłe lub gorące powietrze z południa Europy. ciepły południowy wiatr

wysusza glebę, a poziom wód gruntowych obniża się, aż do zaniku wody w studniach.

Przeciwdziałanie suszy polega na retencjonowaniu – gromadzeniu wody powierzchniowej w zbiornikach

powierzchniowych oraz na gospodarowaniu tą wodą poprzez zachowanie przepływów niżówkowych w rzekach

i strumieniach. Gospodarowanie wodą w oparciu o zbiorniki retencyjne pozwala zachować życie biologiczne

w rzekach i strumieniach oraz podtrzymuje życie na brzegach cieków. dzięki temu zostaje zatrzymany proces

stepowienia a woda w studniach nie zanika.

retencja wody mieści się w dwóch działaniach w liście przedsięwzięć priorytetowych z zakresu Gospodarki

Wodnej i polega na wdrażanie kompleksowego programu ochrony przeciwpowodziowej oraz rozwoju

systemów małej retencji, w tym realizacja zadań: „Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej

Wisły” oraz ”Programu Odra 2006”,budowę lub modernizację zbiorników małej retencji w szczególności

ujętych w „Programie małej retencji dla województwa śląskiego” a także zastosowanie odnawialnych źródeł

energii w gospodarce wodnej.

dofinansowanie inwestycji odbywa się na podstawie wniosków przygotowanych w oparciu o informację

zamieszczoną na stronie Funduszu: www.wfosigw.katowice.pl.

Powódź i susza to też zjawiska z którymi można walczyć i którym można zapobiegać.

Istotnym elementem gospodarki wodnej jest retencjonowanie wody. Ważne znaczenie dla dorzecza mają

naturalne „zbiorniki retencyjne” tj.: lasy, obszary torfowe, zbiorniki suche (złoża kruszyw naturalnych oraz

starorzecza).

Naturalną retencję trzeba zwiększyć o retencję sztuczną – np. zbiorniki retencyjne, małe obiekty

hydroenergetyczne (opóźnienie spływu, szorstkość terenu) oraz o odbudowę naturalnych obszarów

zalewowych takich jak starorzecza, oczka wodne i terasy zalewowe.

W okresie suszy zasoby zretencjonowane zasilają dorzecza w przepływy niżówkowe, podtrzymując życie

w rzekach i strumieniach.

ekoinfo nr 2/2013 (8) 3 września 2013 roku - aktualności · od dłuższego czasu słowo ekologia...

Documents