EKONOMSKA STATISTIKA

(Statistika konjunkture)Predavač: Dr Mirko Savić

savicmirko@ ef.uns.ac.rs

www.ef.unc.ac.rs

11. Statistika konjunkture

Napomena: Ono što je zelenom bojom nema u udžbeniku!

Značaj...

Tri osnovne funkcije statistike konjunkture:

•deskripcija

•dijagnoza stanja

•predviĎanje bliske budućnosti

OdreĎivanje privrednih ciklusa

NBER (National Bureau of Economic Research – USA):

Recesija je značajan pad aktivnosti širom privrede, koji traje više

meseci i koji je vidljiv u industrijskoj proizvodnji, zaposlenosti,

realnom dohotku i prodaji na veliko i malo.

Parametri privredne aktivnosti:

•zaposlenost

•lični prihodi minus transferna plaćanja u realnom izrazu

•obim prodaje proizvodnog sektora, trgovine na veliko i malo

•industrijska proizvodnja

Jednostavnije: Dva uzastopna kvartala sa padom GDP-a

U Srbiji: RZS i NBS

Publikacije:

•“Indeks”

•“Komunikacije”

•“Statistički godišnjak”

•“Statistički bilten”

•“Ekonomski pregled NBS”

•“Statistički bilten NBS”

•“Kvartalni monitor” (EF Beograd)

•“MAT” (EF Beograd)

Barometarski (indikatorski) metod

Indikatori sa aspekta pravca: prociklični,

kontraciklični, neciklični

Indikatori sa aspekta vremena: vodeći,

koincidirajući i zaostajući

Referentne serije (indeks ukupne industrijske

proizvodnje ili indeks društvenog proizvoda)

Indikatori konjunkture

Potrošnja, investicije, korišćenje kapaciteta,

zaposlenost, stopa inflacije, kratkorične nominalne

kamatne stope, korporativni profiti...

Predviđanje konjunkture

Pokazatelji (indikatorski metod):

•M2 (gotov novac i depoziti)

•Finansijske cene i prinosi

•Tržište akcija (8 od 12 recesija)

Lažni signali... (1987)

Ostali metodi:

•Ankete o očekivanjima

•Konjunkturni testovi

•Ekonometriski modeli (6 meseci do godinu dana)

Izbor vodećih indikatora - kriterijumi:

•mora da ima zaokrete u svojoj seriji mnogo pre zaokreta u drugim

vremenskim serijama,

•mora da bude stabilan, odnosno da se promene dešavaju u

vremenskim razmacima istog trajanja,

•mora da postoji visok stepen korelacije izmeĎu amplituda i

periodičnosti promena vodećeg indikatora i referentne serije,

vodeći indikator mora da ima jasno ekonomsko značenje.

Vodeći indikatori

Procedura izbora:

•Izbor referentne serije (indeks ind. pr. ili indeks GDP-a)

•Podela ostalih serija na vodeće, koincidirajuće i zaostajuće

Indikatori u SAD i Nemačkoj

Naša zemlja koristi četiri indikatora:

•kvantum indeks preraĎivačke industrije,

•kvantum indeks u maloprodajnoj mreži,

•broj slobodnih radnih mesta,

•ponuda novca.

Kompozitni (svodni) indeksi

Difuzni indeksi

[11-1] Difuzni indeks 1002

2 21

N

NND ,

gde je:

N1 – grupa vodećih indikatora koji pokazuju tendenciju rasta,

N2 – grupa vodećih indikatora koji ne pokazuju tendenciju rasta.

Indikatori konjunkture na finansijskom tržištu

Kretanje kamatnih stopa i merenje novca u opticaju

Promene u istom ili

sledećem kvartalu

3-4 kvartala pre promena

konjunkture

3-4 kvartala pre promena

konjunkture

M1 M2 M3

Gotov novac Gotov novac Gotov novac

Depoziti po viđenju Depoziti po viđenju Depoziti po viđenju

Štedni depoziti po viđenju Štedni depoziti po viđenju

Kratkoročni depoziti Kratkoročni depoziti

Kratkoročne obveznice Kratkoročne obveznice

Sredstva rezervi preduzeća

Pokrića po akreditivima,

garancijama i kreditima u

inostranstvu

Tržište akcija:

•cenovni indikatori

•indikatori količina

•ostali indikatori

odnos rastućih prema opadajućim cenama

kumulativni konjunkturni indikator

odnos novih najviših prema novim najnižim cenama

max-min indikator

najaktivnije akcije (±60; +35; -50)

Indikator aktivnosti investicionih kompanija (gotovina: aktiva)

Indikatori poverenja (Barrons, S&P)

Indikatori kretanja na računima investitora

NYSE : AMEX

Indikator prodaje na kratko

Trgovina rasparenim partijama (kupovina:prodaja)

Uglavnom su u pitanju

relativni odnosi dve vrednosti!

Berzanski indeksi

Prema načinu izračunavanja:

•PROSECI - ponderisane ili proste sredine cena hartija od

vrednosti ( Dow Jones u SAD, Value LIne Composite Average u

SAD, NIKKEI 225 u Japanu itd.),

•INDEKSI - odnosi ponderisanih prosečnih cena odreĎenih

hartija od vrednosti u tekućem u odnosu na bazni period (S&P

500 u SAD, NASDAQ Composite u SAD, FA-SE 100 u Velikoj

Britaniji, CAC GENERAL INDEKS u Francuskoj itd.).

Najpoznatiji svetski indeksi:

•Dow Jones

•Standard&Poor’s

•NYSE

•AMEX

•NASDAQ

•NIKKEI

•Shanghai

•Hang Seng

Evropa:

•STOXX

•Euronext

•FTSE 100

•DAX

•SBI

•CAC GENERAL

•MIB General

Srbija:

•Belexline

•Belex 15

Faktori

•uzorak

•reprezentativnost

•ponderisanje

Bazni vremenski period i bazna vrednost (1; 10; 100; 1000)

Ponderi: cene izabranih akcija ili tržišna kapitalizacija akcija

(cene ∙ količina)

NYSE (New York Stock Exchange)

Interval: 15 sekundi

9:30 do 17:30 (uglavnom)

Promene indeksa se prate u indeksnim

poenima ili procentima.

1884. Charles Dow i Edward Jones

The Wall Street Journal; Barron’s

NYSE stocks

30 blue chip stocks (2%)

DJIA (Dow Jones Industrial Average)

Dow Jones Transportation Average

Dow Jones Utility Average

Dow Jones 65 Composite

[11-2] Dow Jones Industrial Average

d

p

DJIAi

ti

t

30

1,

,

gde je:

p – cena akcija,

d – broj firmi.

1928: d = 30

1089: d = 0,7

Zašto se menja vrednost za d?

AkcijaCene u januaru

C1

Cene u februaru

C2

A 20 20

B 100 20

C 40 40

D 40 40

Ukupno 200 120

AkcijaCene u januaru

C1

Cene u februaru

C2

A 20 20

B 100 20

C 40 40

D 40 40

Ukupno 200 120

Industrijski Dow Jones indeks

God.

Indeks na

početku

godine

Najviši

indeks u

toku

godine

Datum

najvišeg

nivoa

Najniži

indeks u

toku godine

Datum

najnižeg

nivoa

Indeks na

kraju

godine

Promena

Poeni %

2006 10847.41 12510.57 Dec. 27 10667.39 Jan. 20 12463.15 + 1745.65 +16.29

2005 10729.43 10940.50 Mar. 4 10012.36 Apr. 20 10717.50 – 65.51 – 0.61

2004 10409.85 10854.54 Dec. 28 9749.99 Oct. 25 10783.01 + 329.09 + 3.15

2003 8607.52 10453.92 Dec. 31 7524.06 Mar. 11 10453.92 + 2112.29 +25.32

2002 10073.40 10635.25 Mar. 19 7286.27 Oct. 9 8341.63 – 1679.87 – 6.76

2001 10646.15 11337.92 May 21 8235.81 Sept. 21 10021.50 – 765.35 – 7.10

2000 11357.51 11722.98 Jan. 14 9796.03 Mar. 7 10786.85 – 710.27 – 6.18

1999 9184.27 11497.12 Dec. 31 9120.67 Jan. 22 11497.12 + 2315.69 +25.22

1998 7965.04 9374.27 Nov. 23 7539.07 Aug. 31 9181.43 + 1273.18 +16.10

1997 6442.49 8259.31 Aug. 6 6391.69 Apr. 11 7908.25 + 1459.98 +22.64

1996 5177.45 6560.91 Dec. 27 5032.94 Jan. 10 6448.27 + 1331.15 +26.01

S&P 500 indeks (Standard and Poor's 500)

1925.

500 firmi (30% NYSE + OTC market (over the counter))

75% tržišne kapitalizacije NYSE

Bazna vrednost I0=10 (1941-1943)

Koeficijent korelacije sa DJIA: 0,963!

BELEX15(Indeks najlikvidnijih akcija BELEX15)

1.1. UPOZORENJE

neažurnost izdavaoca

pogrešne informacije koje su dostavljene berzi

pogrešno primenjene metodologije

ne snose odgovornost za posledice investicionih odluka

KARAKTERISTIKE:

Indeks ponderisan tržišnom kapitalizacijom (kao S&P)

Ulaze samo akcije kojima se trguje metodom kontinuiranog trgovanja

Težina komponenti u indeksu je ograničena na

maksimalnih 20% u odnosu na ukupnu tržišnu kapitalizaciju indeksa na datum

revizije.

Meri se najlikvidniji segment srpskog tržišta kapitala

Indeksni komitet

IZRAČUNAVANJE:

Svakog radnog dana, od momenta ispunjenja uslova do formiranja na kraju radnog

dana.

Relevantna količina akcija svakog izdavaoca se dobija tako što se ukupan broj

običnih akcija pomnožen free float faktorom (FFc) na dan poslednje revizije

indeksne korpe.

Free float faktor (FFc)

•Procenat akcija koji se nalazi u slobodnom prometu i koji je javno dostupan poten

cijalnim investitorima.

•UtvrĎuje se kvartalno

•FFc(%)=100%‐Non free float%

•Broj akcija u free floatu = FFc*ukupan broj akcija

Ograničavanje težine uticaja kompanija i sektora

•Preko pondera (Ai)

•Ako je free float pojedine akcije ≤ 20% u ukupnoj tržišnoj kapitalizaciji onda je

ponder jednak 1.

•Nijedan industrijski sektor ne može biti zastupljen sa više od 50% izdavalaca

u sastavu indeksne korpe.

DEFINISANJE CENE AKCIJA:

•Indikativna cena ‐ cena na zatvaranju, postignuta na prethodnom trgovanju pred

metnom hartijom od vrednosti.

•Cena na otvaranju ‐ cena po kojoj je zaključena prva transakcija predmetnom hartij

om od vrednosti.

•Cena na zatvaranju ‐ predstavlja cenu koja se izračunava na bazi alogritma koji pro

pisuje Direktor Berze.

BAZNI PERIOD

•Bazni datum: 01.10.2005. godine

•Bazna vrednost indeksa: 1000,00 indeksnih poena

•Bazna vrednost ponderisane free‐float tržišne kapitalizacije: 33.087.213.173 dinara (tržišna

kapitalizacija na dan baznog datuma, nakon zatvaranja tržišta)

•Bazna vrednost delioca

d (t) = Bazna vrednost ponderisane free‐float tržišne kapitalizacije / 1000 = 33.087.213,17

FORMULA INDEKSA

(Lasprejerova formula)

Definicija i kriterijumi indeksne korpe

•Indeksnu korpu mogu sačinjavati akcije koje su ispunile pravilo 80.

•Pravilo 80 ‐ obuhvata akcije kojima se trguje metodom kontinuiranog trgovan

ja, a koje su tokom prethodna dva sukcesivna kvartala imale minimum 80% trgo

vanja tokom svakog pojedinačnog kvartala, na kojima su zaključene transakcije.

Postoje izuzeci...

•Prvih 15 akcija na tako formiranoj rang listi čini indeksnu korpu.

•Indeksna korpa može imati najmanje 7, a najviše 15 komponenti.

•Revizija indeksne korpe se vrši polugodišnje. Datumi revizije su 15. mart i 15. sep

tembar. Implementacija revizije vrši se po isteku berzanskog sastanka na dan 31.

mart i 30. septembar.

Spisak članova Beogradske berze

Naziv člana Delatnost Market-mejker FIXAPI

1. AB Invest a.d. , Beograd Broker

2. ABC broker a.d., Beograd Broker-Diler

3. Ac - broker a.d. , Beograd Broker-Diler

4. Agrobanka a.d. , Beograd Broker-Diler

5. Alpha bank Srbija a.d. , Beograd Broker-Diler

6. AS financial center a.d. , Beograd Broker-Diler

7. Athena Capital a.d. , Beograd Broker-Diler

8. Banca Intesa a.d. , Beograd Broker-Diler

9. Banka Poštanska štedionica a.d. , Beograd Broker-Diler

10. Belgrade Independent broker a.d. , Beograd Broker-Diler

11. Broker Point a.d. , Beograd Broker-Diler

12. Capital broker a.d., Niš Broker-Diler

13. Citadel securities a.d. , Beograd Broker-Diler

14. Convest a.d. , Novi Sad Broker-Diler

15. Credy banka a.d. , Kragujevac Broker-Diler

16. Čačanska banka a.d. , Čačak Broker-Diler

17. Delta broker a.d. , Beograd Broker-Diler

18. Dil broker a.d. , Beograd Broker-Diler

19. Dunav Stockbroker a.d. , Beograd Broker-Diler TIGR

20. East west invest a.d. , Beograd Broker-Diler

21. Energo broker a.d. , Beograd Broker-Diler

22. Erste bank a.d., Novi Sad Broker-Diler

23. Euro fineks broker a.d. , Beograd Broker

24. Eurobank EFG a.d., Beograd Broker-Diler

25. Fidelity broker a.d. , Novi Sad Broker-Diler

26. Fimaks broker a.d. , Beograd Broker

27. Galenika broker a.d. , Beograd Broker-Diler

28. I2R broker a.d. , Novi Sad Broker

29. Ilirika investments a.d. , Beograd Broker

30. InterCapital Securities a.d. , Beograd Broker-Diler TIGR

31. Intercity broker a.d. , Beograd Broker-Diler

32. Invest broker a.d. , Beograd Broker-Diler

33. Jorgić broker a.d. , Beograd Broker-Diler

34. Jubmes banka a.d., Beograd Broker-Diler

35. Kbk broker a.d., Beograd Broker-Diler

36. Komercijalna banka a.d. , Beograd Broker-Diler

37. M&V Investments a.d. , Novi Sad Broker-Diler MTLC

38. Makler invest a.d. , Beograd Broker-Diler

39. Mediolanum invest a.d. , Beograd Broker-Diler

40. Momentum Securities a.d. , Novi Sad Broker-Diler

41. Olimpia Invest a.d. , Beograd Broker-Diler

42. Privredna banka a.d. , Beograd Broker-Diler

43. Raiffeisen banka a.d., Beograd Broker-Diler

44. Razvojna banka Vojvodine a.d., Novi Sad Broker-Diler

45. Sab Monet a.d. , Beograd Broker-Diler

46. Sbd broker a.d. , Subotica Broker

47. Sinteza Invest Group a.d., Beograd Broker-Diler SJPT, VZAS

48. Societe Generale Banka Srbija a.d., Beograd Broker-Diler

49. Šumadija broker a.d. , Kragujevac Broker-Diler

50. Tandem financial a.d. , Novi Sad Broker-Diler

51. Tezoro broker a.d. , Beograd Broker-Diler

52. Tradeville a.d., Beograd Broker

53. Tržište novca a.d. , Beograd Broker-Diler

54. UniCredit Bank Srbija a.d. , Beograd Broker-Diler

55. VojvoĎanska banka a.d. , Novi Sad Broker-Diler

56. Volksbank a.d., Beograd Broker-Diler

57. Wise broker a.d., Beograd Broker-Diler

Prime market

Standard market

Vanberzansko tržište

ZVA-003 Belex15

BELEXline

(Opšti indeks akcija Beogradske berze)

•Težina komponenti je ograničena na najviše 10% u odnosu na free-float tržišnu

kapitalizaciju indeksa.

•Bazni datum: 30.09.2004. godine

•Bazna vrednost indeksa: 1000,00 indeksnih poena

•Bazna vrednost ukupne tržišne kapitalizacije indeksa: 121.509.581.652,00

dinara (tržišna kapitalizacija na dan baznog datuma, nakon zatvaranja tržišta)

•Bazni broj izdavalaca čije se akcije nalaze u indeksnoj korpi: 100

FORMULA INDEKSA

(Lasprejerova formula)

Definicija indeksne korpe

•Indeksna korpa se sastoji od običnih akcija sa pravom glasa kojima se trguje

na Beogradskoj berzi, pri čemu se izbor hartija zasniva na sledećim pokazateljima:

•frekventnost u otkrivanju cene (cilj indeksa je da predstavi kretanje cena akcija

kojima se trguje na najmanje 10% od ukupno zakazanih trgovanja u prethodnom

kvaratalu)

•Free float tržišna kapitalizacija hartije (cilj indeksa je da predstavi kretanja št

o većeg procenta free float tržišne kapitalizacije akcija na Beogradskoj berzi).

Broj izdavalaca čije su akcije u indeksnoj korpi

Najmanje 70

Gornja granica ne postoji

OBJAVLJIVANJE I PUBLIKACIJA INDEKSA

Vrednost BELEXline‐a objavljuje se u sledećoj formi:

Vrednost BELEXline‐a na kraju dana objavljuje se u sledećoj formi:

- Vrednost BELEXline (T) u formatu n.nnn,nn;

-relativna promena u odnosu na prethodnu vrednost indeksa,

u formatu (+/‐) n,nn %;

- apsolutna promena vrednosti indeksa.

Beogradska berza izračunava i publikuje sledeće vrednosti uz indeks:

- ukupna vrednost trgovanja svih komponenti indeksa,

- istorijska najviša vrednost indeksa,

- istorijska najniža vrednost indeksa,

- promena od početka meseca

- promena od početka godine,

- najviša vrednost indeksa u poslednjih godinu dana,

- najniža vrednost indeksa u poslednjih godinu dana,

- grafički prikaz vrednosti indeksa i vrednosti prometa,

- učešće stranih investitora u trgovanju indeksnim komponentama.

Prognoziranje:

•ankete,

•analiza vodećih indikatora,

•trendovi,

•analiza cikličnih varijacija,

•regresioni modeli

•ekonometrijski modeli.

Dnevno praćenje konjunkture:

•Kotiranje akcija

•Kotiranje obveznica

•Kotiranje investicionih fondova

•Kotiranje finansijskih fjučersa i opcija

•Kotiranje robnih berzanskih cena

Literatura i pitanja za

pripremu kolokvijuma