eksport do krajów bałkańskich

10
NOWE RYNKI: BA Ł KANY Możliwości eksportu odzieży na Bałkany Marcin Zaremba kwiecień 2008 Nowe rynki: Bałkany 1

Upload: marcinzaremba

Post on 06-Jun-2015

959 views

Category:

Documents


2 download

DESCRIPTION

Przewodnik po krajach bałkańskich oraz możliwości inwestycyjne jakie stwarzają w dziedzinie tekstyliów oraz odzieży (stworzone na konkurs Grasz o Staż 2008)

TRANSCRIPT

Page 1: Eksport do krajów bałkańskich

NOWE RYNKI: BAŁKANYMożliwości eksportu odzieży na Bałkany

Marcin Zarembakwiecień 2008

Nowe rynki: Bałkany 1

Page 2: Eksport do krajów bałkańskich

NOWE RYNKI: BAŁKANYMożliwości eksportu odzieży na Bałkany

WstępBałkany, choć znane na świecie przede wszystkim z powodu nieustannych problemów etnicznych i narodowościowych, stają się coraz popularniejszym kierunkiem ekspansji firm z Europy Centralnej i Zachodniej. Inwestorzy doceniają niskie koszty pracy, zachęty ekonomiczne jakie proponują poszczególne rządy i świeżość niezagospodarowanych jeszcze rynków.

Czy jednak, poza inwestycjami bezpośrednimi jest w krajach bałkańskich miejsce na polskie marki odzieżowe?

Na to pytanie ma zamiar odpowiedzieć poniższy raport. Poza odpowiedzią wskazuje on także rekomendowane kierunki i rynki godne zainteresowania.

Zakres analizyBałkany to nazwa regionu znajdującego się w południowo wschodniej części Europy. Przyjmuje się conajmniej trzy różniące się między sobą definicje regulujące rzeczywisty zasięg tego określenia. Rozbieżności wynikają głównie z przyczyn historycznych, politycznych a także z aspiracji poszczególnych nacji.

W celach uniknięcia nieporozumień w niniejszej analizie bierze się pod uwagę definicję najogólniejszą, to znaczy obejmującą dwie grupy państw:

• kraje jednoznacznie określane jako należące do Bałkanów: Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Grecja, Macedonia, Serbia,

• panśtwa, które aspirują do uwolnienia się od tejże etykietki: Rumunia, Bułgaria, Słowenia,

Oraz Mołdowę, której przynależność jest dyskusyjna, a także nowopowstały podmiot stosunków międzynarodowych, to znaczy Kosowo. Z raportu wyłączono europejski fragment Turcji.

W raporcie kładzie się nacisk przede wszystkim na słabiej rozwinięte kraje Bałkanów, a przykład Grecji jest podawany przede wszystkim w celach porównawczych.

Nowe rynki: Bałkany 2

Page 3: Eksport do krajów bałkańskich

Sytuacja ekonomicznaPoniższa tabela przedstawia najistotniejsze dane1 społeczno-ekonomiczne krajów bałkańskich.

K R A J P O W I E -R Z C H N I A ( K M 2 )

L I C Z B A M I E S Z K A -Ń C Ó W

P K B P E R C A P I T A

O D S E T E K W W I E K U

P R O D U -K C Y J N Y M

S T O P A B E Z R O -B O C I A

Albania 28,75 3 600 000 5 500 $ 66,60% 13%

BiH 51,129 4 552 198 6 600 $ 70,40% 45,50%

Bułgaria 110,91 7 322 858 11 800 $ 68,70% 8%

Chorwacja 56,542 4 493 312 15 500 $ 67,10% 11,80%

Czarnogóra 14,026 684 736 3 800 $ bd. 14,70%

Grecja 131,94 10 706 290 30 500 $ 66,70% 8,40%

Kosowo 10,887 2 126 708 1 800 $ bd. 43%

Macedonia 25,333 2 055 915 8 400 $ 69,10% 35%

Mołdowa 33,843 4 320 490 2 200 $ 72,60% 2,1 % *

Rumunia 237,5 22 655 554 11 100 $ 69,60% 4,10%

Serbia 77,474 10 150 265 7 700 $ bd. 18,80%

Słowenia 20,273 2 009 245 27 300 $ 70,30% 4,60%

Polska 312,685 38 518 241 16 200 $ 71,10% 12,80%

* 25% obywateli Mołdowy pracuje poza granicami swojej ojczyzny

Analizując powyższą tabelę łatwo można zauważyć, iż kraje bałkańskie dzielą się na trzy grupy:

• Kraje rowinięte ekonomicznie, z niekwestionowanym prowadzeniem Grecji i szybkim wzrostem Słowenii. Obydwa kraje należą do Unii Europejskiej, a także posługują się wspólną walutą Euro.

• Kraje dynamicznie się rozwijające: Rumunia, Bułgaria. Obydwa znalazły się w UE po ostatnim rozszerzeniu wspólnoty. Praktycznie pod każdym względem ekonomicznym znajdują się na ostanich miejscach wśród krajów członkowskich, jednakże w stosunku do reszty regionu uchodzą za kraje rozwinięte. Do tej grupy pod względem ekonomicznym można także zaliczyć Chorwację.

Nowe rynki: Bałkany 3

1 CIA World Fact Book, http://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook

Page 4: Eksport do krajów bałkańskich

• Kraje ze słabą gospodarką: Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Kosowo, Macedonia, Mołdawia, Serbia. Kraje te są pernamentnie pod wpływem destrukcyjnych sił wstrząsających Bałkanami ponad trzydziestu lat. Wojny etniczne, interwencje zbrojne, okupacje i generalnie niestabilna sytuacja polityczna i ekonomiczna utrzymuje się dotychczas (jako przykład można podać chociażby niedawną separację Kosowa od Serbii)

Innym ważnym wskaźnikiem, który może decydować o możliwości inwestycji i ekspansji na nowe rynki jest tzw. Indeks Wolności Ekonomicznej2 tworzony przez Heritage Fundation przy pomocy Wall Street Journal. Indeks jest tworzony na podstawie licznych wskaźników ekonomicznych i pozaekonomicznych

i podzielony jest na działy, wśród których w przypadku tego raportu najważniejsze to “Wolność biznesu” i “Wolność handlu”. W celu uzyskania porówniania podaje się także Polskę.

Poniższa tabelka przedstawia kra je ba łkań sk ie z i ch wynikami na rok 2007.

Studiując przedstawione dane można łatwo do j ść do wniosku, że poziom rozwoju n i e z a w s z e o z n a c z a w ięk s zą w o l n ość e ko n o m i c z ną . Grec j a w rankingu ogólnym zajmuje

94 miejsce, a Albania jest prawie 30 miejsc wyżej. Faktem jest jednak to, że w krajach bałkańskich poziom korupcji i opieszałości administracji jest bardzo duży. Jest do główny powód osłabienia generalnego miejsca w indeksie.

Reasumując jednak można stwierdzić, że region Bałkan jest najsłabiej rozwiniętym w Europie. Głównymi produktami nadającymi się do eksportu jest żywność i odzież. Przemysł rozwija się bardzo powoli i jest generalnie na niskim poziomie (pomijając Grecję i Słowenię), przez co Bałkany skazane są na import produktów z Europy Centralnej i Zachodniej oraz byłych krajów Układu Warszawskiego.

Nowe rynki: Bałkany 4

2 Indeks Wolności Ekonomicznej, Heritage Fundation& Wall Street Journal, http://www.heritage.org

I N D E X O F E C O N O M I C F R E E D O M 2 0 0 7K R A J

S Ł O W E N I A

B U Ł G A R I A

A L B A N I A

R U M U N I A

M A C E D O N IA

G R E C J A

C H O R W A C JA

B I H

P O L S K A

M I E J S C E W R A N K I N G U

P U N K T A C J A C A Ł K O W I T A

W O L N O Ś Ć B I Z N E S U

W O L N O Ś Ć H A N D L U

58 63,6 74,2 76,6

62 62,2 66,9 60,8

66 61,4 56,1 63,2

67 61,3 70,9 74

71 60,8 60,9 73,4

94 57,6 70,2 76,6

109 55,3 53,8 77,8

115 54,7 53,8 70,2

90 57,4 55,32 86,6

Page 5: Eksport do krajów bałkańskich

Społeczeństwo i rynekObszar Bałkan jest zamieszkiwany (wedle definicji przyjętej na początku analizy) przez około 55 miliony obywateli oraz obejmuje łącznie 550 tys. km2. Jest to duży rynek zbytu, narazie słabo zauważalny (chociaż z coraz większym zainteresowaniem) przez międzynarodowy kapitał.

Niemal wszystkie kraje Bałkan mają dobrą sytuacje demograficzną biorąc pod uwagę wiek ludności i procent aktywnych zawodowo obywate l i . Spo łeczeń s twa j e s t m łode i dynamiczne.

Dz ięki powolnemu s tab i l i zowaniu s ię gospodarek i zachęcaniu za granicznego inwestoriatu w krajach bałkańskim z wolna tworzy się, klasyczna dla krajów o gospodarce kapitalistycznej, klasa średnia w potocznym tego słowa znaczeniu.

Bałkany są nierównomiernie zamieszkane, gęstość zaludnienia zależy bowiem przede wszystkim od warunków geograficznych. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 100 osób na km2, co jest wartością niższą w stosunku do kontynentu europejskiego (128 osób/km2).

Najludniejszym krajem jest Rumunia z ponad 22 milionami mieszkańców. Jest to oczywiście także największy brany pod uwagę rynek zbytu (Grecja jest pomijana z racji zbyt dużej penetracji rynku przez firmy greckie i międzynarodowe).

W tabeli3 powyżej prezentowane są miasta powyżej 100 tysięcy mieszkańców w podziale na kraje w których leżą. Z racji ogólnej liczby ludności, najlepiej w zestawieniu wypada Rumunia, a tuż za nią Bułgaria

Do opisu stanu i kondycji społeczeństwa stosuje s ię różne wskaźnik i demograf i czne i ekonomiczne. W tymże raporcie zdecydowano

Nowe rynki: Bałkany 5

3 Analiza własna na podstawie The Balkan Pages: http://www.angelfire.com/blog2/balkanpages/index.htm

P A Ń S T W O G Ł Ó W N E M I A S T A ( P O W Y Ż E J 1 0 0 T Y S )

Albania Tirana, Durres, Elbasan

BiH Sarajevo

Bułgaria Sofia, Plovdiv, Varna, Burgas, Ruse, Stara Zagora, Pleven, Dobrich, Silven, Shumen

Chorwacja Zagreb, Split, Rijeka, Osijek

Czarnogóra Podgorica, Cetinja

Grecja Ateny, Saloniki, Ioanina, Patra, Pireus, Korynt, Aegaleo

Kosovo Pristina, Prizren

Macedonia Skopje, Tetovo, Kumanovo, Gostivar

Mołdawia Kiszyniów, Terespol, Baiti, Cahul,

Rumunia Bukareszt, Iasi, Cluj-Napoca, Timisoara, Constanta, Craiova, Galati, Brasov, Ploiesti, Braila, Oradea, Bacau, Arad, Pitesti, Sibiu, Targu-Mures, Baia Mare, Satu Mare, Drobeta-Turnu Severin

Serbia Belgrad, Nis, Kragujevac, Uzice, Leskovac, Smederevo

Słowenia Ljublana, Maribor, Nova Gorica

Page 6: Eksport do krajów bałkańskich

się użyć Wskaźnik Rozwoju Społecznego (HDI)4 - badający jakość i długość życia, poziom edukacji i PKB per capita

Centra handloweBałkany stają się coraz popularniejszym obszarem inwestycji budowlanych, szczególnie biorąc pod uwagę duże centra handlowe. Obecnie największym obiektem tego typu jest Delta City w Belgradzie, oddany do użytku pierwszego listopada 2007 roku. Zbudowany za 74 miliony euro stał się najbardziej prestiżową powierzchnią sklepową w byłej Jugosławii.

Największe natężenie centrów handlowych na obszarze Bałkanów występuje w Chorwacji (16, w tym w samym Zagrzebiu 13) i Rumunii (16). W pierwszym przypadku takie natężenie wynika z wybitnie proturystycznego nastawienia przedsiębiorców, natomiast w drugim po części z problemów definicyjnych, bowiem pojęcie “shopping mall” jest traktowane w Rumunii szerzej niż w reszcie regionu. Dopiero na wiosnę 2008 powstanie w tym kraju pierwsze centrum handlowe połączone z hipermarketem ( Sun Plaza w Bukareszcie)

Wreszcie państw objętych raportem, centra handlowe albo dopiero mają powstać (Mołdowa, Kiszyniów Shoppinig Mall5 ) albo rozpoczynają swoją ekspansję (jak w Bułgarii gdzie w całym siedmiomilionowym kraju są tylko trzy: City Center Sofia, Mall of Sofia i Sky City Mall). Warty odnotowania jest też projekt CityPark Tirana- planowany do oddania w 2009 roku, o powierzchni 40 000 m2 i dostępie do ponad w1 300 000 konsumentów, który stanie się największym tego typu centrum handlowym w Albanii6.

KonkurencjaNa Bałkanach silnie operuje Inditex, dysponent takich marek jak Oysho, Bershka, Pull and Bear, Massimo Dutti, Stradivarius i Zara ze zdecydowanie największym natężeniem sklepów ostatniej wymienionej marki.

Coraz więcej swoich przedstawicielstw otwiera na Bałkanach Azadea Group (m.in. Salsa Jeans, Xanaka), Solmar (Promod, Mango) i Max Mara Group.

Silną reprezentację w segmencie młodzieżowym mają: Diesel, Telly Weijl, Tommy Hilfiger, Gaudi, Diesel i Tom Tailor. W północnej części regionu (Słowenia, Chorwacja, Rumunia) dodatkowo silna penetracja marek takich jak: New Yorker, Rifle i Esprit.

Nowe rynki: Bałkany 6

4 UNDP Human Development Reports http://hdr.undp.org/en

5 Projekt współfinansowany przez EBRD, prognozowany plan: oddania pierwsza połowa 2008, http://www.ebrd.com/projects/psd/psd2007/index.htm

6 Colliers International Southeast Europe, www.newswiretoday.com

Page 7: Eksport do krajów bałkańskich

Swoje własne firmowe sklepy w segmencie młodzieżowo-sportowym otwierają na Bałkanach także Nike i Adidas.

Import i eksport odzieżyBałkany stanowią ciekawy i potencjalnie przyszłościowy region biorąc pod uwagę możliwości eksportu odzieży z zagranicy. Światowa Organizacja Handlu publikuje coroczne statystyki światowej wymiany handlowej. Działy cloathing i textiles dostarczają interesujących danych7 jeśli chodzi o dane numeryczne i zdolność poszczególnych bałkańskich gospodarek.

a) brak danych dotyczących eksportub) brak danych dotyczących importuc) dotyczy Serbii bez Czarnogóry

Zdecydowanym sEliderem zestawienia jest Rumunia, której eksport odzieży jest niespełna sześciokrotnie większa niż import. Drugi wynik należy do drugiego w zestawieniu państwa świeżo przyjętego do Unii Europejskiej- Bułgarii, której eksport jest prawie czterokrotnie większy w stosunku do importu.

Niezależnie od wielkości importu i eksportu, procentowy udział odzieży w całości wymiany międzynarodowej jest wysoki- w Albanii odzież stanowi aż 28% eksportu. Jest to jeden z klasycznych

Import Eksport

0

1 250

2 500

3 750

5 000

Albania BiH a) Bułgaria Chorwacja Macedonia b) Rumunia Serbia c)

319

4 423

509538

1 826

225 222

757518495

161173

Import i eksport odzieży w 2006 roku w wybranych krajach bałkańskich

War

tość

w m

ilion

ach

dola

rów

Nowe rynki: Bałkany 7

7 WTO International Trade Statistics 2007

Page 8: Eksport do krajów bałkańskich

wskaźników słabo rozwiniętej gospodarki. W Rumunii dla odmiany eksport odzieży stanowi jedynie niecałe 14% całości, mimo tego, że jest największym eksporterem w powyższym zestawieniu.

RekomendacjeWpływ na ostateczną ocenę rynku oraz ewentualną rekomendację ma wiele czynników, lecz najważniejsze z nich to:

Ekonomia: Ogólny stan ekonomiczny, stabilność waluty, przewidywalność ekonomiczną i łatwość prowadzenia biznesu. Reprezentowane w raporcie na podstawie PKB per capita i Index of Economic Freedom

Społeczeństwo: Liczba ludnośći, ich zamożnośći zasoby, sposób spędzania wolnego czasu i konsumpcję. Przygotowane na podstawie HDI i Socio-economic indicators map (Aneks A)

Rynek: Obecność innych marek odzieżowych, łatwość wejścia na nowy rynek, ilość i natężenie centrów handlowych, ew. koszty reklamy. Na podstawie największych miast, obiektów handlowych i gęstości zaludnienia (Aneks B)

Infrastruktura: Bliskość głównych arterii transportowych, dostępność logistyczna, natężenie i jakość infrastruktury transportowej, ew. dodatkowe koszty transportowe.

Nowe rynki: Bałkany 8

Page 10: Eksport do krajów bałkańskich

Aneks BGęstość zaludnienia na Bałkanach9

Nowe rynki: Bałkany 10

9 UN Human Development Report, http://maps.grida.no/go/graphic/population-density-in-the-balkans