Elektron savdoning biznes muhitlari

MTV: Mahalliy namoyish bilan Globalga o’tish

Modernizatsiya yoki Westernizatsiya(G’arbiy

yo’nalishning singdirilishi)?

MTV: Mahalliy namoyish bilan Globalga o’tish

"Buggies" qo'shig'ida shunday deyiladi, "video radio yulduzni

o'ldirdimi"? Ehtimol, yo'q, lekin hech bir kompaniya MTV

Networks Internationalga qaraganda butun dunyodagi

o'smirlarni televizion musiqaga moslashtirish uchun ko'proq

muvaffaqiyat qozona olmadi.

"Global darajada o'ylab, mahalliy darajada harakat qiling" degan

maxfiylikni qo'llash orqali kompaniya Braziliya, Xitoy, Hindiston, Rossiya

va Singapur kabi turli xil 140 dan ortiq mamlakatda 340 million uyga

musiqa, yangiliklar va ko'ngilxushliklarning beqiyos aralashmasini ochib

beradi. Uslub va format asosan AQShning yoshlar madaniyati tomonidan

boshqarilsa ham, mazmuni butunlay mahalliy bozorlarga moslashtirilgan.

MTV mijoz auditoriyasi bilan hech qachon qari emas edi. Buning o'rniga 18

yoshdan 24 yoshgacha bo'lgan demografik yoshlardan iborat edi.

MTV (www.mtv.com) Amerika Qo'shma

Shtatlarida 61 million tomoshabinni jalb qildi.

Talab darajasi pasayib ketganligi sababli, MTV

Yevropa (MTV Europe) va MTV Australia

kompaniyasini ishga tushirib, global musiqiy

inqilobini yaratdi. MTV Yevropada o'z

tajribalari bilan mahalliy dasturlarga ega

bo'lgan "global milliy brend" bo'lish uchun

o'zining musiqiy dasturini guruxlab chiqdi.

Uni boshidanoq butun Yevropa mamlakatlariga bir xil

mahsulotni sotgan, umumiy Yevropa yondashuvini oldi. MTV

asosan ingliz va AQSh musiqasi (ularning har ikkalasi ham

Yevropa bo'ylab jadvallarni to'ldirishgan) va ingliz tilini

biladiganlar uchun "veejays" dan foydalanishgan. Shu tariqa

Yevropa tarmog’i ulkan muvaffaqiyat qozondi.

Bir necha yil o'tib, MTV o'z muvaffaqiyatining qurboni bo'ldi. Keling, ba'zi mamlakatlarda til, madaniyat va

dolzarb hodisalarga bag'ishlangan yangi raqobatchilarning yangi maxsulotlari bilan raqobatlashishga majbur

bo'ldi. Muvaffaqiyatli raqib Germaniyalik VIVA, nemis “veejays”si va ko'proq nemis san'atkorlari bo'lgan.

MTV Networks-ning menejerlari MTV hali juda ommabop bo'lganligi sababli juda tashvishga tushishmadi.

Lekin ular o'zlarining yangi (milliy tarmoqlar) tarmog'iga ayrim mijozlarini yo'qotganligini tushunishdi.

Shunday qilib, kompaniyaning yuqori menejerlari MTV Evropani turli xil milliy stantsiyalarga ajratishmi yoki

oldingidek biznes yuritishni davom ettirishi kerakmi? degan muhim masalaga duch kelishdi.

Bir necha yil o'tib, MTV o'z muvaffaqiyatining qurboni bo'ldi. Keling, ba'zi mamlakatlarda til, madaniyat va

dolzarb hodisalarga bag'ishlangan yangi raqobatchilarning yangi maxsulotlari bilan raqobatlashishga majbur

bo'ldi. Muvaffaqiyatli raqib Germaniyaning VIVA, nemis “veejays”si va ko'proq nemis san'atkorlari bo'lgan.

MTV Networks-ning menejerlari MTV hali juda ommabop bo'lganligi sababli juda tashvishga tushishmadi.

Lekin ular o'zlarining yangi (milliy tarmoqlar) tarmog'ida ayrim mijozlarini yo'qotganligini tushunishdi.

Shunday qilib, kompaniyaning yuqori menejerlari MTV Yevropani turli xil milliy stantsiyalarga ajratishmi

yoki oldingidek biznes yuritishni davom ettirishi kerakmi? degan muhim masalaga duch kelishdi.

MTV rahbarlari MTVni milliy stantsiyalarga ajratish fikrini rad qildilar. Ammo ular kamdan-kam

hollarda o'zlarining jamoaviy fikrlarini o'zgartirdilar. Ular oldinga siljishga qaror qilishdi, chunki

ma'lum bir texnologik yangilik ya’ni “Global o'ylab, mahalliy darajada harakat qilish” xarajatlarni

sezinarli darajada qisqartirishga imkon berdi. Ushbu yutuqlar etkazib beruvchilarga bitta sun'iy

yo'ldosh orqali tarqatiladigan xizmatlarning sonini ko'paytirish imkonini beruvchi raqamli siqish

texnologiyasi edi. "Oldin uch yoki to'rtta xizmat bor bo'lgan joylarda", - deya izoh berdi MTV

rasmiysi, - hozir olti yoki sakkizinchi eshittirishni efirga beramiz.

Bugungi kunda butun dunyodagi o'smirlar MTV bazasiga ega va ularni iste'mol qilishadi. Germaniyalik

yoshlar nemis tilida dasturlarni yani(www.mtv.dep - AQSh, Buyuk Britaniya va xalqaro musiqaning

odatiy yordamlari, shuningdek, mashhur Beavis va Butthead dueti) Germaniyada yaratilgan va u yerda

ishlab chiqarilgan MTV nemis dasturlarini ko'rishadi. Yevropada MTV kanalini ulashayotgan

mamlakatlar, masalan, Skandinaviya davlatlari (www.mtve.com) kabi madaniy o'xshashliklarga ega

bo'lganlar va MTV Yevropani qabul qilgan sharqiy Yevropa mamlakatlari kabi eng kichik yoki hali

rivojlanayotgan bozorlar ham bor (www.mtv.tv). Lotin Amerikasida ham MTV Lotin Amerikasi

(www.mtvla.com) bo’lgan paytda braziliyalik yoshlar u yerda Portugal tilida yaratilgan MTV Braziliya

(www.rntv.com.br) dasturini ko’rishardi. MTV uchun o'zining milliy strategiyasiga qo'shilgan

qo'shimcha yon manfaatdorlig shundaki, butun Yevropa kunlari davomida kanaldan qochib ketgan milliy

reklamachilar o'zlarining o'smir iste'molchilariga ko'proq chorlov reklamalarini qaytarishgan.

Endilikda, MTV o'z pop-madaniyat oyiga bayrog'ini qo'yganidan keyin 20 yildan ko'proq vaqt o'tgach, urish

davom etmoqda. Syracuse universiteti ommaviy axborot vositalari va ommaviy madaniyat professori Robert

Tompsonning aytishicha, "biz CNN avlodiga ega emasmiz, biroq bizda MTV avlodi bor”.

Modernizatsiya yoki Westernlizatsiya(G’arbiy yo’nalishning

singdirilishi)?

Osiyodagi ko'plab madaniyatlar tanlov inqirozi o'rtasida

qolmoqda va natijada ular ikki dunyo o'rtasida bo'linib ketmoqda.

Bir tomonga qarab, qishloq xo'jaligiga asoslangan jamoalar va

oilalarning, ya'ni qarindoshlarining bir-biriga g'amxo'rlik

qilayotgan madaniyat elementlari. Aksincha ikkinchi tomondan

esa ishlab chiqarish va moliya-iqtisodga asoslangan holda kelib

chiqadigan yangi qadriyatlar: - ishchilar ko'pincha uzoq

shaharlardagi ish topish uchun, ba'zan oila a'zolarini o'zlariga

g'amxo'rlik qilish uchun tark etishi kerak bo'lgan madaniyat

elementlariga bo’linib ketmoqda.

O'nlab yillar davomida G'arbiy

ko'pmillatli kompaniyalar nisbatan

kam xarajatli mehnatdan

foydalanish uchun Janubi-Sharqiy

Osiyodagi korxonalarni tashkil

etishdi. Keyinchalik, mahalliy

kompaniyalar rivojlanib,

raqobatbardosh global raqobatchiga

aylanishdi.

Natijada bir necha o'n yilliklar davomida ko'plab Osiyo mamlakatlarida hayot darajasini

yuksaltirish mumkin bo'lgan narsalardan ancha ustun bo'lgan iqtisodiy o'sish sur'atlari kuzatildi.

Malayziya va Tailand singari mamlakatlardagi yoshlar "G'arb" brendlarining jozibasini his qildilar.

GUCCI yukxalta (www.gucci.cotn), Harley-Davidson

mototsikllari (www.sz-d.co111) va boshqa global tovar

nomlari muvaffaqiyatning umumiy belgilariga aylandi.

Ayrim ota-onalar hatto o'zlarining o'smir farzandlari

uchun ham brendning nomini qo'llab-quvvatlashdi.

Rivojlangan iste'molchilar jamiyatiga qaramasdan, yoshlarning

so'rovnomalari ularning oilaviy va guruhlararo kelishuvga

bo'lgan hurmati kabi an'anaviy qadriyatlarga qat'iy rioya

qilishlarini ko'rsatadi. Misol uchun, Gonkongdagi yoshlar ota-

onalarning oila a'zolari va oqsoqollarga qanday munosabatda

bo'lishlari va do'stlarini tanlashlari haqida qanchalik ko'p ta'lim

olishlari haqida ko'p gapirishlari kerakligiga ishonishadi.

Endi globallashuv Hindistonni qamramoqda. Orqa shtab-kvartirada va

chaqiriq markazi ishlarida sodir bo'lgan portlash, mamlakatdagi

yigirmadan ortiq texnik kollej va universitet bitiruvchilari orasida ijtimoiy

inqilobga olib keldi. Yuqori texnologik ishlardan farqli o'laroq, Hindistonda

ananaviy hizmat ko’rsatish sohasi juda mashhur, unda chaqiriq markazi

xodimlari G'arbiy iste'molchilar bilan bevosita aloqada bo'ladi.

Ular malumot izlayotgan odamlarning murojaatlariga javob beradi va qorin

sindirmalari, diyetalar va ortopedik ichaklarga dori vositalari uchun buyurtma

olishadi. Hindistonlik yoshlar, ayniqsa, ayollar uchun bu ish pul, mustaqillik va

ozodlikni anglatadi. Ba'zida ish joylari Bangalore va Bombay kabi katta

shaharlarda uydan uzoqda. Ammo amerikaliklarning diqqatini va

geografiyasini o'rganishdan tashqari ular oila, moddiy narsalar va munosabatlar

haqida yangi g'oyalarni o'rganmoqdalar.

Chaqiruv markazi ishi shuni anglatadiki, odatda ish

vaqti tunda yani Kanada, Yevropada yoki AQShda

iste'molchilar uyg'oq holatda bo'lganida bo’ladi. Bu

holat yosh xodimlar ota-onasining shubhalarini

uyg’otadi.

Bir chaqiriq markazida ishlaydigan yosh bir ayol Binitha Venugopal ota-onasi e'tiroz bildirganda,

"muntazam" kunlik ish uchun o’z hoxishi bilan ishdan bo'shatilgan. Uning sobiq hamkorlari haqida gapirar

ekan, u: "Ular materealistik, ularning qadriyatlari o'zgarib ketadi", va ularning orasida o'zaro

munosabatlarda yashaydigan va yashayotganlari odatiy holdir. Hind an'anasida voyaga yetganlar ota-

onalari bilan kamida ular oila qurguncha yashaydi (odatda, ota-onasi tanlagan kishi bilan).Bazida doimiy

ota onasi bilan yashashadi.

Hindistonlik yozuvchi va jamoat faollaridan biri Arundxati Roy, chaqiriq markazlari yosh hindistonlik

ishchilarni o'zlarining madaniyat mohiyatini masalan, ularni telefonda amerika nomlaridan foydalanishga

majburlashlari bilan izohlaydi. U qo'ng'iroq markazlari "qadimiy sivilizatsiyani qanday qilib osonlikcha bosib

olish mumkinligini" ko'rsatgan. Ba'zi birlar "buzg'unchilik" tizimi va axloqni pasaytirishda ayblashsa-da,

ko'pchilik an'anaviy e'tiqod va qadriyatlarni yo’qotmagan holda zamonaviylashtirishni xohlaydi.