end-of-life care and family : service provision and roles of...

วารสารสงคมสงเคราะหศาสตร ปท 26 ฉบบท 2 กรกฎาคม – ธนวาคม 2561

108

การดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว : การจดบรการและบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนก End-of-Life Care and Family : Service Provision

and Roles of Clinical Social Workers

ปรยานช โชคธนวณชย1 Preeyanuch Choktanawanich2

บทคดยอ

การศกษาเรอง การดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว: การจดบรการและบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนก มวตถประสงคเพอศกษารปแบบการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายในโรงพยาบาลและบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว ใชระเบยบวธวจยเชงผสานวธ ใชระเบยบวธวจยเชงปรมาณเปนหลกและเสรมดวยขอมลการศกษาเชงคณภาพ ใชแบบสอบถามกบนกสงคมสงเคราะหหรอผปฏบตหนาทสงคมสงเคราะหทใหบรการผปวยระยะสดทายและครอบครวในโรงพยาบาลของรฐบาล จ านวน 131 แหงทวประเทศ ไดรบแบบสอบถามกลบมาจ านวน 80 ชด (คดเปนรอยละ 61.06) และเสรมดวยขอมลการสมภาษณเชงลกกบนกสงคมสงเคราะหทมประสบการณการท างานกบผปวยระยะสดทาย 3 ปขนไป จ านวน 4 คน ผลการศกษาเชงปรมาณพบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง รอยละ 91.3 มชวงอายระหวาง 41–50 ป รอยละ 35.7 ส าเรจการศกษาในปรญญาตรดานสงคมสงเคราะหศาสตรมากทสด รอยละ 36.0 สงกดอย ในโรงพยาบาลสวนภมภาค (โรงพยาบาลทวไป) รอยละ 48.8 มคาเฉลยระยะเวลาในการท างานดานการดแลผปวยระยะสดทายอยท 5.5 ป (นอยสด < 1ป, มากทสด 26 ป) ไมเคยเขารบการอบรมเกยวกบ

1อาจารยประจ าคณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2 Lecture at Faculty of Social Administration, Thammasat University, Thailand E-mail : [email protected]

Journal of Social Work Vol. 26 No.2

109

การดแลผปวยระยะสดทาย รอยละ 68.8 ส าหรบรปแบบการจดบรการในกระบวนการปฏบตงานสงคมสงเคราะห พบวาในขนตอนการแสวงหาขอเทจจรง (Fact finding) นกสงคมสงเคราะหมการสมภาษณประวตขอมลของผปวยระยะสดทายและครอบครวมากทสด รอยละ 96.9 สวนรปแบบทนกสงคมสงเคราะหใหบรการนอยทสด คอ ขนตอนการใหบรการ/ใหความชวยเหลอ (Intervention) การจดกจกรรมศลปะบ าบดแกครอบครวผปวยระยะสดทาย รอยละ 18.8 บทบาทในการใหบรการโดยทางตรงของนกสงคมสงเคราะห พบวา มบทบาทหลกในสดสวนประมาณรอยละ 90 คอ บทบาทเปนผประสานทรพยากรทางสงคมใหแกผปวยและครอบครว และบทบาทพทกษสทธใหแกผปวยและครอบครว บทบาทในการใหบรการโดยออม คอ บทบาทเปนอาจารยนเทศงานนกศกษาสงคมสงเคราะหในการฝกภาคปฏบตทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว รอยละ 17 ผลการศกษาขอมลเชงคณภาพ พบวา บทบาทของนกสงคมสงเคราะหในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวมบทบาททหลากหลาย ดานองคความรทถกน ามาประยกตใชในการปฏบตงาน คอ ฐานคดการดแลแบบองครวม แนวคดมนษยนยม การเคารพคณคาและศกดศรความเปนมนษยและแนวคดทางดานความเชอทางศาสนาโดยยดผใชบรการเปนศนยกลาง ดานเทคนคหรอทกษะทส าคญคอ ทกษะของสมพนธภาพทางวชาชพ ทกษะของการสอสาร ทกษะการใหการปรกษา ครอบครวบ าบด และเทคนคการบอกความจรง (Telling Truth) แกผปวยและ/หรอครอบครว ค าส าคญ : การดแลผปวยระยะสดทาย, การจดบรการ, บทบาทของนกสงคมสงเคราะห

คลนก

Abstract The study on the End-of-Life Care and Family: Service Provision and Roles of Clinical Social Workers aimed to study the caring service patterns provided for the end-of-life patients in the hospitals. It also investigated the roles of clinical social workers on providing the care for the end-of-life


110

patients. The mixed methods were used in this research; namely, the quantitative method was principally used and additionally supplemented with the qualitative data. The questionnaires were distributed to the social workers or social work practitioners providing the palliative care for the end-of-life patients and families in 131 government hospitals nationwide. Eighty questionnaires (61.06%) were returned accordingly. The in-depth interviews of four social workers having the experience on providing the care to the end-of-life patients for at least three years were regarded as the supplemented data for this research. The quantitative study results revealed that most of the respondents were female. It was further found out that 91.3% of them aged 41-50 years old; 35.7% obtained the bachelor’s degree with the social work program; 36.0% worked under the regional hospitals (general hospitals); 48.8% had the average experience on providing the care to the end-of-life patients for 5.5 years (minimum = < 1 year, maximum = 26 years) whereas 68.8% of the respondents were never been trained on providing the palliative care for the end-of-life patients. In regard with the patterns of social work services, it was found that in the fact-finding step, 96.9% of the social workers mostly interviewed the end-of-life patients and families. In contrary, the pattern of service least provided by the social workers was involved with the intervention i.e. only 18.8% held the activities of art therapy for the end-of-life patients and families. For the role on providing the direct services of the social workers, 90% of the role was involved with the coordination of social resources with and the protection of rights provided for the end-of-life patients and families. Regarding the role on providing the indirect services, 17% of the role was involved with the orientation and practices related to


111

the palliative care provided for the end-of-life patients and families. The results of qualitative study, the role of social workers on providing the palliative care for the end-of-life patients and families was diverse. The body knowledge applied in the social work practices included the concepts of holistic care, humanism, religious belief, and also the respect of humanization and dignity based on the client-centered care. The important techniques or skills involved were mainly the professional relationship, communication and consulting skills, family therapy, and truth telling technique provided for the end-of-life patients and/or families. Keywords : End-of-Life Care and Family, Service Provision, Roles of Clinical Social

Workers

บทน า ในอดตทผานมาการดแล “ผปวยระยะสดทาย” หรอ “ผใกลตาย” มกจะเปนบทบาทของสมาชกในครอบครวหรอสถานศาสนาตงแตผปวยอยในระยะเรอรงจนกระทงถงวาระสดทายของชวต ตอมาเมอการแพทยและสาธารณสขเจรญรดหนา บทบาทของครอบครวและศาสนาไดมบทบาทลดลง ประกอบกบผปวยสวนใหญมกปวยเปนโรคเรอรงและจ าเปนตองไดรบบ าบดรกษาจากผเชยวชาญเฉพาะดานอยางตอเนอง อาท ผปวยมะเรง ผปวยโรคหวใจ ผปวยหลอดเลอดสมอง ผปวยเอดส ฯลฯ จงสงผลใหในวาระสดทายในชวตของผปวย มกจะมความเชอมโยงกบสถานพยาบาลอยางหลกเลยงไมไดดงประโยคทวา…

“…เมอมนษยเกดมา ในชวงแรกสวนมากจะมมารดาเปนผดแลหลกความรและประสบการณทถายทอดใหกน ท าใหการดแลทารกแรกเกดเปนไปอยางมความมนใจและมความสข แตปรากฏวาผทตองดแลบคคลในชวงสดทายของชวตทจะตองอ าลาโลกนไปตางรสกไมมความมนใจวาจะปฏบตอยางไรจงจะเหมาะสมจง


112

พยายามหาผอนเปนทพงหรอปดเปาใหพนจากภาระของตน…” (โศภณ นภาธร, 2550, น.4)

นอกจากนเมอผปวยไดเดนทางมาถง “วาระสดทายของชวต” ในกรณทผปวยไมไดแจงเจตจ านงเกยวกบพนยกรรมชวตมากอน ยอมสงผลใหสมาชกในครอบครวตกเปนผอยในกระบวนการตดสนใจแทนผปวย ไมวาจะเปนในลกษณะ “การยอชวต” โดยมพนธนาการลอมรอบตวผปวย หรอ การเลอกวธ “การณยฆาต” (Mercy Killing) เพอใหผปวยจากไปอยางทกขทรมานนอยทสด หรอ การตดสนใจพาผปวยกลบไปใชชวงชวตสดทายทบานเพอใหทกคนในครอบครวไดดแลจนกระทงสนลมหายใจ ไมวาจะเปนการตดสนใจใดๆกตาม ผลกระทบยอมเกดตอตวผปวยและครอบครวทงสน อยางไรกตามในปจจบน พบวา แนวคดการดแลผปวยระยะสดทายไดมการแปรเปลยนไปจากเดม ทมงเนนการบ าบดรกษาดวยวธการทางการแพทยเพอใหผปวยมชวต ยนยาวทสดดวย เปนการดแลผปวยระยะสดทายในมตแบบองครวม กลาวคอ การดแลผปวยระยะสดทาย มจดมงหมายคอ การระงบหรอลดความทกขทรมาน (Suffering) ของผปวย โดยหากตองการทราบถงปญหาความทกขทรมานของผปวย จ าเปนตองมการประเมนผปวยอยางรอบดานทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และจตวญญาณ ซงประกอบดวย การประเมนประวตของโรค อาการไมสบายทางกาย/ทางใจ ความสามารถในการตดสนใจ การแลกเปลยนขอมลขาวสาร สภาพทางสงคม ความตองการทางดานจตวญญาณ ความตองการของผปวยทเปนไปได และการเตรยมตวตอการเสยชวต (สปราณ นรตตศาสน, 2550, น.71) จากแนวคดขางตน จงสงผลใหเกดการตนตวของนกวชาชพในสาขาตางๆ ไมวาจะเปน แพทย พยาบาล รวมถง “นกสงคมสงเคราะหทางการแพทย” ไดมความพยายามรวมมอเพอสรางชดองคความรเกยวกบแนวทางการดแลผปวยระยะสดทายในโรงพยาบาลตางๆ เชน โรงพยาบาลศรราช โรงพยาบาลจฬาลงกรณ โรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต โรงพยาบาลเชยงใหม โรงพยาบาลขอนแกน โรงพยาบาลสงขลานครนทร ฯลฯ โดยนกสงคมสงเคราะหทางการแพทย ถอเปนหนงในทมสหวชาชพทมบทบาทในการท างานกบผปวยระยะสดทายและครอบครวในเชงมตจตสงคม มบทบาทในการ


113

ประเมนทางสงคมแกผปวยและครอบครว บทบาทการจดสรรทรพยากรใหสอดคลองกบปญหาและความตองการของผปวย บทบาทในการบอกความจรงแกผปวยและครอบครว รวมถงบทบาทการในท างานกบครอบครวภายหลงจากผปวยไดจากไปแลว (Reith,M., Payne, M., 2009) จากการทบทวนวรรณกรรมเพมเตมในประเทศไทยพบวา ไดมการศกษาเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวในมตของงานสงคมสงเคราะหไมมากนก มเพยงการศกษาของทพวรรณ วระกล (2546) ทศกษาเกยวกบการดแลผสงอายระยะสดทายในสถานสงเคราะหคนชรา การศกษากระบวนการตดสนใจของผปวยมะเรงระยะสดทายและญาต/ผดแลในการเขารบบรการทสถานบ าบดอโรคยศาลวดค าประมง ต าบลสวาง อ าเภอพรรณนานคม จงหวดสกลนครของวรลกษณ เจรญศร (2556) การศกษาคณภาพชวตและความตองการสนบสนนทางสงคมของผดแลผปวยมะเรงระยะสดทาย ของอรรถกาญจน ธนทวสกล (2556) และการศกษาความผกพนในงานของบคลากรทางการแพทยทดแลผปวยระยะสดทาย โดยนางสาวสกญญา มสกลทอง (2556) และการศกษาความรของพระนสตชนปรญญาตรทมตอการดแลผปวยระยะสดทาย: กรณศกษาพระนสตมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วงนอย จงหวดอยธยา ของพระสรรเสรญ รตนเกษตร (2557) นอกจากนเปนงานเขยนในลกษณะหนงสอของศศพฒน ยอดเพชร (2549) และ ณฏฐพชร สโรบล. (2555) ซงเขยนเกยวกบการดแลในภาวะสดทายและการสนชวตโดยเนนในกลมผสงอาย งานเขยนในลกษณะบทความวชาการของกตพฒน นนทปทมะดลย (2557) เรองการประชมครอบครวในการดแลผปวยระยะสดทาย และงานเขยนของนกสงคมสงเคราะหในลกษณะเรองเลาจากประสบการณการท างานของวรมลล จนทรด ไดแก เรอง การประเมนปญหาและความตองการทางสงคม (2550), ความทรงจ าทไมตาย “End of Life Not End of Light” (2550) , การแจงความจรง: บทบาทททาทายนกสงคมสงเคราะห (2556) และของกลนษฐ ด ารงสกล. ผดแลกบการรบมอดานความสมพนธในการดแลผปวยมะเรงระยะสดทาย (ฉบบแกไขปรบปรง) (2559) บทความเรอง "วาระสดทาย" สงเขาประกวดเรองเลาจากใจ งาน Siriraj Palliative Care Day 2017 (2560)


114

จากการทบทวนต ารา งานวจย และเอกสารเกยวของทผานมาพบวา ในประเทศยงไมมการศกษาเกยวกบประเดนรปแบบการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายและบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว ซงถอวามความส าคญตอบทบาทของนกสงคมสงเคราะหในพนทการท างานสายสขภาพรวมกบทมสหวชาชพ ดงนนผศกษาจงมความสนใจวาปจจบนนรปแบบในการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายในโรงพยาบาลเปนอยางไรและบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวมบทบาทอยางไร อนจะน าไปสผลการส ารวจภาพรวมของรปแบบการใหบรการและบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกของประเทศไทยตอไป

วตถประสงคการศกษา 1. เพอศกษารปแบบการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายในโรงพยาบาลของรฐ 2. เพอศกษาบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว

ขอบเขตในการศกษา ขอบเขตดานเนอหา ผศกษาท าการศกษารปแบบการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายในโรงพยาบาลของรฐทมนกสงคมสงเคราะหปฏบตงาน และบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว ขอบเขตประชากรในการศกษา ประชากรในการศกษาครงน มดงน


115

1. ประชากรส าหรบการเกบขอมลจากแบบสอบถาม (Questionnaires) ไดแก นกสงคมสงเคราะหคลนกทท างานดานการดแลผปวยระยะสดทายในโรงพยาบาลของรฐ จ านวน 131 โรงพยาบาลทวประเทศ 2. กลมเปาหมายส าหรบการเกบขอมลจากการสมภาษณเชงลก ( In-depth interview) ไดแก นกสงคมสงเคราะหคลนกทมประสบการณในการท างานกบผปวยระยะสดทายและครอบครวเปนระยะเวลา 3 ปขนไป จาก 4 ภมภาคของประเทศไทย ไดแก 1) ภาคเหนอ คอ โรงพยาบาลมหาราช จงหวดเชยงใหม 2) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ คอ โรงพยาบาลขอนแกน จงหวดขอนแกน 3) ภาคกลาง คอ โรงพยาบาลจฬาลงก รณ สภากาชาดไทย กรงเทพมหานคร 4) ภาคใต คอ โรงพยาบาลสงขลานครนทร จงหวดสงขลา จ านวน 4 คน

นยามศพททใชในการศกษา ผปวยระยะสดทาย หมายถง ผปวยทไดรบการวนจฉยอนเนองมาจากโรคทไมสามารถรกษาใหหายขาดได โดยมอาการของโรคทไมตอบสนองตอการรกษา ท าไดเพยงการดแลแบบประคบประคอง ในเรองของการบรรเทาความเจบปวด หรอการดแลทางดานรางกาย จตใจ สงคม และจตวญญาณ โดยอาการจะทรดลงเรอยๆ และเสยชวตในทสด การดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว หมายถง การดแลรกษาพยาบาลผปวยในวาระสดทายของชวตอยางมคณภาพ โดยเปนการดแลผปวยระยะสดทายแบบ องครวม ครอบคลมทงทางดานรางกาย จตใจ จตสงคม และจตวญญาณโดยทมสหวชาชพ เนนการดแลรกษาเพอบรรเทาความเจบปวดจากโรคภยไขเจบมากกวาจะเปนการดแลรกษาใหหายจากโรค โดยยดถอตามคานยม ความเชอทางดานศาสนา วฒนธรรม และประเพณปฏบตของผปวยและครอบครวเปนส าคญ จดมงหมายของการดแลผปวยระยะสดทายเพอใหผปวยสามารถเผชญและผานพนชวงเวลาสดทายของชวตอยางสงบ มศกดศรของความเปนมนษยในชวงเวลาสดทาย รวมถงการดแลครอบครวในภาวะวกฤตทมผปวยอยในระยะสดทาย และหลงจากทผปวยเสยชวตแลว


116

รปแบบการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทาย หมายถง รปแบบการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายโดยเนนการจดบรการของนกสงคมสงเคราะหตอผปวยระยะสดทายและครอบครว ตามกระบวนการปฏบตงานทางสงคมสงเคราะห บทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนก หมายถง บทบาทของนกสงคมสงเคราะหทปฏบตงานในเชงลกโดยตรงในการใหบรการแกผปวยระยะสดทายและครอบครวทงการใหบรการโดยตรงและโดยออม

ประโยชนทไดรบจากการศกษา 1. ท าใหทราบถงรปแบบการจดบรการการดแลผปวยระยะสดทายของนกสงคมสงเคราะหในโรงพยาบาลของรฐ 2. ท าใหทราบถงบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการใหบรการแกผปวยระยะสดทายและครอบครว

ระเบยบวธการศกษา

การศกษาเรอง “การดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว: การจดบรการและบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนก” มวตถประสงคการศกษา เพอศกษารปแบบการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายในโรงพยาบาลของรฐ และบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว โดยมระเบยบวธการศกษา ดงน วธการศกษา การศกษาครงนผศกษาใชระเบยบวธวจยเชงผสานวธ โดยใชวธการเกบรวบรวมขอมล ในรปแบบน า-แบบรอง (dominant – less dominant design) (ผองพรรณ ตรยมงคลกล, สภาพ ฉตราภรณ, 2545, น.227) กลาวคอ ผศกษาใชระเบยบวธวจยเชงปรมาณเปนหลกและเสรมดวยขอมลการศกษาเชงคณภาพ เพอใหเพมความลมลกของขอมลในบทบาทของนกสงคมสงเคราะหในการท างานกบผปวยระยะสดทายและครอบครว โดยมวธการเกบขอมล ดงน


117

1. การศกษาเอกสาร (Documentary Study) โดยการศกษาคนควารวบรวมบทความทางวชาการ งานวจย วทยานพนธ เวบไซด รวมถงหนงสอและเอกสารทเกยวของ 2. การศกษาจากภาคสนาม (Field Study) โดยแบงวธการเกบขอมลภาคสนามออกเปน 2 วธการ คอ 1) การเกบขอมลเชงปรมาณ โดยการใชแบบสอบถาม (Questionnaires) กบนกสงคมสงเคราะหหรอผปฏบตหนาทสงคมสงเคราะหทใหบรการผปวยระยะสดทายและครอบครว ในโรงพยาบาลของรฐบาล จ านวน 131 แหงทวประเทศ 2) การเกบขอมลเชงคณภาพ โดยการสมภาษณเชงลก ( In-Depth Interview) กบ นกสงคมสงเคราะหทท างานดานการผปวยระยะสดทายและครอบครว ทมประสบการณในการท างาน 3 ปขนไป จาก 4 โรงพยาบาล ใน 4 ภมภาคของประเทศ ไดแก ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต ประชากรทใชในการศกษา 1. เชงปรมาณ ประชากรในการศกษาครงนคอ นกสงคมสงเคราะหหรอผปฏบตหนาทสงคมสงเคราะหทมประสบการณ/ท างานเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว จ านวน 131 โรงพยาบาลทวประเทศ ดงน

สงกดโรงพยาบาล จ านวน/โรงพยาบาล

ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข 95

กรมการแพทย 19

ทบวงมหาวทยาลย 5

ส านกการแพทยกทม. 9

กรมควบคมโรค 1

ส านกงานต ารวจแหงชาต 1

สภากาชาดไทย 1

รวม 131 โดยไดรบแบบสอบถามกลบคนมาจ านวน 80 ชด คดเปนรอยละ 61.06


118

2. เชงคณภาพ ประชากรในการศกษาในเชงคณภาพครงน มเกณฑดงน 2.1 เปนนกสงคมสงเคราะหทท างานดานการใหบรการผปวยระยะสดทายและครอบครว ทมประสบการณในการท างาน 3 ป ขนไป 2.2 เปนบคคลทเตมใจใหความรวมมอในการใหขอมล โดยคดเลอกนกสงคมสงเคราะห จาก 4 โรงพยาบาลใน 4 ภมภาค ไดแก 1) ภาคกลาง: คณวรมลล จนทรด นกสงคมสงเคราะห ศนยชวาภบาล ฝายสวสดการสงคม โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย กทม. 2) ภาคเหนอ: คณอรณรตน เหลกเพชร รองหวหนางานสงคมสงเคราะห โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม จ.เชยงใหม 3) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ: คณเยาวเรศ ค ามะนาด นกสงคมสงเคราะหช านาญการ โรงพยาบาลขอนแกน จ.ขอนแกน และด ารงต าแหนงนายกสมาคมนกสงคมสงเคราะหทางการแพทยไทย 4) ภาคใต: คณสกญญา ปฐมระว นกสงคมสงเคราะห (หวหนางานสทธประโยชนผปวย) โรงพยาบาลสงขลานครนทร จ.สงขลา เครองมอทใชในการศกษา ในการศกษาครงน ผศกษาใชเครองมอในการเกบรวบรวมขอมลออกเปน 2 สวน ไดแก เครองมอทใชในการศกษาเชงปรมาณ และเครองมอทใชในการศกษาเชงคณภาพ โดยมรายละเอยด ดงน 1) เคร อ งม อท ใ ช ในการศ กษา เ ช งปร มาณ ผ ศ กษาใ ชแบบสอบถาม (Questionnaires) ในการเกบรวบรวมขอมล โดยสรางแบบสอบถามจากวรรณกรรมและกรอบแนวคดในการศกษา โดยแบบสอบถามประกอบดวยขอค าถาม 3 สวน ไดแก สวนท 1 ขอมลสวนบคคล (จ านวน 12 ขอ) สวนท 2 รปแบบการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวของนกสงคมสงเคราะห (จ านวน 27 ขอ) สวนท 3 บทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว (จ านวน 24 ขอ) 2) เครองมอทใชในการศกษาเชงคณภาพ ผศกษาใชแบบสมภาษณเชงลก ในการเกบรวบรวมขอมล (In-Depth Interview) กบ นกสงคมสงเคราะหทท างานดานการดแล


119

ผปวยระยะสดทายและครอบครว ทมประสบการณในการท างาน 3 ปขนไป จ านวน 4 คน โดยใชลกษณะค าถามแบบกงโครงสราง (Semi-Structure) การตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการศกษาเชงปรมาณ 1) ผศกษาน าแบบสอบถามใหผทรงคณวฒซงเปนนกสงคมสงเคราะหวชาชพทมประสบการณในการดแลผปวยระยะสดทายจ านวน 4 คน และเปนนกวชาการดานสงคมสงเคราะหและสวสดการสงคม จ านวน 1 คน รวมจ านวน 5 คน เพอพจารณาความถกตองและความสมบรณขอค าถามในแบบสอบถามกอนน าไปทดลองใช 2) ผศกษาน าขอเสนอแนะตอแบบสอบถามมาปรบปรงใหสมบรณมากยงขนและน าไปทดลองใช (Try Out) เพอหาคาความเทยงตรง (Validity) และคาความเชอมน (Reliability) โดยน าไปทดสอบกบนกสงคมสงเคราะหในโรงพยาบาลทมใชผตอบแบบสอบถามหลก จ านวน 30 ชด จากนนท าการวเคราะหหาคาความเชอมนของแบบสอบถาม โดยค านวณคาสมประสทธสหสมพนธอลฟาของ ครอนบาค (Cronbach’s Alpha Coefficient) โดยไดคาสมประสทธสหสมพนธเทากบ .8713 ซงถอวามคาความเชอมนอยในระดบสง เครองมอทใชในการศกษาเชงคณภาพ ผศกษาไดน าแบบสมภาษณเชงลกใหผทรงคณวฒพจารณาความถกตองและความสมบรณของแนวค าถามกอนน าไปใชเกบขอมลจรงตอไป การเกบรวบรวมขอมล 1) การเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ ผศกษาท าหนงสอขอความอนเคราะหผานผอ านวยการโรงพยาบาลและใชวธการเกบแบบสอบถามทางไปรษณยกบนกสงคมสงเคราะห 131 โรงพยาบาลทวประเทศ 2) การเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ ผศกษาตดตอกบนกสงคมสงเคราะหจ านวน 4 ทานทมคณสมบตตามเกณฑ โดยท าการนดหมายและขออนญาตบนทกเสยงในขณะสมภาษณเชงลก


120

การวเคราะหขอมล ขอมลเชงปรมาณ ใชสถตเชงพรรณนา ไดแก การแจกแจงความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และ Chi-square โดยก าหนดระดบนยยะส าคญทางสถตท 0.05 และขอมลเชงคณภาพวเคราะหเนอหาทไดจากการสมภาษณ (Content Analysis) และน ามาจดล าดบหมวดหมเพอน าไปสการวเคราะหสาระของขอมลอกครง (Thematic Analysis) โดยขอมลในเชงคณภาพไดถกน ามาใชวเคราะหรวมกบขอมลเชงปรมาณเพอน ามาวเคราะหเปรยบเทยบความเหมอนหรอความแตกตางของขอมลอกครงหนง

ผลการศกษา สวนท 1 สรปผลการศกษาขอมลเชงปรมาณ ขอมลทวไปของนกสงคมสงเคราะหกลมประชากรทใชในการศกษาคอ นกสงคมสงเคราะหหรอผปฏบตหนาทสงคมสงเคราะหทใหบรการผปวยระยะสดทายและครอบครว ในสถานพยาบาลของรฐบาล จ านวน 131 โรงพยาบาลทวประเทศ โดยไดรบแบบสอบถามกลบมา จ านวน 80 ชดคดเปนรอยละ 61.06 โดยนกสงคมสงเคราะหทตอบแบบสอบถามเกอบทงหมดเปนเพศหญง รอยละ 91.3 โดยมคาเฉลยอายคอ 44 ป อายต าสด คอ 23 ป สงสดคอ 59 ป เมอจ าแนกตามชวงอาย ชวงอายของนกสงคมสงเคราะหมากทสดไดแก ชวงอาย 41–50 ป รอยละ 35.7 ระดบการศกษาหรอคณวฒทส าเรจการศกษาของนกสงคมสงเคราะห รอยละ 36.0 ส าเรจการศกษาในปรญญาตรในดานสงคมสงเคราะหศาสตรโดยมากทสด โรงพยาบาลทนกสงคมสงเคราะหสงกดมากทสด ไดแก โรงพยาบาลสวนภมภาคประเภทโรงพยาบาลทวไป รอยละ 48.8 หนวยบรการทนกสงคมสงเคราะหสงกดมากทสดไดแก ฝายสวสดการสงคม รอยละ 68.4 ต าแหนงงานของนกสงคมสงเคราะหทมมากทสดไดแก นกสงคมสงเคราะหช านาญการถงช านาญการพเศษ รอยละ 75.9 กลมเปาหมายหลกทนกสงคมสงเคราะหใหบรการมากทสดไดแก ทงผปวยทวไปและผปวยระยะสดทาย รอยละ 58.2 ชวงระยะเวลาในการท างานสงคมสงเคราะหของนกสงคมสงเคราะหมระยะเวลามากทสดไดแก ชวง 20 ปขนไปรอยละ 42.9 โดยนกสงคม


121

สงเคราะหทมระยะเวลาในการท างานสงคมสงเคราะหนอยสดคอ มระยะเวลาการท างานไมถง 1 ป และนกสงคมสงเคราะหทมระยะเวลาในการท างานสงคมสงเคราะหมากทสดคอ 36 ป คาเฉลยระยะเวลาในการท างานดานการดแลผปวยระยะสดทายของนกสงคมสงเคราะหอยท 5.5 ป มระยะเวลาในการท างานดานการดแลผปวยระยะสดทายนอยสดคอนอยกวา 1 ป และมากทสดคอ 26 จ านวน 3 ใน 4 ของจ านวนนกสงคมสงเคราะหมชวงระยะเวลาในการท างานดานการดแลผปวยระยะสดทายนอยกวา 5 ป จ านวนนกสงคมสงเคราะหทปฏบตงานในหนวยงานทงหมดของนกสงคมสงเคราะหมคาเฉลยอยท 5 คน โดยหนวยงานทมจ านวนนกสงคมสงเคราะหทปฏบตงานในหนวยงานทงหมดนอยทสดคอ 1 คน และหนวยงานทมจ านวนนกสงคมสงเคราะหทปฏบตงานในหนวยงานทงหมดมากทสดคอ 31 คน และมคามธยฐานอยท 3 คน จ านวนนกสงคมสงเคราะหทปฏบตงานในการดแลผปวยระยะสดทายมากทสดอยในชวงจ านวน 1-5 คน รอยละ 89.7 นกสงคมสงเคราะหสวนใหญ รอยละ 68.8 ไมเคยเขารบการอบรมเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทาย จากการส ารวจการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวจาก 80 โรงพยาบาลทตอบกลบมการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวจ านวน 64 โรงพยาบาลหรอคดเปนรอยละ 80 เมอจ าแนกตามประเภทโรงพยาบาลพบวา นกสงคมสงเคราะหจากโรงพยาบาลโรงพยาบาลสวนภมภาค (รพ. ทวไป) มการจดบรการมากทสดจ านวน 27 โรงพยาบาล คดเปนรอยละ 69.2 รปแบบการจดบรการในการดแล ผปวยระยะสดทายและครอบครวของนกสงคมสงเคราะห จ าแนกตามขนตอนการปฏบตงานสงคมสงเคราะห รปแบบทมการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวของนกสงคมสงเคราะห จ าแนกตามขนตอนไดดงน ขนตอนการแสวงหาขอเทจจรง (Fact finding) พบวา นกสงคมสงเคราะหเกอบทกคนไดสมภาษณประวตขอมลของผปวยระยะสดทายและครอบครว และมการตดตามลงไปเยยมบานผปวยเพอแสวงหาขอเทจจรง รอยละ 96.9 และ 92.2 ตามล าดบ


122

ข นตอนการประเมนและวนจฉยทางส งคม ( Social Assessment and Diagnosis) พบวา นกสงคมสงเคราะหเกอบทงหมดไดมการประเมนวนจฉยปญหาและความตองการของผใชบรการและครอบครว รอยละ 95.3 ขนตอนการวางแผน (Planning) พบวา นกสงคมสงเคราะหวางแผนใหความชวยเหลอผปวยโดยการประชมกลมครอบครว รอยละ 89.1 และวางแผนการใหความชวยเหลอผปวยโดยการประชมทมสหวชาชพ รอยละ 95.3 ขนตอนการใหบรการ/ใหความชวยเหลอ ( Intervention) พบวา นกสงคมสงเคราะหมากกวารอยละ 80 ใหบรการใหการปรกษาแกผปวยระยะสดทายและครอบครว โดยเปนผใหการปรกษาแกผปวยระยะสดทาย และการเปนผใหการปรกษาแกครอบครวของผปวยระยะสดทาย การใหความชวยเหลอดานการเงนแกผปวยและครอบครว การใหความชวยเหลอดานทอยอาศยแกผปวยและครอบครวในกรณจ าเปน การลงเยยมบานในกรณทผปวยตองการใชเวลาในวาระสดทายทบาน และมการปฏบตนอยกวารอยละ 50 ไดแก การเปนผบอกขอเทจจรง (แจงขาวราย) แกผปวยหรอครอบครว การใหบรการจตบ าบดแกผปวยระยะสดทายและครอบครว การใหบรการครอบครวบ าบดแกผปวยระยะสดทายและครอบครว การใหบรการกลมบ าบดแกครอบครวผปวยระยะสดทาย การจดกจกรรมนนทนาการเพอการผอนคลายแกผปวยฯ การจดกจกรรมนนทนาการเพอการผอนคลายแกครอบครว และการจดกจกรรมศลปะบ าบดแกผปวยระยะสดทาย การจดกจกรรมศลปะบ าบดแกครอบครวผปวยระยะสดทายนนมสดสวนนอยทสดคอรอยละ 20.3 และรอยละ 18.8 ตามล าดบ ขนตอนการตดตามและการประเมน จากจ านวนนกสงคมสงเคราะหทงหมด พบวา มประมาณครงหนงของนกสงคมสงเคราะหทไดเขารวมพธศพของผปวย/งานท าบญใหแกผปวย และมการตดตามภาวะจต-สงคมของครอบครวภายหลงทผปวยจากไป บทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว บทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว จ าแนกตามขนตอนดงน


123

บทบาทในการใหบรการโดยทางตรง จากจ านวนนกสงคมสงเคราะห พบวา มบทบาทหลกในสดสวนประมาณรอยละ 90 คอ บทบาทเปนผประสานทรพยากรทางสงคมใหแกผปวยและครอบครว และบทบาทเปนผพทกษสทธใหแกผปวยและครอบครว รองลงมาคอ การเปนหนงในทมสหวชาชพในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวประมาณรอยละ 70 และบทบาทเปนผบ าบดผปวย/ครอบครวมสดสวนนอยทสดประมาณ รอยละ 10 สวนดานอนๆ อยในการปฏบตทงหลกและรองใกลเคยงกน บทบาทในการใหบรการโดยออม จากจ านวนนกสงคมสงเคราะห พบวา นกสงคมสงเคราะหไมมบทบาทแตอยางใด ในสดสวนประมาณรอยละ 80 คอ บทบาทเปนผผลกดนนโยบายในระดบจงหวดทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว บทบาทเปนผผลกดนนโยบายในระดบประเทศทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว บทบาทเปนนกวจยในประเดนทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว และบทบาทเปนอาจารยสอน/ผบรรยายในประเดนทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวแกนกศกษาแพทย/บคลากรทางการแพทย รอยละ 30 มบทบาทรองในการเปนผผลกดนนโยบายในระดบหนวยงานทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว และบทบาทเปนอาจารยนเทศงานนกศกษาสงคมสงเคราะหในการฝกภาคปฏบตทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว และบทบาทเปนอาจารยสอน/ผบรรยาย/ผบรรยายในประเดนทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวแกนกศกษาสงคมสงเคราะหนนมสดสวนของการเปนผมบทบาทหลกมากทสดคอประมาณรอยละ 10-17 การวเคราะหความสมพนธระหวางตวแปร ความสมพนธระหวางการจดบรการการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวและการอบรมเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทาย ในรอบ 5 ปทผานมา พบวา การจด บรการ การดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวมความสมพนธกบการไดรบการอบรมเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทาย ในรอบ 5 ปทผานมา อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.01


124

ความสมพนธระหวางการจดบรการการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวและการศกษาดานสงคมสงเคราะหศาสตร พบวาการจดบรการการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวไมมความสมพนธกบการไดรบการอบรมเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทาย ในรอบ 5 ปทผานมา อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ความสมพนธระหวางการจดบรการการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวและประเภทของโรงพยาบาลทสงกด พบวา การจดบรการการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวไมมความสมพนธกบประเภทของโรงพยาบาลทสงกด อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ความสมพนธระหวางการมบรการการดแลผปวยระยะสดทายตามขนตอนตางๆ และประเภทของโรงพยาบาลทสงกด พบวา ม 4 ขนตอนของบรการการดแลผปวยระยะสดทายทมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 กบประเภทของโรงพยาบาลทสงกด คอ การตดตามลงไปเยยมบานผปวยเพอแสวงหาขอเทจจรง การใหบรการกลมสนบสนนดานอารมณ–สงคม-จตใจ (Support Group) แกผปวยระยะสดทาย การใหชวยเหลอดานการเงนแกผปวยและครอบครว การจดกจกรรมนนทนาการเพอการผอนคลายแกครอบครว สวนท 2 สรปผลการศกษาขอมลเชงคณภาพ ในการศกษาขอมลเชงคณภาพ กลมผมสวนรวมในการวจยคอ นกสงคมสงเคราะหผทท างานหรอมประสบการณเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว จ านวน 4 คน โดยมสรปผลการศกษาดงน 1. บทบาทของนกสงคมสงเคราะหในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว 1) บทบาททหลากหลายของนกสงคมสงเคราะหในการใหบรการแกผปวยและครอบครว จากการสมภาษณเชงลก พบวา นกสงคมสงเคราะหทงหมดมหลากหลายบทบาทในการใหบรการแกกลมเปาหมาย โดยเรมตงแตบทบาทการสรางสมพนธภาพทางวชาชพ การสมภาษณ การประเมนทางสงคม การใหการปรกษา การเยยมบานผใชบรการ


125

บทบาทการเปนผสนบสนนดานจต-สงคม ดานความเชอและจตวญญาณ บทบาทเปนผประสาน บทบาทการเปนคนกลาง บทบาทการตดตามผปวย 2. บทบาทของนกสงคมสงเคราะหกบการท างานกบทมสหวชาชพในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว 1) ความเขาใจตอบทบาทนกสงคมสงเคราะหในการดแลผปวยระยะสดทาย: จากขอถกเถยงมาสการท างานรวมกน ในดานบทบาทการท างานของนกสงคมสงเคราะหในการท างานกบทมสหวชาชพ พบวา ในจดเรมตนของการบกเบกการท างาน พบวา นกสงคมสงเคราะหไดรบค าถามทงจากวชาชพเดยวกนและตางวชาชพวาการท างานกบผปวยระยะสดทาย มความจ าเปนตองเปนความช านาญการพเศษเฉพาะหรอไม และหลายวชาชพยงไมเขาใจบทบาทนกสงคมสงเคราะหทท างานการดแลผปวยระยะสดทายเทาทควรอยางไรกตามพบวาในโรงพยาบาลบางแหง สหวชาชพใหการยอมรบและเขาใจบทบาทของนกสงคมสงเคราะหมากยงขนเนองจากการท างานทเนนเชงลกในมตทางจตสงคมของผปวยและครอบครว รวมถงความสามารถในการสรางเครอขายทางสงคมในการท างานสงผลใหเกดพลงในการท างานรวมกบเครอขายในการใหบรการแกผปวยและครอบครว 2) การท าใหผปวยจากไปดวยดและจากไปอยางสงบ (Good Death) นกสงคมสงเคราะหสะทอนวาในวาระสดทายของผปวย การใหผปวยจากไปดวยดและสงบถอเปนอกบทบาทหนงของนกสงคมสงเคราะหในการท างานรวมกบทมสหวชาชพ 3. องคความร (แนวคด/ทฤษฎทางสงคมสงเคราะห , รปแบบการปฏบตงาน, วธการปฏบตงาน, กระบวนการ, เทคนค) ทถกน ามาเปนฐานประยกตใชในการปฏบตงานในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว 1) จดเรมตน...เรมจากการเรยนรจากการปฏบตผลการสมภาษณเชงลกกบนกสงคมสงเคราะหพบวา นกสงคมสงเคราะหทงหมดไมไดผานการเรยนเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวโดยตรงในการเรยนในระดบมหาวทยาลย แตองคความรทไดมานน เกดจากการเรยนรจากการปฏบต เชน การราวนวอรด (Round Ward) กบวชาชพอนๆ การอบรมเพมเตมภายหลงส าเรจการศกษา นอกจากนนกสงคมสงเคราะหได


126

ใหขอมลวาองคความรดานสงคมสงเคราะหทจ าเปนและสามารถประยกตใชไดดกบการการท างานผปวยระยะสดทาย ไดแก การใหการปรกษา , ครอบครวบ าบด, แนวคดการเสรมสรางพลงอ านาจ, แนวคดการสนบสนนทางจต-สงคม เปนตน 2) การปฏบตงานโดยใชฐานคดการดแลแบบองครวม แนวคดมนษยนยม การเคารพคณคาและศกดศรคความเปนมนษยและแนวคดทางดานความเชอศาสนาโดยยดผใชบรการเปนศนยกลาง นกสงคมสงเคราะหทงหมดใหขอมลตรงกนวาการใหบรการผปวยระยะสดทายและครอบครว การประยกตใช “แนวคดมนษยนยม” (Humanistic Concept) มความส าคญเปนอยางยงตอการใหบรการ ในขณะทการเคารพคณคาและศกดศรความเปนมนษย การเคารพเกยวกบความแตกตางหลากหลายของศาสนาของผใชบรการสงผลใหเกดความเขาใจในตวผใชบรการเพมมากยงขน 4. เทคนคหรอทกษะทส าคญส าหรบนกสงคมสงเคราะหในการท างานกบผปวยระยะสดทายและครอบครว นกสงคมสงเคราะหผใหขอมลสะทอนวาทกษะทส าคญในการท างานกบผปวยระยะสดทายและครอบครว ไดแก ทกษะของสมพนธภาพทางวชาชพ , ทกษะการสอสาร, ทกษะการใหการปรกษา, ครอบครวบ าบด และเทคนคการบอกความจรง (Telling Truth) แกผปวยและ/หรอครอบครว 5. ขอทาทายในการเปนนกสงคมสงเคราะหในการท างานกบผปวยระยะสดทายและครอบครว ส าหรบขอทาทายของการเปนนกสงคมสงเคราะหในการท างานกบผปวยระยะสดทายและครอบครวนกสงคมสงเคราะหสะทอนการท างานไวดงน 1) การเปนนกสงคมสงเคราะหในการท างานกบผปวยระยะสดทายและครอบครวทกรายคอความทาทาย นกสงคมสงเคราะหสะทอนวา “ความทาทายของการท างานคอ แมท าเคสบอย ท าซ า แตกยงไมชน” แมวาตวนกสงคมสงเคราะหเองจะมประสบการณการใหบรการแกผปวยระยะสดทายมาเปนระยะเวลาหลายป โดยปญหาและความตองการของผใชบรการบางคนมความยงยากซบซอน ตวนกสงคมสงเคราะหจะท าอยางไรใหการท างานในมตดานจต สงคมมความชดเจนขน 2) ความทาทายของนกสงคมสงเคราะหเพอสรางการยอมรบแกทมสหวชาชพจากการสมภาษณเชงลก พบวา นกสงคมสงเคราะหสะทอนวาการสรางการยอมรบแก


127

ทมสหวชาชพในสายสขภาพเปนสงททาทายอยางมาก เนองจากภาพลกษณของงานสงคมสงเคราะหทผานมา ผคนสวนใหญมกจะมมมมองวางานสงคมสงเคราะหมบทบาทเปนเพยงผอนเคราะหคารกษาพยาบาลและคาใชจายทจ าเปนแกการด ารงชพแกผปวยยากไรเทานน เพราะฉะนนการทจะใหสหวชาชพยอมรบในการท างานของนกสงคมสงเคราะหได นกสงคมสงเคราะหตองท างานทสะทอนองคความรและทกษะในการท างานมตจต สงคมและการน าเสนอมมมองในการประเมนปญหาและความตองการของผใชบรการตอทม สหวชาชพ 3) ความทาทายดานการท างานบนฐานความตางทางดานวฒนธรรม นกสงคมสงเคราะหมมมมองวาการท างานบนฐานความตางทางดานวฒนธรรมมความส าคญและมความจ าเปนอยางมากในการท างานกบผปวยระยะสดทายและครอบครว นกสงคมสงเคราะหบางทานสะทอนวาการท างานกบผปวยและครอบครวทมความแตกตางกนทางภมภาค ตางวฒนธรรม ตางศาสนา เปนสงทนกสงคมสงเคราะหตองตระหนก เพราะหากนกสงคมสงเคราะหใหบรการโดยขาดความละเอยดและประณตในการใหบรการผใชบรการแตละราย ยอมสงผลใหบรการดงกลาวไมสามารถตอบสนองปญหาและความตองการของผใชบรการไดอยางแทจรง 4) ความทาทายในการดแลตนเอง (Self-Care) ของนกสงคมสงเคราะห เนองจากการท างานสงคมสงเคราะหในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวเปนการ ท างานกบผใชบรการทมความเปราะบาง ละเอยดออน และซบซอน สงผลนกสงคมสงเคราะหผเรมปฏบตงานมอใหมอาจละเลยในเรองการดแลตนเองในขณะเดยวกนอาจสงผลใหนกสงคมสงเคราะหทท างานเปนระยะเวลานานเขาสภาวะหมดไฟในทสด 5) ความสมพนธทดและตอเนองระหวางนกสงคมสงเคราะหกบทมสหวชาชพกบผปวยและญาต: การสะทอนความส าเรจของการใหบรการ นกสงคมสงเคราะหสะทอนวาการทนกสงคมสงเคราะหมความสมพนธทดและตอเนองระหวางนกสงคมสงเคราะหกบทมสหวชาชพกบผปวยและญาต สงผลใหการท างานมประสทธภาพมากยงขน โดยสงทสะทอนวานกสงคมสงเคราะหท างานประสบผลส าเรจกบผปวยระยะสดทายและครอบครว คอ การทผใชบรการและครอบครวมความไววางใจ (Trust) ในตวนกสงคมสงเคราะห ม


128

การตดตอสอสารกนเปนระยะและสมาชกหรอญาตของผปวยสามารถกลบไปใชชวตอยางเปนปกตสขได แมวาจะสญเสยสมาชกในครอบครวไป 6. ปญหา/อปสรรคในการปฏบตงานในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว นกสงคมสงเคราะหมมมมองตอปญหา/อปสรรคในการปฏบตงานวาโดยสวนใหญจะเปนประเดนเกยวกบบางวชาชพยงไมเขาใจบทบาทของนกสงคมสงเคราะหเอง โดยมองวาในโรงพยาบาลทตนเองปฏบตงานอยนน เมอเรมตนปฏบตงานใหมๆ บางวชาชพยงไมเขาใจการปฏบตงานของนกสงคมสงเคราะหมากนก แตเมอไดมโอกาสท างานรวมกนกเกดความเขาใจกนมากยงขน

การอภปรายผล 1. จากผลการศกษาพบวา โรงพยาบาลทมนกสงคมสงเคราะหในสงกดมากทสดและมการจดบรการใหแกผปวยระยะสดทายมากทสด คอ ฝายสวสดการสงคม โรงพยาบาลทวไป สงกดโรงพยาบาลในสวนภมภาค กระทรวงสาธารณสข เหตผลทโรงพยาบาลทวไปเปนโรงพยาบาลทมจ านวนนกสงคมสงเคราะหมากทสดเมอเปรยบเทยบกบโรงพยาบาลในสงกดอนๆ เนองจากโรงพยาบาลทวไปเปนโรงพยาบาลทมจ านวนมากทสดในประเทศเมอเทยบกบโรงพยาบาลสงกดตางๆ (ขอมลพนฐานโรงพยาบาลในสงกดส านกงานปลด กระทรวงสาธารณสข , http://opendata.moph.go.th/fopd/data Hospital2560.pdf ) 2. รปแบบในการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว โดยจ าแนกตามกระบวนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหพบวา นกสงคมสงเคราะหทใหการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวท เปนกลมตวอยางไดด าเนนการครบทกกระบวนการปฏบตงาน เรมตงแต 1) ขนตอนแสวงหาขอเทจจรง (Fact-finding) 2) ขนตอนการประเมนและวนจฉยทางสงคม (Social Assessment and Diagnosis) 3) ขนตอนการวางแผน (Planning) 4) ขนตอนการใหบรการ/ใหความชวยเหลอ (Intervention) 5) ขนตอนการตดตามประเมนผล (Evaluation and Follow up) ซงสอดคลองกบงานของณฏฐพชร สโรบล (2555, น.205-212) ทกลาววาขนตอนการ


129

ปฏบตงานของนกสงคมสงเคราะหเปนการจดบรการในการดแลผปวยในระยะสดทายทมงเนนการใหบรการทางจตสงคม การท างานกบสภาวะแวดลอมของผปวยในระยะสดทาย โดยบทบาทการท างานจะเปนไปตามกระบวนการปฏบตงานสงคมสงเคราะห 3. ขนตอนกระบวนการปฏบตงานทางสงคมสงเคราะห เมอพจารณาเนองานตามขนตอนกระบวนการปฏบตงานทางสงคมสงเคราะหนกสงคมสงเคราะห พบวา มขนตอนในการใหบรการทมจ านวนมากทสด คอ 1) การสมภาษณประวตขอมลผปวยระยะสดทายและครอบครว 2) การประเมนวนจฉยปญหาและความตองการของผใชบรการและครอบครว และ 3) การวางแผนการใหความชวยเหลอโดยการประชมทมสหวชาชพ ซงสอดคลองกบงานของวรมลล จนทรด (2550) ทกลาววานกสงคมสงเคราะหมบทบาทการประเมนปญหาดานสงคม (Social Assessment) ทสงผลกระทบตอผปวยและประเมนความพรอมในการรบรความจรงและการจดการปญหาเมอบอกความจรงแกผปวยและครอบครวแลวเชนเดยวกบ Dorothy (1983, p.284-258 อางถงในศศพฒน ยอดเพชร 2549, น.221-222) ทสะทอนวาการจดบรการในการดแลผปวยระยะสดทาย นกสงคมสงเคราะหตองรวมกบทมสหวชาชพตองท างานและรวมประสานกนอยางเปนระบบในการจดบรการใหแกผปวยระยะสดทายและครอบครวในขณะทขนตอนการใหบรการทนกสงคมสงเคราะหมบทบาทนอยทสดคอ ขนตอนการใหบรการ/การใหความชวยเหลอ ในดาน 1) การจดศลปะบ าบดใหแกผปวยระยะสดทาย และ 2) การใหบรการกลมบ าบดแกครอบครวผปวยระยะสดทาย สาเหตสวนหนงมาจากการสมภาษณเชงลกนกสงคมสงเคราะหพบวาทผานมานกสงคมสงเคราะหสวนใหญไดรบการอบรมภายหลงการส าเรจการศกษานอย เนองมาจากภาระงานทหนก โดยบางโรงพยาบาลมนกสงคมสงเคราะหเพยงต าแหนงเดยว ประกอบกบทผานมาการจดอบรมเกยวกบดานการดแลผปวยระยะสดทายส าหรบนกสงคมสงเคราะห รวมถงศลปะบ าบดหรอกลมบ าบดคอนขางมนอย 4. บทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว จ าแนกตามขนตอน คอ บทบาทในการใหบรการโดยทางตรง จากขอมลนกสงคมสงเคราะห พบวา มบทบาทหลกในสดสวนประมาณรอยละ 90 คอ บทบาทเปนผประสานทรพยากรทางสงคมใหแกผปวยและครอบครว และบทบาทเปนผพทกษสทธใหแก


130

ผปวยและครอบครว รองลงมาคอ การเปนหนงในทมสหวชาชพในการดแลผ ปวยระยะสดทายและครอบครวประมาณรอยละ 70 ในขณะทบทบาทการเปนผใหการปรกษาแกผปวยและบทบาทการเปนผใหการปรกษาแกครอบครวผปวย คดเปนรอยละ 39.1 และ 45.3 ตามล าดบ โดยบทบาทดงกลาวสอดคลองกบแนวทางการดแลผปวยระยะสดทาย ของกรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข (2557, น.4-6) ทระบวา ทมสขภาพในการดแลผปวยระยะสดทายตองประกอบไปดวยทมสหวชาชพ ไดแก 1) แพทย/จตแพทย 2) พยาบาล 3) เภสชกร 4) โภชนากร 5) นกสงคมสงเคราะห 6) อาสาสมคร/จตอาสา 7) ผน าศาสนา/ผน าทางความเชอและพธกรรม 8) นกจตวทยา โดยหนาทของนกสงคมสงเคราะห คอ 1) การประเมน/ชวยเหลอผปวยและครอบครวทงทางดานการเงน และการสนบสนนใหสามารถด ารงชวตในสงคมตอไปได 2) การใหค าปรกษาสนบสนนผปวยและครอบครวทมปญหาซบซอน 3) การประสานการเขาออกจากโรงพยาบาล หรอแหลงสนบสนน 4) การรวมออกเยยมบาน โดยขอมลเกยวกบบทบาทของนกสงคมสงเคราะหในเชงปรมาณและเชงคณภาพมความสอดคลองกนทวา บทบาทนกสงคมสงเคราะหสวนใหญจะมบทบาทหลกในการเปนหนงในทมสหวชาชพในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว มบทบาทการเปนผใหการปรกษาแกผปวยและบทบาทการเปนผใหการปรกษาแกครอบครวผปวย และบทบาทในการประสานทรพยากรทางสงคม 5. บทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว จ าแนกตามขนตอน คอ บทบาทในการใหบรการโดยทางออม พบวา นกสงคมสงเคราะหมบทบาทในการเปนอาจารยนเทศงานนกศกษาสงคมสงเคราะหในการฝกภาคปฏบตทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวมากทสด คดเปนรอยละ 17.2 รองลงมาคอ การมบทบาทเปนอาจารยผสอน/บรรยายเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว คดเปนรอยละ 15.6 ส าหรบบทบาททมนอยคอ การมบทบาทเปนผผลกดนนโยบายในระดบหนวยงาน, จงหวดและประเทศ คดเปนรอยละ 7.8, 1.6, 3.1 ตามล าดบ และบทบาทการเปนนกวจย คดเปนรอยละ 3.1 โดยสวนหนงมความเปนไปไดวาเนองจากลกษณะงานทผานมานกสงคมสงเคราะหสวนใหญเนนการปฏบต งานหรอ


131

ใหบรการโดยตรงจงสงผลใหการท าวจยเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทายมจ านวนไมมากนก และหากมจะเปนลกษณะการท าวจยเพอเปนสวนหนงของการส าเรจการศกษาในระดบบณฑตศกษา 6. จากขอคนพบทงจากขอมลเชงปรมาณและขอมลเชงคณภาพเกยวกบรปแบบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว: การจดบรการและบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคลนก พบวา รปแบบการท างานเปน “การท างานรวม”กลาวคอ เปนการท างานในลกษณะนกสงคมสงเคราะหเปนหนงในทมสหวชาชพรวมกบบคลากรทางการแพทย โดยรปแบบในการใหบรการและบทบาทของนกสงคมสงเคราะหคอ รปแบบการใหบรการโดยตรง (Direct Practice) แกผปวยและครอบครว โดยบทบาทของนกสงคมสงเคราะหทโดดเดนคอ บทบาทในการประสานทรพยากรทางสงคมใหแกผปวยและครอบครว รวมถงบรการการใหการปรกษา อยางไรกตามพบวารปแบบการท างานของนกสงคมสงเคราะหโดยสวนใหญยงเปนงานในเชงตงรบในสถานพยาบาล ยงไมปรากฏภาพการท างานรวมกบชมชนในการดแลผปวยและครอบครวเทาทควร ในขณะเดยวกนรปแบบการใหบรการโดยออม (Indirect Practice) ไมปรากฏภาพชดเจนนก เนองจากมนกสงคมสงเคราะหจ านวนไมมากนกเมอเทยบกบจ านวนนกสงคมสงเคราะหในสายสขภาพทวประเทศทสามารถท างานขบเคลอนในเชงนโยบายตงแตในระดบองคกร จงหวดและในระดบประเทศได

ขอเสนอแนะจากการศกษา ขอเสนอแนะตอการพฒนางานสงคมสงเคราะหคลนกในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว 1. ควรมการจดฝกอบรมเกยวกบแนวทางการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวทเปนหลกสตรเฉพาะใหแกนกสงคมสงเคราะหในแตละระดบ ไดแก นกสงคมสงเคราะหทเรมตนปฏบตงาน และนกสงคมสงเคราะหทมประสบการณการท างานและตองการพฒนาองคความรใหม


132

2. ควรมการสงเสรมภาพลกษณเกยวกบบทบาทของนกสงคมสงเคราะหทดแลผปวยระยะสดทายในเชงลกและครอบครวใหแกสหวชาชพทเกยวของไดรบทราบเพอน าไปสความรวมมอในการท างานรวมกนตอไป 3. ควรสงเสรมใหนกสงคมสงเคราะหรเรมท างานวจยเพอพฒนางานการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว เชน งานวจยในลกษณะการพฒนางานประจ าสงานวจย (Routine to Research) เพอน าผลงานวจยจากฐานการปฏบตงาน (Evidence-Based) มาสกระบวนการท างานกบทมสหวชาชพ ตลอดจนการขบเคลอนนโยบายเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวในระดบองคกรและประเทศตอไป 4. ควรมหลกสตรการนเทศงานเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวเพอพฒนาศกยภาพนกสงคมสงเคราะหจากนกปฏบตทมประสบการณมาสการเปนผนเทศงานใหแกนกสงคมสงเคราะหทเรมตนการปฏบตงาน ขอเสนอแนะตอการวจยครงตอไป 1. ควรมการศกษาเกยวกบความตองการการฝกอบรมในดานดแลผปวยระยะสดทายและครอบครวในกลมนกสงคมสงเคราะห เชน ความตองการในการฝกอบรมในประชากรกลมเฉพาะ อาท กลมเดก กลมเพศหลากหลาย เปนตน 2. ควรมการศกษาเกยวกบทศนะ/มมมอง/ความคาดหวงของทมสหวชา ชพตอบทบาทการท างานของนกสงคมสงเคราะหในดานดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว 3. ควรมการศกษาการวจยอนาคตเกยวกบอนาคตภาพของงานสงคมสงเคราะหในการดแลผปวยระยะสดทายและครอบครว

เอกสารอางอง ภาษาไทย กตตพฒน นนทปทมะดลย. (2557). การประชมครอบครวในการดแลผปวยระยะสดทาย.

รายงานสบเนองการสมมนาวชาการ (Proceedings) เนองในโอกาสการสถาปนาคณะสงคมสงเคราะหศาสตร ปท 60 เรอง “60 ป คณะสงคมสงเคราะหศาสตร :


133

คณคาของวชาชพและพลงสการพฒนาสงคม”. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร

โกมาตร จงเสถยรทรพย และประชาธป กะทา. (2550). แนวทางการดแลผปวยระยะสดทาย. วฒนธรรม ความตาย กบวาระสดทายของชวต คมอเรยนรมตสงคมของการดแลผปวยระยะสดทาย (น.257-292). นนทบร: หนงสอดวน.

จฑามาศ วารแสงทพย. (2543). การฟนฟคณภาพของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายดวยธรรมปฏบต. กรงเทพฯ: เอมเอนเตอรไพรส.

ณฏฐพชร สโรบล. (2555). การบรการผสงอายในภาวะสดทายและการสวสดการและการจดบรการผสงอาย. (น. 165-241). กรงเทพฯ: จรลสนทวงศการพมพ.

ดสต สถาวร. (2550). Legal Issues In End-of-Life Care In the ICU. การดแลผปวยระยะสดทาย (น.405-421). กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ.

เตมศกด พงรศม. (2550). การดแลผปวยในระยะสดทาย. การดแลผปวยระยะสดทาย (น.15-23). กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ.

ผองพรรณ ตรยมงคลกล, สภาพ ฉตราภรณ. (2545). การออกแบบการวจย. (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

พรทว ยอดมงคล. (2556). การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง. (พมพครงท 3). นนทบร: ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.

พรเลศ ฉตรแกว, ภชงค เหลารจสวสด, และวรมลล จนทรด. (2553). การดแลผปวยระยะสดทาย. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง.

เยาวรตน อนทอง. (2549). แนวทางการดแลผปวยระยะสดทายในผตดเชอเอชไอว และผปวยเอดส. รวบรวมองคความรการดแลผปวยระยะสดทาย (พมพครงท 2) กรงเทพฯ: กจการโรงพมพ องคการสงเคราะห ทหารผานศก.

ระววรรณ พไลยเกยรต. (2550). การเปลยนแปลงของผปวยระยะสดทายใกลตายและการพยาบาล วารสารเกอการณย 14, 1 (ก.ค.-ม.ย. 2550) 74.


134

รงนรนดร ประดษฐสวรรณ (2554). Living Will : มมมองของแพทยเวชศาสตรผสงอาย. ในลกษม ชาญเวชช (บรรณาธการ). การดแลผปวยระยะสดทาย. กรงเทพฯ : โอ เอส พรนตงเฮาส.

ลกษม ชาญเวชช. (บ.ก.). (2547). การดแลผปวยระยะสดทาย. กรงเทพฯ: โอ เอส พรนตงเฮาส.

วรมลล จนทรด. (2550). การประเมนปญหาและความตองการทางสงคม. การดแลผปวยระยะสดทาย กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ.

วรมลล จนทรด. (2550). ความทรงจ าทไมตาย End of Life Not End of Light. การดแลผปวยระยะสดทาย. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ.

วาสน วเศษฤทธ. (2549). ประสบการณครอบครวในการดแลผปวยเอดสระยะสดทาย กรณศกษาในชมชนเมองกรงเทพมหานคร วารสารเกอการณย 13 , 2 (ก.ค.-ธ.ค. 2549) 22-23

ศรเกยรต อนนตสวสด. (2553). การดแลดานจตวญญาณในผปวยระยะสดทาย. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: ธนาเพรส.

ศศพฒน ยอดเพชร. (2549). สวสดการผสงอาย : แนวคดและวธการปฏบตงานสงคมสงเคราะห. (พมพครงท 2). กรงเทพมหานคร : มสเตอรกอปป (ประเทศไทย) จ ากด.

โศภณ นภาธร. (2550). ค าอนโมทนา. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ. สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย. (ม.ป.ท) . คมอการดแลผปวยสงอายระยะ

สดทายส าหรบประชาชน. สณ พนาสกลการ. (2553). การสงเสรมความผาสกในมตจตวญญาณของญาตผดแลผปวย

ระยะสดทาย. วารสารเกอการณย; 17, 2 (ก.ค.-ธ.ค. 2553) 5-14 สภาพร ดาวด (2553). ทศนคตตอความตายและการดแลผปวยระยะสดทายแบบองค

รวม. ในสภาพร ดาวด และคณะ (บรรณาธการ). การดแลผปวยระยะสดทาย ตามมมมองศาสนาครสตคาทอลก. กรงเทพฯ : ส านกพมพแมพระยคใหม.


135

สปราณ นรตตศาสน. (2550). Holistic Assessment and Communication: Physical Aspect. การดแลผปวยระยะสดทาย. กรงเทพฯ: โรงพมพอกษรสมพนธ.

สวคนธ กรตน และคณะ. (2556). การดแลผปวยระยะสดทาย : มตใหมททาทายบทบาทของพยาบาล.วทยาลยพยาบาลศรมหาสารคาม สถาบนพระบรมราชชนก ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข.

แสวง บญเฉลมวภาส. (2550). การดแลผปวยระยะสดทาย : ความจรงทางการแพทยกบขอบเขตทางกฎหมาย วารสารเกอการณย 14, 1 (ก.ค.-ม.ย. 2550) 67

แสวง บญเฉลมวภาส และ ไพศาล ลมสถตย. (บ.ก.). (2552). กอนวนพลดใบ หนงสอแสดงเจตนา การจากไปในวาระสดทาย. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา.

แสวง บญเฉลมวภาส. (2554). หนงสอแสดงเจตนาเกยวกบการรกษาพยาบาลในวาระสดทายของชวต. กอนวนผลดใบ (พมพครงท 4). นนทบร: ทควพ.

ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.). (2553). คมอผใชบรการสาธารณสข กฎหมายและแนวทางการปฏบตทเกยวของกบการดแลผปวยระยะสดทาย. นนทบร: ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต.

อมาภรณ ไพศาลสทธเดช. (2549). การดแลผปวยมะเรงระยะสดทายทบาน. รวบรวมองคความรการดแลผปวยระยะสดทาย (พมพครงท 2) (หนา 114-115). กรงเทพฯ: กจการโรงพมพ องคการสงเคราะห ทหารผานศก.

ภาษาตางประเทศ Altilio, T., Otis-Green, S. (2011). Oxford Textbook of Palliative Social Work.

New York, NY: Oxford University Press. Beresford, P., Adshead, L, Croft, S. (2007). Palliative care, social work, and

service users: making life possible. London: Jessica Kingsley. Reith, M., Payne, Malcolm. (2009). Social Work in End-of-Life and Palliative

Care. Chicago, Illinois: LYCEUM BOOKs,Inc.


136

งานวจยและวทยานพนธ กนกวรรณ โภคา (2552). ศกษาการรบรการปฏบตเชงวฒนธรรมในการดแลผปวยระยะ

สดทายของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลระดบตตยภม สงกดกระทรวงสาธารณสข. พยาบาลศาสตรมหาบณฑต การบรหารการพยาบาล จฬาลงกรณมหาวทยาลย

จฑามาศ วารแสงทพย. (2553). การฟนฟคณภาพชวตของผปวยไตวายเรอรงระยะสดทายดวยธรรมปฏบต. วทยานพนธปรญญาดษฎบณฑต, พระพทธศาสนา, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

ฐตมา โพธศร. (2550). การดแลแบบประคบประคองส าหรบผปวยระยะสดทายของชวต: จากโรงพยาบาลสบาน. พยาบาลศาสตรมหาบณฑต การพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยขอนแกน

ทพวรรณ วระกล. (2546). การดแลผสงอายระยะสดทายในสถานสงคราะหคนชรา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, สาขาการบรหารและนโยบายสวสดการสงคม, คณะสงคมสงเคราะหศาสตร, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พระสรรเสรญ รตนเกษตร. (2557). ความรของพระนสตชนปรญญาตรทมตอการดแลผปวยระยะสดทาย: กรณศกษาพระนสตมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วงนอย จงหวดอยธยา. สงคมสงเคราะหศาสตรมหาบณฑต (การบรหารแ ล ะ น โ ย บ า ย ส ว ส ด ก า ร ส ง ค ม ) ค ณ ะ ส ง ค ม ส ง เ ค ร า ะ ห ศ า ส ต ร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

รงทวา จลยามตรพร. (2556).การพฒนาโปรแกรมการตดสนใจเชงจรยธรรมในการจดการดแลผปวยระยะสดทายของพยาบาลวชาชพโรงพยาบาลพระมงกฎเกลา. พ ย า บ า ล ศ า ส ต ร ม ห า บ ณ ฑ ต แ ข น ง ว ช า ก า ร บ ร ห า ร ก า ร พ ย า บ า ล มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ระนอง สรวยเอยม. (2541). จรยศาสตรกบปญหาจรยธรรมในการดแลผปวยระยะสดทายใกลตาย. ปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต จรยศาสตรศกษา มหาวทยาลยมหดล


137

วรลกษณ เจรญศร. (2556). กระบวนการตดสนใจของผปวยมะเรงระยะสดทายและญาต/ผดแลในการเขารบบรการทสถานบ าบดอโรคยศาลวดค าประมง ต าบลสวาง อ าเภอพรรณานคม จงหวดสกลนคร. ภาควชาสงคมสงเคราะหศาสตร คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สกญญา มสกลทอง. (2556). การสรางความผกพนในงานของบคลากรทางการแพทยทดแลผปวยระยะสดทาย. กรงเทพฯ: พฒนาแรงงานและสวสดการมหาบณฑต คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

สวภรณ แนวจ าปา. (2554). การดแลผปวยระยะสดทายใกลตายเชงพทธบรณาการ. พทธศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

สราณ ชาญฤทธวฒนะ (2554). การวเคราะหสถานการณทางคลนกเกยวกบการดแลผปวยระยะสดทายในหอผปวยกงวกฤตอายรกรรม โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม. พยาบาลศาสตรมหาบณฑต การพยาบาลผใหญ มหาวทยาลยเชยงใหม.

อรรถกาญจน ธนทวสกล. (2556). คณภาพชวตและความตองการการสนบสนนทางสงคมของผดแลผปวยโรคมะเรงระยะสดทาย. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต , สาขาการบรหารและนโยบายสวสดการสงคม , คณะสงคมสงเคราะหศาสตร , มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สออเลคทรอนคส กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2557). แนวทางการดแลผปวยระยะสดทาย.

สบคนเมอวนท 18 มนาคม 2558 จาก http://www.dms.moph.go.th กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข. (2560). ขอมลพนฐานโรงพยาบาลในสงกด

ส านกงานปลด กระทรวงสาธารณสข. สบคนเมอวนท 18 มนาคม 2558 จาก http://opendata.moph.go.th/fopd/dataHospital2560.pdf


138

กลนษฐ ด ารงสกล. (2557). ผดแลกบการรบมอดานความสมพนธในการดแลผปวยมะเรงระยะสดทาย. งานสงคมสงเคราะห: โรงพยาบาลจฬาภรณ. สบคนเมอวนท 23 กนยายน 2558 จาก https://www.gotoknow.org/posts/572648

กลนษฐ ด ารงสกล. (2560). บทความเรอง "วาระสดทาย" สงเขาประกวดเรองเลาจากใจ งาน Siriraj Palliative Care Day 2017. สบคนเมอวนท 8 พฤศจกายน 2560 จาก https://www.gotoknow.org/posts/639273

วรมลล จนทรด. (2556). การแจงความจรง: บทบาทททาทายนกสงคมสงเคราะห. สบคน 18 กมภาพนธ 2557, จากhttp://www.medsocthai.org/index.php/2013-03-14-07-14-45/68-2015-10-01-15-18-45

ถนอมขวญ ทวบรณ. (มปป.) การดแลผปวยระยะสดทาย. ภาควชาการพยาบาลรากฐาน คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล. สบคนเมอ 23 กนยายน 2558 จาก http://www.elearning.ns.mahidol.ac.th/Patients-with-end- stage/__16 .html

รชณย ปอมทอง. (2555). การดแลผปวยระยะสดทาย (End of life care) สบคนเมอ 27 กนยายน 2558 จาก https://www.gotoknow.org/posts/516235.

สรชย เลยงบญเลศชย. (2554). จดระเบยบส านกงานทนายความ. สบคน 21 มถนายน2557, จ า ก http://www.lawyerscouncil.or.th/2011/index.php?name= knowledge

การสมภาษณเชงลก เยาวเรศ ค ามะนาด. นกสงคมสงเคราะหช านาญการและนายกสมาคมนกสงคมสงเคราะห

ทางการแพทยไทย. โรงพยาบาลขอนแกน. (20 ตลาคม 2559). สมภาษณ. วรมลล จนทรด. ผช านาญการพเศษนกสงคมสงเคราะห 7. ศนยชวาภบาล ฝายสวสดการ

สงคม โรงพยาบาลจฬาลงกรณ สภากาชาดไทย. (17 กนยายน 2559). สมภาษณ. สกญญา ปฐมระว. นกสงคมสงเคราะห (หวหนางานสทธประโยชนผปวย). โรงพยาบาล

สงขลานครนทร. (21 ตลาคม 2559). สมภาษณ.


139

อรณรตน เหลกเพชร. รองหวหนางานสงคมสงเคราะห. โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม. (19 ตลาคม 2559). สมภาษณ.

end-of-life care and family : service provision and roles of...

Documents