Energy ContractingStichting PHOE

Weero Koster

Partner

17 mei 2010

2

Norton Rose at a glance…

• Leading international law firm• Over 2000 lawyers including more than 400

partners• 30 offices world wide in 20 jurisdictions • Europe, middle- and far east, and Australia are

key regions• First tier in Energy and Climate Change

3

Our international practice

• Algemeen juridisch kader• Verbintenissen en bronnen daarvan• Overeenkomsten/contracten• Totstandkoming/ onderhandeling• De overeenkomst en ‘derden’• Algemene voorwaarden• Inhoud, uitleg en aanpassing• Wanprestatie, overmacht, schade• Geschillen• Bijzondere wetten

4

5

Juridisch kader: algemeen

• Publiekrecht:– Toezichthouders zoals Energiekamer, Nma, NEA,

AFM– Bijzondere wetten als E-wet, G-wet, Med.-wet– Algemene wet bestuursrecht– Algemene beginselen van behoorlijk bestuur

• Privaatrecht:– Goederenrecht (roerende/onroerende zaken)– Verbintenissenrecht

6

Verbintenissen

• Het begrip ‘verbintenis’:– verplichting van de één (schuldenaar, debiteur)– daarmee corresponderend vermogensrecht van

de ander (schuldeiser, crediteur)• Centraal beginsel verbintenissenrecht: redelijkheid en

billijkheid– aanvullende werking– beperkende werking

• Terughoudende opstelling rechter: alleen als in gegeven omstandigheden onaanvaardbaar

7

Bronnen van verbintenissen (1)

• Onrechtmatige daad: schadevergoeding– Eigen gedragingen– Kinderen, ondergeschikten, vertegenwoordigers– Gebrekkige roerende zaken – Produktenaansprakelijkheid (roerende zaken en

elektriciteit)– Gevaarlijke “stoffen”, stortplaats, boorgat– Misleidende & vergelijkende reclame

• Zaakwaarneming– betrachten van zorg, rekening en verantwoording,

betaling vergoeding en schadevergoeding

8

Bronnen van verbintenissen (2)

• Onverschuldigde betaling:– zonder rechtsgrond (bijv. geen verbintenis, nietige of

vernietigde rechtshandeling)– verbintenis tot ongedaanmaking of

waardevergoeding• Ongerechtvaardigde verrijking:

– verrijking van de een, schade bij ander, verband verrijking en schade en ongerechtvaardigdheid (dus niet ogv rechtshandeling of wet)

– verbintenis tot schadevergoeding• Overeenkomsten

9

Voorbeeld in energie sector (1)

• Pres. Rb A’dam KG 88/277, A. Tokkie vs Amsterdam: geen overeenkomst dus geen wanprestatie, wel OD.

• Rb DB 22 november 2006: doorgeven te hoge

meetgegevens door netbeheerder is OD jegens

afnemer• ‘‘Zorgplicht’’: Rb Assen 20 september 2006: door het

schenden van deze zorgplicht heeft gedaagde onrechtmatig gehandeld en acht de rechtbankt haar aansprakelijk voor de door Essent tengevolge dat handelen geleden schade.

10

Voorbeeld in energie sector (2)

• Hennepuitspraken:

- Rb Zwolle/Lelystad 12 september 2007 Continuon:

geen contract, wel OD jegens continuon;

- Rb Amsterdam 25 april 2007 Continuon: door

afname en betalen op naam gestelde nota’s wel

overeenkomst en wanprestatie;

- Hof Den Bosch 9 oktober 2007 en Rb Assen 20

september 2006 Essent Netwerk: idem.

- Rb. Rotterdam 6 augustus 2008 Eneco: (onder) verhuurder heeft zorgplicht jegens Eneco mbt illegale elektriciteitsafname ten behoeve van hennepkwekerij door zijn (onder)huurder

11

Overeenkomsten (1)

• Partijen: wie is contractspartij?

• Contractsvrijheid / regelend recht

• Aanbod en aanvaarding:

wilsovereenstemming

• Aanvaarding ≠ aanbod = nieuw aanbod,

behalve als

– afwijking op ondergeschikte punten (tenzij

onverwijld bezwaar)

– verschillende algemene voorwaarden

(battle of forms)

12

Overeenkomsten (2)

• Wilsgebreken– wil = verklaring, maar wil op onzuivere wijze gevormd– bedreiging, bedrog, misbruik van omstandigheden en

dwaling – bindende rechtshandeling maar vernietigbaar

• Onderhandelings / precontractuele fase: – gerechtvaardigde belangen van de ander– onderhandelingen niet meer mogen afbreken

(vergoeding gemaakte kosten en onder bepaalde omstandigheden gederfde winst)

13

Overeenkomsten (3)

• Derdenwerking– hoofdregel: overeenkomsten alleen van kracht tussen

handelende partijen– enkele uitzonderingen: kwalitatieve rechten en

verplichtingen (bijv. recht op onderhoud installatie bij verkoop) en derdenbeding (toekenning recht aan derde; aanvaarding vereist)

– alternatief: kettingbeding

14

Voorbeeld in energie sector• Rb Middelburg 28/09/09: ‘‘Nu verzoekers zeggen niet anders te weten dan dat

zij met DELTA NV hadden gecontraceerd omdat DELTA NV ook de nota’s verstuurt, zal de rechtbank ervan uitgaan dat DELTA NV als contractpartner voor de levering van energie met verzoekers dient te worden beschouwd.’’

• Rb Middelburg 19/02/2010: ‘‘bepaalt dat de leveranties van energie door DELTA Comfort BV en DELTA Netwerkbedrijf BV aan verzoekster niet mogen worden gestaakt.’’

• Rb Arnhem 15/08/2007: ‘‘De vaststaande feiten: de partijen hebben een overeenkomst met elkaar gesloten (…). Op deze overeenkomst zijn de algemene voorwaarden voor ‘‘Aansluiting en transport elektriciteit voor huishoudelijke afnemers’’ van toepassing.’’

• Rb Rotterdam, Evolta/Eneco: ‘‘Dat het aansluit- en transportcontract dat na de splitsing ingevolge de E-wet is ontstaan (…).’’

• Rb Assen, Essent Netwerkbedrijf: ‘‘Dat door feitelijke afname in het perceel van gedaagde er stilzwijgend een overeenkomst tussen Essent en gedaagde is tot stand gekomen.’’

Voorbeeld in energie sector• Rb A’dam, Continuon: ‘‘Ook al heeft Nuon geen schriftelijke

overeenkomst tussen haar en A in het geding gebracht, is de rechtbank van oordeel dat A handelingen heeft verricht waardoor Nuon erop heeft mogen vertrouwen dat A een contractuele relatie heeft willen en is aangegaan.’’

• Rb R’dam 06/08/2008: ‘‘Gelet op de aard van de overeenkomsten, die geheel in overeenstemming is met hetgeen op dit punt algemeen gebruikelijk en bekend is, brengen de eisen van redelijkheid en billijkheid naar het oordeel van de rechtbank mee dat de op gedaagde rustende zorgplicht hem verplichtte de onderhavige elektrische installatie zodanig te (laten) gebruiken dat de elektriciteit op goede wijze kan worden gemeten.’’

• HR 30 november 2001, Oce vs ABB: derdenbeding in algemene voorwaarden Mega

16

Algemene Voorwaarden

• Opgesteld om in aantal overeenkomsten te worden opgenomen

• Geen kernbeding (bijv. prijs, hoeveelheid, kwaliteit)• Aanbod en aanvaarding• Battle of forms• Vernietigbaar als:

– onredelijk bezwarend– geen redelijke mogelijkheid tot kennisname

• Toepasselijkheid, zwarte en grijze lijst (Artt. 6: 236/ 237 BW)

• Consumenten en reflexwerking

17

Enige voorbeelden in energie sector• Rb A’dam 25/04/2007: Neemt toepasselijkheid AV gewoon aan.• Rb Assen 20/09/2006: ‘‘(…) dat vanwege het stilzijgend tot stand gekomen zijn van de

energieleveringsovereenkomst de toepasselijkheid van de Algemene Voorwaarden niet kan worden aangenomen.’’

• Hof DH 23 jan. 2004, Afnemer vs Eneco: algemene voorwaarden Eneco niet van toepassing.

• HR 16 mei 1997, Consumentenbond vs EnergieNed en Vewin: onredelijk bezwarende exoneraties ?

• RB. Maastricht 8 okt. 2008 RWE Obragas N.V. vs Gedaagde: onredelijk bezwarend beding in de algemene voorwaarden van Obragas

• Hof Den Haag 08/05/2008:

- AV Eneco in beginsel van toepassing

- ‘grote rechtspersoon’ dus 6:233 en 6:234 niet van toepassing

- Exoneratie in AV kan ook van toepassing zijn op een vordering uit onrechtmatige daad – Haviltex-norm

- Monopoliepositie van Eneco is niet relevant.

18

Rechtsgevolgen van de overeenkomst• Rechtsgevolgen die

– door partijen zijn overeengekomen (contractsvrijheid); en

– voortvloeien uit wet, gewoonte en redelijkheid en billijkheid (aanvullende werking)

• Uitleg: wat zijn partijen uitdrukkelijk of stilzwijgend overeengekomen?

• Taalkundige benadering volstaat niet• Centraal staat de zin die partijen in gegeven

omstandigheden aan het overeengekomene mochten toekennen en hetgeen zij redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten (Haviltex criterium)

19

Rechtsgevolgen van de overeenkomst

• Van belang kunnen o.a. zijn maatschappelijke kring en rechtskennis

• Aanvullende en beperkende werking redelijkheid en billijkheid

• Van Haviltex tot CAO norm (bewoordingen doorslaggevend aangezien individuele werknemers niet betrokken bij CAO onderhandelingen) = glijdende schaal

20

• KG Rb Arnhem LJN: BJ2214 Delta – Essent & RWE

• Kwaliteitseis statuten EPZ: uitleg van de statuten en joint venture overeenkomsten

• ‘EPZ constructie’/ certificering van aandelen• ‘Juridische’ eigendom van aandelen, stemmen in

overeenstemming met andere aandeelhouders en call optie

- ‘joint venture’ karakter en uitleg van statuten• Onomkeerbaarheid• Zeer ruim verbod

21

• Hof Arnhem LJN BL6045 Delta – Essent & RWE

- Statutaire kwaliteitseis kan verplichtingen jegens andere bij - de vennootschap betrokken partijen in het leven roepen

- Uitleg: Haviltex- en CAO norm, i.c. ‘joint venture’

- Van ieder van hen verwacht mag worden dat zij geen - --- handelingen verrichten die als voorzienbaar gevolg hebben dat ERH door statuten vereiste kwaliteit zou verliezen

- Doorslaggevend in EPZ structuur is call optie

- Verbod EPZ structuur of andere handelingen als boven - ---bedoeld

22

Onvoorziene omstandigheden

• Aanpassing / ontbinding overeenkomst door rechter

ogv onvoorziene omstandigheden– Niet verdisconteerd– Naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid

mag geen ongewijzigde instandhouding verwacht worden

– Omstandigheden dienen niet naar aard

overeenkomst of verkeersopvattingen voor eigen rekening te komen

23

Tekortkoming in de nakoming

• Nakoming (bijvoorbeeld in KG)• Schadeplichtigheid / ontbinding, tenzij

– niet toerekenbaar– dwz niet te wijten aan (i) schuld en niet voor zijn

rekening ogv (ii) wet (bijv hulppersonen), (iii) rechtshandeling (contractueel toerekening uitbreiden middels garanties of beperken door exoneratie) of (iv) in verkeer geldende opvatting (persoonlijke omstandigheden, voorzienbare omstandighden)

• Wanprestatie / toerekenbare tekortkoming• Bewijslast rust op crediteur

24

Tekortkoming in de nakoming

• Overmacht– tijdelijke of blijvende onmogelijkheid tot nakoming– niet toerekenbare tekortkoming– geen schadeplichtigheid– behalve in geval van ongerechtvaardigde verrijking

25

Voorbeelden in energie sector• Hoofdregel: vóór het graven netinformatie opvragen en de volgens

de tekeningen aanwezige infrastructuur handmatig lokaliseren (vaststellen feitelijke ligging) voor begin mechanische graafwerkzaamheden

- Nacap/Shellfish, HR 2 oktober 1998, NJ1998, 831 (wel KLIC-melding, etc. maar niet opvragen aansluitschetsen, aftakking hoofdleiding)

- Hof Leeuwarden, 20 augustus 2008, TBR 2010/233, p.187 (niet lokaliseren)

- Rb. Maastricht, 28 oktober 2009, LJN: BK1632

- Handmatig beschadigen kabels dus niet schadeplichtig

- Ktr. Haarlem, 5 januari 1994 (Gem. Nederhorst den Berg/PEN, niet gepubliceerd)

Voorbeelden in energie sector• Rb. Arnhem 14/11/2007

- ‘‘De zorgplicht van een leverancier van elektriciteit gaat niet zover dat zij er voor in moet staan dat in haar organisatie geen enkele fout wordt gemaakt’’.

- In beginsel kan betaling worden verlangd van wel geleverde maar niet betaalde elektriciteit;

- Dit is anders als eiseres erop heeft mogen vertrouwen dat de afrekeningen eindafrekeningen waren,

- Rekening houdend met alle omstandigheden van het geval;- Eiseres heeft niet begrepen en heeft niet behoeven te begrijpen.• Rb. Zutphen 14/01/2009

- ‘‘Het feit dat Essent jaarafrekeningen heeft gemaakt die gebaseerd waren op achteraf gebleken onjuiste meterstanden, kan niet als fout van Essent worden aangemerkt, zolang niet vaststaat dat Essent, ten tijde van de verzending van de jaarafrekeningen, welk op de hoogte had kunnen zijn van de juiste

meterstanden.’’

27

Schadevergoeding

• Aanvullende schadevergoeding (naast nakoming, vervangende schadevergoeding of ontbinding)

– vertragingsschade

– gevolgschade

• Vervangende schadevergoeding

– waarde van de prestatie

• Vereisten schadevergoeding

– toerekenbare tekortkoming

– schade

– causaal verband

– nakoming niet blijvend onmogelijk: verzuim

28

Schadevergoeding

• Verzuim: prestatie moet opeisbaar zijn en niet reeds blijvend onmogelijk.

• Verzuim treedt in door ingebrekestelling, schriftelijk en met redelijke termijn (tenzij debiteur niet kan nakomen of uit houding blijkt dat hij niet gaat nakomen, dan: schriftelijk aansprakelijk stellen).

• Geen ingebrekestelling nodig, als :– termijn gesteld;– verbintenis uit onrechtmatige daad; of– debiteur meedeelt dat hij zal tekortschieten.

• Als in verzuim, wordt iedere onmogelijkheid te presteren aan debiteur toegerekend (tenzij aan crediteur toe te rekenen).

29

Schadevergoeding

• Boetebeding– in plaats van nakoming– in plaats van wettelijke schadevergoeding– aanvullende schadevergoeding ogv redelijkheid en

billijkheid• Matiging: redelijkheid en billijkheid

30

Opzegging overeenkomst

• Wettelijk opzegbaarheidsregime– bijv max. 30 dagen voor kleine afnemers bij

overeenkomst tot levering energie, E en G-wet• Redelijkheid en billijkheid

– overeenkomst bepaalde tijd: geen tussentijdse opzegging

– overeenkomst onbepaalde tijd:

redelijke opzegtermijn

31

Wijzigingen Faillissementswet

• Algemene doelstelling wijziging: effectiviteit van surseance en faillissement bevorderen

• Energieleveranciers: 37 b bij faillissement, 237 b bij surseance

• MvT: de leverancier van energie is niet bevoegd de levering stop te zetten om betaling af te dwingen van een vordering die is ontstaan voor surseance/ failliet verklaring als die energie nodig is voor het voortzetten van de onderneming (= essentiele voorziening)

• oktober – april niet afsluiten

32

Wijzigingen Faillissementswet

• Gas, water, elektriciteit en warmte• Nodig voor eerste levensbehoefte of voortzetting

onderneming• Verbod om op te schorten of te ontbinden• Of een beroep te doen op een beding dat recht daartoe

geeft of van rechtswege dat rechtsgevolg heeft (tenzij toestemming curator)

• Soortgelijke regeling in 304 Fw voor schuldsanering natuurlijke personen (Nav arrest HR 1981:

nutsbedrijven mogen niet opschorten als crediteur in

eerste levensbehoeften wordt getroffen)

33

Voorbeeld in energie sector

• Pres Rb Amelo 27 nov 1996, Curator vs Edon: doorlevering in faillissement ? (HR 20 maart 1981

“Veluwse Nutsbedrijven”) • Rb. Zwolle 7 juli 2008, Deep Green B.V. vs Electrabel

Nederland Sales B.V.: Electrabel dient haar leveranties van gas en elektrische energie onverkort te continueren onder zekerheidsstelling door Deep Green van een bedrag van € 150.000

34

Geschillenbeslechting

• Rechter (Rechtbank, CBB)• Arbitrage (NAI)• Bindend Advies (Energiekamer tav klacht netbeheerder;

Geschillencommissie Energie en Water tav klacht leverancier)

• Mediation• Voorbeeld: RB A’dam 14 augustus 2007 Rb vernietigt

bindend advies geschillencommisssie NUON ex 7:904

BW (vaststellingsovereenkomst ism redelijkheid en billijkheid)

35

Bijzondere overeenkomst: De koopovereenkomst

• Overeenkomst waarbij de ene partij (verkoper) zich verbindt een zaak te geven en de andere partij (koper) zich verbindt om daarvoor een prijs in geld te betalen

• Zaak: alleen stoffelijke roerende of onroerende objecten, voor menselijke beheersing vatbaar

• Van toepassing op vermogensrecht voorzover in overeenstemming met aard

• Gas en elektriciteit?– gas: voor menselijke beheersing vatbaar (in tank)– elektriciteit: consumentenkoop van toepassing

36

Bijzondere overeenkomst: De koopovereenkomst

• Verplichtingen verkoper:– eigendomsoverdracht– aflevering van de zaak (kosten verkoper)– conformiteit; de eigenschappen die koper mocht

verwachten (in aanmerking nemende de prijs, aard zaak, soort winkel, mededelingen verkoper)

• Recht op ontbinding• Volledige schade vergoeding• Kennisgeving binnen bekwame tijd op straffe van

rechtsverlies koper

37

Bijzondere overeenkomst: De koopovereenkomst

• Verplichtingen koper:– betaling koopprijs (koop ook geldig als prijs niet

overeengekomen dan redelijke prijs)– betaling ten tijde en plaatse van aflevering

(aanvullend recht)• Verjaring:

– overeenkomsten: 5 jaar– consumentenkoop: 2 jaar

38

Overeenkomsten op afstand (7:46a e.v. BW)

• Internet, telefoon, fax, post.• Bescherming tegen aggressieve verkoopmethoden.• Informatieplichten over verkoper, zaak, prijs, kosten,

betaling, termijn aanvaarding.• Bedenktijd (7 dagen) en ontbinding.• Ongevraagde commerciele communicatie.• Colportagewet.

39

Juridisch kader: specifiek

• Europese Richtlijnen: 1996/1998 en 2003, 3de richtlijnen• Elektriciteitswet 1998 en Gaswet• Secundaire wetgeving

– AMvB (bv. Besluit leveringszekerheid E/G)– Ministeriële regelingen (bv. Regeling inzake

tariefstructuren en voorwaarden elektriciteit)– Beleidsregels (bv. Procedure geschilln Energie)

• Technische Codes (art 31 lid 1a/b/c E-wet en 12b

G-wet)

40

Relatie Afnemer vs Leverancier• “Kleine afnemers” vs overige afnemers

– Vergunningplicht

– Leveringsplicht tegen redelijke tarieven en voorwaarden

– Mogelijkheid tot vaststelling maximum tarief

– Consumentenbescherming

– Besluit leveringszekerheid E/G

– Opzegging

– Beperkte mogelijkheid tot ontbinding kleinverbruikers bij wanbetaling ((i) oktober t/m april; (ii) schuldsaneringsregeling; (iii) schriftelijke herinnering; (iv) persoonlijk contact)

41

Nieuw markt model

• Wetsvoorstel wijziging E- en G-wet – verplicht leveranciersmodel kleinverbruikers– capaciteitstarief– informatiecode

• Doel: verbetering administratieve processen en energie besparing (implementatie richtlijn Energie Efficiëntie)

42

Leveranciersmodel

• Verplicht voor kleinverbruikers• 1 rekening transport en levering• Leverancier aanspreekpunt (betaling, klachten,

verzameling meetdata, maar netbeheerder bij storingen en aansluiting)

• Geen incidentele en niet vooraf vastgestelde kosten• Bevrijdende betaling aan leverancier voor kosten

transport• Ook in VS en UK

43

Metermarkt (1)

• Nu: kleinverbruikers analoge meters• Richtlijn Energie Efficiëntie: slimme meters bij nieuwbouw en

renovaties• Derde Elektriciteitsrichtlijn: 80% consumenten voorzien van

slimme meter in 2020• Eerst: verplichte uitrol slimme meters bij alle kleinverbruikers• Debat in de Eerste Kamer wegens onduidelijkheid slimme

meters over:

- technische betrouwbaarheid;

- beveiliging (maatregelen tegen hacken);

- voldoende waarborging van privacy

44

Metermarkt (2)

• Advies RvS: geen verplichte uitrol op basis Richtlijn EE, maar spanning met doelstelling 3e Richtlijn (80%/2020)

• Daarom ‘Novelle’ (onlangs gepubliceerd): slimme meters niet verplicht! En niet meewerken aan het plaatsen van een slimme meter is ook niet meer strafbaar

• Keuze uitschakelen afstand uitleesbaarheid• Netbeheerders mogen max 6 keer per jaar strikt

bepaalde gegevens uitlezen, andere gegevens alleen met toestemming. RvS toestemming mag niet worden uitgehold door standaard clausules in energiecontract

• College bescherming persoonsgegevens houdt toezicht

45

Metermarkt (3)

• Iedere 2/3 jaar evaluatie en aanpassing: eerste evaluatie in 2012, indien bevindingen positief, mogelijk toch verplichte uitrol

• Mogelijkheid tot installatie extra functies• Voordelen:

– energie besparing bij regelmatige terugkoppeling (wellicht toekomstige verplichting leverancier)

– verfijning afsluitbeleid (beperking doorlaatwaarde; voorkoming kosten fysieke afsluiting; prepaid functie

– efficiënte inkoop meters door maatstafregulering en aanbesteding

46

Capaciteitstarief• Vastrecht transportkosten; onafhankelijk van werkelijk

verbruik• Vastgesteld door NMa• In MR• Voorwaarde voor leveranciersmodel• Betere benadering werkelijke transportkosten (niet zozeer

gebaseerd op gebruik net, maar op kosten voor aanleg en onderhoud)

• Ter voorkoming ongewenst effect energie besparing: aanpassing energie belasting; lager verbruik > lagere factuur

• Ingevoerd per 1 januari 2009

47

Informatiecode

• Nu afspraken over informatie uitwisseling verspreid

over codes en sector afspraken• Niet eenduidig en volledig, geen toezicht• Informatiecode ziet op alle marktspelers • Nieuwe wettelijke basis, Codes alleen voor

netbeheerders• Wet bescherming persoonsgegevens; kleinverbruiker

dient toestemming te geven voor

gegevensuitwisseling; vast te leggen in aansluit- en

transportovereenkomst en leveringsovereenkomst

48

Crisis en herstelwet

• Wetsvoorstel ingediend bij Tweede Kamer op 15 september 2009.• Doel: procedures voor grote projecten versnellen, tijdelijke • maatregelen om het proces te bevorderen, bijvoorbeeld voor• beroepsprocedures en milieueffectrapportages.• 58 Projecten die effect hebben op de werkgelegenheid en de • economie, kunnen door de Crisis- en herstelwet versneld starten.• Voorbeelden zijn: zeventig middelgrote windmolenparken, de A4 Midden • Delfland en de A74 bij Venlo, zandsuppletie en bouwprojecten.• Op voordracht van de minister-president toevoegen van nieuwe projecten

– mogelijk.

49

Wetsvoorstel voorrang voor duurzaam– Wetsvoorstel ingediend bij Tweede Kamer op 27 maart 2009 en

aangenomen op 9 februari 2010. Het voorbereidend onderzoek door de Eerste Kamercommissie voor Economische Zaken vindt plaats op 20 april 2010 

– Deels gebaseerd op Europese regelgeving (o.a. richtlijn 2003/54/EG)– Minister: geen aparte behandeling E en G deel van wet – Doel: voorrang geven aan het transport van duurzaam opgewekte

elektriciteit door middel van congestiemanagement; verbetering van de werking van de gasmarkt; en verbetering van de voorzieningszekerheid

50

Wet Onafhankelijk Netbeheer • Volledige eigendomsontvlechting• Verbod voor netbeheerder om deel uit te maken van een groep - waartoe ook productie, handel of levering in Nederland behoort• Verbod voor groepsmaatschappijen van productie, handel of - - - ---levering in Nederland om belang te hebben in een (groeps maatschappij van) netbeheerder• Verbod voor (groepsmaatschappij van) netbeheerder om belang te - hebben in (groepsmaatschappij van) producent, leverancier of - - - - handelaar in Nederlandart.• 2: 24 b BW: duurzaam verbonden, economische eenheid, - centrale leiding• Splitsing voor 1 januari 2011

51

• Rb Den Haag HA ZA 07-2538 Delta / Staat:

- WON onrechtmatige wetgeving

- ‘toezeggingen’ minister niet ‘hard’ en politiek van aard

- artt. 93 E-wet/ 85 G-wet vallen onder 295 EG Verdrag (vrijheid verbod privatisering); ‘groepsverbod’ niet ---

-- ‘leveringszekerheid’ en ‘consumentenbescherming’ rechtvaardigen inbreuk op fundamentele vrijheden en zijn ------proportioneel

- geen inbreuk art 1 Verdrag van Rome om zelfde reden

52