enerji uretim ve iletiminde elektrik ve otomasyon sistemleri

Enerji retim ve letiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri KONTROLMATK 1

ENERJ RETM VE LETMNDE

ELEKTRK VE OTOMASYON SSTEMLER

2 KONTROLMATK Enerji retim ve letiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri Enerji retim ve letiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri KONTROLMATK 3

Enerji retim ve iletiminde elektrik ve otomasyon sistemleri

Gnmzn en byk ihtiyalarndan birisi olan elektrik enerjisi, gerek fosil yaktlarn giderek tkenmesi gerekse kresel snma problemi nedeniyle retiminden tketim aamasna kadar dikkatle izlenmesi gereken bir deer haline gelmitir. Enerjinin en uygun maliyetle retilmesi, retim aamasnda evreye verilen zararn asgariye indirilmesi, kullanclara kaliteli enerjnin en az kaypla iletilmesi kritik nem tayan konulardr.

Eski teknolojilerle yaplan retimlerde modern teknolojinin nimetlerinden faydalanlamamakla birlikte retimden tketime byk kayplar olumakta ve evreye verilen zarar da yksek olmaktadr. Modern enerji, enerji retim ve iletim sistemlerinde ise otomasyonun ve akll dediimiz gelimi elektrik altyaplarnn kullanlmasnn retkenlik ve kalitenin iyiletirilmesine ve kayplarn azaltlmasna olan katks olduka byktr.

Enerji, enerji retim ve iletim sistemlerinde minimum maliyet ile maksimum enerji retimi dikkat gerektiren dier nemli konulardan birisidir. Enerji, enerji retim ve iletim sistemlerinde optimizasyon giderek tkenmekte olan kaynaklar korumak adna da nem kazanmaktadr.

Ayrca enerji retim ve iletim sistemleri verilerinin ynetimini kapsayan bilgi ynetim sistemleri de hatalarn nlenmesi, ksa zamanda giderilmesi ve raporlama gibi konularda byk avantajlar salar.

Kontrolmatik olarak bizler, enerji sektrnde faaliyet gsteren mterilerimizin sistem ihtiyalarn en iyi biimde karlamak zere belirlediimiz ve uygulamasn gerekletirdiimiz otomasyon sistemleri ve elektrik altyaps ile enerji santrallerinin performanslarnn ve retkenliklerinin artrlmasna, alt sahalarnn kontrol ve gvenliine katkda bulunmakta ve elektriin en az kaypla tketicilere iletilmesine yardmc olmaktayz.

Trkiyenin lider mhendislik firmalarndan biri olan Kontrolmatik, enerji dolu, tecrbeli ve dinamik kadrosu ile ksa zamanda yurtii ve yurtdnda birok projeyi baar ile tamamlamtr.

Sunduu zmler iin gerekli tesisat ve panolarn imalatn kendi bnyesinde gerekletirmekte ve anahtar teslim hizmet politikas ile mterilerine maksimum kalitede zmler sunmaktadr.

Gnmz teknoloji koullarna bal olarak rn ve sistem yelpazesini srekli gelitiren Kontrolmatik, hzla gelien yaps ile dnya markas olma hedefine emin admlarla ilerlemektedir.

Kontrolmatik, stanbul merkezli olup yurtii ve yurt dndaki mterilerine enerji kaynaklarn verimli kullanmak iin farkl projeler ve hizmetler sunmaktadr. Bunun iin, ltmz verilerin nitelii ok nemlidir. Gerek veriye ulamak iin geni bir test ve l aleti techizatmz bulunmaktadr.

irketimiz, TV tarafndan yaplan denetimler sonucunda, kalite ynetim sisteminin iso 9001:2000 standardnn tm gereklerini yerine getirmi ve ISO 9001:2000 kalite sistem belgesini almaya hak kazanm olup, 10/11/2008 tarihi itibariyle onaylanm sertifika tarafmza teslim edilmitir.

HAKKIMIZDA


G santrali temel mhendislik ve danmanlk hizmetlerin Enerji santrali performans deerlendirmeleri,

inceleme ve gzden geirmen Elektrik tek hat emalarn Saha yerleimin Ak diyagramlar inceleme ve gzden geirmen P & I diyagramlar inceleme ve gzden geirmen hale artnamesi inceleme ve gzden geirmen G santrali performans test prosedr, inceleme ve

gzden geirme

G santrali detay mhendislik ve danmanlk hizmetlerin P & ID ekipman kodlamas (ISA/KKS) ve I & C

incelemesin Elektrik yk listesin MCC kontrol devre emalarn Enstrman, sinyal, kablo listeleri ve balantlarn Enstrman montaj dokmantasyonun Enstrman tasarm ve artnamelerin Fonksiyon aklamalar ve mantk diyagramlarn Kontrol paneli tasarmn lgili ekipman ve sistemler iin mteri teklif

deerlendirmesi Enerji iletim sistemleri iin verdiimiz hizmetlern Ksa devre hesaplar

- IEC60909 standardna gre baralarda oluabilecek maksimum ve minimum 1 faz, faz-faz ve 3 faz ksa devre akmlarnn program ile otomatik olarak hesaplanmas,

n Ksa devre analizi sonucuna gre sistemde kullanlacak rlelerin selektiviteye uygun parametrelerinin hesaplanmas,

n Trafolarn ksa devre ve termal dayanma erilerinin milimetrik katta izilmesi,

n OG kablolarn ksa devre ve termal dayanma erilerinin milimetrik katta izilmesi,

n Sistemde oluacak minimum ksa devre akmlarnn milimetrik kat zerinde iaretlenmesi,

n Gelimi ve detayl raporlama,n Arzalar simule edilerek rlelerin ama srelerinin

otomatik olarak izlenmesi,n OG g kablolarnn seimi (gerilim dm, akm

tama ve ksa devre bakmndan inceleme)

n Yk ak almasn Transient stabilite almasn Motor korum rlelerinin ayar deerlerinin

hesaplanmasn Generatr koruma rlelerinin ayar deerlerinin

hesaplanmasn Byk gl motorlarn almas esnasnda sistemin

davrannn incelenmesin Trafo g hesaplar

- Aydnlatma gerilim dm hesaplar- Paratoner (yldrmdan korunma) hesaplar- Ntr direnci boyutlandrma- letken kesit hesab- Topraklama hesaplar- Akm trafosu boyutlandrma- Ak-redresr seimi- Rle koordinasyonu ve rle ayar deerlerinin

belirlenmesi

Genel hizmetlern G sistemleri dizayn ve analizi

- Ksa devre analizi- Yk ak analizi, yk atma- Stabilite analizi, gei stabilitesi, gerilim

stabilitesi- Rle koordinasyonu, selektivite analizi- Harmonik analizi, elektromanyetik gei analizi- G sistemleri dizayn- ebeke kalitesi, interkoneksiyon almalar- Frekans reglasyonu- G sistemi strabilizesi- Enerji santrali matematiksel modeli

n Enerji SCADA zmlerin Balance of Plant (termik, doalgaz, hidroelektik)n IEC 61850 ve haberleme uygulamalarn Endstriyel proses (DCS, Dank Kontrol Sistemi)

uygulamalarn G kalitesi analizi ve modellemesin Enerji santralleri TEA RTU ve haberleme zmlerin Enerji santralleri TEA yan hizmetler zmleri

(Primer ve sekonder frekans kontrol, reaktif g kontrol)

n alt merkezleri; sekonder proje, rle, pano ve SCADA zmleri

n Ulam ve rayl sistemler elektrifikasyon zmlerin Pano zmleri

Enerji retim santralleri iin verdiimiz hizmetler n Kontrol sistemleri tasarm ve tedarik

- Kontrol sistemi mimari tasarm - Kontrol sistemi ekipman seimi - Kontrol paneli tasarm ve imalat - Donanm, yazlm panel tedarii

n Kontrol sistemi uygulamas - PLC/DCS programlama- Donanm/yazlm yaplandrmas- HMI/yonsol mhendislii- FAT (fabrika kabul testleri)

n Kontrol sistemi, start-up ve devreye alma - SAT (saha kabul testleri) - Devreye alma - Saha hizmetleri

n Proses kontrol mhendislii - Fonksiyonel mantk tanmlamalar ve mantk

diyagramlar - Kontrol sistemi artnamesi - Enstrman tasarm ve enstrman artnameleri ve

datasheetleri - Enstrman balant diyagramlar - Enstrman listesi, kablo listesi, sinyal listesi,

alarm listesi - Dng kablolama diyagramlar

HZMETLERMZ


Enerji retim santrallerinde elektrik ve otomasyon sistemleri

Enerji retim santrallerinde retim prosesine ait tm bileenlerin izlenmesi, kontrol ve raporlanmas kaliteli enerjinin en dk kayp ve maliyetle retilmesi iin esastr.

Enerji retim santralinin eidine ve kapasitesine uygun kurulumunu gerekletirdiimiz kontrol sistemleri ve elektrik altyaps ile yatrm maliyetinizi ksa zamanda geri kazanmanza yardmc oluyoruz.

Enerji retim santrallerinde kurulumunu gerekletirdiimiz altyap ve vermi olduumuz hizmetleri otomasyon sistemleri ve elektrik sistemleri olarak iki ayr balkta topluyoruz.

Bu sistemlere ait detaylar kataloumuzun ilerleyen sayfalarnda bulabilirsiniz.

Otomasyon sistemleri

n Balance of plantn Kontrol sistemlerin PLC sistemlerin Kompakt DCS sistemlerin leri seviyeli DCS sistemlerin SCADA sistemlerin Trbin kontrol ve koruma sistemleri

Elektrik sistemleri

n Senkronizasyonn Koruma sistemleri (Jeneratr, trbin ve trafo)n kaz ve uyartm sistemleri, otomatik gerilim

reglatrleri (AVR)n Statik starter sistemin lm


IEC

6185

0

Mod

bus

Mod

uleb

us

PRO

FIBU

S / F

ound

atio

n Fi

eldb

us /

Mod

uleb

us

PRO

FIBU

S / P

ROFI

NET

/ M

odul

ebus

/ D

evic

eNet

EmniyetProses Enstrmantasyon Cihazlar PLC ve DCS BalantlarProses ElektrifikasyonuG Otomasyonu

Tesis A

Ana Sistem Sunucular

Saha A

Koruma ve Kontrol LED

Sistem A Panel 800 stasyonu

Kablosuz HART A Geidi AC800M

High Integrity Kontrolr

AC800MKontrolr

MotorKontrolr

Deiken Hz Kontrol Srcleri

Orta Gerilim Pano

S900/IO

S800/IO Yangn ve Gaz

Kapatma

S800, S100...

Kablosuz HART

Advant, MOD, Harmony...

ENERJ SANTRALLERNDE OTOMASYON SSTEMLER

Otomasyon sistemlerinin enerji santrallerine saladklar katk

n Sistemin herhangi bir yerinden tm kontrol parametrelerine eriim imkan

n Tek bir kontrol platformu ile tm sistemin ynetilmesi ve izlenmesi

n Hzl komut verme imkan n Elektrik altyaps ve otomasyon sistemlerinin birbirine

entegre edilebilmesin Oluabilecek arzalarn nceden tespiti, plansz

arzalarn engellenmesi ve bakm zamannn azaltlmas

n Gvenilir veri toplama ve hzl veri ak

Otomasyon ve kontrol sistemleri iletmelerde riskleri en aza indirerek verimli ve gvenli alma salar. zleme, raporlama, sistemin herhangi bir noktasndan tm kontrol noktalarna eriebilme imkan esneklik, hz ve hatalar en aza indirme avantaj salar. Kontrolmatik olarak tesisinize zel sunduumuz balance of plant entegrasyonu, kontrol sistemleri, trbin kontrol sistemleri ile otomasyonu en st dzeye tayoruz.

Sistem mimarisi


Kontrolr

Sunucular

PROFINET Saha Veriyolu A

stasyonlar

Kontrol A

Alak Gerilim Panosu

Orta Gerilim Panosu

G Trafosu

Web HMI

IEC 61850

GIS

AIS

HV

kaz Kontrol

Saha Veriyolu Yaps

Enstrmantasyon Cihazlar

Valf

Alak Gerilim rnleri

Uzak BalantlarSrc

Profibus ve dier buslar iin proxyler

G Datm Proses Elektrifikasyonu Proses Kontrol

BALANCE OF PLANT

Sahip olduumuz deneyim ve mhendislik altyapmz ile farkl trdeki enerji santrallerinde, tesisinize zel Balance of Plant entegrasyonu ve anahtar teslim sistem entegrasyonu sunmaktayz.

Balance of Plant, bir enerji santralinde enerji reten ana sistem ve atk s geri kazanm sistemi (rn. gaz trbinleri, buhar trbinleri...) dndaki tm dier sistemleri, bileen ve yaplar iermektedir ve bu birbirinden bamsz farkl kontrol sistemlerinin tek bir platformda birletirilmesini hedefler.

Bu sistemlerin birbirine uygun bir ekilde entegrasyonu, sistemler aras veri paylam yetenei ve bu sistemin getirecei esneklik, bir enerji santralinin verimliliini ve retkenliini etkileyen en nemli parametrelerden birisidir.

Balance of Plant ile sunduumuz hizmetlern Modlasyon kontroln Ardk kontroln Kazan yakma kontroln Besleme suyu pompa kontroln Kazan emniyet denetimin Veri toplaman Elektrik sistem kontroln Balance of Plant ekipman kontrol

n Baca gaz kkrt giderme kontroln Trbin kontroln Trbin denetim enstrmantasyon cihazlarn Kombine evrim kontroln Acil durdurman ERP sistemine veri aktarman Kazan optimizasyonun Sistem verimlilik haritas


leri Seviyeli DCS Sistemleri

Enerji santralinin herhangi bir noktasnda yer alan herhangi bir i istasyonundan oklu uygulamalara ve oklu verilere ulamak iin ileri seviyeli DCS sistemleri kullanlmaktadr. ABB System 800xA ileri seviyeli DCS sistemleri, retkenlii artrmann yan sra riskleri ve maliyetleri de azaltr.

System 800xAnn tmleik mhendislik alt yaps, planlamadan yaplandrmaya, ktphane ynetiminden devreye alma ve operasyona kadar sistemi en aza indirger ve otomasyon projelerinin yaam srelerini verimli biimde destekleyerek tasarruf salar. IEC 61508 ve IEC61511e uyumlu olan System 800xA her trl emniyeti salar ve sistem iin risk orann en aza indirir. Gl raporlama zellii, prosese ait her trl bilgiyi ileyerek raporlama yapmaya olanak tanr. System 800xAnn ileri seviyeli planlama zellii sayesinde retimi artrmak iin gereken ihtiyalar da nceden belirlenebilir. Ayrca, bir enerji santralinde System 800xA ile donanmn durumu srekli izlenerek, nleyici bakm yapmak ve yatrm optimizasyonu salamak da mmkndr.

System 800xAnn enerji retiminde salad avantajlarn Proses ve elektriksel sistemler iin gelecekteki

ihtiyalar karlayabilecek plantforma sahiptirn IEC 61850 gereksinimlerini karlayabilirn Kullanm kolay kullanc arabirimin Her noktadan, tesis dndan bilgilere eriim imkann Hzl hata analiz yetenein stn mhendislik yetenei ve kalitesin Dk bteli alma ve ynetimn Basit sistem mimarisin Esiz teknolojisi ve mevcut sisteme entegrasyon

KONTROL SSTEMLER

PLC Sistemleri

Yksek performans, dk maliyet ve esneklik gerektiren, basitten karmaa farkl otomasyon ihtiyalar iin en ideal zm olan PLCler retim proseslerinde maksimum hz ve verimlilik sunmaktadr. PLC uygulamalar iin tercih ettiimiz ABB AC500 otomasyon platformu, leklenebilir yaps sayesinde gn getike artan mteri ihtiyalarn da karlayabilecek kapasitededir ve bu sayede yatrmnz da gvence altna alr. Tek bir kontrol sistemi ile birden fazla saha veriyolunun (fieldbus) ezamanl olarak ynetilmesi, kullanc dostu yap, kolay yaplandrma ve geni haberleme olana AC500 PLClerin mterilerimize sunduu dier byk avantajlardr.

Kompakt DCS Sistemleri

Kompakt ve leklenebilir DCS sistemleri, gl otomasyon fonksiyonlar yan sra donanm ve yazlm asndan dk maliyet avantaj sunmaktadr. Minimum mhendislik ve maksimum otomasyon olana salayan ABB Freelance kompakt DCS sistemleri, ak ve modern bir sistem mimarisine sahiptir ve kontrolrlerin sahaya yerletirebildii dank mimarisi sayesinde kablolama maliyetini azaltmak mmkndr. Uygulama mhendislii, devreye alma ve arza tehisi iin tek bir yazlm gerektiren Freelance ile saha veriyolu ynetimi btnyle kontrol sistemine entegre edilebilir. Operatr seviyesinde n mhendislii yaplm grsel bileenler, kullanclara salad saysz kolaylklardan sadece biridir.

DCS, PLC gibi kontrol sistemleri yan sra standart bilgisayar donanm zerinde alan ve tm kontrol parametrelerini grsel kontrol aralarna dntren SCADA yazlmlar sahip olduklar ak protokol sayesinde sistemin gelecekte karlalabilecek ihtiyalar dorultusunda

geniletilebilmesi ve reticiden bamsz donanmlarn sisteme dahil edilmesine imkan tanr. Raporlama ve detayl analizler, arzalarn minimuma indirilmesi, enerji tasarrufu ve sistem performansnn deerlendirilmesi ve iyiletirme yaplmasna katkda bulunur.


SCADA SSTEMLER

SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition) sistemi temel olarak insan-makine arayzleri (HMI), sunucu ve istemci bilgisayar sistemleri, uzak terminal birimleri (RTU), DCS ve PLCler, eitli haberleme yaplar ve eitli enstrmanlardan oluur.

HMI, operatre proses verilerini sunan ve bu sayede operatrn prosesi izlemesini ve kontrol etmesini salayan arayzdr. RTU, prosesteki sensrler ile balant salayan, sensr sinyallerini saysal sinyallere dntren ve bu sinyalleri st sisteme gnderen birimdir. PLC ise, yerel olarak benzer ileri yapan, yaplandrlabilir ve daha esnek bir saha aygtdr.

Her trl denetim, kontrol ve izlemeye ynelik grsel bir kontrol platformu oluturan SCADA, ierdii yukarda bahsedilen alt-sistemlerle birlikte bir veya daha fazla a zerinde bulunur. Bu yap ile proses bilgilerine kolay ve abuk eriim salar ve meydana gelebilecek arzalara kar nlem alnmasna da yardmc olur.

Bir enerji santralinde, trbin ve kazan kontrolnden, soutma sistemi kontrolne, kmr tama hattndan, alt sahas ve MCC panolarnn izlenmesine, kondenser kontrolnden gaz analizine kadar pek ok sistemi ieren tm kontrol mimarisi DCSler zerinden SCADAya aktarlr.

SCADA, kontrol fonksiyonu dnda olay ve alarmlarn izlenmesi, geriye dnk bilgilerin incelenmesi ve raporlama, uzakta bulunan operatrlerin GSM zerinden bilgilendirilmesi gibi pek ok olanak sunar. Raporlama fonksiyonlar ile elektrik kurumlarnca belirlenmi retim rapor taslaklar nceden hazrlanp, istenen aralklarda (gnlk, haftalk, aylk, vb.), otomatik olarak oluturulabilir. Ayrca, sahada yer alan kesici, motor, pompa, vana gibi eitli aktatrlerin alma sreleri ve alarmlar izlenerek kestirimci bakm yaplabilir. Bu sayede, oluabilecek hatalar n grlebilir ve duru sreleri ksaltlabilir. Thin Client ya da Web Clientlar ile sistem durumu, santral dnda, herhangi uzak bir noktadan da izlenebilir.


TRBN KONTROL VE KORUMA SSTEMLER

Elektrik retiminin kalbinde yer alan trbinler mekanik enerjinin elektrik enerjisine dnmnde etkin rol oynarlar. Enerji kaynaklarna gre trbinler buhar, gaz, hidro ve rzgar trbinleri olarak snflandrlrlar. Bir trbin kontrol sisteminde kontrol edilen parametreler enerji kaynann cinsine gre deimektedir. rnein, termik santrallerde kesintisiz ve kaliteli enerjinin retilmesi iin yaktn yanmasndan buharn elde edilmesine ve trbinlerin dndrlmesi aamasna kadar su miktar ve su evrimi, besleme suyu kontrol, kazan su scakl, yakt miktar, basn, ateleyici kontrol sistemi, su soutma sistemi gibi parametrelerin kontrol edilmesi ve izlenmesi gerekmektedir.

Trbin kontrol, PLC ya da adanm bir kontrol cihaz ile yaplabilir. Bu sistemler hz ve yk kontrol gibi kritik kapal evrim algoritmalarn gerekletirmektedir. Kontrol ve izleme iin genel SCADA arayznden ayr olarak, yerel ve adanm bir arayz ile alarm ve raporlama fonksiyonlar sunulabilir. Sistem ile elde edilen veriler SCADA sistemine tanabilir.

Faydalarn Dk alma mr maliyetin Optimize edilmi operasyonn Mkemmel gvenilirlikn Hassas kontrol sayesinde artrlm trbin alma

mrn Ksa devreye alma sresi n Arza giderlerinin ve sresinin azaltlmas n Operatr hatalarn engelleyen tamamen otomatik

alman Hzl bilgi eriimi

Trbin kontrolnde ABB AC800M ve AC870P zmlerini ve Woodward trbin kontrol zmlerini kullanmaktayz.

Trbin koruma sistemleri ve valf pozisyonlayc rnler sistemi tamamlayan dier unsurlardr. Dnen paralar iin en kritik parametre olan hz, srekli olarak kontrol altnda tutulmaktadr. Koruma sistemleri, trbin alanndaki hz lm cihazlar gibi dier saha cihazlar ve servovalfler ile balantldr ve ar hz koruma ve valf

pozisyonlama kontrollerini ana kontrolden bamsz olarak gerekletirirler. Hz, ya basnc, scaklk ve daha birok kritik parametrenin izlenmesiyle trbin korunur ve mr uzatlm olur. Sonu olarak, daha hzl, esnek ve fonksiyonel olarak zenginletirilmi bir trbin kontrol sistemi elde edilir.


ENERJ SANTRALLERNDE ELEKTRK SSTEMLER

letmelerin artan enerji taleplerini karlamalar iin yetimi insan gcne, byk yatrm maliyetlerine ve teknolojiye ihtiyalar vardr. Bu noktada otomasyon ve akll elektrik alt yaps da artk vazgeilmez niteliktedir.

Jeneratr senkronizasyon sistemleri genel olarak enerji retim tesisleri, kojenerasyon tesisleri gibi endstriyel tesislerde, denizcilik sektrnde, hastaneler, alveri merkezleri, tatil kyleri gibi yaam alanlarnda kullanlan, ebeke ve jeneratr gvenliini ve emniyeti salayan cihazlardr. Jeneratr kullanmnn genel amac enerji kesinti sresinin minimumda tutulmas ve ebeke balantsnn bulunduu yerlerde kesintisiz biimde enerji aknn devam ettirilmesidir.

Jeneratr senkronizasyon sistemlerinin en nemli grevi ebekeden jeneratre aktarm ya da tersi durumda tedarik edilen enerjinin genliinin, faz asnn, frekansnn senkron biimde geiinin salanmasdr. Aksi halde ebekede ya da jeneratrde ar yklenme grlebilir, ebekede dzensizlikler oluabilir, kesicileri aabilir ya da jeneratr zarar grebilir.

Otomatik ya da manuel olarak gerekletirilecek olan senkronizasyon ileminde esas olan ebeke ve jeneratr emniyetini salamaktr.

Senkronizasyon ileminde ift kanal uygulamasnda birbirine seri balanan kanallardan birinde hata olumas durumunda dier kanal da engellenmektedir. Bu konfigrasyon emniyeti artrr. Yedeklemeli uygulamada paralel balanan cihazlardan birisinde hata olmas durumunda dieri fonksiyonu zerine alr ve kesintisiz alma salanr.

ABBnin SYNCHROTACT rn ailesi, gerilim ve faz as arasnda ok yksek farklarn olduu asenkron modda anahtarlamay engelleyen bir cihazdr. Her iki sistemi birbirine balamadan nce gerilim, frekans, faz as ve kesici anahtarlama zamann gznne alarak jeneratrn gerilimini ve hzn otomatik olarak ayarlanan tolerans aralna getirir. Dijital iftli kanal ve yedeklemeli senkronizasyon sistemleri yksek derecede gvenilirlik salar.

SENKRONZASYON

Kontrolmatik ikaz ve uyartm sistemleri, jenerator koruma, senkronizasyon sistemleri, enerji faturalandrma/ otomatik saya okuma gibi konularda anahtar teslim sistemler kurmaktadr.

Ayrca yan hizmetlerimiz arasnda primer ve sekonder frekans kontrol, reaktif g kontrol gibi uygulamalar da gerekletirmekteyiz.

Balca uygulamalar n Senkronizasyonn Koruma sistemleri - Jeneratr - Trbin - Trafon kaz ve uyartm sistemleri, otomatik gerilim

reglatrleri (AVR)n Statik starter sistemin lmn ebeke balants ve g kalitesin MCC pano sistemleri

Enerji retim ve letiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri KONTROLMATK 2120 KONTROLMATK Enerji retim ve letiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri

KORUMA SSTEMLER

Bir enerji santralinde jeneratrler ve trafolar arza olaslnn bulunduu ve korunmas gereken nitelerin banda gelir. Jeneratr korumas jeneratrn kendisi dnda trafolar ve yardmc trafolar da kapsamaktadr. Esas olarak jenaratr korumas hatalarn ve normal olmayan durumlarn mmkn olan en ksa sre ierisinde tespit edilmesi ve oluabilecek arzalarda zararn minimuma indirilmesidir.

Jeneratrn tipi ne olursa olsun jeneratrn gvenli ve verimli alabilecei kriterleri belirleyerek size en uygun elektrik altyapsn ve gvenlilir, doru ve ekonomik sistem entegrasyonunu sizlere sunmaktayz.

Kullandmz ABBnin koruma niteleri, modler donanma, esnek yapya ve mikroilemci tabanl teknolojiye sahiptir ve uygun yedekleme gz nne alnarak koruma fonksiyonlar seilir. Bu da gvenilir, emniyetli ve ekonomik jeneratr almas salar.

ABBnin jeneratr koruma iin dizayn ettii Relion rn ailesi koruma, kontrol, lm ve jeneratrlerin, trafolarn, g hatlarnn spervizyonu iin olduka geni bir rn yelpazesi sunmaktadr. Relion rn ailesi IEC 61850 standard gereksinimlerini karlamaktadr.

Kullandmz cihazlarn sahip olduu 24 adet analog giri sayesinde tek bir rnle ana ve yedeklemeli koruma salanabilmekte, alternatif olarak trafo gibi ek elemanlarn korumas jeneratr koruma kapsamna dahil edilebilmektedir. Daha az rnn kullanlmas maliyet tasarrufu yansra kurulum ve bakm ilemlerini de kolaylatrr.

Cihazlar enjeksiyon tabanl %100 stator ve rotor topraklama hatas korumas ve 3. derece harmonik tabanl %100 stator topraklama hatas korumas sunar, dk yklerde dahi emniyetli alma salanr.

KAZ VE UYARTIM SSTEMLER

kaz ve uyartm sistemlerinin, jeneratrn dinamik performans zerindeki etkisi ok byktr. Jeneratr gerilimi ve reaktif gcn kalitesini, ksacas tm elektrik kullanclarna datlan enerjinin kalitesini ikaz ve uyartm sistemleri belirler.

Farkl uyartm sistemleri bulunmaktadr:n Frasz uyartm sistemleri n Dner uyartm makinesi ve otomatik gerilim

reglatr (AVR) ya dan Rotoru direkt olarak, fralar zerinden tristr kpr

ile besleyen statik uyartm sistemleri (SES)

kaz ve uyartm sistemlerinin ana fonksiyonu ksa sreli ar yk kapasitesine sahip deiken DC akm salamak, uygun dorulukla k gerilimini kontrol etmek, duraan almay garantilemek, enerji santrali kontrol sistemi ile haberlemek ve jeneratrn alma snrlar ierisinde almasn salamaktr.

Kurulumunu gerekletirdiimiz sistemlerde, her trl senkron makina (motor ve jeneratr) kontrol iin ABBnin UNITROL serisi dner uyartm ve statik uyartm sistemli, mikroilemci tabanl gerilim reglatrlerini kullanmaktayz.

UNITROL her byklkteki senkron jeneratr ve motor iin kullanlabilen otomatik gerilim reglatrleri (AVR) ve statik uyartm sistemlerini (SES) kapsamaktadr.

Salad avantajlarn Mteri odakl standardizasyonn Mteriye zel sistem zmlerin ISO 9001/ISO 14001 kalite ynetim sistemlerine

uygunn Dnya apnda devreye alma ve bakm servislerin Kullanm kolay yazlm gereci sayesinde ksa dereye

alma ve bakm sresi.


STATK STARTER SSTEM (GAZ TRBNLER N)

LME

Enerji santrallerinde yksek hassasiyet derecesine sahip lme ekipmanlar retim sahasndan tketicilere ne kadar enerji salandn tespit eder. Akm, gerilim, aktif ve reaktif g llen deerlerdir. Bu deerler tketilen enerjinin fiyatlandrlmasnda ve istatistik bilgilerin elde edilmesinde kullanlr.

EBEKE BALANTISI VE G KALTES

retilen enerjinin gvenli ve kaliteli olmas phesiz ok nemlidir. Enerjinin kalitesini basit olarak tanmlamak gerekirse ebekenin herhangi bir noktasnda, gerilimin genlik ve frekansnn anma deerlerini korumas ve dalga eklinin sinzoidal olmasdr.

Tketici tarafnda elektrik enerjisi sreklilik gerektirdii ve depolanamad iin kullanmdan nce herhangi bir

kalite gvencesi ve denetimi salanamamaktadr. Bu sebeple retilen enerjinin kaliteli ve gvenilir olmas gerekmektedir. Ne yazk ki jeneratrlerle sorunsuz bir ekilde retilen enerji, tketiciye retildii kalitede iletilememektedir. retim aamasndan sonra elektrik enerjisinin ebeke balantsnn da retim kalitesini maksimum dzeyde koruyacak biimde gerekletirilmesi gerekmektedir.

Primer frekans kontrol

Gaz trbinlerinde ateleme noktasna (nominal hzn %60) gelebilmesi iin destee ihtiya vardr. 40MWn zerindeki gaz trbinlerinde iki farkl metodla bu gerekletirilebilir.

n Ana aft zerinde diliye sahip pony motorn Jeneratr terminallerine direkt olarak balanan ve

fazn balangcnda jeneratrn motor gibi almasn salayan statik frekans konvertr (SFC)

Statik starter, jeneratr herhangi bir vibrasyon ya da gerilim dmesi olmadan yumuak olarak hzlanmasn salar. Ayrca ayn ekilde jeneratrn yumuak olarak yavalamasna da yardmc olur. Tek bir SFC birka jeneratr birden sral biimde altrabilir.

Primer frekans kontrol (PFK) hizmeti, sistem frekansnn dmesine veya ykselmesine tepki olarak nite aktif k gcnn hz reglatr ile otomatik artrlmas veya azaltlmas yoluyla sistem frekansnn yeni bir denge noktasna getirilmesini salar. Yani sistem frekans 50 Hzin altna dnce trbinlerde bulunan hz reglatr aracl ile aktif g retimi arttrlr ve frekans 50 Hzin altnda bir deerde durdurulur. rnein 49.70 Hz. Bu deerde durdurulan frekansn tekrar eski haline (50 Hz) gelmesi ise sekonder frekans kontrol (SFK) ile olur. Bunun iin santrallerin retim yedekleri vardr.

Primer Frekans Kontrol Performans TestiPrimer frekans kontrol performans testleri ile ilgili teknik prosedr elektrik piyasas ebeke ynetmeliinde Ek.4.A ksmnda anlatlr.

Performans testi balamadan nce retim tesisi grevlileri primer frekans kontrol fonksiyonlarnn gsterimi amacyla nite kontrol sistemlerinin, zellikle de trbin hz reglatr ile kazan kontrol sistemi arasndaki ileyiin, basitletirilmi blok emalarn test ekibine vermesi beklenir.


Sekonder frekans kontrol

Sekonder frekans kontrol hizmeti, sistem frekansnn nominal deerine ve komu elektrik ebekeleriyle olan toplam elektrik enerjisi al veriinin programlanan deerine getirilmesi amacyla arttrmalar veya azaltmalar yolu ile salanr.

Sekonder Frekans Kontrol Performans TestiSekonder frekans kontrol performans testleri iki aamadan olumaktadr. Bu aamalar, retim birimlerinde gerekletirilecek sekonder frekans kontrol n yeterlilik performans testi ve Milli Yk Tevzi Merkezinde Otomatik retim Kontrol (AGC) sistemi zerinden gerekletirilecek sekonder frekans kontrol performans testidir. Milli Yk Tevzi Merkezinde bulunan Otomatik retim Kontrol (AGC) program tarafndan gnderilen ayar deerlerine gre sekonder kontroluna katlacak olan retim birimindeki AGC Sistemi/Arabiriminin fonksiyonlar kontrol edilecektir.

AGC programnn retim birimine SCADA Sistemi ile periyodik olarak gnderdii PD Validity sinyalinin doru bir ekilde kullanld, bu sinyalin belli bir zaman-am sresi (60 saniye) boyunca alnamamas durumunda, santralda LRPD alarmnn retildii ve Otomatik retim Kontrol Sistemi/Arabirimi konumunun UZAK (REMOTE) konumdan LOKAL konuma getii, tekrar UZAK konuma geiin PD Validity sinyali alnmasndan sonra ancak

operatr mdahalesi ile mmkn olabildii kontrol edilecektir.

retim biriminde kurulan Otomatik retim Kontrolu Sistemi/Arabirimi nsan Makine Arayznde (HMI Human Machine Interface) aadakilerin grntlendii kontrol edilecektir:n AGC kontrol blok diagramn AGC sisteminin alma modun Ayar deeri ve nitelere dalmn Lokal ayar deeri (Operatrler mdahalesi mmkn

olacaktr)n nite baznda sekonder frekans kontrol limitleri

(Operatrler mdahalesi mmkn olacaktr)n retim birimi sekonder frekans kontrol maksimum ve

minimum kapasite deerleri (MAXC ve MINC) - retim birimi sekonder frekans kontrol band

n PV Validity sinyalinin durumun AGC Sistemine/Arabirimine ilikin alarmlarn Ayrlan toplam primer rezervn nitelerin primer frekans kontrolne katlm durumu

sinyalleri (PFCO)n nite yk alma /atma hzlarn Hz reglatrleri eim ayar deerleri (governor droop

setting) - Toplam santral retimin Kontrol hatas (Ayar deeri ile santral retimi

arasndaki fark)

Primer frekans kontrol performans testleri srasnda aadaki deerler ile beraber, test ekibinin gerekli grd deerlerin de lm yaplarak kaytlar alnr;n Aktif G k (MW)n ebeke Frekansn Simle Frekansn Vana Pozisyonlarn Buhar Basncn Buhar Scakl

Primer frekans kontrol performans testleri srasnda yaplan lmn her bir deer iin rnekleme oran saniyede en az 10 veri (minimum 10 Hz) olmaldr.

Primer frekans kontrol performans testleri aamadan oluur:1- Primer Frekans Kontrol Rezerv Testi2- Primer Frekans Kontrol Hassasiyet Testi3- Primer Frekans Kontrol 24 Saat Dorulama Testi


Reaktif g kontrol

Reaktif enerji manyetik alan etkisine ihtiya duyan tm elektrikli cihazlarn alabilmeleri iin gerekli bir enerjidir. Manyetik alan etkisiyle alan; bata trafolar olmak zere tm elektrik motorlar vb. cihazlar iin reaktif enerjiye ihtiya vardr. Ancak reaktif enerjinin retim tesislerinde retilerek enerji hatlar ile tanmas, reaktif enerjinin de enerji hattnda aktif enerji gibi yer igal edeceinden dolay hattn tayabilecei aktif enerjinin kstlanmasna, dolaysyla hat kapasitesinin dmesine neden olur. Dolaysyla reaktif g faktrnn ynetmeliklerce belirlenen dzeyde tutulmas gerekmektedir.

Reaktif G Kontrol ve Senkron Kompansatr Performans TestiAr ikazl alma: Generatrn sisteme reaktif g vermesini tanmlar.Dk ikazl alma: Generatrn sistemden reaktif g ekmesini tanmlar.

G kalitesi analizi

Santralde retilen elektrik tketiciye ulancaya kadar kayplara urar ve kalitesinden dn verir. retim alanndan tketim noktasna kadar farkl trafo ve kablolarn kullanlmas, kaak elektrik kullanm kalite ve gvenirlii olumsuz etkileyen sebeplerdir ve kanlmazdr. Dolaysyla santralden datlan elektriin mmkn olan en st kalitede olmas nem kazanmaktadr.

G kalitesini basit olarak tanmlamak gerekirse ebekenin herhangi bir noktasnda, gerilimin genlik ve frekansnn anma deerlerini korumas ve dalga eklinin sinzoidal olmasdr. Gerilim genliinin dalgalanmas, kesintiler, darbe eklinde deiimler, harmonikler, frekans deiimi, krpma, faz dengesizlikleri balca g kalitesi problemleri olarak grlmektedir.

ebekeden sinzoidal olmayan akm eken ykler, iletim ve datm sistemlerinde ciddi bir harmonik kirliliine sebep olmakta ve hatlarda, gerilim dalga formunu bozacak ekilde gerilim dmleri oluturmaktadrlar. ebeke tasarmnda problem yaratabilecek noktalarn olumasn nlenmeli veya risk tahmini yaparak riskli noktalar tespit edilmelidir.

retilen enerjinin kalitesinin artrlmas ve bu ynde zm retilebilmesi iin, ncelikle oluan kalitesizliklerin sebepleri bulunmal, bunlarn oluma zamanlar belirlenmeli ve elde edilen bu veriler dorultusunda eitli snflandrmalar yaplmaldr. G kalitesinin lm ile gerilim ve akm deiimleri gibi parametreler kayt altna alnarak, bu lm sonularna gre gerekli nlemler hazrlanabilir, sistemin sreklilii salanabilir ve program d kesintilerin nlenmesi ile ticari adan byk kazanlar salanabilir. ebekenin srekli izlenmesi, g sistemlerinde meydana gelen problemlerin istatistiksel analizi iin gerekli verilerin elde edilmesini salar ve bu ekilde gelecekte ne tr nlemler alnabilecei belirlenebilir.

Uygun olduu standartlarn IEC 61000-4-30: G kalitesi lm metodlar, Snf An IEC EN 61000-4-7: Harmonik lm klavuzun IEC EN 61000-4-15: Flickermetern EN 50160: Voltage Characteristics of Electricity

Supplied by Public Distribution Systems

Yazlmn zelliklerin FFT analizin Vectorscope, oscilloscopen G ve enerji izlemen EN 50160 Flickermetre ile gerilim izlemen 3 faz sistemler iin simetrik komponent analizrn G ebekesi empedans analizr -Yarm periyod RMS

izlemen Geili kayt cihaz ve hata kayt cihazn Gerilim telegram ve alarmlar -Dijital giriler

retim birimi sekonder frekans kontrol testleri srasnda santralde alnacak kaytlara ek olarak, TEA Milli Yk Tevzi Merkezi tarafndan SCADA sisteminden aada belirtilen deerler kaydedilecek:

n Milli Yk Tevzi Merkezinden gnderilecek ayar deerin Sistem frekans deerin Santral/blok/nitenin aktif g retimin nitelerin aktif g retimleri (gerekli durumlarda)

Sekonder frekans kontrol hizmeti sunan retim biriminin k gcndeki deiimin balamas iin maksimum tepki sresi 30 saniye olmal ve testler sonucunda belirlenen

yklenme hzna uygun olarak istenen retim dzeyine eriilmelidir. Sekonder frekans kontrol hizmeti salayacak nitelerin yklenme hz yakt tipine bal olarak aadaki ekilde olmaldr:

n Motorin, fuel oil ve doal gaz yaktl retim tesisleri iin nominal gcn dakikada en az %6s kadar,

n Rezervuarl hidroelektrik retim tesisleri iin nominal gcn saniyede %1.5 ile %2.5u arasnda,

n Yakt olarak ta kmr kullanan retim tesisleri iin nominal gcn dakikada %2 ile %4 arasnda,

n Yakt olarak linyit kullanan retim tesisleri iin nominal gcn dakikada %1 ile %2si arasnda.


MCC panolar motorlar ana besleme nitelerinin ve kontrol cihazlarnn yerald pano sistemleridir.

PLC, DCS gibi kontrol cihazlar, SCADA ve haberleme alt yaps iin gereken cihazlar MCC panosunun kumanda blmnde yeralrlar.

Uyguladmz projelerde panolar tamamlayc bir unsur olup, ayn zamanda sistemin de nemli bir parasn oluturur. Kontrolmatik olarak kurduumuz tm sistemlerde form 4-B dahil tip testli datm panolarn, MCC Panolarn (Motor Kumanda Panolar) ve 400 KWye kadar Motor Src Panolarn kendi bnyemizde yapabilmekteyiz.

IEC 60439-1 standartna uygun olarak form uygulamal AG Datm ve MCC panolarn ile personel ve tesis gvenliini arttrarak fonksiyonel blmleri pano ierisinde birbirinden ayrmaktayz.

zel uygulamalar iin IP66 koruma snfna sahip pano uygulamalar ile Amerikan standartlarna uygun UL50 sertifikal pano uygulamalar gerekletirebilmekteyiz. Standart olarak RAL7035 ve RAL7032 renklerini kullanmaktayz.

G datm sistemleri ve zellikle MCC panolar iin zel tasarlanm bara sistemleri kullanmaktayz.

MCC PANO ZMLER


Enerji iletim ve datmnda elektrik ve otomasyon sistemleri

alt sahalar, kaliteli elektrik altyaps ve otomasyon ile retilen enerjinin gvenli ve kesintisiz biimde, en az kaypla iletilmesini salar. Datm sistemine ait tm ana ve alt istasyonlarda AG alter ve g kaynaklarnn, tm OG kesici ve ayrclarn durumlarnn izlenmesi ve kontrol, tm alt sahasnn bir ana merkezden izlenmesi ve SCADA zerinden kumandas, sistemin gvenilirlii ve kesintisiz almas iin gereklidir.

Sistemlerimizde kullanmakta olduumuz koruma ve kontrol zmleri, gvenilir enerji iletim ve datm iin tercih ettiimiz rnlerdir. ABBnin Relion rn ailesi, g sistemlerinde IEC ve ANSI uygulamalar iin koruma, kontrol, lm ve denetimi iin en geni rn yelpazesi sunmaktadr. Trafo koruma, hat koruma, kesici koruma gibi farkl uygulamalar iin farkl zmler kullanlmaktadr.

Sistemi oluturan balca elemanlar TrafolarYksek gerilim panolarOrta gerilim panolarOrta gerilim rlelerOrta gerilim kesiciler

Balca uygulamalar Trafo korumaHat korumaKesici korumaG sistem otomasyonu

Sistem mimarisi

1

1


alt sahalar otomasyonu trafo merkezlerindeki g kontrol sistemlerini, sinyal lm, koruma ve uzaktan ynetim cihazlarn ve saha verilerinin merkez istasyona aktarlmas fonksiyonlarn kapsamaktadr. Kontrol ilemlerinin salkl biimde gerekletirilebilmesi iin alt sahasnn durumunun srekli izlenmesi gerekir ki bu gvenilir rnler ve kontrol merkezi ile gvenilir haberleme demektir.

Gelien teknoloji ile birlikte artk alt sahalarnda merkezi kontrol yerine datlm kontrol sistemleri kullanlmaktadr ve bu sistemin en nemli elemanlar akll elektronik cihazlar (IED) olarak adlandrlan rle sistemleridir. Akll elektronik cihazlar ile koruma, kontrol, izleme ve haberleme gibi temel ihtiyalar karlanabilir.

Fonksiyonlarn Datm sistemine ait tm ana ve alt istasyonlarda

tm AG alter ve g kaynaklarnn, tm OG kesici ve ayrclarn durumlarnn izlenmesi ve kontrol

n Tm istasyonlarn ana merkezden izlenmesi ve kontrol iin SCADA yazlmlarnn konfigrasyonu

n llen deerleri (aktif, reaktif enerji, akm, gerilim, frekans vb.) olaylar, alarmlar izleme, olay tarihlerini kaydetme ve gsterme, raporlama ve enerji ynetimi

Sistem mimarisin Kontrol sistemlerin SCADAlar n RTUlarn IEC

500KVA KADAR ALT SAHASI OTOMASYONU

SCADAlar enerji iletim ve datm sisteminizi istediiniz zamanda istediiniz noktadan kontroln gerekletirmenizi salar. Gerek zamanl izleme, enerji iletim ve datm sahalarnda primer ve sekonder ekipmanlarn kontrol ve izlenmesinde yardmc olur. Akll elektronik cihazlarn operatr paneli vastasyla kolayca ve emniyetli biimde koruma ve kontroln salar.

Doru ve emniyetli alma iin doru ve gvenilir bilgi esastr. Sistemlerimizde kullanlan ABB SCADAlar yedeklemeli sistem sunucular, tm altyap ile haberleme araclyla bilgi eriimini en st dzeye kartr. SCADAlar birok adan personel emniyetini salamaktadrlar. rnein alt sahasnda kesici ve ayrclar personel yaralanmalarna kar ayr bir kontrol odasnda yer almaktadrlar. Sz konusu odada herhangi bir bakm olduunda bu durum SCADA zerinden izlenebilir ve operatrler bu ynde bilgilendirilebilir. Farkl eriim yetki seviyeleri tanmlanarak istenmeyen mdahaleleri de nlemek mmkndr.

SCADA, primer ekipmanlarn anlk operasyonun engeller ve verilen komutun yerine getirilmeden nce seilen ekipmann almasnn gvenli olup olmayacan test eder ve bylece tehlikeli operasyonlar engellenir. Dinamik busbar renklendirme fonksiyonu operatrn busbarn enerjili, enerjisiz ve topraklanm paralarna ait bilgiye annda eriebilmesini salar.

SCADAlarn zellik ve fonksiyonlarn Primer proseslerin kontrol ve izlenmesin Busbar renklendirme ile tek hat emasn Olay ve alarm listelerin Trend ve grafiklern Bloklama listesin Sistem spervizyonun Rle parametrelerinin ayarn Hata kayt dosyalarnn yklenmesi ve

deerlendirilmesin G kalitesi izlemen Veri konsantrasyonu ve sinyal gruplaman 3. parti akll elektronik cihazlarn entegrasyonu iin

standart zmler, ak arabirimler ve protokollern Mteriye zel ihtiyalarn adaptasyonu: ekranlar,

sinyal ileme vs.n Entegre edilmi online konfigrasyon gerelerin GPS zaman senkronizasyonun Farkl dil destein oklu seviyeli kullanc yetkilendirmen Yksek performansn Uzak i istasyonlar ve web zerinden alman Standart PC donanm ve Microsoft Windows alma

sistemin Master protokoller: LON, SPA, IEC 61850-8-1, IEC

60870-5-101, IEC 60870-5-103, IEC 60870-5-104, RP 570/571, DNP 3.0 Serial/LAN, Modbus RTU, Modbus TCP/IP, ANSI X3.28 FD/HD, Modbus TCP/IP, I35/P214, ADLP 180, RCOM

n Slave protokoller: IEC 60870-5-101, IEC 60870-5-104, DNP 3.0 Serial/LAN, RP 570/571, F4F (Westinghouse)

n Ak arabirimler: OPC DA client & server, ODBC client, DDE client,

n Uygulama ve haberleme ekleri iin programlama arabirimleri

n OPC

ALT MERKEZLER N SCADA SSTEMLERENERJ LETMNDE OTOMASYON SSTEMLER


IEC61850, SCADA sistemlerinin, RTU ve koruma rlelerinin ayn ortamda entegre edilmesini salayan uluslararas bir standarttr. Gelecekte karlalabilecek ihtiyalar karlayabilmesi ve gvenli alma iin kullanlan sistemin g sistemleri haberlemesi iin kullanlan uluslararas IEC61850 standartlarna uygun olmas gerekmektedir.

IEC 61850ye uyumlu cihazlardan oluan sistemler, en zorlu ortamlarda performanslarndan dn vermeden gvenli alma salar ve sistemdeki enerjiyi kaliteli ve srekli klmay garantiler.

IEC61850, telekontrol kumanda merkezi ve istasyon RTU arasnda tanml IEC60870-5-101 haberleme protokol ve RTU ile koruma rleleri arasnda tanml IEC60870-5-103 haberleme protokoln birletirmektedir. Ucuz, hzl ve yaygn olarak kullanlmakta olan Ethernet haberleme altyapsn temel almaktadr. IEC6180ye uygun sistemler kolay entegrasyon, etkinve hzl veri paylam ve uygun maliyet imkan sunarak tm haberleme ihtiyalarna cevap verir.

Kontrolmatik olarak kurulumunu gerekletirdiimiz tm sistemler IEC6185ye uygun biimde yaplandrlmaktadr.

IEC61850 UYGULAMALARI

G sisteminin uzaktan kontrol esnek ve modler dizayna sahip RTU (uzak terminal birimleri) aracl ile gerekletirilmektedir. Sistemlerimizde ABBnin DIN rayna monte edilebilen RTU560 serisini kullanmaktayz. G sistemindeki leklenebilirlie mkemmel uyum salayan RTUnun ak mimarisi farkl uygulamalarda her trl geniletme imkan sunar.

RTU, entegre seri ve Ethernet haberlemesini destekler. RTU, farkl protokoller aracl ile, 16 adete kadar host sistem ile haberlemeye izin verir. RTUlar tarafndan desteklenen standart protokoller IEC 60870-5-101/-104 DNP3, serial and TCP/IP Modbus serial and TCP/IP, Indactic 33/35, RP570/71 gibi dier zel protokoller ve nc parti zel protokoller Telegyr TG800, Sinaut 8FW, Conitel 300, Estel, Harris5000/6000, Hitachi vs. mevcuttur.

RTUnun sisteme salad avantajlarn Esnek ve modler yapya sahip RTUlar pek ok

entegre fonksiyon iin tam kontrol salar. n leklenebilir yaps, istasyon takviyesi,

glendirilmesi ve gncellemeye izin verir.n Gelimi tan aralar sayesinde iletme ve bakm

maliyetlerini azaltr. n Entegre nsan Makina Arabirimi (HMI) fonksiyonu ile,

tek bir RTU sistemi ile PLC ve a bileenleri fonksiyonlar gerekletirilebilir.

n Karmaktan basite, tm sistem iin tek bir RTU zmdr.

n RTUnun ak mimarisi sayesinde birok uygulamaya uyarlanabilir. Birok uygulama iin donanmsal ya da yazlmsal ekler gerektiinde kolaylkla gerekletirilebilir.

n Yedeklemeli yapy destekler.

UZAKTAN ZLEME VE KONTROL TEKNOLOJS (RTU)


letim hatlarnda koruma uygulamalar

ENERJ LETM VE DAITIM HATLARINDA KORUMA

Enerji iletim ve datm hatlarnn herhangi bir noktasnda meydana gelebilecek bir hatann derhal alglanmas ve sistem gvenilirliinin salanmas nemlidir. Kullanlan sistemler en ufak hata akmn dahi alglayabilecek hassasiyette olmal, zorlu d ortam koullarnda dahi gvenli alma sunmal ve IEC61850 standartlarna uygun olmaldr. Kurduumuz sistemlerde kullanlan ABBnin Relion koruma ve kontrol cihazlar hassas alma karakteristikleri ile maksimum emniyet salar.

ENERJ LETM VE DAITIMINDA ELEKTRK SSTEMLER

Bay ControlDevre kesicilerin, ayrclarn, farkl anahtar konfigrasyonlarnda topraklama anahtarlarnn kontrol, izlenmesi ve korumas salanr. Kullanlan rnler geni uygulama alanna sahiptir ve IEC 61850 gereksinimlerini salar.

Busbar Protection - Busbar KorumaOrta gerilimden ok yksek gerilim seviyelerine kadar busbar, fileli ke ve T-balantlarn korunma ve izlenmesi salanr. Geni I/O kapasitesi ile transfer bus ile birlikte ya da transfer busu olmakszn tek veya iftli busbarlar, devre kesiciler korunur.

Line Differential Protection - Hat diferansiyel koruma Havai hatlarn ve be hatta kadar terminalle kadar olan kablolarn korumas, izlenmesi ve kontrol salanr. Kullanlan rnlerin fazlara ayrlm hat diferansiyel koruma fonksiyonu ile gvenilir tek/ift/ fazl ama/kapama ve senkronize ve senkronize kontroll otomatik kapama yaplabilir. Ek olarak trafo besleyicileri, jeneratr ve trafo bloklar da kontrol edilebilir.

Transformer Protection - Trafo korumaHer trl trafo (rnein iki ve sarml trafolar, ykseltici trafolar, g istasyonlar ve zel demiryolu trafolar ) iin hzl seici koruma, izleme ve kontrol salanr. Ek olarak oto trafolar, faz kaydran trafolar ve nt reaktrler iin de anahtarlama ile birlikte koruma da gerekletirilebilir. Diferansiyel koruma dahilinde bulunan, alt adete kadar fazl akm kstlayc giriler ile, oklu kesici trafo dzenei salanabilir. Haberleme kapasitesi sayesinde sistemdeki dier cihazlarla entegre edilebilir ya da tek bana kullanlabilir.


Rayl tama sistemlerine zel olarak gelitirilen koruma rleleri ve kontrol panelleri ile her trl koruma, kontrol ve izleme fonksiyonlar gerekletirilmektedir.

Son numerik teknolojisi kullanlarak dizayn edilen koruma panelleri trafolar iin koruma rlesi olduu kadar besletici koruma fonksiyonu da tamaktadr. Byk LCD ekrana ve haberleme portuna sahip olan rleler akm/gerilim/g faktr gibi nemli deerlerin izlenmesi ve kontroln salar.

Fonksiyonlarn Dijital mesafe koruma n Anlk ar akm koruman Yanl faz sras koruma n EMI/EMC grlt analizin Sigorta arzas alglaman Otomatik kapaman Devre arzas alglaman Kesici arzas alglaman Trafo koruman Dengesiz akm koruma

Rayl ulam sistemlerinde elektriksel koruma

Breaker Protection - Kesici korumaKesici hatas korumasnn ya da otomatik yeniden kapama fonksiyonunun ana hat korumas dahilinde yer almas uygun olmayan ya da tercih edilmeyen alanlarda kesiciler bamsz olarak korunabilir. Ayrca lokal yedekleme korumas, senkronizasyon, senkronizasyon kontrol ve enerjilenme kontrol zellikleri sayesinde birok uygulama iin gvenli koruma salanr.

Line Distance Protection - Hat mesafe korumasHavai hatlar ve kablolar ya da havai hatlar ile kablo kombinasyonlar iin geni koruma imkan salanr. Seici tek faz ve faz ama/kapama, senkronize ve senkronize kontroll otomatik kapama, g dalgalanmas alglamas ve geni haberleme mant ile tam bir mesafe korumas salanr. Faz-faz ve faz-toprak hatalar iin be blgeli mesafe korumas sayesinde iletim hatlarn, kablolar ya da topraklanm alar korunabilir. Kullanlan rnlerin ayrca ar akm koruma ve haberleme zellii de bulunmaktadr.

Wide Area Protection Geni bir alana yaylm g sistemlerinin verimli ve gerek zamanl kontrol, izlenme ve korumas salanr. Kullanlan rnler fazr olarak g sistemine AC gerilim ve akm salar (pozitif, negatif, sfr geili ya da hepsi olabilecek biimde 8 analog fazre kadar). Gerilim ve akmlarn yksek dorulukla llmesi harici lm transducer ihtiyacn ortadan kaldrr. IEEE C37.118, IEC 61850-8-1 and DNP3.0 haberleme kapasitesi mevcut altyap sistemine entegrasyonu kolaylatrr. Fazr veri lm fonksiyonu ile eitli koruma ve kontrol fonksiyonlar gerekletirilebilir. Akll ebeke uygulamalar iin mkemmel zm salar.


IEC 61850 standartlarna sahip koruma ve kontrol rnleri ile, ikincil alt yap seviyesinden NCC seviyesine kadar datm sistemlerinin her trl koruma, kontrol, izleme ve haberleme ihtiyacn karlayabilecek alt yapy salyoruz. Koruma ve kontrol cihazlar sayesinde ayrca g sistemine ve yatrm ynetimi sistemini destekleyen akll ebeke elemanlarna ait verilerin toplanmas, llmesi ve raporlanmas mmkndr.

Uygulamalarn Alarm Bildirmen Kesici Koruman Disturbance Kayt Cihazlarn ebeke hatt koruma ve kontroln Hat diferansiyel koruman Ark koruman ebeke otomasyonun Motor koruman Trafo koruma

alt sahalarnn kalite standartlarna uygunluunu tespit etmek amacyla gerekletirdiimiz performans testleri aadaki gibi snflandrlabilir:

Sekonder Koruma Rleleri Testleri1- Ar akm rlesi testleri2- Gerilim rlesi testleri3- Hat mesafe koruma rlesi testleri4- Hat diferansiyel koruma rlesi testleri5- Trafo & bara diferansiyel koruma rlesi testleri6- Motor koruma rlesi testleri7- Jeneratr koruma rleleri testleri8- Kesici arza koruma rlesi testleri

G Trafosu Testleri1- Oran testi2- Sarg direnci lm testi3- zolasyon testi4- Sfr sra (zero sequence) empedans testi5- Ksa devre gerilim testi6- Bakr/demir kayplar testi

Yksek Gerilim Hat Fiderlerinin Testleri1- Hat parametreleri testleri2- Sfr sra (zero sequence) empedans testleri3- Pozitif sra (positive sequence) empedans testleri

Akm Trafosu Testleri1- Oran testi Yk testi2- Sarg direnci lm testi Doyma testi3- zolasyon testi4- Polarite testleri

Gerilim Trafosu Testleri1- Oran testi 2- zolasyon testi 3- Polarite testi

Kesici Testleri1- Ama-kapama zaman lm testi 2- Temas direnci lm testi 3- zolasyon testi

Ayrc Testleri1- Temas direnci lm testi 2- zolasyon testi

Primer / Sekonder Saha Performans Testleri

Datm hatlarnda koruma uygulamalar - OG


ENERJ SANTRALLERNDE TEA RTU HABERLEMES

TEA Milli Yk Tevzi SCADA / EMS Sistemi Projesi kapsamnda enerji retim santralleri ve otoprodktr lisansl enerji tesisleri (Hidro Elektrik Santraller, Rzgar Enerji Santrali, Termik Santral) ile TEA SCADA sistemi arasnda haberleme sistemi kurulmas gereklilii bulunmaktadr. Firmamzn bu alanda sunmakta olduu zmler arasnda OPGW Haberlemesi, PAX Haberlemesi, Kiralk Hat haberlemesi, PLC haberlemesi, RTU sistemi yer almaktadr.

Milli Kontrol Merkezi, Acil Durum Kontrol Merkezi ve Blgesel Kontrol Merkezleri arasndaki iletiim Trk Telekom irketinden kiralanan kanallar, uydu kanallar (VSAT) ve TEDAn kendi fiber optik kanallar zerinden gerekletirilmektedir.

Veri iletiiminin gvenilirliinin artrlmas amacyla MKM ile BKMler arasnda ve BKMler ile RTUlar arasnda yedekli iletiim kanallar kullanlmaktadr. Blgesel Kontrol Merkezleri ile RTUlar arasndaki veri iletiimi, enerji nakil hatlar zerinden kuranportr (PLC) kanallar, TEDAn fiber optik kanallar ve Trk Telekom A..den kiralanan kanallar zerinden yaplmaktadr.

BKMler ve RTUlar arasnda 200, 600, 1200, 2400, 9600 ve 19200 bps veri iletiim hzlar kullanlmaktadr. Kontrol Merkezlerinde RTU linkleri Telekontrol Arabirimleri (Telecontrol Interface, TCI) zerinden noktadan-noktaya (point-to-point) veya multidrop (party-line) yapda alacak ekilde balanmaktadr.

Kontrol Merkezleri arasnda kullanlan veri iletiim protokol IEC 608706 (Inter Control Center Protocol) iletiim protokoldr. RTUlar ile kontrol merkezleri arasnda ise, yeni tip RTUlar iin IEC 60870-5-101 iletiim protokol, eski RTUlar iin de F4F iletiim protokol kullanlmaktadr.

Trafo merkezi ve santrallarda bulunan RTUlar vastasyla toplanan bilgiler ilenerek Blgesel Kontrol Merkezlerine, oradan da Milli Yk Tevzi ve Acil Durum Merkezine gnderilmektedir. Kontrol merkezlerinden gnderilen kontrol sinyalleri de RTUlar vastasyla santral ve trafo merkezlerine iletilmektedir.

RTUlar vastasyla santral ve trafo merkezlerinden, generatr niteleri, hat ve trafolarn aktif ve reaktif g deerleri, bara gerilim deerleri, trafo kademe deitirici pozisyon bilgileri, baz merkezlerden akm, frekans gibi lmler, santrallara ilikin baz ilave veriler, topoloji belirleyen kesici, ayrc, toprak ayrcs bilgileri ve alarm bilgileri ile enerji lmleri gibi Ulusal Enterkonnekte Elektrik ebekesinin izlenmesi ve iletilmesi iin ihtiya duyulan veriler toplanmaktadr.

Genel olarak, analog lmler 10 saniyede bir belirli bir eik deerinin (threshold) almas durumunda kontrol merkezine gnderilirken, durum ve alarm bilgileri ise durum deiiklii olduunda gnderilmektedir. Durum ve alarm bilgileri iin zaman- etiketi (time-tag) bilgileri de kontrol merkezine gnderilmektedir.

RTUlar durum deiikliklerinin olu zamann zaman-etiketi olarak ilgili Blgesel Kontrol Merkezine gndermektedir. Yeni RTUlar durum ve alarm bilgilerini zaman etiketlemek iin 1 milisaniye znrle ve uzaktan kumanda zelliine sahiptir. Kurmakta olduumuz sistemlerde ABBnin RTU560 cihazlarn kullanmaktayz.

TEA OPGW kablolar zerinde istenen tm iletiim gereksinimini salayabilen zmleri sunmaktayz.SDH ve PDHi tek bir asi iinde sunabilen UMUX ve XMP rnleri yksek fiyat performans oranlar ve geni referanslar ile TEA OPGW projelerinde tercih edilen zmlerdir.

44 KONTROLMATK Enerji retim ve letiminde Elektrik ve Otomasyon Sistemleri

Merkez:Koza Plaza A Blok K: 15 No: 58Tekstilkent Esenler - stanbulT: +90 212 659 24 41 - 438 24 41F: +90 212 659 24 81www.kontrolmatik.com

Fabrika:stiklal Mah. Fevzi akmak Cad.No: 13/1 Esenyurt - stanbulT: +90 212 886 55 26F: +90 212 659 24 81

enerji uretim ve iletiminde elektrik ve otomasyon sistemleri

Documents