engüi (akşehir) ve bağkonak (yalvaç) köyleri arasında...

12
Türkiye Jeoloji Bülteni, C. 33, 39-50, Şubat 1990 Geological Bulletin of Turkey, V. 33, 39-50, February 1990 Engüi (Akşehir) ve Bağkonak (Yalvaç) köyleri arasında Sultandağları Masifi f nîıı tektonik özellikleri Tectonic features of the Sultandağları Massif between Engili (Akşehir) and Bağkonak villages YAŞAR EREN SÜMMF Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Konya ÖZ : Bağkonak (Yalvaç) ve Engilli (Akşehir) köyleri arasında Sultandağları orta kesiminin tektonik tarihçesini aydınlatmaya yönelik bu çalışmada, çökelimleri Kabriyen - Erken Ordovisiyen zaman aralığında gerçekleşmiş Çaltepe ve Sultantepe formasyonları ile, onları stratigrafik ve yapısal özellikler açısından açılı uyumsuzlukla örten, Orta Devoniyen - Geç Permiyene ilişkin Engilli, Kirazlı, Harlak ve Deresinek formasyonları, Sultandağlan Masifi'nin metatortul birimleri olarak incelenmiştir. Masifin metamorfitlerini dayk ve siller şeklinde kesen Triyas (?) yaşlı Kocakızıl doleriti metamorfik olmayan ilk otokton birimdir. Yörede Hoyran Napı'na ilişkin Mesozoyik yaşlı Hoyran ofiyoliti ve Malm - Senomaniyen yaşlı Hacıalabaz kireçtaşı olistoliti, tektonik bir dokanak boyunca Sultandağlan Masifi üzerinde yer alır. Geç Miyosen ve sonrasında değişik dönemlerde yığışmış alüviyal yelpaze ve göl çökelleri ile alüvyonlar, masifin tortul örtüsünü oluşturur. Kaledoniyen dağoluşum hareketleri ile, çekirdekteki Alt Paleozoyik yaşlı birimler birbirini üsteleyen üç deformasyon fazı geçirerek tip-2 ve tip-3 şekilli kıvnmlanmış-kıvrım geometrileri, Hersiniyen dağoluşum hareketleri ile de, Üst Paleozoyik yaşlı epimeta- morfik kılıf, KB - GD gidişli mesoskopik tektonik yapılan kazanmıştır. Yöredeki tüm Paleozoyik birimler düşük derecede, bölgesel • başkalaşıma uğramıştır. Bunlara karşılık, Alpin hareketler, Toridlerin Mesozoyik - Senozoyik gelişimine koşut olarak, Triyas'taki (?) : riftleşme, Geç Eosen'deki bindirme ve nap-tektoniği ile Geç Miyosen'deki Blok-faylanmalan oluşturmuş ve Sultandağlan Masifi'nin i bugünkü yapısal görünümünü ortaya çıkarmıştır. I A B S T R A C T : Detailed mapping of the Sultandağlan Massif between Bağkonak (Yalvaç) and Engilli (Akşehir) villages indicates the following stratigraphic succesions. The lower epimelamorphics consist of the Lower (?) - Middle Cambrian Çaltepe Formation and Upper Cambrian - Lower Ordovician Sultandede Formation; they are unconformably overlain by the Middle - Upper Devonian Engilli Formation. The Engilli Formation conformably underlies the Lower - Upper Corbaniferous Kirazlı and Harlak Formations and Upper Carboniferous - Upper Permian deresinek Formation. The Trias sic (?) Kocakızıl dolerite intruded into the whole autochthonous Paleozoic assemblage. The allochthonous Hoyran ophiolite and the Upper Jurassic - Upper Cretaceous Hacıalabaz limestone blocks, believed to be a part of the Hoy- : ran Nappe, were tectonically emplaced on to the massif. Alluvial fan and lacustrine sediments of Upper Miocene - Pliocene age, referred to the Bağkonak and Yankkaya Formations, respectively, unconformafbly overlie Pre-Cenozoic units. Later, they were covered by the Recent alluvial deposits. The Lower Paleozoic epimetamorphic core assemblage wes deformed by three phases of folding and gained type-2 and type-3 re- i folded-fold sturctures during the Caledonian orgeny. While the Upper Paleozoic metasedimentary envelope of the massif was gaining NW - • SE trending mesoscopic tectonit structures, the whole of the Paleozoic units underwent low grade regional metamorphism during the Her- cinian orogeny. However, in the Mesozoic - Senozoic development of Taurides, the Alpine movements, which caused the development of ; rifting (Triassic), overthrusting, nappe-tectonics (Late Eocene) and block-faulting (Late Miocene), gave the present tectonic appearance of ' the Sultandağlan Massif. GİRİŞ Bu yazıda stratigrafik gelişimi özetlenecek ve ye- : terli ayrıntıda tektonik tarihçesi aydınlatılacak olan ince- leme alanı, karşılıklı olarak, Akşehir'in 7 km ve Yal- vac'ın 18 km güneydoğusunda bulunan Engilli Köyü ile Bağkonak Bucağı arasında yer almıştır (Şekil 17. Tekto- nuk konumu yönünden yöre, Toridler Ana Tektonik Bir- liği (Ketin, 1966) içindeki Geyikdağı Birliğinin (Özgül, 1976) bir bölümünü kapsamaktadır. Önceki çalışmalarda Sultandağları Masifi'nin jeo- lojisi genellikle stratigrafik açıdan ele alınmıştır (Blu- menthal, 1947; Brennich, 1954; Abdüsselemaoğlu, 1958; Haude, 1968; Dean ve Monod, 1970; Demirkol, 1977, 1981, 1982 ve 1985). Bunun yanısıra masifin çok evreli bir tektonik tarihçeye sahip olduğu ilk kez Haude (1968) tarafından vurgulanmış; Demirkol (1977) ise, bölgesel

Upload: others

Post on 19-Mar-2020

10 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Türk iye Jeolo j i Bü l ten i , C. 33, 39-50, Şubat 1 9 9 0

Geological Bulletin of Turkey, V. 33, 39-50, February 1990

Engüi (Akşehir) ve Bağkonak (Yalvaç) köyleri arasındaSultandağları Masififnîıı tektonik özellikleri

Tectonic features of the Sultandağları Massif between Engili (Akşehir) andBağkonak villages

YAŞAR EREN SÜMMF Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Konya

ÖZ : Bağkonak (Yalvaç) ve Engilli (Akşehir) köyleri arasında Sultandağları orta kesiminin tektonik tarihçesini aydınlatmaya yönelikbu çalışmada, çökelimleri Kabriyen - Erken Ordovisiyen zaman aralığında gerçekleşmiş Çaltepe ve Sultantepe formasyonları ile, onlarıstratigrafik ve yapısal özellikler açısından açılı uyumsuzlukla örten, Orta Devoniyen - Geç Permiyene ilişkin Engilli, Kirazlı, Harlak veDeresinek formasyonları, Sultandağlan Masifi'nin metatortul birimleri olarak incelenmiştir. Masifin metamorfitlerini dayk ve sillerşeklinde kesen Triyas (?) yaşlı Kocakızıl doleriti metamorfik olmayan ilk otokton birimdir. Yörede Hoyran Napı'na ilişkin Mesozoyikyaşlı Hoyran ofiyoliti ve Malm - Senomaniyen yaşlı Hacıalabaz kireçtaşı olistoliti, tektonik bir dokanak boyunca Sultandağlan Masifiüzerinde yer alır. Geç Miyosen ve sonrasında değişik dönemlerde yığışmış alüviyal yelpaze ve göl çökelleri ile alüvyonlar, masifin tortulörtüsünü oluşturur.

Kaledoniyen dağoluşum hareketleri ile, çekirdekteki Alt Paleozoyik yaşlı birimler birbirini üsteleyen üç deformasyon fazıgeçirerek tip-2 ve tip-3 şekilli kıvnmlanmış-kıvrım geometrileri, Hersiniyen dağoluşum hareketleri ile de, Üst Paleozoyik yaşlı epimeta-morfik kılıf, KB - GD gidişli mesoskopik tektonik yapılan kazanmıştır. Yöredeki tüm Paleozoyik birimler düşük derecede, bölgesel

• başkalaşıma uğramıştır. Bunlara karşılık, Alpin hareketler, Toridlerin Mesozoyik - Senozoyik gelişimine koşut olarak, Triyas'taki (?): riftleşme, Geç Eosen'deki bindirme ve nap-tektoniği ile Geç Miyosen'deki Blok-faylanmalan oluşturmuş ve Sultandağlan Masifi'nini bugünkü yapısal görünümünü ortaya çıkarmıştır.

I A B S T R A C T : Detailed mapping of the Sultandağlan Massif between Bağkonak (Yalvaç) and Engilli (Akşehir) villages indicates thefollowing stratigraphic succesions. The lower epimelamorphics consist of the Lower (?) - Middle Cambrian Çaltepe Formation and UpperCambrian - Lower Ordovician Sultandede Formation; they are unconformably overlain by the Middle - Upper Devonian Engilli Formation.The Engilli Formation conformably underlies the Lower - Upper Corbaniferous Kirazlı and Harlak Formations and Upper Carboniferous -Upper Permian deresinek Formation. The Trias sic (?) Kocakızıl dolerite intruded into the whole autochthonous Paleozoic assemblage. Theallochthonous Hoyran ophiolite and the Upper Jurassic - Upper Cretaceous Hacıalabaz limestone blocks, believed to be a part of the Hoy-

: ran Nappe, were tectonically emplaced on to the massif. Alluvial fan and lacustrine sediments of Upper Miocene - Pliocene age, referred tothe Bağkonak and Yankkaya Formations, respectively, unconformafbly overlie Pre-Cenozoic units. Later, they were covered by the Recentalluvial deposits.

The Lower Paleozoic epimetamorphic core assemblage wes deformed by three phases of folding and gained type-2 and type-3 re-i folded-fold sturctures during the Caledonian orgeny. While the Upper Paleozoic metasedimentary envelope of the massif was gaining NW -• SE trending mesoscopic tectonit structures, the whole of the Paleozoic units underwent low grade regional metamorphism during the Her-cinian orogeny. However, in the Mesozoic - Senozoic development of Taurides, the Alpine movements, which caused the development of

; rifting (Triassic), overthrusting, nappe-tectonics (Late Eocene) and block-faulting (Late Miocene), gave the present tectonic appearance of' the Sultandağlan Massif.

GİRİŞBu yazıda stratigrafik gelişimi özetlenecek ve ye-

: terli ayrıntıda tektonik tarihçesi aydınlatılacak olan ince-

leme alanı, karşılıklı olarak, Akşehir'in 7 km ve Yal-

vac'ın 18 km güneydoğusunda bulunan Engilli Köyü ile

Bağkonak Bucağı arasında yer almıştır (Şekil 17. Tekto-

nuk konumu yönünden yöre, Toridler Ana Tektonik Bir-

liği (Ketin, 1966) içindeki Geyikdağı Birliğinin (Özgül,

1976) bir bölümünü kapsamaktadır.

Önceki çalışmalarda Sultandağları Masifi'nin jeo-

lojisi genellikle stratigrafik açıdan ele alınmıştır (Blu-

menthal, 1947; Brennich, 1954; Abdüsselemaoğlu, 1958;

Haude, 1968; Dean ve Monod, 1970; Demirkol, 1977,

1981, 1982 ve 1985). Bunun yanısıra masifin çok evreli

bir tektonik tarihçeye sahip olduğu ilk kez Haude (1968)

tarafından vurgulanmış; Demirkol (1977) ise, bölgesel

40 EREN

uyumsuzluklara dayalı dağoluşum fazlarını ayırtlamış vebunlara ilişkin kıvrım gidişlerini kaba yaklaşımlar ile ta-nımlamıştır. Ancak, önceki araştırmalarda ortaya konantektonik yaklaşımlar, ayrıntılı mesoskopik incelemeleredayatılmadığından, masifin mesoskopik tektonik özellik-leri ve kıvrım geometrileri, bu makaleye temel oluşturanaraştırmaya (Eren, 1987) kadar verilmemiştir. Ayrıca,önceki araştırıcılar (Haude, 1968; Demirkol, 1977)arasında, yörenin stratigrafik gelişimi hakkında da kesinbir görüş birliği sağlanmamıştır.

Bu nedenlerle, Sultandağîan Masifi'nin orta kesi-minin stratigrafisinin aydınlatılması ve mesoskopik tek-tonik tarihçesinin somut verilere dayandırılarak ortayakonması amacıyla, (optik yöntemle 1/25.000 ölçekli ha-ritalardan büyütülmüş) 1/16.500 ölçekli baz haritalarüzerinde litostratigrafik birim ayrıtlama ilkesine göre bi-rimlerin yeniden ayırtlanmasına ve tanımlanmasına gidil-miştir (Eren, 1987). Birimler haritalanırken, amaca uygunsıklıkta seçilen istasyonlarda gözlenebilen her türlü bi-rincil ve ikincil düzlemsel yapılar ile çizgisel yapı öğe-leri sisitematik olarak ölçülmüştür. Bu makaleye verioluşturan yapısal ölçümler, deneme-sınama yoluyla bö-lümlendirilen as alanlarda Turner ve Weiss (19637 ileRamsay (1967) tarafından ortaya konan geometrik analiz-ler doğrultusunda değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgu-ların ışığında, Sultandağîan Masifi'nin iç-yapısı, tekto-nostratigrafik gelişimi ve deformasyon tarihçesi, bu ça-lışma ile aydmlatılabilmektedir.

Şekil 1: Yerbulduru haritasıFigure I: Location map.

STRATİGRAFİincelenen alanın stratigrafisi yazarın daha önceki

araştırmasında geniş olarak verilmiştir (Eren, 1987). Buyazıda ise inceleme alanının stratigrafisi özet olarak su-nulacaktır.

Araştırılan bölgede, alt kesimi yer yer mermer-leşmiş, fakat genelde neomorfik kireçtaşı ve dolomit, üstkesimi ise ince fillit ve metakumtaşı aratabakalı yumrulu

kireçtaşlarından oluşmuş Alt (?)-Orta Kambriyen yaşlıÇaîtepe formasyonu, Sultandağîan Masifnin görülebilenen alt birimini oluşturmaktadır. Bu birimin en üst kesi-minde haritalanabilcn Gümbürdek üyesi (pembe ve alacalıyumrulu kireçtaşları) yapısal sorunların çözümü içinkılavuz, bir düzey niteliği taşımaktadır. Bu formasyonu,dereceli bir geçiş ile, Üst Kambriyen-Alt Ordovisiyenyaşlı Sultandede formasyonu üstlemektedir. Sultandedeformasyonunun alt kesimi türbidit kökenli metakumtaşıve fillit ardalartmasıyla temsil edilir. Bu düzeyde Velitepeüyesine* ait metabazit arakatkılan, Taşağıl üyesine aitekzotik kristalize kireçtaşı ve mermer blokları yer almak-tadır. Üst düzeylere doğru, yine metakumtaşı-fillit ardalan-ması şeklinde devam eden birim içinde intraformasyonalçakıl içerikli metakonglomeralar da bulunmaktadır. Bu bi-rimi açılı uyumsuz olarak, Orta-Üst Devoniyen yaşlı, met-akuvarsit, fillit, metakuvarskonglomerası ve aratabakalarşeklinde yumrulu-killi metakarbonatlardan oluşmuş Engil-li formasoynu üstler. Engilli formasyonunu, altta fillit-lerle başlayan, üste doğru değişik özellikli ve bol fosillikireçtaşı, dolomit ve dolomitik kireçtaşları ile devameden, Alt-Üst Karbonifer yaşlı Kirazlı formasyonu; bu for-masyonun gelişmediği yerlerde karakteristik mor renkli,fillit-metakumtaşı uyumlu olarak örter. Atlantik-tipi birkıta kenarı gelişimi sunan Üst Paleozoyik istif, Üst Kar-bonifer-Üst Permiyen yaşlı Deresinek formasyonu ile sonbulmaktadır. Deresinek formasyonunun litolojileri, taba-kalı çört içeren, laminalı ve kristalize kireçtaşı, kalkşist,fillit ve metakumtaşı ardal anmasından yapılmıştır. Birimen üstte, sürekli olarak izlenebilen Bozkale üyesininçörtlü-sileksitli metakarbonatları ile devam eder. Tüm bubirimler olasılıkla Triyas yaşlı Kocakızıl doleritine aitbazik kayaçlar tarafından kesilmektedir. Hoyran ofiyoli-tine ait şeyi, grovak, piroklastik konglomera-breş arakatkılı diyabazik bileşimli yastık lavlar ve Üst Jura-ÜstKretase yaşlı Hacıalabaz kireçtaşı olilstolitine aitkireçtaşı ve dolomitler, masife ait birimleri tektonik ola-rak örtmektedir. Bu birimleri de Üst Miyosen-Pliyosenyaşlı, genellikle alüviyal yelpaze çökellerini karakterizeeden moloz ve çamur akmaları ile örgülü nehir çökel-lerinden oluşmuş Bağkonak formasyonu açılı uyumsuzolarak üstlemektedir. Yarıkkaya formasyonuna ait litolo-jilerle yanal ve düşey geçiş sunarlar. Pliyokuvaterneryaşlı eski alüvyonlar ve Holosen yaşlı yeni alüvyonlarile yamaç molozları inceleme alanının en genç birimleri-ni oluşturmaktadır (Şekil 2, 3).YAPISAL JEOLOJİ

Sultandağîan Masifi'nde üç ayrı dağoluşum hare-ketinin etkileri ve bu hareketlere bağlı kıvrımlı ve bin-dirmeli yapı şekilleri görülmektedir, önceki bölümde ta-nıtılan bölgesel uyumsuzluklardan bu dağoluşum hareket-lerinin sırasıyla Kaledoniyen, Hersiniyen ve Alpin hare-ketler olduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle yörenin yapısaljeolojisi, analitik yaklaşımlar ile ve kronolojik sırayagöre, önce otokton ve sonra allokton birlikler içindekikıvrımlardan kırıklı yapılara doğru incelenecektir.Kaledoniyen Kıvr ımları

Bölgesel açılı uyumsuzluklara göre Kaledoniyendağoluşum hareketlerinin izlerini taşıyan Alt Paleozoyikyaşlı Çaltepe ve Sultandede formasyonlarının litolojileri,

SULTANDAĞLARIMASÎFÎ 41

düzlemsel ve çizgisel tektonit yapıları kazanmış ve çokevreli kıvrımlanmaya uğramıştır. Bu üstelenmiş kıvrımgeometrileri değişik morfolojiler sunmakta ve farklıyönlerde gidişler sergilenmektedir (Şekil 2, 3 ve 47. De-formasyon evreleri arasındaki geometrik ilişkilerin anali-tik yolla ortaya konabilmesi için harita boyutunda sapta-nan kıvrım izi (Fi, F2, F3) gidişlerine bağlı olarak se-çilen asalanlarda, tabaka (So> ve yapraklanma (Sı) ölçüm-lerinin eşit-alan alt yarı küre izdüşüm diyagramlarındasayımsal değerlendirilmesine gidilmiştir. Bu amaçla Can-kurtaran bindirme zonunun (Cankurtaran sürüklenimi,Demirkol, 1977) üstünde kalan kesim pilot bölgeseçilmiştir. Bu bölgede F3-kıvrım izinin (Şekil 2 ve 3)güneyinde kalan asalan "güney asalanı", bu izin kuzey-inde, fakat F2-kıvrım izine göre kuzeybatıda kalan asalan"kuzeybatı asalanı" ve güneydoğusundaki ise, "güneydoğuasalanı" olarak nitelendirilmiştir.Güney Asalanı S0-ölçümlerinden elde edilen doku

diyagramı (Şekil 5a), litostratigrafik birimlerin uzanımınauygun olarak Frfazıyla ilişkili Bj ve F2.fazıyla ilişkili B2

gidişlerinin K 42° B, 14° KB olduğunu göstermiştir, buasalana ilişkin S^ölçümîerinden elde edilen doku diyag-ramı (Şekil 5b), B2 kıvrım yöneliminin K 28° B, 0°olduğunu belirtmiştir. Böylece, Fj.fazıyla kıvrımlanan ta-baka düzlemleri kıvrımlı yapılar kazanırken, bölgeselkay aç dilinimleri ve yapraklanmalar (S^ kıvrım eksendüzlemlerine koşut gelişmiştir. F2-fazı ise, Bj-eksenleri-nin tekrar kıvrımlanmasmı ve litolojilerin izoklinal kıv-rım morfolojisi kazanmasını sağlarken, Si-yapraklanmadüzlemlerini de kıvrımlandırmıştır (Şekil 3). Dolayısıylabu asalanda, Bt ve B2-gidişleri, 14° lik aykırılık dışındaeş-eksenlerinin yönelimleri, F3-fazıyla kazanılmış olanlarhariç, burada Fx ve F2 .izlerine büyük ölçüde uyumsağlamaktadırlar (Şekil 2).Kuzeybatı Asalanı Gümbürdektepe antiklinali ileKocakızıltepe strüktürünün kuzeybatı kanadı yer alır. Bu-rada S0.tabaka ölçüm değerleri K 8° D, 0° konumlu B^kıvrım gidişini vermektedir (Şekil 5c). Harita düzlemin-deki Fx .izinin gidişi ise, batıda K-G, kuzeydoğu uzantı-sında ise BGB-DKD yönelimlidir. Böylece doku diyagra-mından elde edilen tektonik yönelim ile harita düzlemindesaptanan tektonik gidişin tam olarak çakışmadığıgörülmektedir. Bunun bir nedeni kuzeybatı asalanında me-soskopik kıvrım eksenlerinin asıl Bj.yapışma azçok dik

konumda ve F3-gidişine uygun gelişmiş olmaları ve do-layısıyla Fj, F2, F3.kıvrım girişimlerinin küçük yapılardada etkin olmasıdır, ikinci bir neden de, bu asalanda Fj-kıvrım izinin bir yay şeklinde bükülmesidir.Güneydoğu Asalanı Kocakızıltepe, Güneyçamsırtıve Mustafakayası civarındaki Kocakızıltepe strüktürününgüneydoğu kanadını kapsamaktadır. Burada So_ ölçümleri-ne ilişkin dokudiyağramı K 32° D, 8° KD konumlu tekto-nik eksen gidişini vermektedir (Şekil 5d). Bu tektonikgidiş asalandaki litolojik birimlerin harita düzlemindesergiledikleri Bj-eksen yönelimlerinin ortalama gidişiyleçakışmaktadır.

Yapısal zorunluluk nedeniyle kuzeybatı vegüneydoğu asalanlarmda ölçülen yapraklanma düzlemleri

(S^ birlikte bir doku diyagramı (Şekil 6a) üzerinde de-ğerlendirilmiştir. Böylece, F3-kıvrım izinin kuzeyinde ka-lan asalanlardaki F2-kıvrım izi gidişlerine yaklaşan B2.eksen konumu K 40° D, GB şeklinde elde edilmiştir.

Buraya kadar elde edilen verilerin değerlendirilmesive Yapısal Harita'nm (Şekil 3) geometrik yorumu, Fi veF2-deformasyon fazlarına ait Bx ve B2- eksenlerinin yön-deş olduğunu ortaya çıkarmıştır. Fakat, daha sonra gelişenve yaklaşık D-B doğrultusunda izlenen F3-kıvrımlanmafazıyla ilgili olarak, Bx ve B2-eksen gidişleri 75° lik birdönme kazanmışlardır (Şekil 2, 3; Şekil 5a ve 5d).

Bu çalışmada, sonuç olarak, Sultandağları Masi-fi'nin Alt Paleozoyik yaşlı metatortul istifinin üç evrelikıvrımlanma ile gelişmiş büyük bir tip-3 kıvrım girişimyapısı (Ramsay, 1967) kazandığı sergilenmiş olmaktadır(Şekil 3 ve 4). Bu kıvrımlanmalara bağlı olarak, Cankur-taran bindirme zonuna göre allokton olan kesimde, Çal-tepe formasyonu ve ona ait Gümbürdek üyesinin belirle-diği yukaç (antiform) ve ineç (sinform) durumlu antikli-naller yaygın olarak izlenir (Şekil 3 ve 4) Bu yapılarınbellibaşlıları arasında Gümbürdektepe ile Mezartepearasındaki yukaç durumlu anüklinaller (antiformal antikli-nal) ve Kocakızıltepe'de ineç durumlu antiklinal (sinfor-mal antiklinal) dikkat çekicidir. Dolayısıyla Çaltepe for-masyonunun yüzlekleri arasında yayılım sunan Sultandedeformasyonunun litolojileri, günümüzde, büyük ölçekliineç yapıları içinde sıkışmış olarak gözlenmektedir.

Cankurtaran bindirme zonu altında kalan kesimdeise, Cankurtaran Köyü yakınındaki Kuzçamtepe strüktürü,Fj ve F2_kıvrım fazlarının girişimi ile oluşmuş tip-2kıvrım girişimi deseninde bir dom yapısı göstermektedir(Şekil 2 ve 3). Burada Fj ve F2.izleri yaklaşık BGB-DKDgidişleri sergilemekte, Bj ve B2-eksenleri büyük açılı

dalımlar sunmaktadır.Yukarıda geometrik analizleri gerçekleştirilen

kıvrımlarıma fazlarına ilişkin olarak gelişen mesoskopikkıvrım ve yapıların konumları Jeolojik Harita'da sistema-tik olarak gösterilmiştir (Şekil 2).

özetle, yukarıda geometrik analizleri gerçekleş-tirilen üç evreli kıvrımlanmalar sonucu yörenin litolojile-ri, yatık izoklinal kıvrımlar ve bunlara aykırı yöndegelişen diğer üstelenmiş I kıvrımlar, dom ve küvet yapıları(Ramsay, 1967) yanısjra kayma zonları, sürüklenmekıvrımları, arakesit lineasyonları (Lj), buruşma klivajları(S2 S3)ve lineasyonları (L2, L3), budinaj ve çubuk yapılarıkazanmışlardır.Hersiniyen Kıvrımları

Hersiniyen dağoluşumuna ilişkin yapı şekilleri,Engilli, Kirazlı, Harlak ve Deresinek formasyonlar mm(Üst Paleozoyik) bünyesinde gelişmiştir. Birbirleriyle u-yumlu bir istif oluşturan söz konusu birimler, incelemealanında KB-GD uzanımlı ve KD'ya eğimli bir monoklinalyapı gösterirler (Şekil 2, 3 ve 4).

Gerek arazi gözlemleri (Şekil 2, 3) ve gerekse bubirimlerden ölçülen tabaka (So) ve yapraklanma (S4)

42

ölçüm değerlerinin doku diyağramındaki yorumu, küçükölçekli Hersiniyen kıvrımlarına ilişkin B4 ve B5-eksenkonumlarının K 55°-56° B, 10° KB olduğunu kanıtla-maktadır (Şekil 6b, c). Ayrıca metapelitik litolojilerdeburuşma klivajları (S5), arakesit lineasyonları (L4) veburuşma ya da kırışma lineasyonları (L5) gözlenmektedir.Böylece F4 ve F5-kıvrım fazlarıyla simgelenecek olanHersiniyen deformasyonlar, yörede yöndeş (co-axial) B4

ve B5-kıvrımları ardarda gelişen epizodlarda oluşturmuştur.Bu nedenle, Sultandağları Masifi'nin F4 ve F5-defor-masyon fazlarına bağlı oluşmuş büyük bir antiklinalin sa-dece kuzeydoğu kanadı ya da Akşehir fayı ile çöküntüyeuğratılmış bir senklinalin güneybatı kanadı incelemealanında izlenebilmektedir. Yörede Triyas (?) yaşlı Ko-cakızıl doleritine ilişkin kayaçlarda metamorfik mineral

EREN

parajenezlerinin gözlenemeyişi ve bunlarda düzlemsel veçizgisel tektonit dokusunun gelişmemiş olması (Eren,1987), Sultandağları Masifi'nde metamorfik tektonitgelişiminin Hersiniyen dağloşumu ile birlikte son bul-duğunu belgeler.Alpin Hareketler

Triyas'taki okyanuslaşmaya bağlı (Juteau, 1975Özgül, 1984) Torid platformunun parçalanması sırasında,yörenin Paleozoyik yaşlı temel birimleri içine sokulumyapmış olan Kocakızıl doleritine ait bazik sokulumlardanelde edilen sınırlı sayıdaki ölçümler, bu sokulumların K-Gdoğrultusunda uzandığını göstermiştir (Şekil 2). Bunagöre, Mesozoyik başlarında inceleme alanında kısmen et-kili görülen açılma tektoniği D-B doğrultusunda geliş-miştir. Çalışma alanında, bunun dışında, otokton Geyik -dağı Birliği'nin Mesozoyik-Tersiyer zaman aralığmdaki

Tabaka do§rultu ve eğimi(Strike and dip of bedding!

Şekil 2: Engilli (Akşehir)-Bağkonak (Yalvaç) arasının jeoloji haritası.

SULTANDAĞLARI MASlFl 43

gelişimi ile ilgili herhangi bir yapısal veri bulunmamak-tadır.

İnceleme alanında, Bozkır Birliği'ne karşılık gelenMesozoyik yaşlı allokton birimlerde kıvrımlı yapılargözlenememiştir. Ancak, Hacıalabaz kireçtaşı olistolitin-deki tabaka konumlarının sayımsal değerlendirilmesi, K45° D doğrultulu ve GD'ya eğimli monoklinal bin yapısunmaktadır (Şekil 6d).Bindirmeler

Bindirme faylarına en fazla yoğun tektonik etki-lere uğramış ve kıvrımlanmış kıvrım yapıları kazanmışSultandağları Masifi'nin Alt paleozoyik çekirdeğinde rast-lanmaktadır. Bunlardan en önemlisi Cankurtaran bindirmezonudur (Cankurtaran sürüklenimi, Demirkol, 1977). Bubindirme zonu Cankurtaran Köyü'nün 3 km batısında Gü-ney çamsırtı, Kocakızıltepe'nin doğu ve güney eteklerinde,

Mastantepe, Mezartepe mevkilerinde yer almakta, ince-leme alanını boydan boya katedmektedir (Şekil 2, 3 ve4). Bu bindirme ile Çal tepe formasyonu, Sultandede for-masyonu üzerine itilmiştir. Fay düzleminin eğimi 20°-35°arasında güneybatıya doğrudur. Mastantepe ve Mezartepebatısında, Cankurtaran bindirmesine ilişkin ve birbirinekoşut bir dizi bindirme düzlemlerine rastlanılmaktadır. Birdiğer önemli bindirme Kızıltepe kuzeyinde ve Düzkaya-tepe doğusunda gelişmiştir. Bu bindirmenin varlığı Düz-kayatepe güneydoğusunda gelişmiştir. Bu bindirmeninvarlığı Düzkayatepe güneydoğusunda Kayapmar Deresi'ndealttan Sultandede formasyonuna ait birimlerin yüzlekverdiği ufak boyutlu tektonik pencere ile kanıtlanmak-tadır. Bu bindirme daha sonra gelişen Hoyran Napı (Du-mont, 1976) ile ve Bağkonak formasyonuna ait karasalçökeller tarafından örtülmüştür. Göztepe ve Yumrutepe'de

Figure 2: Geological map of the Engilli (Akşehir)-Bağkonak (Yalvaç) area.

44 EREN

Şekil 3: Engilli (Akşehir)-Bağkonak (Yalvaç) arasının yapısal

yer alan Çaltepe formasyonuna ait klipler bu bindirme zo-nuna aittir. Bunların dışında küçük ve yerel bindirmeler degörülmektedir. Bunlardan biri Mustafakayasında yer alanve görünürde 500 m uzunluğunda 20° ile kuzeybatıyaeğimli bir bindirmedir. Cankurtaran bindirme zonundakiveya ilişkin bindirmelerin yaşını kesin olarak ortayakoyabilecek veriler elde edilememiştir. Ancak, bunlarınKaledoniyen ya da Hersiniyen kıvrımlanmalarmm bir de-vamı veya Alpin nap tektoniğine bağlı olarak gelişmişolabileceği söylenebilir. Çünkü, Hersiniyen dağoluşumhareketlerine bağlı,olarak gelişen bindirmelere, incelemealanının kuzeydoğusunda, Adamtaştepe güneybatısında vekuzeyinde Kayaboğaz Dereşi'nde rastlanılmaktadır (Şekil2, 3). Adamtaştepe güneybatında Orta-Üst Devoniyenyaşlı Engilli formasyonu, Üst Karbonifer-Üst Permiyenyaşlı Deresinek formasyonu üzerine güneybatıya doğruitilmiştir. Ayrıca, Kayaboğaz Deresi'nde basamaklı ekay-

haritası.lar şeklinde Kirazlı formasyonu Harlak formasyonu üze-rine ve Engilli formasyonu ise Kirazlı formasyonu üzerineyine güneybatıya doğru itilmiştir (Şekil 2, 3).

Alpin hareketlere bağlı olarak yöreye taşmanHoyran Napı'na ait Hoyran ofiyoliti ve Jura-Kretase yaşlıHacıalabaz kireçtaşı olistoliti, inceleme alanının güney-batısında Sultandağları Masifi'ne ait birimler üzerine bin-dirmiştir (Şekil 2, 3 ve 4). Bu bindirme Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı Bağkonak formasyonuna ait birimlerceörtülmüştür. Buna göre, yöredeki nap hareketinin yaşıMiyosen öncesidir. Ancak, bölgesel verilerin ışığında,bunların Eosen sürecinde geliştiği sanılmaktadır (Demir-kol, 1981; Özgül, 1976; Koçyiğit, 1981). İnceleme ala-nının darlığı bu görüşü denetleme olanağı vermemiştir.Buna karşılık, Hacılabaz kireçtaşı olistolitindeki tabakaölçümlerinin sayımsal değerlendirilmesi önemli verilerortaya koymuştur. Buna göre, olistolit içinde, tektonik

SULTANDAĞLARI MASİFİ 45

Figure 3: Structural map of the Engilli (Akşehir)-Bağkonak (Yalvaç) area.

gidişi bindirme sınırına 90° dik ve K 45° D doğrultulu biryapı görülmektedir (Şekil 2 ve 6d). Diğer bir deyişle,olistolitin tabaka gidişleri üzerine oturdukları bindirmeizine diktir. Bu verilerin kinematik yorumuna göre, Hoy-ran Napı'nm önceki çalışmalarda vurgulanan ve KKD veyaKD yönünden taşınma olasılığı zayıflamış olmakta, bunakarşılık napın yaklaşıklı GD'dan KB'ya sürüklenmiş ola-bileceği ihtimali daha kuvvetli olarak ortaya çıkmaktadır.Neotektonik Hareketler

inceleme alanı, Kaledoniyen ve Hersiniyen dağ-oluşum hareketleri ile kıvrımlı ve bindirmeli iç yapısınıkazanmış, Alpin hareketlerle de naplı bir yapıyı bünye-sine eklemiş ve sonra yoğun olarak genç-tektonik (neo-tektonik) hareketlerin etkisinde kalmıştır. Yöredeki diğerbirimler üzerinde açılı uyumsuzluklar ile duran Üst Miyo-sen-Pliyosen ve daha genç çökeller kıvrımlı yapılar gös-

termezler. Fakat, karasal çökellerin fasiyeslerinden ve ye-rel jeomorfolojik özelliklerden inceleme alanının ÜstMiyosen ve sonrasında blok faylanmalannın etkisindekaldığı anlaşılmaktadır. Buna bağlı faylar ile Sultan-dağları KB-GD uzantılı bir horst yapısı kazanmıştır. Sul-tandağlan horstunun güneybatı sınırını belirleyen fay.Üst Miyosen-Pliyosen zaman aralığında evrimini tamam-ladığı ve sönümlendiği için jeolojik ve morfolojik olarakfayın izi belirsizdir. Buna karşılık, SultandağlarınıAkşehir Ovası'ndan ayıran Akşehir fayı (Sultandağı fayı,Demirkol, 1977) yakın zamanlara kadar etkinliğini sür-dürmüştür. Dikçe bir eğim atımlı normal fay şeklindegelişen bu yapıyla Sultandağları bir horst şeklinde yükse-lirken, Akşehir Ovası çökmüştür. Fayın oluşturduğu to-poğrafik diklik Sultandağları'na koşut olarak kilometre-lerce izlenmektedir. Fayın yaşı olasılıkla Üst Miyo-

46 EREN

Şekil 4: inceleme alanının yapısal kesitleri.1. Çaltepe formasyonu 2. Sultandede formasyonu3. Engilli formasyonu 4. Harlak formasyonu 5.Bozkır Birliği 6. Fx-kıvrım izi 7. F2-kıvrım izi.

sen'dir. Akşehir fayının atımı kesin olarak belirleneme-miştir. Bu fay günümüzde oluşan yamaç molozları ile ör-tülmüştür (Şekil 2, 3).JEOLOJİK EVRİM

İnceleme alanının temelini oluşturan Çaltepe for-masyonunun tabanı yörede görülememektedir. Bu nedenle,Alt Paleozoyik istifinin üzerine oturduğu temel hakkında,çalışma alanında herhangibir veri elde edilememiştir.Buna karşılık Çaltepe, formasyonu içinde trilobit, krinoidve alglerin bulunması, bu birimin Erken-Orta Kambri-yen'de canlı yaşamına elverişli bir ortam sağlayan, tekto-nik yönden duraylı, sığ ve sıcak bir denizde çökeldiğinibelgelemektedir. Buna göre, Çaltepe formasyonu geneldebir resif karmaşığı ürünüdür. Geç Kambriyene doğru bu or-tamın, transgresif olarak hareketlenmesi ile karbonatçökelimi yanı sıra ortama kırıntılı getirimi sağlanmayabaşlamış ve birimin Gümbürdek üyesine ait flaser tabakalıyumrulu kireçtaşlarıyla ardalanmalı olarak çamur ve kum-taşları yığışmıştır. Geç Kambriyen'de yöre, blok-faylan-malar ile tektonik yönden giderek hareketlilik kazanmış-tır. Bunun bir sonucu, kırıntılı çökelmesinin evrimini tamarnlarken Sultandede formasyonunun çökelleri gelişmeyebaşlamıştır, özellikle bu evrede Sultandede formasyonu-nun alt düzeyini oluşturan Velitepe üyesine ait bazik lavarakatkıları, söz konusu açılma tektoniği kantrolündegelişmiştir.

Üst Kambriyen-Alt Ordovisiyen yaşlı Sultandedeformasyonu içindeki kumtaşı tabakalarının altlarında ka-val, oygu ve dolgu yapılarına, tabaka içlerinde paralel,çapraz ve konvolüt laminasyonlara sık rastlanması, ayrı-ca birimin şeyl-kumtaşı-dereceli tabakalı detritik kireçta-şı ardalanımı şeklinde gelişmesi, ayrıca bunlara mercekselve kanal geometrili konglomera ve kalsirudit tabaka-

Figure 4: Structural cross sections of the mapped area1. Çaltepe Formation 2. Sultandede Formation3. Engilli Formation 4. Harlak Formation 5.Bozkır Unit 6. F rfold trace 7. F2-fold trace.

larmin eşlik etmesi, oluşuğun türbid akıntılarının etkinolduğu bir kıta yamacı veya eteğinde çökeldiğini kanıtla-maktadır. Böylece, bu çalışmada Taşağıl üyesi olarak bi-rim içinde ayırtlanan oluşumlar (Şekil 2, 3) burada açık-lanan tektonosedimanter gelişime bağlı ve Çaltepe for-masyonundan ortama aktarılmış kaotik bloklar olarak yo-rumlanabilecektir. Havzanın gittikçe derinleşmesi ile bubirimin üst düzeylerinde ince kırıntılılar egemen halegeçmiş ve regresif döneme geçildiğinde kalsitürbidit aratabakaları nicelik yönünden artmıştır. Bu regresif gelişi-mi izleyen Kaledoniyen dağoluşum hareketleri ile resifalÇaltepe formasyonu ve genelde türbiditik, kısmen flişkarakterli Sultandede formasyonu üç evrede kıvrımlanarakve başkalaşıma uğrayarak bölgesel yükselmeye başlamış-tır.

İnceleme alanında, Siluriyen ve Erken Devoniyensüreci stratigrafik bir boşluk, diğer bir deyişle bir aşınmadönemi olarak gözükmektedir. Büyük bir olasılıkla bölge,Siluriyen-Erken Devoniyen zaman aralığında kara halindekalmış ve peneplenleşmiştir. Böyle bir morfolojik ol-gunluğa erişen yöre, Orta Devoniyende başlıyan bir trans-gresyonla tekrar denizel nitelik kazanmış ve bu denizkıyısında biriken plaj ve olasılıkla kıyı boyu kumullarıOrta-Üst Devoniyen yaşlı Engilli formasyonunu oluştur-muştur. Söz konusu transgresyon nedeniyle bu birimüzerinde yerel gelişen faylanmaların kontrolünde oluşandenizaltı sırtlarda tyer yer resifal ortamlar yer almış ve buortamda yama resifleri geliştirecek şekilde fusulinidler,krinoidler, bryozoa ve mercanlar yoğun olarak yaşa-mıştır. Bu tektonosedimanter süreç içinde Alt-Üst Karbo-nifer yaşlı Kirazlı formasyonunun karbonatları çöke-lirken, giderek derinleşen çanaklarda (su altı grabenlerde)ise yine aynı yaşlı Harlak formasyonuna ait çamurlar ve

SULTANDAĞLARI MASİFİ 47

Şekil 5:

a: Güney asalanında 250 tabaka (So) ölçümünden elde edil-

miş nokta-kontur diyagramı. Konturlar: % 1-2-3. Tekto-

nik eksen B (BX=B2\ K 42° B, 14° KB konumludur.

b: Güney asalanında 125 yapraklanma (Sx) ölçümünden

elde edilmiş nokta-kontur diyagramı. Konturlar: % 1-2-3-

4-6. Tektonik eksen B (B2), K 28° B, 0° konumludur.

c: Kuzeybatı asalanında 150 tabaka ölçümünden elde edil-miş nokta-kontur diyagramı. Konturlar: % 1-2-4. Tekto-nik eksen B (B,=B2), K 8° D, 0° konumludur.

d: Güneydoğu asalanında 120 tabaka ölçümünden elde edil-miş kontur diyagramı. Konturlar: % 1-5-10-15. Tektonikgidiş B (B!=B2), K 32° D, 8° KD konumludur.

Figure 5:

a: Point-contour diagram of the bedding planes (So) meas-

ured in the South subarea, 250 points. Contours: 1-2-3 %

per 1 % area. Attitude of the tectonic axis B (B^Bj) is N

42° W, 14° NW.

b: Point-contour diagram of the schistosity planes (Sj)

measured in the South subarea, 125 points. Contours: 1-

2-4-6 % per 1 % area. Attitude of the tectonic axis B (B2)

is N 28° W, 0°.

c: Point-contour diagram of the bedding planes measuredin the Northwest subarea, 150 points. Contours: 1-2-4 %per 1 % area. Attitude of the tectonic axis B (B!=B2) is N8° E, 0°.

d: Contour diagram of bedding planes measured in theSoutheast subarea. 120 points. Contours: 1-5-10-15 % 1% area. Attitude of the tectonic axis B ( B ^ B J is N 32° E,

8°NE.

Şekil 6:

a: Kuzeybatı ve Güneydoğu asal anlarında 170 yapraklan-

ma (Sj) ölçümünden elde edilmiş kontur diyagramı. Kon-

turlar: % 0.5-1.5-3.5-5.5-7.5. Tektonik eksen B (B2), K

40° D, 10° GB konumludur.

b: Üst Paleozoyik birimlerle 300 tabaka (So) ölçümünden

elde edilmiş kontur diyagramı. Konturlar: % 0,5-3.5-7.5-

10. Tektonik eksen B (B4) konumu, K 55° B, 10° KB'dır.

c: Üst Paleozoyik birimlerde 150 yapraklanma (S1 = S4)

ölçümünden elde edilmiş kontur diyagramı. Konturlar: %

0.5-1.5-5-7-10. B (B5)-eksen konumu, K 56° B, 10°KB'dır.d: Hacıalabaz kireçtaşı olistolitinde ölçülen 100 tabaka(So) konumundan elde edilmiş nokta-kontur diyagramı.Konturlar: % O.5-3.5-5.5-1O-15. Monoklinal yapınıngenel konumu K 45° D, 26° GD'dur.

Figure 6:

a: Contour diagram of schistosity planes (S^ measured inthe Northwest and Southeast subarea, 170 points. Con-tours: 0.5-1.5-3.5-5.5-7.5 % per 1 % area. Attitude of B(B2) axis is N 40° E, 10° SW.

b: Contour diagram of the bedding planes (So) measured in

the Upper Paleozoic rocks. 300 points. Contours: 0.5-

3.5-7.5-10 % per 1 % area. Attitude of B (B4) axis is N

55° w, NW.

c: Contour diagram of the schistosity planes (Sj = S2)

measured in the Upper Paleozoic rocks, 150 points. Con-

tours: 0.5-1.5-5-7-10 : per 1 % area. Attitude of B (B5)

axis is N 56° W, 10° NW.d: Point-contour diagram of the bedding planes (So) meas-ured in the Hacıalabaz limestone olistolith. Contours:0.5-3.5-5.5-10-15 % per 1 % area. Attitude of the mono-clinal structure is N 45° E, 26° SE.

48 EREN

türbidit kum taşları ve çakıltaşları resifal gelişimlere koşutolarak birikmiştir. Transgresyomm ilerlemesi ile ortamgiderek derinleşmiş ve Üst Karbonifer-Üst Permiyen yaşlıDeresinek formasyonuna ait pelajik kireçtaşları, çamur vekumtaşları bir karışık kıyı ortamında (Selly, 1976)yığışmıştır. Deresinek formasyonu içindeki tabakalı, la-minali ve nodüler çörtler ile bunlarda radyolaryalarm bololarak bulunması bu transgresif gelişimi ve ortamın açıkdeniz koşullarına dönüştüğünü kanıtlamaktadır.

İnceleme alanında, Deresinek formasyonu üzerinebeklenen regresif oluşuklar gözlenememektedir. Bu neden-le, Üst Paleozoyik yaşlı grubun jeolojik evriminin nasıltamamlandığı kesin olarak bilinemez. Ancak büyük birolasılıkla Permiyen sonunda etkinleşen Hersiniyen dağoluşum hareketleri ile, Sultandağlarının tüm Paleozoyikyaşlı oluşukları, düşük dereceden bölgesel başkalaşımolayları geçirerek son bir kez daha kıvrımlanmış ve yük-selmişlerdir.

Yöre Mesozoyik başlarında kara halindedir veŞarkikaraağaç-Beyşehir arasında iyi bilinen Triyas isti-fine kırıntı desteği sağlamıştır (Ayhan ve Karadağ,1985). Ancak, Toridler tektonik birliğinde Triyas'taki ok-yanuslaşmaya (Juteau, 1975; özgül, 1984) bağlı olarakve Torid platformunun parçalanması ile gelişen başlangıçvolkanizması (Haude,l 1968), Kocakızıl doleritine ait ba-zik dayk ve silleri Sultandağları Masifi bünyesine ekle-miştir. Ne varki, adı geçen okyanuslaşmaya ilişkin diğeraşamalar inceleme alanında gözlenemez. Buna karşılıkTpridlerde Eosen sürecinde etkinleşen nap ve bindirmehareketleri (Özgül, 1976; Koçyiğit, 1981; Demirkol,1981) ile, Hoyran Napı'na ilişkin Hoyran ofiyolitinin veÜst Jura-Üst Kretase yaşlı Hacıalabaz kireçtaşı ofiyoliti-nin, Sultandağları'nm güneybatı yamaçları boyunca meta-morfik temel üzerine ve bir yüzey bindirmesi boyunca al-lokton olarak yerleştiği gözlenir.

Miyosende etkinleşen tansiyonel faylanmalar ileSultandağları bir horst biçiminde yükselip son şeklinialırken, güneybatıda Yalvaç, kuzeydoğu Akşehir depres-yonları gelişmeye başlamıştır. Bu genç blok-faylanmalarabağlı olarak, inceleme alanının güneydoğusunda, molozve çamur akmaları şeklinde Üst Miyosen-Pliyosen yaşlıBağkonak formasyonuna ait göl sedimanlan birikmiştir.Ayrıca yörenin kuzeydoğusunda, benzer bir gelişim ilePliyokuvaterner yaşlı alüviyal yelpaze çökelleri şeklin-deki eski ve yeni alüvyonlar ile dağ eteklerinde güncelyamaç molozları oluşmuştur.

Jeoloji evrimini böylece tamamlamış olan yöre,günümüzde aşınma ve süpürülme alanı durumundadır.SONUÇLAR

Bu makalede bölgenin jeoloji ve yapısal haritalarıhazırlanmış ve litostratigrafi birimi olarak 14 formasyonve 4 üye ayırtlanmış, gerekli görülenlerde yeniden lito-stratigrafjk birim adlamasına gidilmiştir (Eren, 1987).Burada gerçekleştirilen analitik değerlendirmelerin bir so-nucu olarak, Sultandağları Masifi'nin tektonik tarihçesiaydınlatılabilmiştir. Buna göre Kaledoniyen dağoluşumumasifin Alt Paleozoyik yaşlı çekirdeğinde üç evrelikıvamlanma geliştirerek, tip-2 ve tip-3 kıvrım girişimyapısını ortaya çıkarmıştır. Bu kıvrımlar, F^ F 2 , F3-deformasyon fazları içinde değişik cografik konumlarda,

B l t B2, B3-eksen gidişleriyle belirlenmiştir, izleri masifinÜst Paleozoyik yaşlı kılıfı içinde izlenen Hersiniyendağloşumu, Kaledoniyen tektonit gidişleri yapısal bir u-yumsuzlukla örtecek şekilde, F4 ve F5-fazları olarak nite-lenen B4=B5=K 55°-56° B, 10° KB eksen konumlu yapısalgelişimi sağlamıştır. Bugünkü Sultandağları Masifi'ninKB-GD gidişli genel uzantısının, masifin kılıfında sapta-nan Hersiniyen tektonik gidişleriyle (F 4 ve F5) uyuştuğusöylenebilecektir. Ayrıca, masifin Hersiniyen orojene-ziyle çok düşük derecede bölgesel metamorfizma geçir-diği, değişik bileşimli litolojilerde metamorfizmanm ku-vars +albit+muskovit+klorit parajenezinin üstüne çıkma-yan koşullarda gerçekleştiği belirlenmiştir (Eren, 1987).

Mesozoyik başlarında masifin D-B doğrultusundauzanan bir açılma rejimi altında kaldığı görülmüştür,özellikle ilk kez bu çalışmada, geniş anlamda Bozkır Bir-liği'nin (özgül, 1976), dar anlamda Hoyran Napı'nm (Du-mont, 1976) inceleme alanında allokton olarak bulunduğuortaya çıkarılmıştır (Şekil 2, 3 ve 4). Allokton kütleiçindeki tabaka ölçümlerinin kinematik yorumuna göre,Hoyran Napı'nın GD'dan KB'ya sürüklenmiş olabileceğiihtimali ortaya çıkarılmıştır, inceleme alanının Üst Mi-yosen ve sonrasında blok-faylanmalarm etkisinde kaldığıve bu faylanmalar ile Sultandağları'mn KB-GD uzantılı birhorst yapısı kazandığı saptanmıştır. Ayrıca, yörenin Pa-leozoyik, Mesozoyik ve Senozoyik zamanlardaki paleo-coğrafik gelişimi, güncel jeotektonik kuramları ışığındaaydınlatılmıştır.KATKI BELİRTME

Yazar, çalışmalarında görüş ve yardımlarını esir-gemeyen ve yazıyı okuyup değerli eleştirilerde bulunanDoç. Dr. ihsan Seymen'e; ingilizce özeti okuyup düzelt-me zahmetine katlanan Jeoloji Yük. Müh. Rahmi Aksoy'ateşekkürü bir borç bilir.DEĞİNİLEN BELGELERAbdüsselamoğlu, Ş. , 1958, Sultandağı'nın 1/100 000

ölçekli jeolojik leveleri hakkında rapor, M.T.A.Rapor no: 2669, (yayınlanmamış).

Ayhan, A. , Karadağ, M. , 1985, Şarkikarağaç (İsparta)güneyinde bulunan boksitli ve demirli boksit ya-taklarının jeolojisi ve oluşumu. Türkiye Jeol. Kur.Bült. , 28, 2, 137-146.

Blumenthal, M. , 1947, Seydişehir-B ey şehir hinterlan-dındaki Toros dağlarının jeolojisi, M.T.A. ya-yınları Seri D, no: 2, 242 s.

Brennich, G. , 1954, 1/100 000 ölçekli Genel jeolojikharita izahnamesi. Akşehir (90/1-2-3-4) ve Ilgın(91/1 ve 91/3) paftaları, M.T.A. Derleme Raporno: 2514, (yayanlanmamış).

Dean, W.T. and Monod, O. , 1970, The Lower Paleozoicstratigraphy and faunas of the Taurus Mountainsnear Beyşehir (Turkey), Bull. Brit. Mus. (Nat.Hist.) Geol. , 19/8, 411-426.

Demirkol, C. , 1977, Yalvaç-Akşehir dolayının jeolojisi,Doçentlik Tezi, K.S.Ü. Yerb. Böl. , Konya, 114 s.(yayınlanmamış).

Demirkol, C. , 1981, Sultandağ kuzeybatısının jeolojisive Beyşehir-Hoyran Napı ile ilişkileri, Tübitaktemel bilimler araştırma grubu, proje no: TBAG-

SULTANDAĞLARI MASİFİ 49

382, 56 s. (yayınlanmamış)Demirkol, C. , 1982, Yalvaç-Akşehir dolayının stratigra-

fisi ve Batı Toroslarla deneştirimi, T. M. M. O.B. Jeoloji Mühendisliği Derg. , 14, 3-14.

Demirkol, C. , 1984, Geology and tectonics of the re-gion of Çay (Afyon), Geology of the Taurus belt.International Symposium, M.T.A. Publ. , Ankara,69-76.

Demirkol, C. , 1985 Sultandağ kuzeybatısındaki alloktonbirimler ve jeoloji evrimi, T. M. M. O. B. JeolojiMühendisliği Derg. 22, 3-10.

Demirkol, C. , Sipahi, H. , Çiçek, S. , 1977, Sultandağı-nm stratigrafisi ve jeoloji evrimi, M.T.A. Raporno: 6305 (yayınlanmamış)

Dumont, J. F. , 1976, İsparta kıvrımı ve Antalya nap-lannın orijini; Toroslar'ın Üst Kretase tektojeneziile oluşmuş yapısal düzeninin büyük bir de-kroşman, trans torik arızayla ikiye ayrılması var-sayımı, M.T.A. Ens. Dergisi, 86, 56-67.

Eren, Y. , 1987, Sultandağları Masifinin stratigrafisi vemesoskopik tektoniği. Yüksek Lisans Tezi,Selçuk Oniv. , 80 s. (yayınlanmamış).

Juteai, T. , 1975, Les ophiolites des nappes d'Antalya(Taurides accidentales, Turquie), Sciences de laTerre, Memoire, no: 32, 692 s.

Ketin, î. , 1966, Tectonic units of Anatolia (Asia Minor),M.T.A. Bull. , 66, 23-25.

Koçyiğit, A. , 1981, Hoyran gölü yöresinin (Afyon-Is-parta) stratigrafik ve tektonik özellikleri,A.Ü.F.F. Genel Jeoloji Kurs. , Doçentlik Tezi,172 s. (yayınlanmamış).

özgül, N. , 1976, Toroslar'ın bazı temel jeolojik özel-likleri, Türkiye Jeol. Kur. Bült. , 19, 65-78.

özgül, N. , 1984, Alanya bölgesinin jeolojisi, TürkiyeJeol. Kur. , Ketin Simpozyumu, 97-120, Ankara.

Ramsay, J. G. , 1967, Folding and Franturing of Rocks,Me. Graw-Hill Book Co. , New York, 568 s.

Selly, R.C. , 1976, An Introduction to Sedimentology,Ac ad. Press. London, 408 s.

Turner, F. J. , and Weiss, L. E. , 1963, Structural Analy-sis of metamorphic Tectonites, Me. Graw-HillBook Co. , New York, 545 s.

Makalenin Geliş Tarihi : 31.10.1988Yayma Veriliş Tarihi : 1.9.1990