erdas imagine temel yazilimi - ktu.edu.tr · pdf fileerdas imagine temel yazilimi İ ç...

ERDAS IMAGINE TEMEL YAZILIMI


ÖNSÖZ

Görüntü işleme konusunda, temel seviyedeki bilgi ve uygulamaları içeren Türkçe “ERDAS IMAGINE Temel Yazılımı” kitabı; “IMAGINE Viewer”, “Veri Görüntülemek”, “Görüntü haritalarını oluşturmak”, “Özellikleri çıkarmak” ve “Coğrafi Bilgi Sistemi analizleri” konularını içeren beş kısımdan oluşmuştur. Veriyi ithal etme ve görüntüleme, rektifikasyon, sahaları hesaplama, ilgi sahasını belirleme, sahanın topografyasını tesbit, vector ve raster veri kullanımı, görüntü yönetimi, batch işlemleri, geometrik düzeltme, basit sınıflandırma ve harita çıktılarını düzenlemeye olanak sağlamaktadır. Bu kitap, aşağıda belirtilen yayınlardan istifade edilerek hazırlanmıştır.

• Fundamentals of ERDAS IMAGINE • ERDAS IMAGINE Tour Guides V 8.5 • ERDAS IMAGINE Field Guides V 8.5

“ERDAS IMAGINE Temel Yazılımı”nın daha kolay anlaşılması ve kullanılması için “ERDAS IMAGINE EĞİTİM DOKÜMANI VE VERİLERİ” isimli iki CD-ROM ile desteklenmiştir. Takip eden sahifede detayları verilen bu sayısal media; kitabın pdf formatındaki metinlerini ve değişik uygulamalara olanak sağlayan verileri içerecek tarzda düzenlenmiştir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 i


ERDAS IMAGINE EĞİTİM DOKÜMANI VE VERİLERİ (EGTF_CD.1 ve EGTF_CD.2 )

DOKÜMAN: EITY1.pdf ve EITY2.pdf

VERİLER:

EGTF_CD.1 Scene 01 281.img 47123B51.tif, 47123B54.tif, 47123B62.tif, 47123B63.tif

47123C54.tif, 47123C63.tif Calibration dem_99.img erdas_logo.img gcp281 hydro_00.e00 hydro_75.e00 mosaic_anno.ovr ortho_282 river Salmon Hazards Sensitivity.ckb Shelton.tif sky.chp sky.img soils_95.e00 soils_95.img usa_avhrr_class.img water shed.aoi wynoochee.gif wynoochee_cuts wynoochee_drain zonal.gmd

EGTF_CD.2 tm_88.img g23a3 g23a4 inpts.dat eldodem.img eldoatm.img

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 ii


İ Ç İ N D E K İ L E R K O N U L A R SAYFA NO

CİLT - I

1. GİRİŞ 1 2. YAZILIMIN ÇALIŞTIRILMASI, MENÜLERİ, İKONLARI VE İŞLEVLERİ 2

a. MENÜLER 3 (1) SESSION MENÜSÜ 3 (2) MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR 4 (3) TOOLS MENÜSÜ 6 (4) UTILITIES MENÜSÜ 7 (5) HELP MENÜSÜ 8

b. İKONLAR 8 BÖLÜM-I

ERDAS IMAGINE TEMEL 11

KISIM-1 IMAGINE VIEWER

11

MOUSE KULLANIMI 11 WINDOWS TERMİNOLOJİSİ 11 VIEWER EKRANI 12 VIEWER MENÜLERİ 13 FİLE MENÜSÜ 13 UTILITY MENÜSÜ 13 VIEW MENÜSÜ 14 AOI MENÜSÜ 14 HELP MENÜSÜ 14 RASTER MENÜSÜ 15 VECTOR MENÜSÜ 15 ANNOTATION MENÜSÜ 16 VİEWER ALETLERİ 16 UYGULAMA 1: GÖRÜNTÜLERİ ANLAMAK 18

SAFHA 1: IMAGINE VIEWER’DA VERİ GÖRÜNTÜLEMEK 18 SAFHA 2: THEMATİC MAPPER VERİSİNİ ANLAMAK 25

UYGULAMA 2: DİĞER VERİ TİPLERİNİ GÖRÜNTÜLEMEK 29 SAFHA 1: VERİYİ İTHAL ETMEK 29 SAFHA 2: GÖRÜNTÜLERİ KARŞILAŞTIRMAK 33 SAFHA 3: GÖRÜNTÜDEN GÖRÜNTÜYÜ REKTİFİYE ETMEK

35

SAFHA 4: İLİŞKİLİ VERİ SETLERİ 43 UYGULAMA 3: ÖZNİTELİKLER ÜZERİNDE ÇALIŞMAK 47

SAFHA 1: SEÇİLEN BİLGİYİ GÖRÜNTÜLEMEK 47 SAFHA 2: SAHA ORANLARINI HESAPLAMAK 48

UYGULAMA 4: BİR ÇALIŞMA SAHASINI İNCELEMEK 53 UYGULAMA 5: GÖRÜNTÜLERİ SUNULAR HALİNDE DÜZENLEMEK VE OYNATMAK

58

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 iii



KISIM-2 VERİ GÖRÜNTÜLEMEK

61

UYGULAMA-1: ÖZEL BİR SAHAYI GÖRÜNTÜLEMEK VE İNCELEMEK 61 SAFHA 1: GÖRÜNTÜLERİN ÖZEL BİR KISMINI AÇMAK 61 SAFHA 2: AREA OF INTEREST (AOI) KULLANIMI İLE BİR SAHAYI BELİRLEMEK

63

SAFHA 3: SAHANIN TOPOGRAFYASI ÜZERİNDE ÇALIŞMAK

65

UYGULAMA-2: ÇOKLU DOSYA İŞLEMLERİ - “BATCH TOOL” KULLANILARAK PİRAMİT KATMANLARINI ÜRETMEK

69

UYGULAMA-3: GÖRÜNTÜLERİ DÜZENLEMEK VE ÇOKLU GÖRÜNTÜLERİ EKRANA AÇMAK

73

UYGULAMA-4: 3 BOYUTLU GÖRÜNTÜLERİ AÇMAK VE GELİŞTİRMEK

78

KISIM-3 GÖRÜNTÜ HARİTALARINI OLUŞTURMAK

84

UYGULAMA-1: ORTHOREKTİFİYE GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK 84 UYGULAMA-2: GÖRÜNTÜLERİ BİRARAYA GETİRMEK 99

SAFHA-1: HAVA FOTOĞRAFLARINI MOZAİKLEMEK 99 CİLT - II

SAFHA-2: UYDU GÖRÜNTÜLERİNİ MOZAİKLEMEK 107 UYGULAMA-3: ANNOTATION KATMANLARINI ÜRETMEK 110

SAFHA-1: YENİ ANNOTATION KATMANINI OLUŞTURMAK 110 SAFHA-2: AĞAÇSIZ SAHALARI HESAPLAMAK 113 SAFHA-3: METİN ÜRETMEK 114

UYGULAMA-4: HARİTA BASKI ÇIKTISINI HAZIRLAMAK 117 SAFHA-1: HARİTA ÇIKTISINI DÜZENLEMEK 117 SAFHA-2: HARİTA ÇERÇEVESİNİ ÜRETMEK 119 SAFHA-3: “MAP COMPOSER” EKRANINA “ÖLÇEK ÇUBUĞU”, “KUZEY OKU” VE “KİTABE EKLEMEK

124

SAFHA-4: “MAP COMPOSER” EKRANINA “METİN” VE BAZI HARİTA ELEMANLARINI EKLEMEK

128

KISIM-4 ÖZELLİKLERİ ÇIKARMAK

130

UYGULAMA-1 : GÖRÜNTÜYÜ İNDİRGEMEK 130 UYGULAMA-2 : TAYFSAL ÖZELLİKLERİ KULLANMAK 134

SAFHA-1: BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK 134 SAFHA-2: BAND KOMBİNASYONLARINI DEĞİŞTİRMEK 138

UYGULAMA-3: BAND ARİTMETİĞİNİ KULLANMAK 142 UYGULAMA-4: SHAPE DOSYALARINI (Shapefiles) ÜRETMEK VE

GÜNÇELLEŞTİRMEK 146

UYGULAMA-5: DEĞİŞİKLİKLERİ TESBİT ETMEK VE TANIMAK 149

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 iv



KISIM-5 COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ (GIS) ANALİZLERİ

153

UYGULAMA-1: UNSUPERVISED SINIFLANDIRMA 153 SAFHA-1: ITERATIVE SELF-ORGANIZING ANALYSIS TECHNIQUE (ISODATA)

153

SAFHA-2: SINIFLARI BELİRLEMEK VE ETİKETLEMEK 156 SAFHA-3: SINIFLARI BİRLEŞTİRMEK VEYA TEKRAR KODLAMAK

158

UYGULAMA-2: ANALİZLERE YÖNELİK SINIFLANDIRMA HAZIRLIĞI 160 SAFHA-1: KÜMELENDİRİLMİŞ GÖRÜNTÜYÜ ÜRETMEK 160 SAFHA-2: KÜMELERİN ÇEVRE UZUNLUĞUNU HESAPLAMAK

161

SAFHA-3: KESİLMİŞ ORMAN SAHALARINI GÖRÜNTÜ ÜZERİNE ÇİXMEK

164

SAFHA-4: SAHALARI MASKELEMEK 166 SAFHA-5: SAHALAR ETRAFINDA TAMPON BÖLGELERİNİ OLUŞTURMAK

169

SAFHA-6: KESİLEN ORMAN SAHALARINA YÖNELİK OLUŞTURULAN GÖRÜNTÜLER VE KATMANLARI EKRANA AÇMAK

172

UYGULAMA-3: EXPERT SİSTEM İLE NEHRİN HASSASİYETİNİ BELİRLEMEK

174

KISIM-6 TOPOGAFİK ANALİZ

178

UYGULAMA-1: SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİNİ ÜRETMEK 178 1. ASCII TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEK MODELİNİ ÜRETMEK 179 2. LINE COVERAGE TİPİ VERİDEN SAYISAL YÜKSEK MODELİNİ ÜRETMEK 181 UYGULAMA-2: EĞİM GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK 182 UYGULAMA-3: BAKI GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK 186 UYGULAMA-4: GÖLGELİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK 188 UYGULAMA-5: RENKLİ KABARTMA GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK 190 UYGULAMA-6: RASTER MÜNHANİ GÖRÜNTÜLERİNİ ÜRETMEK 191 UYGULAMA-7: GÖRÜNÜRLÜK ANALİZİ 192 UYGULAMA-8: ANAGLYPH METODU İLE 3 BOYUTLU STEREO GÖRÜNTÜ ÜRETMEK

198

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 v


İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 vi


ERDAS IMAGINE YAZILIMI

1. GİRİŞ: Erdas Imagine yazılımı, komple görüntü işleme ve coğrafi Bilgi Sistemi paketi olup, grafikleri kullanan bir arayüze sahiptir. Yazılım aşağıda belirtilen 3 ana kısmı ve muhtelif modülleri içermektedir.

• ANA KISIMLAR: • Imagine Essentials (Temel seviyede) • Imagine Advantage (Orta seviyede) • Imagine Professional (Profesyonel seviyede)

• MODÜLLER: • Imagine Radar Mapping Suite • Imagine Radar Interpreter • Imagine OrthoRadar • Imagine Stereo SAR DEM • Imagine IFSAR DEM • Imagine OrthoBASE • Imagine OrthoMAX • Imagine VirtualGIS • Imagine Vector • Imagine NITF • Imagine Developer’ Toolkit • Imagine Subpixel Classifier • ERDAS Map Sheet • ERDAS Stereo Analyst

Yazılımın ana kısımları ve yaygın olarak kullanılan modüllerinin özet olarak olanakları aşağıdaki parağraflarda açıklanmıştır.

IMAGINE ESSENTIALS: Imagine Essentials; veriyi görüntüleme, vektör ve raster veriyi kullanma, görüntü yönetimi, geometrik düzeltme, basit sınıflandırma ve görüntüyü haritalama işlemlerini yapmak için gerekli temel aletleri içeren bir yazılımdır. Yazılımın kalbini teşkil eden “Viewer” etkileşimli ve güçlü bir tarzda görüntüleri; gösterir, birleştirir ve analiz eder.

IMAGINE ADVANTAGE: Orta seviyedeki olanaklara sahip olan Imagine Advantage yazılımı, Imagine Essentials’ın; sahip olduğu imkanlara ilaveten daha hassas haritalamave görüntü işleme niteliklerine sahiptir. Ortho düzeltme, arazi yüzeyinin interpolasyonu, mozaikleme, mekansal analiz ve modelleme dili olanaklarına sahiptir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU EITYZ ŞUBAT 2002 1


IMAGINE PROFESSIONAL: Her iki yazılımın olanaklarını içeren bu yazılım; grafik veri modelleme, gelişmiş sınıflandırma ve radar analiz aletleri profesyonel alandaki gereksinimlere imkan sağlamaktadır.

IMAGINE ORTHOBASE: Sayısal fotgrametri işlemlerini içeren bir modüldür. Kameralar ve uydu sensörleri tarafından algılanan görüntülerin süratli ve doğru bir tarzda üçgenlenmesi ve ortho rektifikasyon işlemlerini otomatik olarak yapmaktadır. Özellikle ortho foto haritalarının yapımında kullanılmaktadır.

IMAGINE VIRTUALGIS: Gerçek zamanlı olarak birçok raster katmanı, muhtelif sembolleri ve vektor görüntülerini 3 boyutlu olarak gösterme, görünürlük analizi ve üretilen arazi modeli üzerinde uçuş yapma olanaklarını sağlamaktadır.

ERDAS STEREO ANALYST: 3 boyutlu coğrafik veriyi toplama, kıymetlendirme ve görüntüleme olanaklarını sağlayan bir modüldür. Sayısal arazi modeli olmaksızın, muhtelif görüntü kaynaklarından, 2 ve 3 boyutlu Cografi Bilgi Sistemi (CBS) verisini doğru olarak toplama, mevcut 2 boyutlu vektör verisini 3 boyutlu CBS verisine aktarma ve CBS verisine ilişkin mekansal öznitelik bilgilerini üretme imkan ve kabiliyetlerini içermektedir.

2. YAZILIMIN ÇALIŞTIRILMASI, MENÜLERİ, İKONLARI VE İŞLEVLERİ: Erdas Imagine yazılımı;

• Bilgisayar ekranına daha önce konulmuş olan ”IMAGINE” ikonunun üzerine çift click uygulanarak, veya

• Start / Programs / ERDAS IMAGINE 8.5 / ERDAS IMAGINE 8.5 ifadeleri seçilerek, çalıştırılır.

Yazılım çalıştırıldığında ekrana ana ikon paneli açılır. Yazılımın tüm fonksiyonları; bu panelden veya otomatik olarak ekrana gelen “Viewer” kapsamındaki menü ve aletlerden istifade ile sağlanır. Bu panel satın alınan modüllere bağlı olarak muhtelif ikonları ve menüleri içermektedir. İstenmesi halinde ikon panelinin ebadları, “Session” menüsü kapsamındaki “Preference” seçeneğine bağlı “Preference Editor” dialoğundaki “Icon Panel Display Options” penceresinin kullanımı ile değiştirilebilmektedir.

İkon paneli; “Session”, “Main”, “Tools”, “Utilities”, “Help” menülerini ve “Viewer”, “Import”, “DataPrep”, “Composer”, “Interpreter”, Catalog”, “ERDAS IMAGINE Credits”, “Classifier”, “Modeler”, “Vector”, “Radar”, “VirtualGIS”, “OrthoBASE” vb. ikonları içermektedir.



a. MENÜLER:

(1) SESSION MENÜSÜ:

ERDAS IMAGINE yazılımı uygulamalarını ve sistemin çalıştırılması işlemlerini düzenler.

SEÇENEK İŞLEVİ

Preferences (Ctl+P) “Preference Editor” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE yazılımının birçok parametresini ve default verilerini içerir. İsteğe bağlı olarak bunların düzenlenmesine olanak sağlar.

Configuration (Ctl+C) “Configuration Editor” dialoğunu ekrana açar. Yazılımda kullanılacak teyp, printer, CD-ROMS gibi çevre birimlerinin düzenlenmesini sağlar.

Session Log (Ctl+S) “Session Log” dialoğunu ekrana açar. Çalışma esnasında yapılan işlemleri ve hata mesajlarını içerir.

Active Process List “Process List” dialoğunu ekrana açar. Üzerinde çalışılan imagine işlemlerinin listesini içerir. Listedeki herhangibir işlemi durdurmak için, işlem seçilir ve takiben “Kill” düğmesine basılır.

Commands “Session Command History” penceresini ekrana açar. Çalışma esnasında oluşturulmuş komutların listesini içerir. Pencerenin altındaki “Command” kısmına ise istenen komutlar girilir ve uygulanır.

Enter Log Message ( Ctl+L) “Log Message” dialoğunu ekrana açar. “Session Log” içine ithal edilmesi istenen metnin ithal edilmesine olanak sağlar.

Start Recording Batch Commands

“Batch Wizard” dialoğunu ekrana açar. IMAGİNE komutlarından bir veya birden fazlasının daha sonra çalışmasına yönelik düzenlemeye olanak sağlar.

Open Batch Command File “Batch Command File” dialoğunu ekrana açar. Mevcut Batch komutları dosyaların listesini içerir. İstenen dosya seçilerek açılabilir.



SESSION MENÜSÜ SEÇENEK İŞLEVİ

View Offline Batch Queue “Scheduled Batch Job List” dialoğunu ekrana açar. Sıraya girmiş tüm işlerin listesini gösterir. Liste kapsamındaki herhangibir işin; görüntülenmesine, güncelleştirilmesine, iptal edilmesine ve çalışma zamanının değiştirilmesine olanak sağlar.

Flip Icons Yatay durumdaki ikon panelinin, ekranın sol tarafında ve dikey bir durumda görünmesini sağlar.

Tile Viewer Birbirini kapatacak tarzda ekrana açılmış iki veya daha fazla Viewer’ın, birbirini kapatmayacak tarzda ekranda görünmesini sağlar. Bir viewer için kullanıldığında, bu viewer tüm ekrana yayılır.

Close All Viewers İkon paneli hariç, tüm Viewer’ları kapatır.

Main “Main” menüsüne tali erişimi sağlar.

Tools “Tools” menüsüne tali erişimi sağlar.

Utilities “Utilities” menüsüne tali erişimi sağlar.

Help “Help” menüsüne tali erişimi sağlar.

Properties “ERDAS IMAGINE Properties” dialoğunu ekrana açar. Sistemin ID, code words modül vb. bilgileri içerir.

Exit IMAGINE (Ctl+Q) “Quit” dialoğunu ekrana açar. Çalışmadan çıkışı sağlar.

(2) MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR Ikon paneli üzerinde bulunan tüm ikonların, olanaklarını içeren bir menüdür.

SEÇENEK İŞLEVİ

IMAGİNE Credits Imagine yazılımının versiyon numarası, tarihi ve gelişmesine ilişkin bilgileri içerir

Start IMAGINE Viewer Ekrana yeni bir “Viewer” açar. Viewer; raster, vektör, AOI ve annotation katmanlarını görüntüleyen ana penceredir.

Import / Export “Import / Export” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE yazılımı kapsamındaki raster ve vektör verilerinin ithalini veya ERDAS IMAGINE dosyalarına ihraç işlemlerini yapar.



MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR SEÇENEK İŞLEVİ

Data Preperation “Data Preperation” dialoğunu ekrana açar. Veri hazırlama işlemlerine yönelik; “Create New Image”, “Create Surface”, “Subset Image”, “Image Geometric Correction”, “Mosaic Images”, “Unsupervised Classification” ve “Reproject Images” alt menülerini içerir.

Map Composer “Map Composer” dialoğunu ekrana açar. Harita çıktılarının hazırlanmasına yönelik; “New Map Composition”, “Open Map Composition”, Print Map Composition”, “Edit Composition Map”, “Map Series Tool” ve “Map Database Tool” alt menülerini içerir.

Image Interpreter “Image Interpreter” dialoğunu ekrana açar. Görüntülerin geliştirilmesi, yönetimi ve izlenmesine yönelik; “Spatial Enhancement”, “Radiometric Enhancement”, “Spectral Enhancement”,“HyperSpectral Toos”, “Fourier Analysis” “Topographic Analysis”, “GIS Analysis” ve “Utilities” alt menülerini içerir.

Image Catalog “Image Catalog” veri tabanını ekrana açar. Raster görüntü ve coğrafik olarak seçilen dosyaların yönetimini ve otomatik arşivini içerir. Bu veri tabanında görüntüye ilişkin olarak; “File Name”, “Layers”, “Row”, “Cols”, “Type”, “Pixel”, “Projection-”, “Ulx”, “Uly” vb. bilgiler bulunmaktadır.

Image Classification “Image Classification” dialoğunu ekrana açar. Görüntü kapsamındaki arazi örtüsü, arazi kullanımı vb. konuların sınıflandırılmasına yönelik olarak; “Signature Editor”, “Unsupervised Classification”, “Supervised Classification”, “Threshold”, “Fuzy Convulation”, “Accuracy Assessment”, “Feature Space Image”, “Feature Space Thematic”, “Knowledge Classifier” ve “Knowledge Engineer” alt menülerini içerir.

Spatial Modeller “Spatial Modeler” dialoğunu ekrana açar. Birçok GIS hesaplamalarına ve modellemesine olanak sağlar. “Model Maker” ve “Model Librarian” alt menülerini içerir.

Vector “Vector Utilities” dialoğunu ekrana açar. Muhtelif vektör işlemlerine olanak sağlar; “Clean Vector Layer”, “Build Vector Layer Topology ”, “Copy Vector Layer”, “External Vector Layer”, “Rename Vector Layer”, “Delete Vector Layer”, “Display Vector Layer Info”, “Subset Vector Layer”, “Mosaic Plygon Layer”, “Transform Vector Layer”, “Create Ploygon Label”, “Raster to Vector”, “Vector to Raster”, “Start Table Tool”, “Zonal Attributes”, “ASCI to Point Vector Layer” alt menülerini içerir.

Radar “Radar” menüsünü ekrana açar. Radar görüntülerinin işlenmesine yönelik olarak; “IFSAR”, “StereoSAR”, “OrthoRadar”, “Radar Interpreter” ve “Generic SAR Node” alt menülerini içerir.



MAIN MENÜSÜ VE IKONLAR SEÇENEK İŞLEVİ

VirtualGIS “VirtualGIS” menüsünü ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Arazinin gerçek ve perspektif görünüşünü ve uçuş yapma olanaklarını sağlar. “VirtualGIS Viewer”, “Virtual World Editor”, “Create Movie” ve “Create Viewshed Layer” alt menülerini içerir.

OrthoBASE “OrthoBASE Startup” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Muhtelif kameralardan ve uydu sensörlerinden sağlanan görüntülerin süratli ve doğru olarak üçgenlenmesini ve ortho rektifikasyonunu sağlar.

(3) TOOLS MENÜSÜ:

Muhtelif metinlerin ve görüntü dosyalarının görüntülenmesi ve güncelleştirilmesini sağlar. Özel modüller ile ilişkili değildir.

SEÇENEK İŞLEVİ

Edit Text Files “Editor” metin dialoğunu ekrana açar. ASCII metin dosyalarının üretilmesini ve güncelleştirilmesini sağlar.

Edit Raster Attributes “Raster Attributes Editor” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımı herbir raster katmanı ile ilişkili öznitelik tablosunu içermektedir. Bu tablolar, herbir pixelin değeri ile öznitelik setini kapsamaktadır. Bu öznitelikler; görüntülenebilir, güncelleştirilebilir ve analiz edilebilir.

View Binary Data “Data View” dialoğunu ekrana açar. Binary dosyalarının içeriğini görüntüler.

View IMAGINE HFA File Structure “HfaView” dialoğunu ekrana açar.

Annotation Information “Annotation Info” dialoğunu ekrana açar. Annotation dosyasının “Header” bilgilerini görüntüler. Bu bilgi, objelerin sayısını ve ilgili harita bilgisini içerir.

Image Information “Image Info” dialoğunu ekrana açar. Seçilen raster görüntüye ilişkin tüm bilgileri kapsar.

Vector Information “Vector Info” dialoğunu ekrana açar. Seçilen vektöre ilişkin tüm bilgileri kapsar.



TOOL MENÜSÜ SEÇENEK İŞLEVİ

Image Command Tool “Image Command” dialoğunu ekrana açar. Görüntünün yönetiminde sık sık kullanılan birçok özelliğe erişimi sağlar.

Coordinate Calculator “Coordinate Calculator” dialoğunu ekrana açar. Bir spheroid veya datuma ilişkin koordinatların diğerine aktarımını sağlar.

Create/Display Movie Sequences “Movie” ekranını açar. Üretilmiş film tarzı sahnelere ilişkin görüntü serilerini sıralı olarak gösterir.

Create/Display Viewer Sequences “VUE Player” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE Viewer’dan kaydedilmiş görüntü serilerini tablo halinde gösterir.

Image Drape “Image Drape” ekranını açar. Statik perspektif sahnelerin üretilmesini sağlar.

(4) UTILITIES MENÜSÜ ERDAS IMAGINE yazılımı kapsamındaki genel işlemlerin yapılmasını sağlar.

SEÇENEK İŞLEVİ

JPEG Compres Image “JPEG Compression” dialoğunu ekrana açar. JPEG sıkıştırma tekniği ile, görüntüyü sıkıştırır.

Decompres JPEG Image “JPEG Decompression” dialoğunu ekrana açar. JPEG tekniği ile sıkıştırılmış görüntüyü, normal durumuna getirir.

Convert Pixels to ASCII “Pixels To Table” dialoğunu ekrana açar. Çıktı veri dosyası değerlerini ASCII dosyası haline getirir.

Convert ASCII to Pixels “Table To Pixels” dialoğunu ekrana açar. ASCII dosyasından görüntü üretir.

Convert Images to Annotation “Raster to Annotation” dialoğunu ekrana açar. Raster görüntüyü annotation dosyası içindeki bir poligona dönüştürür.



UTILITIES MENÜSÜ SEÇENEK İŞLEVİ

Convert Annotation to Raster “Annotation to Raster” dialoğunu ekrana açar. Vektör grafikleri içeren annotation dosyasını, raster görüntüye dönüştürür.

Create/Update Image Chips “Image Chips Maker” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımında herbir görüntü, Chip (CHP) dosyalarında depolanmış seçime tabi chiplerle ilişkilidir. Bir veya daha fazla görüntü için chip’lerin direk üretimini sağlar.

Create Font Tables “Font Table Maker” dialoğunu ekrana açar. Harita üretiminde kullanılacak özel font karekterlerini içerir.

Font to Symbol “Font to Symbol Maker” dialoğunu ekrana açar. Font karekterlerinden sembol üretimini sağlar.

Compare Images “Image Compare” dialoğunu ekrana açar. İki görüntü arasında tanımlanmış özelliğin mukayesesini yapar.

Reconfigure Raster Formats Yeni raster DLL’leri eklendiğinde, raster DLL listesini güncelleştirir.

Reconfigure Vector Formats Yeni Vektör DLL’leri eklendiğinde, Vektör DLL listesini güncelleştirir.

(5) HELP MENÜSÜ: Yazılıma ilişkin olarak hazırlanmış tüm dokümanlara ON-LINE erişimi sağlar.

SEÇENEK İŞLEVİ

Help for Icon Panel ERDAS IMAGINE dokümanının Icon Paneli bilgilerine direk erişimi sağlar.

IMAGINE Online Documentation ERDAS IMAGINE dokümanı konularına; alfabetik ve indekse göre veya başlığının yazılarak erişilmesini sağlar.

IMAGINE Version Çalışmakta olan Imagine yazılımının versiyon bilgisine erişimi sağlar.

IMAGINE DLL Information “DLL Version Tool” dialoğunu ekrana açar. Yazılımda kullanılan; “Raster File Formats”, “Font Filters”, “Geometric Models”, “EML” uygulama fonksiyonlarını gösteren DLL (Dynamically Loaded Libraries)sınıf ve örnek bilgileri ile açıklamalarına erişimi sağlar.

b. İKONLAR:

Ikon Panelindeki 13 adet ikon, Main menüsü kapsamında açıklanan aynı işlevleri yapmaktadır. Bunlar ekrana; Standard -Etketli, Standard -Etketsiz ve küçük ebatlarda getirilebilmektedir.



İKONLAR İŞLEVİ

Imagine yazılımının versiyon numarası, tarihi ve gelişmesine ilişkin bilgileri içerir

Ekrana yeni bir “Viewer” açar. Viewer; raster, vektör, AOI ve annotation katmanlarını görüntüleyen ana penceredir.

“Import / Export” dialoğunu ekrana açar. ERDAS IMAGINE yazılımı kapsamındaki raster ve vektör verilerinin ithalini veya ERDAS IMAGINE dosyalarına ihraç işlemlerini yapar.

“Data Preperation” dialoğunu ekrana açar. Veri hazırlama işlemlerine yönelik; “Create New Image”, “Create Surface”, “Subset Image”, “Image Geometric Correction”, “Mosaic Images”, “Unsupervised Classification” ve “Reproject Images” alt menülerini içerir.

“Map Composer” dialoğunu ekrana açar. Harita çıktılarının hazırlanmasına yönelik; “New Map Composition”, “Open Map Composition”, Print Map Composition”, “Edit Composition Map”, “Map Series Tool” ve “Map Database Tool” alt menülerini içerir.

“Image Interpreter” dialoğunu ekrana açar. Görüntülerin geliştirilmesi, yönetimi ve izlenmesine yönelik; “Spatial Enhancement”, “Radiometric Enhancement”, “Spectral Enhancement”,“HyperSpectral Toos”, “Fourier Analysis” “Topographic Analysis”, “GIS Analysis” ve “Utilities” alt menülerini içerir.

“Image Catalog” veri tabanını ekrana açar. Raster görüntü ve coğrafik olarak seçilen dosyaların yönetimini ve otomatik arşivini içerir. Bu veri tabanında görüntüye ilişkin olarak; “File Name”, “Layers”, “Row”, “Cols”, “Type”, “Pixel”, “Projection-”, “Ulx”, “Uly” vb. bilgiler bulunmaktadır.

“Image Classification” dialoğunu ekrana açar. Görüntü kapsamındaki arazi örtüsü, arazi kullanımı vb. konuların sınıflandırılmasına yönelik olarak; “Signature Editor”, “Unsupervised Classification”, “Supervised Classification”, “Threshold”, “Fuzy Convulation”, “Accuracy Assessment”, “Feature Space Image”, “Feature Space Thematic”, “Knowledge Classifier” ve “Knowledge Engineer” alt menülerini içerir.

“Spatial Modeler” dialoğunu ekrana açar. Birçok GIS hesaplamalarına ve modellemesine olanak sağlar. “Model Maker” ve “Model Librarian” alt menülerini içerir.



İKONLAR İŞLEVİ

“Vector Utilities” dialoğunu ekrana açar. Muhtelif vektör işlemlerine olanak sağlar.; “Clean Vector Layer”, “Build Vector Layer Topology ”, “Copy Vector Layer”, “External Vector Layer”, “Rename Vector Layer”, “Delete Vector Layer”, “Display Vector Layer Info”, “Subset Vector Layer”, “Mosaic Plygon Layer”, “Transform Vector Layer”, “Create Ploygon Label”, “Raster to Vector”, “Vector to Raster”, “Start Table Tool”, “Zonal Attributes”, “ASCI to Point Vector Layer” alt menülerini içerir.

“Radar” menüsünü ekrana açar. Radar görüntülerinin işlenmesine yönelik olarak; “IFSAR”, “StereoSAR”, “OrthoRadar”, “Radar Interpreter” ve “Generic SAR Node” alt menülerini içerir.

“VirtualGIS” menüsünü ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Arazinin gerçek ve perspektif görünüşünü ve uçuş yapma olanaklarını sağlar. “VirtualGIS Viewer”, “Virtual World Editor”, “Create Movie” ve “Create Viewshed Layer” alt menülerini içerir.

“OrthoBASE Startup” dialoğunu ekrana açar. IMAGINE yazılımının ayrı lisansla çalışan bir modülüdür. Muhtelif kameralardan ve uydu sensörlerinden sağlanan görüntülerin süratli ve doğru olarak üçgenlenmesini ve ortho rektifikasyonunu sağlar.



BÖLÜM-I ERDAS IMAGINE TEMEL

ERDAS IMAGINE yazılımı, kullanıcının gereksinimlerine cevap verecek tarzda; “Erdas Imagine Temel”, “Erdas Imagine Orta seviye” ve “Erdas Imagine Profesyönel olmak üzere 3 ana kısmı içermektedir. Erdas Imagine Temel yazılımı uygulamaları;

• Imagine Viewer • Veri Görüntüleme (Visualizing Data) • Görüntü Haritalarını Oluşturmak (Creating Images Maps) • Özellikleri Ortaya çıkarmak (Feature Extraction) • Coğrafi Bilgi Sistemleri Analizi (GIS Analysis)

başlıkları altında 5 kısımda anlatılacaktır.

KISIM-1 IMAGINE VIEWER

Yazılımın kalbini teşkil eden ve tüm işlemlerinin yapıldığı “Imagine Viewer” konusuna ve uygulamalarına geçmeden önce; “Mouse Kullanımı”, “Windows Terminolojisi”, “Viewer Ekranı”, “Viewer Menüleri” ve “Viewer Aletleri”ne yönelik özelliklerin bilinmesi gerekmektedir.

MOUSE KULLANIMI:

Mouse’un kapsamındaki düğmelerin kullanımı ile, görüntüler üzerindeki muhtelif işlemler yapılmaktadır. Mouse’un düğme yapısı aşağıda gösterilmiştir.

Mouse’un Sol Düğmesi Mouse’un Orta Düğmesi

Shift ve Mouse’un Sol Düğmesi Mouse’un Sağ Düğmesi

WINDOWS TERMİNOLOJİSİ:

Title Bar (Başlık Barı) Menu Bar (Menu Barı)

Icon Bar (Icon Barı)

Status Bar (Durum Barı)



Text Box (Metin Kutusu)

Disabled Button (Pasif Düğme) Pull-down Arrow

Enabled Button (Aktif Düğme)

Pop-up List

Enabled Checkbox (Seçilmiş Kontrol kutusu) Tool Palette

Disabled Checkbox (Seçilmemiş Kontrol kutusu)

Scroll Bar (Liste Barı)

Radio Button (Enabled) Radyo Düğmesi (Seçili)

Nudgers

VIEWER EKRANI:

Title Bar (Başlık Barı)

Icon Bar (Icon Barı)

Status Bar (Durum Barı)

Menu Bar (Menü Barı)

Image Display (Görüntü Sahası)

Title Bar: Pencerenin başlığını, Viewer seçenekleri (Asgari, azami ve kapatma) Menu Bar: Uygulama işlevlerine erişim. Icon Bar: Sık sık kullanılan işlevlere kısa yoldan erişim. Status Bar: Cursor tanımı ve bilgiler



VIEWER MENÜLERİ:

Imagine yazılımının çalıştırılması ile ekrana açılan Viewer ekranı; “File”, “Utility”, “View”, “AOI” ve “Help” menülerini içerir. Bu ekran, kullanılacak katmana bağlı olarak “Raster”, “Vector” ve “Annotation” menülerini de kapsar. Bu menülerin işlevleri, uygulamalar esnasında açıklanacaktır.

FİLE MENÜSÜ:

UTILITY MENÜSÜ:



VIEW MENÜSÜ:

AOI MENÜSÜ:

HELP MENÜSÜ:



RASTER MENÜSÜ:

VECTOR MENÜSÜ:



ANNOTATION MENÜSÜ:

VİEWER ALETLERİ:

ŞEKLİ ADI İŞLEVİ

Open Layer Default olarak, raster katmanlarını içeren “Select Layer To Add”

dialoğunu ekrana açar.

Close Top Layer Viewer’a açılmış olan katmanlardan en üsttekini kapatır.

Show Information for Top Raster, Vector or Annotation Layer

“Image Info”, “Vector Info”, “Annotation Info”, dialoğları vasıtasıyla üstteki katmana ilişkin bilgileri gösterir.

Save Top Non-AOI Layer in Viewer

Viewer’a açılmış olan katmanlardan en üsttekini kayıt eder.

Print Contents of Viewer

Viewer kapsamındaki verileri basar

Remove Contents From Viewer

Viewer’daki veriyi ekrandan çıkarır.

Reset Zoom Görüntüyü, ekrana 1.0 faktörü ile zoomlar.

Zoom in By Two Görüntüyü, merkezden dışa doğru 2 misli büyütür.

Zoom out By Two Görüntüyü , dışdan merkeze doğru 2 misli küçültür.



ŞEKLİ ADI İŞLEVİ

Measure Points, Lines and Areas

“Measurement Tool for Viewer” dialoğunu ekrana açar. Noktalara, çizgilere ve poligonlara ilişkin ölçüleri çıkarır

Start / Update Inquire Cursor

“Inquire Cursor”u (sorgulama Hatları) görüntü üzerine getirir ve katmana ilişkin bilgileri içeren dialoğu açar.

Show Tool Palette for Top Layer

Üstteki katmana ilişkin alet paletlerini (raster, Vector, AOI) ekrana getirir.

Start Profile Tools “Spectral”, “Spatial” ve “Surface” tarzı profillerin yapılmasına

olanak sağlayan “Selected Profile Tool” dialoğuna ekrana açar.

Reset Window Tools Penceredeki aletlerin tekrar düzenlenmesini sağlar

Interactive Zoom In Etkileşimli olarak görüntüyü, merkezden dışa doğru 2 misli

büyütür.

Interactive Zoom Out Etkileşimli olarak görüntüyü , dışdan merkeze doğru 2 misli küçültür.

Roam / Rotate Image

Mouse’un sol düğmesi vasıtasıyla görüntünün sağa, sola, aşağı ve yukarıya doğru hareket ettirilmesine ve orta düğme veya CTRL+ sol düğmenin kullanımı ile görüntünün merkezi ekseni üzerinde döndürülmesini sağlar.

Start the GPS Tool

“GPS Controller” dialoğunu ekrana açar. Viewer üzerindeki görüntünün, küresel konum sistemi (GPS) alıcısı ile senkronizesini sağlar.

Imagine Viewer kısmında; “Görüntüleri Anlamak ( Understanding Imagery)”, “Diğer Veri Tiplerini Görüntülemek ( Viewing Other Data Types)”, “Öznitelikler Üzerinde Eksersiz ( Examining Attributes)”, “Bir Saha üzerinde Eksersiz (Examining a Study Area)”, “Sunuları Üretmek (Creating Presentations)” konuları uygulamalı olarak işlenecektir. Bu kısmın amaçı ve kullanılacak aletler aşağıda belirtilmiştir.

AMAÇ: Imagine Viewer kullanılarak, raster verilerin değişik tiplerini görüntülemek ve vektör katmanları üzerinde çalışmaktır. Konu, su kalitesi ve muhtelif çevresel faktörlerden etkilenen alabalık veya salmon balığı üretim miktarı üzerinde odaklanmıştır. Takiben yapılacak uygulamada, aletlerin kullanımı üzerinde durulacak ve toprak erozyonuna uğrayan bölgelerdeki veri sıralaması belirtilecektir. Son uygulamada ise, görüntünün nasıl elde edileceği ve sunum olarak tekrar görüntülenmesi açıklanacaktır.

KULANILACAK ALETLER:

Viewer Veri katmanlarını görüntüleme, büyütme/küçültme, sorgulama, ölçeği düzenleme ve ölçme

Raster Options Görüntü setlerini değiştirme Attribute Editor Raster ve vektör katmanları ile ilişkili özellikleri görüntüleme ve

güncelleştirme Vector Viewing Properties Vektör dosyaları görüntü setlerini değiştirme VUE Player IMAGINE kapsamında üretme ve sunuları görüntüleme



UYGULAMA 1 GÖRÜNTÜLERİ ANLAMAK

Bu uygulama, Imagine Viewer kullanımı ile, büyük ölçekteki verinin anlaşılması amacını taşımaktadır.

SAFHA 1 IMAGINE VIEWER’DA VERİ GÖRÜNTÜLEMEK

1. Imagine yazılımı çalıştırılarak ekrana, “Icon Paneli” ve “Viewer” açılır. “Viewer” ekranı otomatik olarak ekrana gelmemişse, “Icon paneli” üzerindaki “Viewer” ikonu üzerine click uygulanır.

Şekil-1

Icon Paneli ve Viewer

2. “Viewer” ekranı üzerinden, “File / Open / Raster Layer” ifadeleri seçilerek “Select Layer To Add” dialoğuna erişilir.

“Select Layer To Add” dialoğuna ayrıca;

• “Viewer” ekranı üzerindeki “Open Layer” düğmesi veya

• Klevye üzerindeki “Ctrl+R” tuşlarına basılarak, kolayca ulaşılabilir.



Şekil-2

File / Open / Raster Layer menü ve ifadeleri

Imagine örnek veri dosyalarının bulunduğu “Select Layer To Add” dialoğunun içerdiği kısımlar ve işlevleri aşağıdaki şekil üzerinde gösterilmiştir.

Sürücü veya kütük seçim kısmı

Kütükdeki dosyalar En son kullanılan

dosyaların listesi

En son bakılan kütüklerin listesi Seçilen dosyanın ön görüntüsü

Açılacak dosya tipinin seçileceği kısım

Şekil-3 Select Layer To Add dialoğu

3. Dosya tipinin “Files of Type” default olarak “IMAGINE image ( *.img)” olduğu kontrol edilir.

4. “EGTF_CD.1” isimli CD-ROM sürücüye takılır, “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir ve CD kapsamındaki “usa_avhrr_class.img” dosyası seçilir.

İLAVE BİLGİLER: Raster katmanları; ya ham / çoklu katmanlar tarzında “Continous data” (devamlı veri) ya da kategorilendirilmiş / tek katmanlı tarzda “Thematic data” (tematik veri) olabilir. Devamlı veriler, nicel ve devamlı değerlere sahiptir. Tematik veriler ise, nitel ve kategoriktir.



5. “Select Layer To Add” dialoğu üzerindeki “Raster Options” düğmesine basılarak görüntüye ilişkin parametrelere ulaşılabilir. Buradaki “Display as” penceresinde görüntünün default olarak “Pseudo color” olduğu görülür.

Şekil-4

Görüntüye ilişkin Raster Options parametreleri

İLAVE BİLGİLER: “Pseudo color” seçeneği değiştirilmek isteniyorsa, “Display as” penceresi üzerindeki ok işaretine basılır ve ekrana gelen “True color”, “Gray scale” ve “Relief” olanaklarından arzu edilen biri seçilir.

Görüntü tekniğini değiştirme

Band kombinasyonunu değiştirme

Ekrandan görüntüyü çıkarmak

Görüntüyü Viewer sahasına uyarlama

Pixel setlerinin değeri sıfır (siyah ise zemin şeffaf olacaktır

Şekil-5 Lanier.img görüntüsüne ilişkin True color seçenekleri



İLAVE BİLGİLER:

True Color Gerçek renkleri yansıtan görüntülerdir. Devamlı katmanlar veya bandlar birarada görüntülenir. Herbir katman kırmızı, yeşil ve mavi renklerlerle ilişkilidir. Herbir rengin yoğunluğu, herbir katmandaki değerler tarafından kontrol edilir.

Pseudo Color Yalancı renkleri yansıtan görüntülerdir. Tek katmanlıdır. Bir renk ile temsil edilen sınıf değerleri ile ilişkili tematik (sınıflandırılmış ) görüntülerdir.

Grayscale Devamlı katma (band) görüntüleridir.Band değerleri gri ölçekteki renklerle ilişkilidir. Düşük değerler koyu, yüksek değerler ise parlaktır.

Relief Kabartma görüntülerdir.Yükseklik verisini görüntülemede kullanılır. Pixel değerlerinde aşırı değişiklikler arzu edilir.

6. “OK” düğmesine basılarak görüntü Viewer ekranına getirilir.

Şekil-6

“usa_avhrr_class.img” görüntüsü

7. Mouse, viewer’daki görüntü üzerine getirilir ve sağ düğmesine basılır. Ekrana gelen “Quick View” dialoğundan “Fit Image to Window” ifadesi seçilir. Böylece görüntünün Viewer ekranına uyarlanması sağlanır.

İLAVE BİLGİLER:

Bu uyarlama, 6 ncı madde de belirtilen “OK” düğmesine basmadan önce “Select Layer to Add” dialoğu, “Raster Options” olanakları kapsamındaki “Fit to Frame” penceresinin işaretlenmesi ile de yapılabilir.



Şekil-7

Quick View seçenekleri

Şekil-8

Ekrana uyarlanmış “usa_avhrr_class.img” görüntüsü

Tanımayı geliştirmek amacıyla, bu büyük kapsamlı görüntü üzerine, aşağıda belirtilen işlemlerin uygulanması ile ABD vektör haritası açılır.

8. “Open Layer” aleti üzerine basılır. 9. “Select Layer to Add” dialoğu üzerindeki “Files of type” penceresine

“Arc covareges” ifadesi getirilir.



10. “File Name” penceresine “$IMAGINE_HOME/etc/backdrops” ifadesi yazılır ve “Enter” tuşuna basılır. Ekrana gelen dialog üzerinden “usa” dosyası seçilir.

11. Aynı dialog üzerindeki “Vector Options” düğmesine basılarak “Clear Display” penceresinin pasif (işaretsiz) olduğu kontrol edilir.

12. “OK” düğmasina basılır. Böylece görüntü üzerine ABD’nin sınırlarını içeren vektör katmanı açılmış olur.

Şekil-9

“usa_avhrr_class.img” görüntüsü ve üzerine açılmış ABD eyaletlerini gösteren vektör katmanı

13. Viewer ekranındaki “View” menüsünden “Zoom / In by 2” ifadesi seçilerek görüntünün 2 misli büyütülmesi veya “Zoom / Out by 2” ifadesi seçilerek 2 misli küçültümesi sağlanır.

İLAVE BİLGİLER:

Aynı işlemler Viewer ekranındaki “Zoom In by 2” ve “Zoom out

by 2” aletlerinin seçilmesi ile de yapılabilir

Diğer tarafdan “Interactive Zoom In” ve “Zoom Zoom out” aletleri seçilerek ve mouse’un görüntü üzerinde sürükleme

hareketi istenen bir bölge büyütülebilir veye küçültülebilir.

14. Viewer ekranındaki “Roam/Rotate Image” aleti seçilir. Mouse’un sol tuşuna basılarak, görüntü sağa, sola,aşağı ve yukarı doğru hareket ettirilir.



15. “Ctrl + sol tuş” kullanımı ile, görüntü kendi ekseni etrafında döndürülür.

16. Viewer ekranı üzerindeki “View” menüsünden “Scale / Scale Tool” ifadeleri seçilir ve ekrana, “Frame Scale” dialoğu gelir.

Şekil-10 Frame Scale dialoğu

17. Dialoğdaki “Scale 1:” penceresine örneğin 20000000 gibi bir ölçek değeri yazılır ve “Apply” düğmesine basılır. Böylece görüntünün istenen bir ölçekte görüntülenmesi sağlanır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

18. Üzerinde çalışılan bu görüntü, ileride kullanılacak ise “File” menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilerek “View” dialoğuna erişilir.

Şekil-11

View dialoğu

19. Görüntüye isim vermeden önce, kaydedileceği kütük, “Look in” penceresinden seçilir.

20. “File name” penceresine görüntü için örneğin “united_states” ifadesi yazılır ve enter tuşuna basılarak ifadenin sonuna dosyayı tanımlayan “.vue” ibaresi eklenir. Takiben “OK” düğmesine basılarak kayıt işlemi tamamlanır. “Files of type” penceresi otomatik olarak “View(*.vue)” ifadesini içermektedir.



SAFHA 2 THEMATİC MAPPER VERİSİNİ ANLAMAK

Bu çalışma, Landsat thematic mapper (TM) “tm_88.img” verisi ve “usa_avhrr_class.img” görüntüsü kullanılarak yapılacaktır. TM verisinde fazla detay bulunmamaktadır. Görüntü ise, çok fazla detay bilgisini içermektedir.

1. “Open Layer” aleti kullanılarak ekrana, “Layer To Add” dialoğu açılır. 2. “EGTF_CD2” den “tm_88.img” verisi seçilir. Bu esnada “Files of type”

penceresinin “IMAGINE Image (*.img)” ifadesini kapsaması sağlanır. 3. “Raster Options” düğmesine basılır. “Clear Display” penceresinin seçili

yani aktif olduğuna dikkat edilir. “Fit to Frame” ve “Background Transparent” pencereleri seçilerek aktif hale getirilir.

4. “OK” düğmesine basılarak, görüntü ekrana açılır.

Şekil-12

“tm_88.img” görüntüsü

5. “Raster Options” dialoğundaki “Fit to Frame” seçeneğinin default tarzda aktif olmasını sağlamak için; ERDAS IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsü ve “Preferences ifadesi” seçilerek ekrana “Preference Editor” dialoğu açılır.

6. Editor’ün “Category” penceresinden “Viewer” ifadesi seçilir. 7. Sağ tarafdaki parametrelerden “Fit to Frame” penceresi işaretlenir. 8. Editör üzerindeki “User Save” ve “Close” düğmelerine basılır.



Şekil-13

“Preference Editor” dialoğu

9. Aynı Viewer ekranda açık iken “Open Layer” aletine basılır. 10. Ekrana açılan “Select Layer to Add” dialoğundan “EGTF_CD1” e ulaşılır

ve “usa_avhrr_class.img” dosyası seçilir. Takiben “Raster Options” düğmesine basılır.

11. “Raster Options” dialoğundaki “Clear Display” ve “Fit to Frame” pencereleri pasif hale getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılır. Böylece her iki görüntü aynı viewer üzerine gelir.

Şekil-14

Aynı viewer üzerinde getirilmiş ve birbirini örtmüş “tm_88.img”, “usa_avhrr_class.img” görüntüleri ve “Arrange Layers” dialoğu

12. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğun ekrana açılması sağlanır.



13. Görüntülerin birbirini örtmesini ortadan kaldırmak için; ya dialogda üstteki görüntü katmanı üzerine çift click uygulanır veya alttaki görüntü katmanı seçilir ve sürüklenerek yukarıya götürülür.

14. Dialog üzerindeki “Apply” ve takiben “Close” düğmelerine basılır.

Şekil-15

“tm_88.img” ve “usa_avhrr_class.img” görüntüleri

15. Mouse ile, “Interactive Zoom In” aleti seçilir. Sürükleme ile görüntü üzerindeki bir alan büyütülür.

16. “View” menüsünden “Scale / Scale Tool” ifadeleri seçilir. 17. Ekrana açılan “Frame Scale” dialoğundaki pencereye örneğin 10000000

değeri girilir ve takiben “Apply” düğmesine basılır. Böylece TM ve AVHRR görüntülerinin mukayesesine olanak sağlanır. Bir görüntü kapsamındaki belirgin unsurları tanımak için en iyi görüntünün belirlenmesinde, LANDSAT TM gibi çok bandlı görüntülerde band kombinasyonunu değiştirmek fayda sağlamaktadır.

18. Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Set Layer Combinations for..” dialoğundaki default 4,3,2 kombinasyonu, 5,4,3 (R,G,B) olarak değiştirilir.

Şekil-16

“Set Layer Combinations for..” dialoğu

19. Dialog üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Band kombinasyonları değiştirilerek bazı unsurların tanınınması sağlanır.



Şekil-17

4,3,2 (sol), 5,4,3 (orta) ve 6,5,4 (sağ) band kombinasyonundaki görüntüler

İLAVE BİLGİLER: Farklı band kombinasyonları bitkiler ve nehirler gibi farklı unsurların tanınmasını sağlarlar. Bu konuya ilerideki parağraflarda detaylı olarak değinilecektir. Muhtelif sensörlerin kendine özgü band kombinasyonları bulunmaktadır. Bunlar dialoğlarda default olarak yer almaktadır. Kombinasyon değerlerine; “Session” ana menüsünden ve “Preferences” ifadesinin seçilmesi ile ekrana gelen “Preference Editor” dialoğundaki “Category” penceresi altındaki “User Interface & Session” ifadesinin seçilmesi ile sağ pencereden erişilmektedir.

Şekil-18

Default band kombinasyonlarını gösteren “Preference Editor” dialoğu

20. Görüntünün tüm ekranı kaplayacak hale getirilmesi için, mouse’un sol düğmesi ile Viewer’ın “Title Bar”ı üzerine basılır. Ekrana açılan dialoğdan “Maximize” ifadesi seçilir. Tekrar eski haline getirmek için ise “Restore” ifadesi seçilir

21. Görüntüyü kaydetmek için Viewer’daki “File” menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilerek “View” dialoğuna erişilir.

22. Dialoğdan görüntünün kaydedileceği kütük belirlenir. “File Name” penceresine örneğin ”tm” ifadesi yazılır. “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

23. Viewer ekranı üzerindeki görüntüyü kaldırmak için, Viewer üzerindeki

“Remove Contents From Viewer” aleti kullanılır.



UYGULAMA 2 DİĞER VERİ TİPLERİNİ GÖRÜNTÜLEMEK

AVHRR, TM ve vb. görüntüler kaba mekansal çözümlemeleri nedeniyle bazı özelliklere ilişkin yeterli detayı sağlayamamaktadır. Bu uygulamada, hassas mekansal çözümlemeli SPOT uydu görüntüsü kullanılacak ve sağladığı detaylar izlenecektir.

SAFHA 1 VERİYİ İTHAL ETMEK

1. CD sürücüsüne “EGTF_CD.1”si takılır. IMAGINE icon paneli üzerindeki “Import” ikonuna basılarak “Import / Export” dialoğuna erişilir.

2. Dialog üzerindeki “Type” penceresine “SPOT” , “Media” penceresine ise “CD-ROM” ifadeleri getirilir.

3. “Input CDROM” penceresinde CD-ROM’un hangi drive da olduğu gözlenir ve muse’un sol düğmesi ile seçilir.

4. “Output File (*.img)” penceresine görüntünün ismi örneğin “spot4_99.img” olarak yazılır. Takiben “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-19

“Import / Export” ve “Import SPOT” dialoğları

5. Görüntüye ilişkin muhtelif bilgileri içeren “Import SPOT” dialoğu ekrana gelir. Dialog üzerindeki “Calibrate image” penceresi seçilerek aktif hale getirilir. Eğer görüntü birden fazla ise, bunlara ait bilgilere ulaşmak için “Next Image” düğmesine basılır. İstenmesi halinde “Preview Options” düğmesine basılarak ekrana açılan aynı isimli dialogdan, görüntüye ilişkin ön bilgilere erişilir.



Şekil-20

“Preview Options” dialoğu

Keza görüntünün ön görünüşünü, dolayısıyle doğru görüntünün seçilip seçilemediğini kontrol için, “Preview” düğmesine basılır. Ekrana açılan “Import” dialoğu vasıtasıyla yapılan otomatik işlemler sonuçunda görüntü Viewer üzerine gelir.

Şekil-21

Preview işlemlerini yapan “Import SPOT” dialoğu

Şekil-22

“spot4_99.img” görüntüsünün ön görünüşü



6. Dialog üzerindeki “Import Options” düğmesine basılır. Ekrana açılan aynı isimli dialog üzerindeki “Ignore Zero in Output Stats” penceresi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-23

“Import Options” dialoğu

Takiben “Import SPOT” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır ve “Import / Export” dialoğu, “Close” düğmesine basılarak kapatılır.

7. İthal işlemi tamamlanan görüntü, herhangi bir kütük tanımı yapılmamış ise, otomatik olarak “users” kütüğü altında toplanır. Bu görüntüyü tekrar Viewer’a açmak için “Open Layer” aleti kullanılarak “users” kütüğüne ulaşılır.

Şekil-24 Viewer’a import edilmiş “spot4_99.img” görüntüsü



IMAGINE yazılımı SPOT4 verisini default olarak, MSS verisinin 4,2,1 kombinasyonunda ekrana getirir. Bu kombinasyon, “Session” menüsü kapsamındaki “Preference Editor” den değiştirilebilir.

8. “Viewer” ekranındaki “Raster” menüsünden “Band Combinations” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Set Layer Combinations for” dialoğundaki; kırmızı band 3, yeşil band 2 ve mavi band 1 olarak değiştirilir.

Şekil-25

“Set Layer Combinations for” dialoğu ve “Infrared Color Composite” olarak düzenlenmiş görüntü

9. Dialoğ üzerindeki “OK” düğmesine basılır. Bu band kombinasyonu “Infrared Color Composite” olarak bilinmektedir.

10. IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsünden “Preferences” ifadesi seçilerek “Preference Editor” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Category” penceresine “User Interface&Session” ifadesi getirilir. Sağdaki pencereden “MSS Red Band Default” ifadesi karşısındaki 4 değeri yerine 3 değeri girilir.

11. Dialoğ üzerindeki “user save” ve “Close” düğmelerine basılır. 12. İşlemleri tamamlanan görüntüyü kaydetmek için, Viewer üzerindeki “File”

menüsünden “Save / View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerinde kaydedilecek kütük belirlenir. “File Name” penceresine örneğin “spot.vue” ifadesi yazılır, “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.



SAFHA 2 GÖRÜNTÜLERİ KARŞILAŞTIRMAK

1. IMAGINE icon panelindeki “Viewer” ikonunun kullanımı ile ekrana ikinci Viewer açılır.

2. “Viewer1” aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti üzerine basılır. 3. Ekrana açılan “Select Layer To Add” dialoğu vasıtasıyla “tm_88.img”

görüntüsü bulunur. “Raster Options” dialoğundaki “Fit to Frame” penceresinin seçili olduğu kontrol edilir ve “OK” düğmesine basılır. Takiben “Viewer2” aktif hale getirilerek yukarıdaki işlemler aynen tekrarlanarak, “Spot4_99.img” görüntüsü ekrana getirilir. Görüntülerin çözümlemelerini ve onların uzantılarını karşılaştırmak amacıyla, her görüntü için aşağıdaki işlemler aynen uygulanır.

4. “Session” ana menüsünden “Tile Viewer” ifadesi seçilerek 2 görüntünün ekranda yan yana gelmesi sağlanır.

5. Viewer’daki “View” menüsünden “North Arrow” ifadesi seçilir. Böylece görüntüler üzerine kuzey okunun gelmesi sağlanır.

6. Viewer’daki “View” menüsünden “Scale Bar” ifadesi seçilir. Böylece görüntüler, ölçek bilgileri ile donatılmış olur.

7. “Zoom in” ve “Roam / Rotate Image” aletleri kullanılarak görüntüler karşılaştırılır. “Zoom in” ve “Zoom out” aletleri kullanıldığında görüntünün ölçeği otomatik olarak değişir.

8. “Spot4_99.img” görüntüsünün bulunduğu viewer aktif hale getirilir. “View” menüsünden “Link / Unlink Viewers ve Geographical ” ifadeleri seçilerek “Link / Unlink Instructions” dialoğuna erişilir.

Şekil-26

“Link / Unlink Instructions” dialoğu

İLAVE BİLGİLER: İki görüntü arasındaki link işlemlerini kısa yoldan yapmak için; mouse’un sağ düğmesine basılır ve ekrana açılan “Quick View ” dialoğundan “Geo. Link / Unlink” ifadesi seçilir.



9. Dialoğdan “Clicking in this Viewer will link with current Viewer” şekli seçilr ve “tm_88.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece iki görüntünün birbiri ile ilişkisini sağlayan, merkezinde bir dikdörtgen şekli bulunan link işareti ekrana gelir.

Şekil-27

Birbiriyle ilişkilendirilmiş görüntüler

10. Birinci görüntü üzerindeki link dikdörtgeninin içerdiği saha, 2 nci görüntüdeki tüm sahayı içermektedir. Bu işaretin ortasından veya çizğilerinden biri seçilerek yapılacak sürükleme ile değişen alanlar karşılaştırılabilir.

11. Mouse’un sol düğmesine basılarak görüntü üzerine default olarak gelen link işareti dikdörtgeninin bir köşesi seçilir, sürükleme ile büyütülebilir veya küçültülebilir.



SAFHA 3

GÖRÜNTÜDEN GÖRÜNTÜYÜ REKTİFİYE ETMEK

1. Çalışma 2 deki TM ve SPOT görüntüleri ekranda iken, TM görüntüsünün bulunduğu “Viewer 1” üzerindeki “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek, işaretin ekrana gelmesi sağlanır. Takiben ekran üzerindeki “Inquire Cursor” işareti seçilir ve sürükleme ile kaydırılarak doğrusal özellikler incelenir.

Şekil-28

“Inquire Cursor” ile techiz edilmiş görüntüler

2. Kalibre edilmiş “Spot4_99.img” görüntüsü dışındaki diğer görüntü ve dialoğlar kapatılır.

3. “Raster” menüsünden “Geometric Correction” ifadesi seçilerek ekrana “Set Geometric Model” dialoğu açılır. Dialoğ üzerinden “Polynomial” ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-29

“Set Geometric Model” dialoğu



4. Ekrana “Geo Correction Tools” ve “Polynomial Model Properties” dialoğları açılır. “Polynomial Model Properties” dialoğu üzerindeki “Polynomial Order” penceresinde 1 rakamının bulunduğuna dikkat edilir ve “Projection” düğmesine basılır.

Şekil-30

“Geo Correction Tools” ve “Polynomial Model Properties” dialoğları

5. SPOT görüntüsünün TM görüntüsü ile aynı projeksiyona getirilmesi amaçıyla, dialoğ üzerindeki “Set Projection from GCP Tool” düğmesine basılır ve ekrana “GCP Tool Reference Setup” dialoğu açılır.

6. Dialoğ üzerindeki “İmage Layer (new Viewer)” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-31

“GCP Tool Reference Setup” ve “Reference Map Information” dialoğları

7. Süratle “Reference File”a (Referans dosyası) erişmek için; “Recent” düğmesine basılır, “tm_88.img” görüntüsü bulunur, seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

8. Ekrana açılan “Reference Map Information” dialoğu üzerinde “Spot4_99.img” görüntüsüne atanacak olan projeksiyon bilgileri bulunmaktadır. İncelemeyi takiben “OK” düğmesine basılır.



İLAVE BİLGİLER:

Polynomial Bir koordinat sistemini yeni bir sisteme dönüştürmek için kullanılan bir denklemdir.

Polynomial Order 1 Çözümleme için arzu edilen, en asgari bilgiyi içeren basit bir denklemdir.

Reference File Yer kontrol noktaları (GCP) için, gerçek dünya koordinatlarını sağlayan bir görüntü veya katmandır.

9. Ekrandaki rektifiye edilen “Spot4_99.img” görüntüsünün (Viewer1) yanına;

• Referans görüntü “tm_88.img” (Viewer2), • Yer Kontrol Noktalarının (GCP) girileceği (Viewer3), • Yer Kontrol Noktalarının (GCP) referans edileceği (Viewer4), • “Geo Correction Tools” dialoğu, • “GCP Tools” dialoğu, otomatik olarak açılır.

Ekranda daha önceki işlemlerden kalan, “Polynomial Model Properties” dialoğu, üzerindeki “Apply” ve “Close” düğmelerine basılarak kapatılır. Viewer 2’ deki “tm_88.img” görüntüsü mevcut olmasına rağmen ayarsız olması nedeniyle görünmemektedir. Viewer’ın altında ve sağında bulunan düğmeler kaydırılarak görüntü ekrana ayarlanır.

Şekil-32

4 adet Viewer “Geo Correction Tool” aleti ve“GCP Tool” dialoğu



DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ HUSUS

Create GCP aleti default olarak seçilmiş olduğundan, görüntü üzerine arzu edilmeyen yerlere basılmamalıdır.

10. “GCP Tool” dialoğundan “Select GCP” aleti seçilir.

11. Şayet “GCP Tool” dialoğu tercihleri değiştirilmeyecekse, “Toggle Fully Automatic GCP Edit Mode” aleti seçilmiş olacaktır. Bu husus otomatik olarak aşağıda belirtilen aletleri aktif hale getirmektedir.

• “Set Automatic Transformation Calculation” aleti

• “Find Selected Point in Input” aleti

• “Find Selected Point in Reference” aleti

İLAVE BİLGİLER:

Görüntülerin rektifikasyonu için öncelikle 4 adet Yer Kontrol Noktası (GCP) tesbit edilir. Bu çalışma için belirlenmiş GCP noktaları ve büyütülmüş durumları aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Yer Kontrol Noktaları için köprü, yol kavşakları vb. değişmeyen özellikler seçilmeli ve bunlar her iki görüntüde de bulunmalıdır.

GCP 1 GCP 4 GCP 2 GCP 3

Şekil-33

“spot4_99.img” görüntüsü üzerinde belirlenmiş Yer Kontrol Noktaları



12. “Link boxes” hareket ettirilerek, 1 nci Yer kontrol noktası (GCP 1), Viewer1 ve Viewer2 ile büyütülmüş görüntüleri üzerinde tesbit edilir.

13. Evvela “GCP Tool” dialoğundaki “Toggle Fully Automatic GCP Edit Mode” aleti pasif hale getirilir. Takiben “Keep Current Tool” ve “Create GCP” aletleri seçilir. Input (Viewer1) ve referans (Viewer2) görüntüler üzerinde belirlenmiş olan yerler üzerine click uygulanır. (Noktanın hassas olarak yerleştirilmesi için genelde büyütülmüş görüntüler (Viewer3 ve Viewer4) tercih edilir. GCP#1 noktası istenmeyen bir yere konmuşsa, “Select GCP” aleti seçilir, mouse’un sol düğmesine basılarak, nokta üzerine click uygulanır, sürükleme ile istenen yere taşınır.

14. GCP noktaları işaretlerinin daha iyi görünmesi istendiğinde, renkleri değiştirilebilir. Bunun için “GCP Tool” dialoğundaki “Color” sütunu altında renği değiştirilecek olan GCP noktasına ilişkin boş kutu üzerine, mouse’un sol düğmesi ile basılır. Ekrana açılan renk paletinden arzu edilen bir renk seçilir.

Şekil-34

“Color” sütunu ve renk paleti

15. 2 nci ve 3 ncü Yer Kontrol Noktalarını görüntüler üzerine yerleştirmek için, Yukarıda 12 nci ve 13 ncü maddelerde açıklanan işlemler aynen yapılır. İstenmeyen GCP noktalarını “GCP Tool” dialoğundan silmek için “Point #” sütunu altındaki GCP numarası, mouse’un sol düğmesi ile seçilir. Takiben sağ düğmeye basılarak ekrana açılan dialoğdan “Delete Selection” ifadesi seçilir.

Şekil-35

Her iki görüntü üzerine yerleştirilmiş Yer Kontrol Noktaları



16. 4 ncü Yer Kontrol Noktasının, referans görüntü üzerinde otomatik ve yaklaşık olarak yerini saptamak için; 4 ncü GCP noktası Input görüntüsü üzerinde bulunur. “Toggle Fully Automatic GCP Edit Mode” aleti aktif hale getirilir ve “Create GCP” aleti ile bu nokta üzerine basılır. Hatayı asgariye indirmek için yukarıda belirtilen işlemler tekrarlanarak Yer Kontrol noktalarının sayıları arttırılır.

17. 3 adet Yer Kontrol Noktası belirlendiğinde “GCP Tool” dialoğu, Polynomial aktarımı sağlar ve yerleştirmeden kaynaklanan hataları üretir. Bu hata “Root mean Square Error: RMSE” (Ortalama karekök hatası) olarak tanımlanmıştır.

İLAVE BİLGİLER: RMS hatası, “Tranformation matrix” (aktarım matrisi) kullanarak

hesaplamaları yapmaktadır. Ölçülen noktalar yeni bir koordinat sistemine aktarılır. Takiben tekrar orijinal sistemine aktarılır. Orijinal ve tekrar aktarım arasındaki fark karekök hatasıdır.

Toplam RMS’in (Total RMS) 1.0 pixel’ den daha küçük olması arzu edilir. Büyük bir sonuç elde edildiğinde, “GCP Tool” dialoğunun “Contrib” sütunundaki RMS değeri büyük olan GCP noktaları iptal edilir, düzeltilir veya yenilenir.

18. 4 adet Yer Kontrol Noktasının belirlenmesini takiben aynı teknik kullanılarak, her iki görüntü üzerine, ilave 4 Yer Kontrol Noktası daha yerleştirilir. Böylece RMSE, mümkün olabilen en küçük değere getirilmiş olur.

19. İşlemlerin tamamlanmasını takiben yapılan çalışmayı kaydetmek için, “GCP Tool” dialoğundaki “File” menüsünden “Save Input As” ve “Save Reference As” ifadeleri seçilir dosyalara isim verilir ve “OK” düğmesine basılır.

20. “Geo Correction Tools” kontrol panelinden “Display Resample Image Dialog” aleti seçilerek ekrana “Resample” dialoğu getirilir. Dialog üzerindeki; “Output File [*.img]” penceresine “spot4_99_rect.img” ifadesi yazılır, “Resample Method” penceresine “Bilinear Interpolation” ifadesi getirilir, “Ignore Zero in Stats]” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Calibrate Image Display Model Properties Display Resample

Image Dilog Start GCP Editor

Şekil-36 “Geo Correction Tools” kontrol paneli



Şekil-37

“Resample” dialoğu

21. “Spot4_99_rect.img” görüntüsünün resample (tekrar örnekleme) işlemleri tamamlandığında, “OK” düğmesine basılarak kayıt edilmesi sağlanır.

22. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti vasıtsıyla “Spot4_99_rect.img” dosyasına erişilir ve seçilir. “Raster Options” düğmesine basılarak ekrana açılan dialoğ üzerindeki “Background Transparent” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Takiben “tm_88.img” dosyasına ulaşılır. “Raster Options” düğmesine basılarak “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

“Viewer” menüsünden “Arange Layer” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “tm_88.img” katmanı üzerine çift click uygulanır ve “Apply” düğmesine basılır. Böylece her iki görüntünün aynı ekran üzerine gelmesi sağlanır.

Şekil-38

Aynı ekrana açılmış “Spot4_99_rect.img” ve “tm_88.img” görüntüleri



23. Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Swipe” ifadesi seçilerek ekrana “Viewer Swipe” dialoğu açılır. Görüntü büyültülür, takiben taramanın dikey veya yatay olarak yapılması tercihine göre “Vertical” veya “Horizontal” penceresi işaretlenir. Taramanın diğer bir deyişle süpürmenin mekaniki veya otomatik olarak yapılması kararlaştırılır. Mekaniki tarama için cursor sağa veya sola hareket ettirilir, otomatik tarama için ise “Auto Mode” penceresi işaretlenir.

Bu taramanın amaçı her iki görüntüdeki özelliklerin üst üste çakışıp çakışmadığını görmek dolayısıyle yapılan rektifikasyonunun hassasiyetini belirlemektir. İnceleme tamamlandığında dialoğ üzerindeki “Cancel” düğmesine basılır.

Şekil-39

“Viewer Swipe” dialoğu

24. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “tm_88.img” katmanı üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve “Delete Layer” ifadesi seçilerek “Apply” düğmesine basılır.

25. “Arrange Layer” dialoğundaki. “Close” düğmesine basılır. 26. “Geo Correction Tools” kontrol panelindeki “Exit” düğmesine basılarak

ekrana “Verify Save on Close” dialoğu açılır. Değişiklikleri kayıt etmek için “Yes” düğmesine basılır, görüntüye “Spot4” ismi verilir ve “OK” düğmesine basılır. Bu görüntü girdi olarak otomatikman “Spot4.gms” olarak kaydedilir.

Şekil-40

“Verify Save on Close” dialoğu



SAFHA 4 İLİŞKİLİ VERİ SETLERİ

Bu çalışmada, hidrolojik kapsamlı “Arc_Interchange to covarege” dosyası ithal edilecek ve diğer veri setleri ile birlikte, nehirlerdeki alabalık/salmon balıklarının miktarını etkileyen coğrafik özellikler incelenecektir.

1. CD ROM sürücüsüne “EGTF_CD1” takılır ve “Import” ikonuna basılır. Ekrana açılan “Import/Export” dialoğundaki “Import” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir. Takiben “Type” penceresine “Arc_Interchange to coverage” ve “Media” penceresine ise “File” ifadesi getirilir.

2. “Input File:[*.e00]” penceresine basılır. Ekrana açılan “Input File” dialoğundaki “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir. Ekrana gelen dialoğdan “hyro_00.e00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılır. Tekrar ekrana gelen “Import/Export” dialoğundaki “Output File” penceresine otomatik olarak “hydro_00” dosyasının geldiğine dikkat edilir, sol alt pencerede yer alan “hyro_00.e00” ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

3. Ekrana açılan “Import ARC_INTERCHANGE” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır. “Import Arc/Info Interchange Files” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak “Import/Export” dialoğu kapatılır.

Şekil-41

“Import ARC_INTERCHANGE” ve “Import Arc/Info Interchange Files” dialoğları

4. Ekrana yeni bir Viewer açılır ve “Open Layer” aleti kullanımı ile “spot4_99_rect.img” görüntüsüne erişilir ve seçilerek ekrana açılır.

5. Tekrar “Open Layer” aleti seçilerek ekrana açılan “Select Layer To Add” dialoğundaki “Files of type” penceresine “Arc Coverage” ifadesi getirilir ve ekrana açılan dialoğdan “hydro_00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılır.



Böylece spot görüntüsü üzerindeki Wynoochee nehrinin (görüntünün orta sağ kısmında) üzerine “Arc Coverage” dosyası gelir. Nehir bölgesi zoomlama ile büyütülür.

Şekil-42

Spot görüntüsündeki bir nehir üzerine açılmış coverage ve “dem_99.img” (Sayısal Yükseklik Modeli) görüntüsü

6. Bölgenin arazi yapısını anlamak için, buraya ilişkin Sayısal Yükseklik Modeline (DEM) gereksinim bulunmaktadır. Mevcut olan DEM’i ekrana getirmek için; ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanılarak ekrana getirilen dialoğ üzerindeki “Files of type” penceresine “IMAGINE image [*.img]” ve “Look in” penceresine ise “CD-ROM” ifadesi getirilir. “dem_99.img” isimli dosya seçilr ve “OK” düğmesine basılır.

7. “spot4_99_rect.img” görüntüsü üzerine mouse’un sağ tuşu ile basılır. “Quick View” dialoğundan “Geo. Link/Unlink” ifadesi seçilir ekrana gelen “Link/Unlink Instruction” dialoğundan “Clicking in this Viewer will link with current Viewer” ifadesi seçilir ve “dem_99.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece iki görüntü birbiri ile ilişkilendirilir.

8. Sayısal Yükseklik Modelindeki (DEM) yükseklikler hakkında daha detaylı bilgi elde etmek için, DEM görüntüsü aktif hale getirilir. “Utility” menüsünden “Inquire Cursor” ifadesi seçilerek görüntülerin cursor ile techizi sağlanır. Ekrana açılan “dem_99.img” dialoğu üzerindeki “Map” penceresine “Lat/Lon” (paralel /meridyen) ifadesi getirilerek görüntünün projeksiyonu coğrafik koordinat sistemine dönüştürülür. Böylece dialoğ üzerindeki UTM koordinat değerlerini gösteren X ve Y pencerelerinin coğrafik koordinatları göstermesi sağlanır.



9. Spot görüntüsü üzerindeki Cursor, 1230 38’ 45” W, 470 10’ 43” N koordinatındaki açık saha üzerine getirilir. Bu saha ağaçlardan temizlenmiş olup muntazam bir şekilde ve çevreye göre daha parlak olarak görünmektedir.

Şekil-43

“Inquire Cursor” dialoğu

10. Spot görüntüsüne ilişkin “Inquire Cursor” dialoğu üzerindeki “Go To Next Linked Viewer” düğmesi üzerine basıldığında, dialoğ değişerek “dm_99.img” nin pixel değerlerini gösterir.

11. Dialoğdaki “File Pixel” değeri yüksekliği belirtmektedir. Görüntünün ve vektörün değer ölçüsü onların projeksiyonlarına göre belirlenmektedir.

12. Vektör kapsamı içeren görüntü üzerindeki “Show Information for…Layer”

aleti (üst katmanı açar) seçilerek ekrana “Vector Info” dialoğu gelir. Bu bilgi dialoğu genel ve projeksiyon bilgilerine sahip olup bunlara “General” ve “Projection” düğmeleri ile ulaşılmaktadır.

Şekil-44

“Vector Info:” “General” ve “Projection” dialoğları

13. Diğer katmanların sırasını düzenlemeden “ImageInfo” bilgilerine; IMAGINE ana menüsündeki “Tool” menüsünden “Image Information” ifadesi seçilir. Ekrana bilgi içermeksizin açılan “ImageInfo” dialoğundaki “Opens a. img file for viewing the info” düğmesine basılır. Takiben “Recent” düğmesi vasıtasıyla, “dem_99.img” ve “spot4_99_rect.img” görüntüleri bulunur ve seçilerek erişilir.



14. “ImageInfo” dialoğları kapatılır. Ağaçlardan temizlenmiş sahadan nehre kadar olan mesafeyi belirlemek için; “Utility” menüsünden “Measure” ifadesi seçilerek “Measurement Tool for Viewer” dialoğuna erişilir.

15. “Measurement Tool for Viewer” dialoğu; uzunluk ve açı, gayrimuntazam sahanın çevre uzunluğu ve alanı, dikdörtgen sahanın çevre uzunluğu ve alanı, elips sahanın çevre uzunluğu ve alanını ölçen aletlerle, bunların sonuçlarını gösteren bir pencereye sahiptir.

Measure Lengths and Angles

Measure Perimeters and Areas

Measure Rectangular Areas

Measure Ellipses Areas

Şekil-45

“Measurement Tool for Viewer” ve “Set Units” dialoğları

16. Dialoğ üzerindeki “Measure Lengths and Angles” aleti seçilir.

• Mouse’un sol düğmesine basılır ve görüntü üzerindeki başlangıç noktası üzerine gelinir.

• Ölçülecek hat veya hatlar çizilir. Devam eden ve birden fazla hat çizilecekse 2 hattın birleştiği düğüm noktasında mouse’un sol düğmesi bırakılır.

• En son hattın bitim noktasında çift click uygulanır. Uzunluk ve açı değerleri ekrandan okunur.

Default ölçü birimlerini değiştirmek için, dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Set Units” ifadesi seçilerek ekrana açılan aynı isimli dialoğdan, istenen ölçü birimleri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

17. Ölçülen değerler kayıt altına alınacaksa “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilerek erişilen “Save file as [*.mes]” penceresine örneğin “Proximity” ifadesi yazılır, “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

18. Herbir görüntünün kayıt edilmesi için, Viewer’ları üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğlara örneğin “spot_rivers” ve “dem” ifadeleri yazılır. Takiben “Enter” tuşuna ve “OK” düğmesine basılır.

19. ERDAS IMAGINE ana menülerinden “Session” menüsünden “Close All viewers” ifadesi seçilerek çalışma yapılan tüm Viewer’lar kapatılır.



UYGULAMA 3 ÖZNİTELİKLER ÜZERİNDE ÇALIŞMAK

Bu uygulama, toprak özelliklerini temsil eden öznitelikler üzerinde yapılacaktır. Bu paralelde; toprak tiplerinin tanımlanması, görüntülenmesi, erozyona hassasiyet gösteren tiplerinin belirlenmesi ve sahaların oransal olarak hesaplanması konuları işlenecektir.

SAFHA 1 SEÇİLEN BİLGİYİ GÖRÜNTÜLEMEK

1. EGTF_CD.1’den “soil_95” görüntüsü seçilerek ekrana getirilir. Takiben aynı görüntü üzerine “hydro_00” vektör katmanı (coverage) açılır. “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilerek ekrana açılan dialoğda “hydro_00” katmanının üstte olduğuna dikkat edilir. “soil_95”, bölgedeki toprak tiplerini içeren tematik bir bir görüntü olup her bir renk, farklı toprak tipini temsil etmektedir.

Şekil-46

“soil_95” görüntüsü ve “hydro_00” vektör katmanı

2. Hangi rengin, hangi tip toprağı temsil ettiğini belirlemek için, “Raster” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek ekrana “Raster Attributes Editor” dialoğu açılır.

Şekil-47

“Raster Attributes Editor” dialoğu



3. Mouse’un sol düğmesine basılarak görüntüdeki bir renk üzerine basıldığında, “Raster Attributes Editor” dialoğunda o renk ve temsil ettiği toprak tipi sarı renkte ve göze batacak şekilde görünür.

4. Görüntüdeki toprağı temsil eden renkleri değiştirmek için dialoğun “Color” sütunu altındaki değiştirilecek renk üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır ve ekrana açılan renk paletinden uygun renk seçilir.

5. En son yapılan renk değişikliğini eski haline getirmek için dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Undo Last Edit” ifadesi seçilir.

Bu çalışmada oluşturulan Viewer, Çalışma 2’de de kullanılacağı için ekranda bırakılır.

SAFHA 2 SAHA ORANLARINI HESAPLAMAK

Bu çalışmada, kriterlere dayalı olarak toprak tipleri seçilecektir. Diğer tarafdan, en yüksek erozyon riskini taşıyan toprak tiplerine ilişkin bilgi ve hesap oranlarının eklenmesi işlemleri yapılacaktır. Böylece “Raster Attributes Editor” dialoğu kapsamındaki veriler, güncelleştirilecek ve görüntüde toprak tiplerinin kaplama yüzdeleri belirlenecektir.

1. “Raster Attributes Editor” üzerindeki “Edit ” menüsünden “Add Area Column” ifadesi seçilir.

2. Ekrana açılan aynı isimli dialogdaki “OK ” düğmesine basılarak dialoğa “Area” sütununun eklenmesi sağlanır.

Şekil-48

“Add Area Column” ve “Area” sütunu eklenmiş “Raster Attributes Editor” dialoğu

3. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Area” ifadesi mouse’un sol düğmesi ile seçilir.

4. “Edit” menüsünden “Compute Stats.” ifadesi seçilerek “Statistics” dialoğunun açılması sağlanır. Sahalara ilişkin toplam bilgileri içeren bu dialoğ ekranda açık olarak bırakılır.



Şekil-49

Seçilmiş “Area” sütunu ve “Statistics” dialoğu

5. “Raster Attributes Editor” dialoğu üzerindeki “Area” ifadesinin üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan dialoğdan “Select None” ifadesi seçilir.

6. “Edit” menüsünden “Column Properties” ifadesi seçilerek ekrana “Column Properties” dialogunun açılması sağlanır. Bu işlem kısa yoldan

“Column Properties” aleti üzerine basılarak da yapılabilir. 7. Dialoğdaki “Columns” penceresindeki red, green ve blue sütunlarının

görünmesine gerek bulunmamaktadır. Kaldırılması için dialoğ üzerindeki “Color” ifadesi seçilir ve dialoğun sağındaki “Show RGB” penceresi kapatılır.

8. “Percent” olarak adlandırılmış bir sütunun ilave edilmesi için; evvela dialoğdaki “New” düğmesine basılır. Takiben dialoğun solundaki “Title” penceresine “Percent” ifadesi yazılır. “Type” penceresine ise “Real” ifadesi getirilir.

9. “Format” ifadesi karşısındaki “More” düğmesine basılarak “Number Format” dialoğuna erişilir, “Standard Formats” penceresinden “0.00” değeri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-50

“Column Properties” ve “Number Format” dialoğları



10. “Formula” ifadesi karşısındaki “More” düğmesine basılarak “Formula” dialoğunun açılması sağlanır. “Columns” penceresi altındaki “Area” ifadesi seçilir.

11. Dialoğun alt penceresine otomatik olarak gelen $”Area” ifadesinden sonra “/” işareti yazılır, takiben ekranda açık bırakılan “Statistics” dialoğundaki “Total Number” penceresi karşısında bulunan “431181.63” değeri aynen yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-51

“Formula” dialoğu

12. Tekrar ekrana gelen “Column Properties” dialoğu üzerindeki “Apply on OK” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

13. Ekrana açılan “Raster Attribute Editor” dialoğunun sonundaki “Percent” sütunu altındaki değerlere bakılarak hesaplamanın doğru olarak yapıldığına dikkat edilir.

14. Dialoğdaki “Row” başlığı altındaki bir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan kutudan “Criteria” ifadesi seçilerek “Selection Criteria” dialoğuna erişilir. Bu dialoğ, toprak seçimi için oluşturulacak kriterlerin kullanılmasına olanak sağlamaktadır.

Yüksek erozyon riskini içeren toprak tipi için bu çalışmada, zengin humuslu ve ince dokulu toprak örnek olarak kullanılacaktır.

15. Örneğe yönelik olarak; ($”Characteristics”contains humus and $”Characteristics” contains fine) ifadesinin meydana getirilmesi için; “Columns” sütunu altındaki “Characteristics”, “Compares” sütunu altından “contains” ifadeleri seçilerek bunların dialoğun “criteria” penceresinde yer alması sağlanır. Takiben bu ifadenin yanına “humus and” ifadesi yazılır. Tekrar “Characteristics” ve “contains” ifadeleri seçilir. Bunların pencereye eklendiği gözlenir ve “fine” ifadesi yazılır.



Şekil-52

“Selection Criteria” dialoğu

16. Dialoğdaki “Select” düğmesi üzerine basılır. Tüm toprak tipleri tanımlanan bu kriterlere göre otomatik olarak karşılaştırılarak sarı renk ile gösterilmiş iki toprak tipi ortaya çıkar. Kriter ifadelerinin düzenlenmesinde herhangi bir hata yapılmış ise, “Select” düğmesi seçilerek işlem tekrar yapılır.

Şekil-53 “Raster Attribute Editor” dialoğu üzerinde kriterlere göre seçilmiş iki toprak tipi

17. “Close” düğmesine basılarak “Selection Criteria” dialoğu kapatılır.

18. Seçili iki toprak tipinin dışındaki toprak tiplerini maskelemek, diğer bir deyişle ekrandaki görünürlüğünü kaldırmak için “Row” sütunu altındaki herhangi bir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana gelen komut dizininden “Invert Selection” ifadesi seçilerek 2 toprak tipinin dışındaki toprakların sarı renkte ekrana gelmesi sağlanır.



Şekil-54 “Invert Selection” komutu ile seçilmiş diğer toprak tipleri

19. Dialoğdaki “Color” sütunu altında seçili olan (sarı çerceveli) renklerden herhangibirinin üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır, ekrana açılan renk paletinden “Others” ifadesi seçilerek ekrana “Color Chooser” dialoğunun açılması sağlanır. Bu dialoğ, genelde arzu edilen bir renği meydana getirmek için kullanılmaktadır. Bu çalışmadaki kullanım amaçı ise, seçilmiş toprakların şeffaf olmayan (opacity) durumunu değiştirmektir.

20. “Color Chooser” dialoğu üzerindeki “Use Color” penceresindeki işaret kaldırılarak pasif duruma, “Use Opacity” penceresi ise seçilerek aktif duruma getirilir.

21. Seçilmiş toprak tiplerinin tümünü şeffaf hale getirmek için, hareketli sürgü sola doğru çekilerek sıfır (0) değerine getirilir.

22. Dialoğ üzerindeki “Apply” ve “OK” düğmelerine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-55

“Color Chooser” dialoğu

23. Seçili toprak tipleri, Viewer üzerinde otomatik olarak gelir. Çalışma kayıt altına alınacak ise, viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File Name” penceresine örneğin “masksoils.vue” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.



Şekil-56

Maskelenmis toprakların görüntüsü

24. Bu çalışma sonuçunda “Remove Contents From Viewer” aleti kullanılarak tüm görüntüler Viewer üzerinden çıkarılır.

UYGULAMA 4

BİR ÇALIŞMA SAHASINI İNCELEMEK

Bu uygulamada; aynı nehir bölgesine ilişkin olarak 1975 tarihinde üretilmiş bir coverage gözden geçirilecektir. Bu vektör katmanının kullanımı ile, değişen çevre koşulları nedeniyle nehirdeki salmon balığının hassasiyeti görülecektir.

3. CD ROM sürücüsüne “EGTF_CD1” takılır ve “Import” ikonuna basılır. Ekrana açılan “Import/Export” dialoğundaki “Import” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir. Takiben “Type” penceresine “Arc_Interchange to coverage” ve “Media” penceresine ise “File” ifadesi getirilir.

4. “Input File:[*.e00]” penceresine basılır. Ekrana açılan “Input File” dialoğundaki “Look in” penceresine “CD-ROM” ifadesi getirilir. Ekrana gelen dialoğdan “hyro_75.e00” dosyası seçilir ve “OK” düğmesine basılır. Tekrar ekrana gelen “Import/Export” dialoğundaki “Output File” penceresine otomatik olarak “hydro_75” dosyasının geldiğine dikkat edilir, sol alt pencerede yer alan “hyro_750.e00” ifadesi seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

5. Ekrana açılan “Import ARC_INTERCHANGE” dialoğunda, “Coverage” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.

6. “Import Arc/Info Interchange Files” dialoğunda otomatik olarak yapılan işlemlerin tamamlanmasını takiben “OK” düğmesine basılır.



7. Aynı Viewer üzerine, “Open Layer” aleti kullanımı ile “Soils_95.img” görüntüsü ve “Hydro_75” katmanı açılır.

Şekil-57

“Soils_95.img” görüntüsü / “Hydro_75” vektör katmanı ve “Properties for” dialoğu

8. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Viewing Properties” ifadesi seçilerek “Properties for” dialoğu ekrana açılır.

9. Dialoğdaki “arcs” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir. Karşısındaki pencere kenarında bulunan düğmeye basılarak çizgi stillerini içeren “As Is” dialoğuna erişilir ve üzerindeki “Other” ifadesi seçilir.

Şekil-58

“As Is” ve “Line Style Chooser” dialoğları

10. Ekrana açılan “Line Style Chooser” dialoğu üzerindeki “width” penceresine “1.50” değeri getirilir takiben “Outher Color” düğmesi üzerine basılır ve ekrana gelen renk paletinden mavi renk seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

11. Düzenlenen çizgi, “Properties for” dialoğunun “arcs” ifadesinin karşısındaki pencereye gelir. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılarak Viewer üzerindeki vektör katmanındaki çizgilerin değişmesi sağlanır. Takiben “Close” düğmesine basılır ve ekrana açılan dialoğdaki “No” düğmesine basılır.



12. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Attributes” ifadesi seçilerek “Attributes for” dialoğunun ekrana gelmesi sağlanır.

Şekil-59

“Attributes for” dialoğu

13. Dialog üzerindeki “Record” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilerek “Selection Criteria” dialoğu ekrana açılır.

Dialoğun “Criteria” penceresinde; $”SEN_IDX”= = 1 veya $”SEN_IDX”= = 2 kriter dizini üretilir. Bunun için; dialoğun “Columns” penceresinden “SEN_IDX” ifadesi seçilir. “Criteria” penceresinde yer alan bu ifadenin yanına “Compares” penceresinde ve yanında bulunan aritmatik operatörler kullanılarak “= =1” veya “= =2” ifadesi yazılır.

Şekil-60

“Selection Criteria” dialoğu İLAVE BİLGİLER: Şayet hassasiyet: == 1 ise, nehir yüksek sedimantasyona sahiptir. == 3 ise, nehir düşük sedimantasyona sahiptir.

14. Dialog üzerindeki “Select” düğmesine basılır. Böylece “Attributes for” dialoğu üzerindeki kayıtlar ve görüntü üzerindeki nehir sarı renge dönüşür.

15. “Attributes for” dialoğu üzerindeki “Record” sütunu altındaki herhangibir yere mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Select None” ifadesi seçilir. Böylece seçililik durumu ortadan kaldırılmış olur. “Close ” düğmesine basılarak “Selection Criteria” dialoğu ekrandan çıkarılır. Takiben “Attributes for” dialoğu kapatılır.



16. Viewer üzerindeki “Vector” menüsünden “Symbology” ifadesi seçilerek “Symbology for” dialoğunun açılması sağlanır.

Şekil-61 “Symbology for” ve “Unique Value” dialoğları

17. Dialoğdaki “Automatic” menüsünden “Unique Value” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğunun ekrana açılması sağlanır.

18. “Unique Value” dialoğundaki pencereye “SEN_IDX” ifadesi getirilir. Takiben “Generate New Styles” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

19. Ekrana 3 sınıf sembolü içerecek tarzda açılan “Symbology for” dialoğu üzerindeki “Automatic” menüsünden “Equal Divisions” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır.

Şekil-62 “Equal Divisions” dialoğu

20. Dialoğdaki pencereye “SEN_IDX” ifadesi “Number of Classes” penceresine “2” rakamı getirilir. “Generate New Styles” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

21. Ekrana açılan “Symbology for” dialoğu üzerindeki “Class Name” penceresi altındaki “1-1” ve “1-2” değerleri “1-2” ve “3-5” olarak değiştirilir.



22. Dialoğdaki “Expression” sütunu altındaki default olarak gelen ifadeler aşağıda belirtilen şekilde değiştirilir: Row 1: $”SEN_IDX” == 1 or $”SEN_IDX” == 2

Row 2: $”SEN_IDX” >=3 Bu düzeltme “Expression” penceresi altına click uygulandığında ekrana açılan “Edit Expression” dialoğu üzerinde yapılır ve “OK” düğmesine basılarak otomatik olarak “Symbology for” dialoğunda yer alması sağlanır. İşlemlerin tamamlanmasını takiben “Apply” düğmesine basılır.

Şekil-63 “Edit Expression” ve “Symbology for” dialoğları

21. Farklı kısımlardaki sembolojiyi değiştirmek için, “Symbology for” dialoğunda “Symbol” ifadesi altındaki bir sembol üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır. Ekrana açılan “As Is” dialoğundan “Other” ifadesi seçilerek ekrana “Line Style Chooser” dialoğu açılır. Bu dialoğda:

Class 1-2 için; “width” penceresine “2” değeri “Outher Color” penceresine “Cyan” renği

Class 3-5 için; “width” penceresine “0.5” değeri “Outher Color” penceresine “Mavi” renk,

getirilir ve “OK” düğmesine basılır.



22. “Symbology for” dialoğundaki “Apply” düğmesine basıldığında, görüntü üzerindeki nehir, 2 sınıfı temsil eden sembol ve renklerde görünür. Dialoğu kapatmak için “Close” düğmesine basıldığında, ekrana “Attention” dialoğu açılır. Üretilen semboller kayıt altına alınmayacaksa “No” düğmesine basılır. Kayıt edilecekse “Yes” düğmesine basılarak ekrana açılan “Save Symbology As” dialoğunda, dosyaya örneğin “hydro_75.evs” ismi verilir.

23. Bu çalışma sonuçunda elde edilen ürünü kayıt altına almak için ise, Viewer üzerindeki “File” menüsünden “Save ve View” ifadeleri seçilir. Ekrana açılan dialoğda bir kütük belirlenir ve “File Name” penceresine örneğin “sens75.vue” ismi yazılarak “OK” düğmesine basılır.

UYGULAMA 5

GÖRÜNTÜLERİ SUNULAR HALİNDE DÜZENLEMEK VE OYNATMAK

Çalışmalar sonucunda oluşturulmuş dosyaların bir düzen ve süre içerinde gösterilmesini sağlayan bir uygulamadır. Bu uygulama IMAGINE VUE player olanağı kullanılarak yapılacaktır.

1. ERDAS IMAGINE icon panelindeki “Tool” menüsünden “Create Display Viewer Sequences” ifadesi seçilerek ekrana “VUE Player” dialoğunun açılması sağlanır.

Şekil-64 “VUE Player” dialoğunun

2. Dialoğ üzerindeki “Edit” menüsünden “Add View” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır.

3. Daha önce yapılan çalışmalar sonuçunda üretilen dosyalardan arzu edilenler seçilir. Bunlar; “united_states.vue”, “tm.vue”, “spot.vue”, “dem.vue”, “spot_rivers.vue”, “masksoils.vue”, “sens75.vue”, dosyalarıdır. “Add View” dialoğu üzerindeki “Recent ve/veya Go To” düğmeleri kullanılarak bu dosyalara erişilir. İstenen dosyalar seçilir ve “OK” düğmesine basılarak bunların “VUE Player” üzerinde yer alması sağlanır



Şekil-65 “Add View” ve “List of Recent Filenames” dialoğları

4. Hazırlanan listeyi kaydetmek için dialoğ üzerindeki “File” menüsünden “Save As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “File Name” penceresine örneğin “Introduction.vpl” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-66 Seçilmiş dosya bilgilerini içeren “VUE Player” dialoğu

5. Dialoğdaki “View” menüsünden “Auto Wrap” ifadesi seçilir.

6. Ekrana ard arda gelecek görüntüler arasındaki zaman fasılasını düzenlemek için “View” menüsünden “Set Display Interval” ifadesi seçilerek aynı isimli dialoğun ekrana açılması sağlanır.



Şekil-67 “Set Display Interval” dialoğu

7. Dialoğ üzerindeki “Speed” penceresine, örneğin görüntülerin 5 saniye ara ile Viewer’a açılması isteniyorsa 5 değeri getirilir ve “OK” düğmesine basılır.

8. Düzenlenen görüntüleri ileriye doğru oynatmak için dialoğ üzerindeki

“Display Views Forward from current View” aletine basılır.

9. Tanımlanan süreler içinde ekrana açılan sunumları geriye doğru oynatmak için “Display Views Backward from current View” aleti üzerine,

durdurmak için için ise “Stop” aleti üzerine basılır.

10. ERDAS IMAGINE tool iconu üzerindeki “Session” menüsünden “Close All Viewers” ifadesi seçilerek tüm Viewer’lar kapatılır.

11. Kapatılmış sunuyu tekrar açmak ve oynatmak için, “Tool” menüsünden “Create Display Viewer Sequences” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “VUE Player” dialoğu üzerindeki “File” menüsünden “Open” ifadesi seçilir. Ekrana gelen “Open VUE Player List” dialoğundan daha önce kayıt edilmiş olan dosya bulunur, seçilir ve “OK” düğmesine basılır.



KISIM-2

VERİ GÖRÜNTÜLEMEK

AMAÇ:

Bu kısımda, daha önce tanımlanmış ve üzerinde çalışılmış bölgeler kullanılacaktır. Uygulama, topografik yapı ve arazi örtüsünün görüntülenmesi ve geliştirilmesine odaklanmıştır. Muhtelif açıklama ve çalışmalardan oluşan bu uygulamada, bölgenin raster görüntüleri ve sayısal yükseklik modeli (DEM) kullanılacaktır. Böylece bölgenin görünürlük analizine yönelik olarak, 3 boyutlu bir sahne üretilecektir.

KULLANILACAK ALETLER:

Area of Interest (AOI) Layers Çalışma yapılacak özel bir sahanın tanımlanmasını sağlar.

Profile Tool Arazinin kesitinin (Makta) veya profilinin çıkarılmasını sağlar.

Batch Tool Çok büyük işlemlerin hemen veya daha sonra yapılmasını düzenler.

Image Catalog Görüntü dosyalarının kataloğlanmasını ve gösterimini sağlayan grafik arayüzüdür.

Image Drape Relief (kabartma) ve perspektif 3 boyutlu görüntüleri ve sayısal yükseklik modelini beraberce göstermek, diğer bir deyişle sayısal yükseklik modelini relief veya perspektif görüntülerle kaplamayı sağlar.

UYGULAMA-1

ÖZEL BİR SAHAYI GÖRÜNTÜLEMEK VE İNCELEMEK

SAFHA-1

GÖRÜNTÜLERİN ÖZEL BİR KISMINI AÇMAK

1. Ekrana 2 Viewer açılır. “Session” ana menüsünden “Tile Viewer” ifadesi seçilerek Viewer’ların ekranda yan yana gelmesi sağlanır.

2. “Viewer#1” ekranı aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti kullanılarak “EGTF_CD.2” dosyalarına erişilir, “tm_88.img” görüntüsü bulunur ve seçilir. “Raster Options” düğmesi üzerine basılır ve ekrana açılan dialoğdaki “Fit to Frame” penceresi pasif, “Set View Extent” penceresi ise seçilerek aktif hale getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak “View Extent” dialoğuna erişilir.

3. Dialoğ üzerindeki default değerlerin yerine aşağıda belirtilen değerler girilir. ULX: 439268.0000 LRX: 466231.0000 ULY: 5241183.0000 LRY: 5217302.0000

4. “Map Coords” penceresinin seçili olduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.



Şekil-67

“View Extent” dialoğu

5. “Select Layer To Add” dialoğundaki “OK” düğmesine basılarak tanımlanan bölgenin Viewer’a açılması sağlanır.

6. “Viewer#2” ekranı aktif hale getirilir. “Open Layer” aleti kullanılarak “EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir, “dem_99.img” görüntüsü bulunur ve seçilir. Takiben “Select Layer To Add” dialoğundaki “Raster Options” düğmesine basılır.

7. “Fit to Frame” penceresi pasif, “Set View Extent” penceresi aktif hale getirilerek “View Extent” dialoğuna erişilir. Takiben “tm_88.img” görüntüsü için girilen ve 3 ncü madde belirtilen, koordinat değerleri dialoğa aynen girilir ve “OK” düğmesine basılır.

8. “Select Layer To Add” dialoğundaki “OK” düğmesine basılarak sayısal yükseklik modelinin (DEM) Viewer#2 üzerine açılması sağlanır. Böylece tanımlanmış aynı bölgenin görüntüsü ve sayısal yükseklik modeli yan yana ekrana getirilmiş olur.

Şekil-68

Tanımlanmış “tm_88.img” ve “dem_99.img” görüntüleri



SAFHA-2

AREA OF INTEREST (AOI) KULLANIMI İLE BİR SAHAYI BELİRLEMEK

1. “tm_88.img” görüntüsü aktif hale getirilir. Viewer üzerindeki “AOI” (İlgi Sahası) menüsünden “Tools” ifadesi seçilerek “AOI” aletleri kutusuna erişilir. Bu kutu görüntü sahalarının tanımlanmasında kullanılan muhtelif aletleri içermektedir.

Select AOI Elements

Cut Selected Objects

Add Selected Raster / Vector / Annotation to Specified AOI Layer

Create Polygon AOI

Cut All Raster From AOI

Create Ellipse AOI

Undo Last Edit

Region Growing Properties

Create Point AOI

Ungroup Selected Objects

Open Existing Tablet Configuration

Grop Selected Objects

Display AOI Styles Dismiss AOI Tools

Display Selected AOI Properties

Create New Tablet Configuration

Create Rectangle AOI

Link AOI to Specified Window

Lock Current Tool

Region Grow AOI

AOI Tools Help

Box Select AOI

Reshape Polyline or Polygon

Create Polyline AOI

Invert Region Grown Area

Şekil-69 “AOI” aletleri kutusu ve aletlerin işlevleri

2. “AOI” aletleri kutusundan “Create Polygon” aleti seçilir.

• Mouse’un sol düğmesi ile görüntü üzerindeki açık sahanın herhangibir yerine basılır.



• Sürükleme ile sayısallaştırılacak yerler üzerine gidilir. İstikamet değiştirilecek yerlerde Mose’un sol düğmesi bırakılır. En son nokta üzerinde ise, çift click uygulanarak saha belirlenir.

3. Seçilen AOI sahasını; nokta ekleyerek, nokta çıkararak ve noktayı hareket ettirerek geliştirmek için, öncelikle “AOI” alet kutusu üzerindeki “Reshape Polyline or Polygon” aleti seçilir. Böylece saha düğüm noktalarını içerecek şekle dönüşür. Takiben, istenmesi halinde geliştirmeye yönelik olarak aşağıdaki işlemler yapılır.

• NOKTA EKLEMEK: Ctrl + Mouse’un sol düğmesi veya Mouse’un orta düğmesi ile, AOI sahasında noktanın konacağı yer üzerine basılır.

• NOKTA ÇIKARMAK: Shift + Ctrl + Mouse’un sol düğmesi beraberce tutulur ve çıkarılması istenen noktanın üzerine basılır.

• NOKTAYI HAREKET ETTİRMEK: Hareket ettirilecek nokta Mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve sürükleme ile istenen yere götürülür.

4. Seçilen AOI sahasını hesaplatmak için, “AOI” menüsünden “Element Properties” ifadesi veya “AOI” alet kutusundan “Display Selected AOI Properties” aleti seçilir. Takiben görüntüdeki seçilmiş AOI bölgesi üzerine Mouse’un sol tuşu ile basılır ve bölgenin ortasında çarpı (x) işaretinin yer aldığına dikkat edilir. Bu işaretin üzerine çift click uygulanarak “Polygon / Polyline Properties” dialoğunun ekrana gelmesi sağlanır.

Şekil-70

“Polygon / Polyline Properties” dialoğu

5. Dialoğ üzerindeki “Description” penceresine örneğin “Clearcut_Area_1” ifadesi yazılır. AOI sahası için sayısallaştırılmış noktaların (point) X ve Y koordinatları incelenir. “Unit” penceresinde “Meter” ifadesinin (tm_88.img görüntüsünün birimi metre cinsinden olduğu için) olduğuna dikkat edilir.



AOI sahasının; çevre uzunluğu değeri “Perimeter” penceresinden alanı ise “Area” penceresinden okunur.

6. Takiben dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

SAFHA-3

SAHANIN TOPOGRAFYASI ÜZERİNDE ÇALIŞMAK

1. “tm_88.img” görüntüsü üzerinde seçilen AOI sahası, “Link” kurularak “dem_99.img” görüntüsü üzerinde görülebilir.

2. Bu işlem için “dem_99.img” Viewer’ı üzerindeki “AOI” menüsünden “Link” ifadesi seçilir.

3. Ekrana açılan dialoğdan, “Clicking in this Viewer will link with current Viewer” ifadesi karşısındaki şekil seçilir ve mouse’un sol düğmesi ile “tm_88.img” görüntüsü üzerine basılır. Böylece Viewer#1’de oluşturulan AOI sahası Viewer#2 üzerine taşınmış olur.

Şekil-71

“tm_88.img” ve “dem_99.img” görüntüleri üzerindeki AOI sahaları

4. Araziyi göz önünde canlandırmak için “Profile” aleti kullanılır. Bu maksatla,

“dem_99.img” Viewer’ı üzerindeki “Start Profile Tools” aleti seçilerek ekrana “Select Profile Tool” dialoğunun açılması sağlanır.

Şekil-72

“Select Profile Tool” dialoğu



5. Dialoğ üzerindeki “Spatial” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılarak “SPATIAL PROFILE” ekranının açılması sağlanır.

SELECT PROFILE TOOL DIALOĞUNA İLİŞKİN İLAVE BİLGİLER: • “Spectral Profile” (Tayfsal Profil), çok bandlı görüntülerdeki bir pixelin

herbir band üzerindeki tayfsal yansıma değerlerini (Pixel Value) gösterir.

• “Spatial Profile” (Mekansal Profil), tek bandlı (bir boyutlu) veya çok bandlı (perspektif 3 boyutlu) görüntülerdeki çoklu hatların (Polyline) tayfsal yansıma değerlerini gösterir.

• “Surface Profile” (Yüzey Profili), belirlenen dikdörtgen bir alan için sadece bir bandın tayfsal yansıma değerlerini verir. Bunun üzerine siyah/beyaz (gray scale), tematik (thematic) veya gerçek renkli (true color) görüntüler bindirilebilir.

6. “SPATIAL PROFILE” ekranı üzerindeki “Create New Polyline in Viewer” aleti seçilir.

7. “dem_99.img” görüntüsündeki “AOI” sahasının üzerine doğu-batı istikametinde bir hat çizilir ve bitim noktasında mouse’un sol düğmesi ile çift click uygulanır. Böylece bu hat profili, “SPATIAL PROFILE” ekranına çizilmiş olur.

Şekil-73

“SPATIAL PROFILE” ekranı

8. Profil ekranındaki “Edit” menüsünden “Chart Options” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır.

9. “Chart Options” dialoğu üzerindeki “Plot Background” ifadesi karşısındaki düğme üzerine basılır ve ekrana açılan renk paletinden beyaz renk seçilir. “Solid color” ifadesi karşısındaki düğmeye basılır ve ekrana gelen renk paletinden koyu yeşil renk seçilir.



Şekil-74

“Chart Options” dialoğu

10. “Y-Axis” düğmesine basılarak ekrana açılan dialoğ üzerindeki “min” penceresine “0 (sıfır)” değeri getirilir. Takiben “Apply” düğmesine basılarak “SPATIAL PROFILE” ekranındaki profilin yeşil, zemininin ise beyaz renkte çıkması sağlanır. “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

11. Görüntü üzerine çizilen profil hattının herhangibir yerine mouse’un sol düğmesi ile basılarak hareket ettirildiğinde, hattın yeni konumuna göre profil tekrar çizilir.

12. “dem_99.img” görüntüsü üzerine çizilen profil hattı seçilir ve klavyedeki “Space bar” tuşuna basılarak ekrana “Poly Edit” dialoğunun açılması sağlanır. Dialoğ, hattın her iki uçundaki düğüm noktalarının X ve Y koordinatlarını gösterir.

Şekil-75

“Poly Edit” dialoğu

Nehrin profilini görmek için, nehrin uzunluğu sayısallaştırılır veya koordinatlar yeniden tanımlanarak dialoğa yazılır.

13. Klavyedeki Shift tuşu ve mouse’un sol düğmesi ile, dialoğdaki X ve Y sütunları seçilir. Mouse’un sağ düğmesi ile bu sütunlardan birinin üzerine basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Import” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Import Column Data” dialoğundaki “Import From..[*]” penceresi açılır. “Look in” penceresinden “EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir ve “river.dat” dosyası seçilir.



14. Dialoğlardaki “OK” düğmelerine basıldığında, sayısallaşmış tüm noktaların “Poly Edit” dialoğu üzerine geldiği görülür.

Şekil-76

Sayısallaşmış tüm noktaları içeren “Poly Edit” dialoğu

15. Dialoğdaki “OK” düğmesine basıldığında, görüntü üzerinde nehrin “cross section profile”ı yer alır ve “SPATIAL PROFILE” ekranı bu durumu gösterecek şekilde yeniden çizilir.

16. “SPATIAL PROFILE” ekranındaki “File” menüsünden “Save As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Save Profile” dialoğunda, “As” penceresinin “Annotation” ifadesini içerdiğine dikkat edilir. “Save File As” penceresine örneğin “Profile.ovr” ifadesi yazılır ve klavyedeki “Enter” tuşuna basılır.

Şekil-77

“Save Profile” dialoğu 17. “OK” düğmesine basılarak yapılan çalışma kayıt altına alınır. Takiben

“SPATIAL PROFILE” ekranı kapatılır.



UYGULAMA-2

ÇOKLU DOSYA İŞLEMLERİ “BATCH TOOL” KULLANILARAK PİRAMİT KATMANLARINI ÜRETMEK

Uygulamanın amaçı, muhtelif TIFF görüntülerinin piramit katmanlarını (Pyramid Layers) hesaplayarak üretmektir. Bu işlemler sonuçunda görüntülerin ekrana açılması süratlenecektir. Piramit katmanlarının üretilmesi için bir seri “Batch Commands” dialoğu kullanılacaktır. Piramit katmanları, görüntülerin orijinal katmanlarının, 2 kere küçültülmüşü ve tekrar örneklenmiş (resampled) kopyalarıdır. Piramit katmanlarının sayısı görüntünün ebadına bağlı olarak değişmektedir.

1. IMAGINE icon panelindeki “Session” menüsünden “Preferences” ifadesi seçilir.

2. Ekrana açılan “Preferences Editor” dialoğu üzerindeki “Category” penceresinden “TIFF Image Files” ifadesi seçilir. Dialoğun sol tarafındaki “Edits Allowed” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir.

3. Dialoğ üzerindeki “User Save” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-78 “Preferences Editor” dialoğu

4. IMAGINE icon panelindeki “Tools” menüsünden “Image Command Tool” ifadesi seçilir.

5. Ekrana açılan “Image Commands” dialoğu üzerindeki “Image File [*.img]” penceresindeki düğmeye basılır. Ekrana gelen dialoğun “Look in” penceresi vasıtasıyle “EGTF_CD.1” dosyalarına erişilir. Dialoğun “Files of type” penceresine “TIFF [*.tif]” seçeneği getirilir. Ekrana açılan dosyalardan “47123b51.tif” isimli dosya seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

6. Seçilen dosyayı içerecek şekilde ekrana gelen “Image Commands” dialoğundaki “Compute Pyramid Layers” penceresi işaretlenir ve aktif duruma gelen “Options” düğmesine basılır.



Şekil-79

“Image Commands” ve “Pyramid Layers Options” dialoğları

7. Ekrana gelen “Pyramid Layers Options” dialoğu üzerindeki “External File” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Piramit katmanları; ya dahili (inside) “*.img” uzantılı bir dosya veya veri çözümlemesi düşürülmüş tarzda harici (external) “*.rrd” (reduced resolution data) uzantılı bir dosya olarak kayıt edilebilmektedir.

8. Ekrana tekrar gelen “Image Commands” dialoğu üzerindeki “Batch” düğmesine basılarak ekrana “Batch Commands” dialoğunun açılması sağlanır.

9. Dialoğdaki “Modify commands automatically” penceresi işaretlenir ve takiben “Next” düğmesine basılır.

Şekil-80

“Batch Commands” dialoğu

10. Ekrana “Commands” ve “Variables” seçeneklerini içeren yeni bir “Batch Commands” dialoğu açılır. Dialoğ üzerindeki “Next” düğmesine basılır.



Şekil-81

“Commands” ve “Variables” seçeneklerini içeren “Batch Commands” dialoğu

11. “Input” penceresinde seçilen dosyayı belirtecek tarzda ekrana açılan

“Batch Commands” dialoğu üzerindeki “Select Files To Add” düğmesine basılır.

Şekil-82

“Input” dosyasını içeren “Batch Commands” ve “Select Batch Files” dialoğları

12. Ekrana açılan “Select Batch Files” dialoğundaki “Multiple File Selection” düğmesine basılarak erişilen yeni dialoğ üzerindeki “Use the Following Selection Pattern” penceresi işaretlenir. Takiben “Selection Pattern” penceresinden seçilen dosyanın doğruluğu kontrol edilir ve “OK” düğmesine basılır.

13. Tekrar ekrana gelen “Batch Commands” dialoğundaki “Input” penceresinin 8 adet tif dosyasını içerdiği gözlenir ve “Next” düğmesine basılır.

14. Batch işlemlerinin şimdi (Now) veya daha sonra (Later At..) başlatılması seçeneklerini içerecek tarzda ekrana gelen “Batch Commands” dialoğundaki “Start Processing Now” penceresi işaretlenir ve “Finish” düğmesine basılır. Veri seti çok büyük ise bunun batch işlemleri saatlerce veya gün boyunca sürebilir. Bu tip veri için dialoğ üzerindeki “Start Processing Later At..” penceresi seçilir.



Şekil-83

8 adet tif dosyasını ve “Now” ve “Later At..” seçeneklerini içeren “Batch Commands” dialoğları

15. “Image Command” dialoğu üzerinde Batch işlemleri tamamlandığında “OK” düğmesine basılır.

Şekil-84

“Image Command” dialoğu

16. İşlemlerin tamamlandığının kontrolu, “Session” menüsünden “Session Log” ifadesi seçilerek ekrana gelen dialoğ üzerinden yapılır.



UYGULAMA-3

GÖRÜNTÜLERİ DÜZENLEMEK VE ÇOKLU GÖRÜNTÜLERİ EKRANA AÇMAK

Uygulama, IMAGINE Catalog iconunu kullanarak görüntülerin düzenlenmesini ve birden fazla görüntüyü aynı ekrana açma amaçını taşımaktadır.

1. IMAGINE icon panelinden “Catalog” iconu seçilerek ekrana “Image Catalog” dialoğunun açılması sağlanır.

Şekil-85

“Catalog” iconu ve “Image Catalog” dialoğu

2. Default görüntü dosyaları bilgilerini içeren katalog üzerindeki “Add an image to the Catalog” düğmesine basılır.

3. Ekrana açılan “Catalog Image” dialoğu üzerindeki “Image to Catalog: [*.img]” penceresindeki düğmeye basılarak “Image to Catalog” dialoğunun açılması sağlanır. Bu dialoğdaki “Files of type” penceresine “TIFF [*.tif]” ifadesi getirilir. “Look in” penceresi vasıtasıyla “EGTF_CD.1]” dosyalarına erişilir, tif dosyalarından biri seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-86 “Catalog Image” ve “Image to Catalog” dialoğları



4. tif dosyalarını içerecek tarzda ekrana tekrar gelen “Catalog Image” dialoğundaki “Add All” düğmesine basılarak bu dosyaların da “Image Catalog” dialoğunda yer alması sağlanır. Takiben “Catalog Image” dialoğu üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır.

Şekil-87 tif görüntü dosyalarını içeren “Catalog Image” dialoğu

5. “Image Catalog” dialoğundaki “Edit” menüsünden “Catalog Layout”

ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır. Bu dialoğ üzerindeki “Fields” penceresi kapsamındaki “Path” ifadesi seçilir ve “Projection” ifadesinin altına gelene kadar “Up” düğmesine basılır.

Şekil-88 “Catalog Layout”dialoğu ve tif dosyalarını içeren “Image Catalog” dialoğu

6. “Catalog Layout” dialoğu üzerindeki “Save” penceresinde “User” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve takiben “OK” düğmesine basılır. Böylece default “Image Catalog” dialoğu üzerinde en son sütunda yer alan “Path” sütunununun “Projection” sütunununun yanına gelmesi sağlanır. “Image Catalog” dialoğu üzerindeki görüntü dosyaları hakkında daha detaylı bilgi elde etmek için, görüntünün bulunduğu sıranın “record” numarası üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılarak seçilmesi sağlanır.



Takiben “Invoke IMAGINE Image Info Utility” düğmesine basılarak ekrana açılan “ImageInfo” dialoğundan bu bilgilere erişilir.

7. “Image Catalog” dialoğu üzerindeki görüntü dosyalarının dünya haritası üzerinde yerlerini görmek için, dialoğdaki “Visual Query Graphical Viewer”

düğmesi seçilerek, ekrana “Graphical Query-Coverage: world” isimli dünya haritası açılır.

Şekil-89 “Graphical Query-Coverage: world” isimli dünya haritası

8. “Graphical Query” haritası üzerindeki “View” menüsünden “Query within current extent” ifadesi seçilir veya daha kısa yoldan “Query all images within current boundaries” düğmesi üzerine basılır.

9. “Graphical Query” haritası desimal derecesi (dd) cinsinden koordinatlara sahip olduğu için, “Image Catalog” dialoğu üzerinde bu koordinata sahip görüntüler otomatik olarak seçilir ve sarı renkte gözükür. Keza bu görüntülerin “Graphical Query” haritası üzerinde yer aldığı bölgelerde, göze batacak şekilde sarı renge dönüşür.

Şekil-90

“Image Catalog” üzerinde seçilmiş olan desimal derece koordinatlı görüntüler



10.“Graphical Query” haritasındaki “Zoom image IN by 2” aleti kullanılarak görüntüyü içeren bölgelerin daha iyi görünmesi sağlanır. Haritadaki ABD kıtası üzerinde yapılan büyütmelerde eyalet ve şehirlerin sınırları da görülebilir.

Şekil-91

Hazar denizi bölgesindeki ve ABD’deki görüntüler

11. Haritadaki “Roam the Map” aleti kullanımı ile, ABD üzerindeki 470 00’ N - 1230 40’ W koordinatına gidildiğinde, bölgede 6 adet görüntünün bulunduğu görülür.

12. “Image Catalog” dialoğu üzerindeki herhangibir seçili sıranın “Record” sütunu altına gelen kısmına, mouse’un sağ düğmesi ile basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Criteria” ifadesi seçilerek ekrana “Selection Criteria” dialoğunun açılması sağlanır. Daha evvel “Image Catalog” dialoğuna eklenen tif dosyalarını seçmek için dialoğun “Criteria” penceresinde $”filename”contains “471” ifadesinin meydana getirilmesi gerekmektedir. Bunun için “Columns” penceresinden “filename”, “Compares” penceresinden ise “contains” ifadeleri seçilir. Takiben tif dosyalarının tanımlayıcısı olan “471” rakamı yazılır.

13. Dialoğ üzerindeki “Select” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır. Böylece “Image Catalog” dialoğunda sadece 471 rakamı ile tanımlanmış tif dosyaları seçilmiş olur. Keza bu görüntü dosyaları “Graphical Query” haritası üzerinde kırmızı renkte görünür. Sadece bir görüntü dosyasını seçmek ve görüntülemek için, “Used to select a single point or area for querying” aleti seçilir ve haritadaki bir görüntünün üzerine basılarak seçilir. Takiben çift click uygulanarak görüntünün otomatik olarak Viewer üzerine açılması sağlanır.



Şekil-92

tif dosyalarının seçimi için “Selection Criteria” dialoğunda düzenlenmiş kriterler

14. “Image Catalog” dialoğu vasıtasıyla görüntüleri ekrana açmak için ise, evvela açılacak görüntü mouse’un sol düğmesi ile, dialoğdaki “Record” sütunundan seçilir. Takiben dialoğdaki “Display selected image in Single IMAGINE Viewer” aleti üzerine basılır. Böylece görüntü bir Viewer üzerine açılr.

15. “Image Catalog” dialoğu kapatılır. Viewer’da üst üste bulunan ve birbirini kapatan 6 tif görüntüsünü incelemek için, “View” menüsünden “Arrange Layer” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki katmanlar sürükleme veya üzerlerine çift click tatbik edilerek teker teker ekrana getirilir ve incelenir.

6 adet tif görüntüsü, UYGULAMA-4 için de kullanılacağından ekranda açık bırakılır.



UYGULAMA-4

3 BOYUTLU GÖRÜNTÜLERİ AÇMAK VE GELİŞTİRMEK

Uygulamada, 3 boyutlu görüntü üzerinde, kesilmiş ağaç alanlarının nehirlere olan etkileri görülecektir. Meydana getirilen View daha sonra bir haritanın veya sununun parçası olarak kullanılacaktır. Bölgenin dünya şartlarında gösterilmesi ile arazinin anlaşılması daha da kolaylaşacaktır.

1. Bir evvelki uygulama sonuçunda elde edilen ve ekranda açık olan Wynoochee havzasına ilişkin 6 adet tif görüntüsünün bulunduğu viewer üzerindeki “Add Layer” aletine basılır. “EGTF_CD.1” kütüğüne erişilir ve “dem_99.img” dosyası seçilir. “Raster Options” düğmesi kullanılarak ekrana açılan dialoğdaki “Clear Display” penceresi pasif duruma getirilir. Takiben “OK” düğmesine basılarak 6 tif görüntüsünün bulunduğu viewer üzerine “dem_99.img” görüntüsünün gelmesi sağlanır.

2. Viewer üzerindeki “View” menüsünden “Arrange Layers” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğ üzerindeki “dem_99.img” katmanı sürükleme ile 6 tif katmanının altına getirilir.

Şekil-93

6 tif ve 1 DEM görüntüsünü içeren Viewer ve “Arrange Layer” dialoğu 3. Sayısal yükseklik modeli ile görüntüyü çakıştırmak için yapılacak olan

“Image Drape” işlemleri için 6 tif görüntüsüne gereksinim bulunmamaktadır. Bu nedenle “Arrange Layer” dialoğundaki katmanlar üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden “Delete Layer” ifadesi seçilir. Bu işleme, dialoğda DEM ve 2 tif görüntüsü kalıncaya kadar devam edilir.



4. Dialoğ üzerindeki “Apply” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

Şekil-94

Üst üste çakışmış 2 tif ve DEM görüntüsü

5. Viewer üzerindeki “Utility” menüsünden “Image Drape” ifadesi seçilir. “Image Drape” işlemleri için bir kaç metod bulunmaktadır. Burada kullanılan metod ile, tüm görüntüler otomatik olarak 3 boyutlu hale gelmektedir. Şayet “Projection” ile ilgili uyumsuzluk mesajı alınırsa dialoğ üzerindeki “OK” düğmesine basılır.

6. 2 tif ve DEM görüntülerinin bulunduğu Viewer üzerine otomatik olarak “Eye” ( Gözlemci) ve “Target” (Hedef) düğmeleri gelir. Diğer tarafdan tif görüntüleri ve DEM’in üst üste çakıştığı 3 boyutlu görüntüyü içeren “Image Drape” viewer’ı ekrana açılır.

Şekil-95

“Eye” ve “Target” düğmelerini içeren ve 3 boyutlu “Image Drape” görüntüleri



“Eye” ve “Target” düğmeleri birbiri ile bağlıntılı olup, perspektif görüntünün ayarlanmasını sağlarlar. Mouse’un sol düğmesi ile bunlardan herhangi birinin üzerine basılıp, sürükleme ile istenen bir istikamete getirildiğinde, “Image Drape” ekranındaki görüntü bakış açısına göre yeniden çizilir.

7. “Image Drape” görüntüsündeki bazı parametreleri değiştirmek için, “Utility” menüsünden “Options” ifadesi seçilir. Ekrana gelen aynı isimli dialoğdaki “Exaggeration” penceresi işaretlenir ve buraya örneğin “2.5” değeri girilir.

8. “Options” dialoğu üzerindeki “Background” düğmesine basılır. Default olarak “Solid Color” ifadesini içeren pencereye “Image” ifadesi getirilir.

9. Ekrana eklenen “Image File Name” penceresine “sky.img” ifadesi yazılır. Klavyedeki “Enter” tuşuna, takiben dialoğdaki “Apply” düğmesine basılır. Böylece “Image Drape” görüntüsü, gökyüzü fonunu ve 2.5 misli abartıyı içerecek tarzda ekrana gelir.

10. “Eye” ve “Target” düğmelerinin kullanımı ile, görüntünün ağaçları kesilmiş olan bölgesi ekrana getirilir.

Şekil-96

Ağaçları kesilmiş bölgeleri içeren “Image Drape” görüntüsü

11. “Image Drape” görüntüsünün kapsadığı parametreleri değiştirerek farklı

görünüşler elde etmek için, “Show the Observer Positioning tool” aleti üzerine basılarak, ekrana “Position Parameters” dialoğunun açılması sağlanır. “Position Parameters” a ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bunlar hakkında daha detaylı bilgiler, “Image Drape” ekranındaki “Help” menüsünden sağlanabilmektedir.



Şekil-97

“Position Parameters” dialoğu

POSITION (DURUM) PARAMETRELERİ

X Gözlemcinin, X eksenindeki koordinatını metre cinsinden belirtir.

Y Gözlemcinin, Y eksenindeki koordinatını metre cinsinden belirtir.

AGL (Above Ground Level)

Gözlemcinin, yer seviyesinden olan yüksekliğini belirtir. Burada yapılacak editleme sonucunda ASL değeri otomatik olarak değişir.

ASL (Above Sea Level)

Gözlemcinin, deniz seviyesinden olan yüksekliğini belirtir. Burada yapılacak editleme sonucunda AGL değeri otomatik olarak değişir.

DIRECTION (İSTİKAMET) PARAMETRELERİ

FOV (Field of View)

Gözlemcinin, görüş sahası açısını belirtir. Bu açı 00 - 1800 arasındadır.

Pitch Gözlemcinin baktığı yere kadar olan hat ile (optik eksen) ufuk arasındaki açıyı belirtir. Bu açı ufkun altında (-) veya üstünde (+) olabilr. Açı değeri büyüdükce görüntü daha az, zemin ise daha iyi görünür.

Azimuth Gözlemcinin, düzlemsel olarak hedefe bakış istikametini derece cinsinden belirtir. Bu açı, 00 - 3600 arasında olup saat istikametinde büyür.

Roll Yatay eksen boyunca dönüş açısını ifade eder. Bu açı, (- 3600) ve (+ 3600) arasında değişir

PROFILE (PROFİL) Gözlemci ile arazinin durumunu gösteren bir grafiktir. Grafiğin sol tarafındaki kırmızı nokta, gözlemcinin, araziden olan yüksekliğini (AGL) temsil etmektedir. Sarı çizgiler gözlemcinin görüş sahasını, kırmızı çizgi ise gözlemcinin gözü ile araziye baktığı yer arasındaki (Optik eksen) hattır.

12. “Profil” ekranındaki kırmızı nokta hareket ettirilerek veya “Position: X, Y, AGL, ASL” ve “Direction: FOV, Pitch, Azimuth, Roll” kısımlarındaki parametrik değerler değiştirilerek, bakılacak arazinin muhtelif görünüşleri sağlanabilir. Yapılan değişiklikleri takiben “Apply” düğmesine basılır.



13. “Position Parameters” dialoğu, üzerindeki “Close” düğmesine basılarak kapatılır. Takiben “Image Drape” ekranındaki “Show the Sun Positioning tool” aletine basılarak “Sun Positioning” dialoğunun açılması sağlanır.

14. “Sun Positioning” dialoğu üzerinde güneşin durumunu default olarak gösteren siyah nokta, mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve sürükleme ile istenen duruma getirilir. Takiben “Apply” düğmesine basılır. Siyah nokta; dış daireye yakın ise güneş ufka yakındır, iç daireye yakın ise güneş direkt olarak üsttedir.

Şekil-98

“Sun Positioning” dialoğu

15. “Image Drape” ekranı mevcut durumu bir dosyaya kaydetme olanağını vermektedir. Bunun için ekrandaki, “Position” menüsünden “Position Editor” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır. Bu dialoğ, sağa veya sola doğru çekilerek içerdiği tüm sütunlar görülebilir duruma getirilir.

16. “Position Editor” dialoğu üzerindeki “Add Position” aleti seçilerek daha evvel “Position Parameters” dialoğunda oluşturulmuş parametrelerin buraya eklenmesi sağlanır.

17. 16 ncı madde de yapılan işlemler 5 farklı profil için tekrarlanır. İstenmesi halinde profile ilişkin önemli bilgiler dialoğun “Notes” sütunu altına yazılır.

Şekil-99

“Position Editor” dialoğu



18. Belirgin bir Viewer’ı tekrar ekrana açmak için, “Position” sütununun yanındaki “>” işareti seçilir. Aynı sütun altında istenen yere click uygulanır. Takiben “Motion” menüsünden “Goto Current” ifadesi seçilerek ekrana gelmesi sağlanır. Teker teker tüm profilleri ekrana açmak için ise “Motion” menüsünden “Goto Next” ifadesi seçilir.

“Position Editor” dialoğu, “IMAGINE Virtual GIS” yazılımında uçuş profilini düzenlemek için de kullanılmaktadır.

19. “Position Editor” dialoğu kapsamındaki dosyaları kaydetmek için, dialoğ üzerindeki “File” menüsünden “Save” ifadesi seçilir, ekrana açılan dialoğun “Position File” penceresine örneğin “tm.pos” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır. Takiben “Close” düğmesine basılarak dialoğ kapatılır.

20. “Image Drape” ekranındaki görüntü “.img” dosyası olarak kaydedilir ve bu 3 boyutlu görüntünün bir fotoğrafıdır. Bunun için ekrandaki “File” menüsünden “View to Image File” ifadesi seçilir. Ekrana açılan “Convert Viewer to img” dialoğu üzerindeki “Output.img” penceresine örneğin “Drape.img” ibaresi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

21. İki tif ve DEM görüntülerini kapsayan Viewer’ı kayıt etmek için, üzerindeki “File” menüsünden “View to Image File” ifadesi seçilerek ekrana açılan “Select Output File” dialoğundaki “File Name” penceresine örneğin “3Dview.img” iafadesi yazılır. Klavyedeki “ENTER” tuşuna, takiben dialoğdaki “OK” düğmesine basılırak kayıt işlemi tamamlanır.



KISIM-3

GÖRÜNTÜ HARİTALARINI OLUŞTURMAK

AMAÇ:

Bu kısım; görüntüleri orthorektifiye etme, mozaikleme, etiketleme maksadı için kullanılan “Annotation” katmanlarını üretme ve harita dizaynını yapma amaçını taşımaktadır.

KULLANILACAK ALETLER:

Orthorectification Görüntüdeki önemli geometrik bozuklukları düzeltmek için kullanılır.

Mosaic Tool Parçalar halindeki görüntüleri, mozaik tarzında bir araya getirerek, tek parça halinde bir görüntü üretmek.

Map Composer Görüntülerden ve diğer bilgilerden oluşan haritaların düzenlenmesini sağlayan bir alettir.

UYGULAMA-1 ORTHOREKTİFİYE GÖRÜNTÜLERİ ÜRETMEK

Orthorektifikasyon işlemi, görüntünün bir harita projeksiyon sistemi ile techiz edilmesidir. Görüntü verisine atanan harita koordinatları, georeferencing (coğrafik referanslama) olarak adlandırılmaktadır. Tüm projeksiyon sistemleri harita koordinatları ile ilişkili olduğundan, rektifikasyon coğrafik referanslamayı kapsar.

Ortho rektifikasyon, görüntünün; kamera / sensör oryantasyonu, topografik rölyef ve sistemden kaynaklanan geometrik hatalarını ortadan kaldırma işlemlerini içerir. Orthorektifiye edilmiş görüntüler, yer sathındaki objelerin gerçek dünya üzerindeki X ve Y konumlarını temsil eden planimetrik doğruluğu vermektedir. Bu nedenle GIS kapsamında üretilecek ve günlenecek vektör veriler için gereksinim duyulan ideal referanslardır. “Resampling” (tekrar örnekleme) ve “Calibration” (kalibrasyon), orthorekfiye işlemlerinin devamı niteliğindeki özelliklerdir.

“Resampling”; rektifiye edilmiş görüntülerin dosya değerlerinin hesaplanması ve yeni bir dosya üretilmesi işlemidir. Kaynak kütükleri içindeki tüm raster veri katmanları birer resample’dır. ERDAS yazılımında; “Nearest Neighbor”, “Bilinear Interpolation ”ve “Cubic Convulation”olarak adlandırılan 3 adet resampling metodu kullanılmaktadır.

Orijinal görüntüyü tekrar örnekleme ile rektifiye ederek yeni bir görüntü oluşturmanın yerine, “Calibration” işlemine tabii tutulması sonuçunda, görüntü içerisine ilave matematiksel bir model eklenmektedir. Kalibrasyon yeni bir görüntü üretmemekle beraber üretilen matematiksel model istenildiği zaman kullanılabilmektedir.



Bu uygulama, yer kontrol noktaları (GCP’s) ve 1: 24.000 ölçekli sayısal harita kullanılarak bir hava fotoğrafının orthorektifiye edilmesini kapsamaktadır. Uygulama; Wynooche nehri bölgesine ilişkin bir görüntü ve yüksekliklere ilişkin geometrik düzeltmesini sağlayan IMAGINE yazılımının orthorectification özelliği kullanılarak yapılacaktır. Uygulamada; ASCII referans dosyasında depolanmış olan USGS DEM görüntüsünden çıkarılan yükseklik verisinden ve GCP raporundan istifade edilecektir. 1. Viewer üzerindeki “Open Layer” düğmesinin kullanımı ile ekrana açılan

“Select Layer To Add” dialoğundan “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “281.img” dosyasına erişilir ve görüntünün ekrana açılması sağlanır.

Şekil-100

“281.img” görüntüsü ve “Data Preparation” komutlar dizini

2. IMAGINE ıcon panelinden “Data Prep” İkonu seçilerek ekrana “Data Preparation” komutlar dizininin açılması sağlanır.

3. “Image Geometric Correction” düğmesine basılarak “Set Geo Correction Input File” dialoğuna erişilir.

4. Dialoğ üzerindeki “From Viewer” penceresinin işaretli olduğuna dikkat edilir. Takiben “Select Viewer” düğmesine basılarak “Viewer Selection Instructions” dialoğuna ulaşılır.

Şekil-101

“Set Geo Correction Input File” ve “Viewer Selection Instructions” dialoğları



5. “281.img” hava fotoğrafı görüntüsünün üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılır.

6. Ekrana açılan “Set Geometric Model” dialoğu üzerinden “Camera” ifadesi seçilir ve takiben “OK” düğmesine basılır. “Set Geometric Model” dialoğuna, direk olarak (2-5 nci maddelerde açıklanan işlemleri yapmadan) Viewer üzerindeki “Raster” menüsünden “Geometric Correction” ifadesinin seçilmesi ile de erişilebilir.

Şekil-102

“Set Geometric Model” dialoğu

7. Ekrana açılan “Camera Model Properties” dialoğundaki “Elevation File [*.img]” penceresi vasıtasıyle yükseklik verisi olarak “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “dem_99.img” dosyasına erişilir ve seçilir. Takiben “OK” düğmesine basılır.

8. Rektifikasyon için laboratuvarlarda hesaplanmış kamera kalibrasyon bilgilerine gereksinim bulunmaktadır. Uygulamaya yönelik Kamera kalibrasyon bilgilerine erişmek için, IMAGINE “Tool” menüsünden “Edit Text Files” ifadesi seçilerek “Editor” dialoğuna erişilir.

9. “Editor” dialoğu üzerindeki “Open a File” aletine basılır. Ekrana açılan “Load File” dialoğundaki “Files of type” penceresine “ASCII Data File [*.dat]” ifadesi getirilir. Takiben “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “Calibration.dat” dosyası bulunur ve “OK” düğmesine basılır. Böylece kameranın kalibrasyonuna ilişkin bilgiler “Editor” dialoğu üzerine gelir.

10. “Editor” üzerindeki “Calibrated principal point” ifadesinin karşısındaki “xp: - 0.003 ve yp: - 0.003” değerleri, “Camera Model Properties” dialoğundaki “Principal Point” isimli kısımın “X” ve “Y” pencerelerine aynen yazılır.

11. “Editor” üzerindeki “Focal Length” karşıtı “152.779” değeri, “Camera Model Properties” dialoğundaki “Focal Length” penceresine yazılır.



Şekil-103

Kameranın kalibre değerlerini içeren “Editor” dialoğu

Şekil-104

“Camera Model Properties” dialoğu

12. “Camera Model Properties” dialoğundaki “Fiducials” düğmesine basılarak muhtelif “Fiducials” tip ve şekillerini içeren “Fiducials” dialoğuna erişilir.

13. 8 adet “Fiducials” şeklini kapsayan düğme üzerine basılır. Kalibrasyon için gerekli olan ve Laboratuvarlarda belirlenen “Fiducials” değerleri, “Calibrasyon” isimli dosyalarda saklanmaştır. Bu değerler aşağıdaki maddelerde açıklanan işlemler sonuçunda “Camera Model Properties” dialoğuna aktarılır.



14. Dialoğ üzerindeki “Film X” ve “Film Y” sütunları Shift düğmesine basılarak seçilir. Takiben mouse’un sağ düğmesi ile bu sütun başlıklarından birinin üzerine basılır.

15. Ekrana açılan komut dizininden “Import” ifadesi seçilir ve “Import Column Data” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “Import From..[*]” penceresi vasıtasıyla “Calibration.dat” dosyasına erişilir, seçilir ve takiben “OK” düğmesine basılır.

16. Ekrana gelen “Import Column Data” dialoğu üzerindeki “Options” düğmesine basılarak “Import Column Options ” dialoğuna ulaşılır. Dialoğdaki “Separator Character” penceresine “Whitespace” ifadesi getirilir.

17. “Editor” dialoğundaki “Principal Points and Fiducial Coordinates” değerleri üzerinde muhtelif bilgileri içeren ve boş olan satırlar sayılır. Bulunan “27” rakamı “Import Column Options ” dialoğundaki “Number of Rows to Skip” penceresine yazılır.

18. “Import Column Options ” dialoğundaki “Film X” karşısındaki “1” rakamının yerine “2 ”, “Film Y” karşısındaki “2” rakamının yerine ise “3”, rakamı yazılır.

Şekil-105 “Import Column Options ” ve üzerine “Fiducial measurements ” değerleri

getirilmiş “Camera Model Properties” dialoğları

19. Dialoğdaki “OK ” düğmesine basılarak “Import Column Data” dialoğunun ekrana gelmesi sağlanır, takiben “OK ” düğmesine basılarak, “Editor ” dialoğundaki 8 adet “Fiducial measurements ” değerlerinin, “Camera Model Properties” dialoğuna eklenmesi sağlanır.

20. “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Toggle Viewer

selectors for image fiducial input” aleti seçilir.

21. “281.img” görüntüsünün bulunduğu viewer üzerine mouse’un sol düğmesi ile basılarak, görüntünün üzerine beyaz renkte bir kutu ve bunun kapsadığı alanın büyütülmüş görüntüsünü içeren küçük bir “Viewer#2” nin açılması sağlanır.



Şekil-106

Görüntünün fiducials numara sırası ve “281.img ” (viewer 1) ve “Fiducial” sahasını içeren (viewer 2) görüntüleri

22. Görüntü üzerindeki beyaz renkli kutu, mouse’un sol düğmesi ile seçilir ve sürüklenerek yukarıdaki çizim üzerinde 1 numara ile belirtilmiş, (görüntünün sağ alt köşesindeki (+) işareti) “Fiducial#1” in üzerine götürülür. Daha

hassas bir işlem için “Interactive Zoom In” aleti seçilir ve kutunun ortasına basılarak görüntü büyütülür. Böylece “Fiducial”ı temsil eden (+) işareti kolayca görünür hale gelir.

23. “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Place Image Fiducial”

aleti seçilir ve “Viewer#2” üzerindeki artı (+) işaretinin ortasına basılır. Böylece “Fiducial” işareti hem “Viewer#1” hemde “Viewer#2” üzerinde yer alır. “Fiducial” işaretinin rengi değiştirilmek isteniyorsa, “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Color” sütununa mouse’un sol düğmesi ile basılarak sıraların seçilmesi sağlanır. Takiben seçili sıralardan birinin üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan renk paletininden arzu renk seçilir.

24. Şekil-107 de numara sırası verilmiş, geriye kalan 7 adet “Fiducials” işareti, 22 nci ve 23 ncü maddelerde belirtilen işlemler aynen tekrarlanarak, görüntü üzerine yerleştirilir

PP#1 PP#2 PP#3 PP#4



PP#5 PP#6 PP#7 PP#8

Şekil-107 Viewer# 1 ve Viewer#2 üzerine yerleştirilmiş 8 adet “Fiducial” (PP) işaretleri

25. 8 adet “Fiducial” işaretinin görüntü üzerine yerleştirilmesi tamamlandıktan sonra “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Projection” düğmesi seçilir. Ekrana açılan aynı isimli dialoğ üzerindeki “Add / Change Projection” düğmesine basılır.

26. Ekrana gelen “Projection Chooser” dialoğundan “Costom” düğmesi seçilir.

Şekil-108 “Projection Chooser” dialoğu



27. Ekrana default projeksiyon bilgilerini içerecek tarzda tekrar açılan “Projection Chooser” dialoğundaki “Projection Type” penceresine “UTM” ifadesi getirilir.

28. Dialoğ üzerindeki “Spheroid Name” penceresine “GRS1980” ve “Datum Name” penceresine ise “NAD83” ifadeleri getirilir.

29. Aynı dialoğdaki “UTM Zone” penceresine “10” rakamı girilir. “NORTH or SOUTH” penceresinde “North” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-109

“(Edited Projection Chooser” dialoğu

30. Yapılan editleme işlemlerini içerecek tarzda ekrana açılan “Camera Model Properties” dialoğu üzerindeki “Save” düğmesine basılarak “Geometric Model Name” dialoğuna erişilir. Bu dialoğdaki “File name” penceresine örneğin “281.gms” ifadesi yazılır, “OK” düğmesine basılır ve takiben dialoğ kapatılır.

31. Ekrana açılan “GCP Tool Reference Setup” dialoğundaki “ASCII File” penceresi işaretlenir ve takiben “OK” düğmesine basılır.

Şekil-110

“GCP Tool Reference Setup” dialoğu



32. Ekrana gelen “Reference ASCII File” dialoğunun “Look in” penceresi vasıtasıyla “EGTF_CD.1” kütüğü kapsamındaki “gcp281.txt” dosyasına erişilir, seçilir ve “OK” düğmesine basılarak “Import Options” dialoğuna erişilir.

33. Referans dosyası; X, Y ve Z kordinatlarının bir metin (Text) dosyasıdır. Bu koordinatlar daha sonar GCP hücre alanlarının içine ithal edilecektir.

34. “Import Options” dialoğunda “Field Definition” seçeneği aktif iken; “Seperator Character” penceresinde “Whitespace” ifadesinin bulunduğuna dikkat edilir ve diğer default değerler değiştirilmeksizin aynen kabul edilir.

Şekil-111 “Import Options” dialoğu, “Input Preview” ve “Field Defination” seçenekleri

35. Dialoğ üzerindeki; “Input Field Number” sütunu altındaki X, Y, Z karşıtı “1, 2, 3” rakamlarının yerine “2, 3 ve 4” rakamları girilir. Takiben “OK” düğmesine basılır. İthal edilecek 10 harita koordinatına ilişkin listeyi görmek için ise, dialoğ üzerindeki “Input Preview” düğmesine basılır.

36. Şayet ekrana “Projection Chooser” dialoğu açılırsa, “OK” düğmesine basılır. Böylece görüntüyü içeren “Viewer” ve “GCP Tool” dialoğu, yapılan düzenlemeyi içerecek tarzda yeniden ekrana gelir. “gcp281.txt” dosyasındaki GCP (Yer Kontrol Noktaları) numaraları, “GCP Tool“ dialoğundaki hücre sahalarında özel olarak 1’ den 10’a kadar olan numaralarla gösterilmiştir.



Şekil-112

Yeniden düzenlenerek ekrana gelen “Viewer” ve “GCP Tool” dialoğu

37. Hücre sahalarındaki orijinal “ID” leri günleme işlemi, “Point ID” sütunu altından seçilerek yapılır.

38. Dialoğ üzerindeki “Point ID” sütunu, mouse’un sol düğmesi ile seçilir, takiben mouse’un sağ düğmesi ile üzerine basılır. Ekrana açılan komut dizininden “Import” ifadesi seçilir.

39. Ekrana açılan “Import Column Data” dialoğu vasıtasıyla “gcp281.txt” dosyasına erişilir, seçilir, takiben “OK” ve “Options” düğmelerine basılır.

40. Ekrana gelen “Import Column Options” dialoğu üzerindeki “Separator Charecter” penceresine “Whitespace” ifadesi getirilir. “Number of Rows To Skip” penceresine ise “0” rakamı girilir ve diğer default değerler aynen bırakılarak “OK” düğmesine basılır.

41. Erişilenen “Import Column Data” dialoğundaki “OK” düğmesine basılır. 42. “GCP Tool” dialoğu üzerindeki, sütunun seçili durumunu kaldırmak için,

“Point ID” sütunu üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden “Select None” ifadesi seçilir. Şayet herhangibir sıranın seçilmişliği kaldırılacaksa, “Point#” sütunu altındaki seçili sıranın üzerine mouse’un sağ düğmesi ile basılır ve ekrana açılan komut dizininden “Select None” ifadesi seçilir.



43. “GCP Tool” dialoğundaki “GCP#1 - GCP#10” noktalarının herbiri “>” işaretini içeren sütunun altından, mouse’un sol düğmesi ile seçilebilir.

44. Dialoğdan “Select GCP” aleti seçilir. Viewer üzerindeki beyaz renkli link kutusu hareket ettirilerek görüntüdeki GCP noktalaları bulunur. Bu noktaların ana ve büyütülmüş görüntüleri, uygulamanın sonundaki Şekil-119 ve Şekil-120’de verilmiştir. Bunlardan istifade edilerek evvela “GCP#1” noktası bulunur. Noktaların daha kolay bulunması için görüntü “Interactive Zoom” aletleri kullanılarak büyütülür veya küçültülür.

45. Pankromatik (siyah / beyaz) görüntülerde beyaz renkli link kutusunun ve GCP noktalarının renginin değiştirilmesi ile görünüş ve inceleme daha da koylaşmaktadır.

Link kutusunun rengini değiştirmek için; “Viewer” üzerindeki “Utility” menüsünden “Selector Properties” ifadesi seçilerek “RotBox Editor” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Selector Color” penceresi vasıtasıyla ulaşılan renk paletinden arzu edilen bir renk seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Görüntü üzerine yerleştirilen “GCP” noktalarının rengini değiştirmek için ise; aynı tarzda “Utility” menüsünden “Selector Properties” ifadesi seçilerek “Point Edit” dialoğuna erişilir. Dialoğdaki “Selector Color” penceresi vasıtasıyla ulaşılan renk paletinden arzu edilen bir renk seçilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-113

“RotBox Editor” ve “Point Edit” dialoğları

46. Görüntü üzerinde “GCP 1” noktası bulunur, “GCP Tool” dialoğundan “Create GCP” aleti seçilerek bu nokta üzerine basılır.

47. Yukarıdaki madde de belirtilen işlemler, diğer dokuz “9” GCP noktası için aynen tatbik edilir.

48. “GCP Tool” dialoğundaki “Solve Geometric Model with Control Points” aleti üzerine basılır. Böylece dialoğun; “X Residual”, “Y Residual”,

“RMS Error”, “Contrib” sütunlarına ve “Control Point Error” penceresine Yer Kontrol Noktarının (GCP) yerleştirilmesinden kaynaklanan hata değerleri gelir.



Şekil-114 GCP noktaları hata değerlerini içeren “GCP Tool” dialoğu

49. “GCP Tool” dialoğundaki herhangibir GCP noktası seçildiğinde, link kutusu görüntüde bu nokta üzerine gider ve bu noktanın büyütülmüş görüntüsünü içeren diğer bir viewer ekrana açılır.

GCP noktalarını değerlendirmek için bunlardan bazılarının “Control” durumundan “Check” durumuna getirilmesi gerekmektedir. Bunun için; “GCP Tool” dialoğu üzerinden, rastgele “Input” ve “Ref” değerlerini içerecek tarzda 3 GCP noktası seçilir. “Edit” menüsünden “Set Point Type” ve “Check” ifadeleri seçildiğinde, bu noktalara ilişkin olarak “Type” sütunu altında bulunan “Control” ifadelerinin yerini “Check” ifadeleri alır.

Rektifikasyon işlemleri yer kontrol noktalarına göre yapılmaktadır. “Check” noktaları bu işlemler için kullanılmayıp, bağımsız olarak rektifikasyonun kontrol edilmesini sağlarlar.

50. Birden fazla noktanın seçilerek “Check” durumuna getirilmesi ve takiben “Solve Geometric Model with Control Points” aletine basılması ile, “Control Point Error” penceresindeki “Total” değeri, başlanğıcdaki değere göre artar veya azalır. Böylece kontrol noktalarının doğru veya hatalı olduğu belirlenir.

51. “Check” ve “GCP” noktalarını birbirinden ayırt etmek için birbirinden farklı renkler kullanılmalıdır.

52. İdeal olarak toplam RMS hatası 1.0 pixelden daha küçük olmalıdır. Hata değeri büyük olan noktalar “Contrib” sütunundan teker teker seçilir ve görüntü üzerindeki yeni yerine tekrar yerleştirilir. Takiben GCP Tool” dialoğundaki “Solve Geometric Model with Control Points” aletine basılır.

53. Bu düzenlemelere, RMS hatası kabul edilebilir limite gelinceye kadar devam edilir.



54. GCP değerlerini kayıt etmek için; “GCP Tool” dialoğundaki “File” menüsünden “Save Input As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File Name” penceresine örneğin “input.gcc” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

55. Referans değerlerini kayıt etmek için ise; “File” menüsünden “Save Reference As” ifadesi seçilir. Ekrana açılan dialoğdaki “File Name” penceresine örneğin “reference.gcc” ifadesi yazılır ve “OK” düğmesine basılır.

56. “Geo Correction Tools” dialoğundaki “Display Resample Image Dialog” düğmesi seçilir.

Şekil-115

“Geo Correction Tools” dialoğu ve “Display Resample Image Dialog” düğmesi

57. Ekrana açılan “Resample” dialoğu üzerindeki “Output File: [*.img]” penceresine örneğin “ortho_281.img” ifadesi yazılır, “Resample Method” penceresine “Bilinear Interpolation” ifadesi getirilir, “Ignore Zero in Stats” penceresi işaretlenir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-116

“Resample” dialoğu



58. Ekrana açılan “resample 281.img to ortho_281.img” dialoğundaki resampling işlemleri tamamlanınca “OK” düğmesine basılır. Takiben ekrandaki bütün dialoğlar kapatılır.

Şekil-117

“resample 281.img to ortho_281.img” dialoğu

59. “Geo Correction Tools” dialoğundaki “Exit” düğmesine basılır. Ekrana açılan “Verify Save on Close” dialoğu üzerindeki “OK” düğmesine basılır.

59. Rektifiye edilmiş ve daha evvel kayıt edilmiş görüntüyü incelemek için, ekrana yeni bir Viewer açılır. “Open Layer” aleti kullanılarak “ortho_281.img” isimli dosyaya erişilir ve “OK” düğmesine basılır.

Şekil-118

Rektifiye edilmiş “ortho_281.img” görüntüsü



Şekil-119

Yer Kontrol Noktalarının (GCP) görüntü üzerindeki yerleri

Şekil-120 Yer Kontrol Noktalarının büyütülmüş görüntüleri



UYGULAMA-2 GÖRÜNTÜLERİ BİRARAYA GETİRMEK

Mozaikleme, birbiri ile bindirmeli iki veya daha fazla görüntünün birleştirilerek bir görüntü haline getirilmesidir. Mozaikleme işlemleri, rektifiye ve/veya kalibre edilmiş görüntülerin kullanılması ile yapılmaktadır. Girdi olarak kullanılacak görüntüler, harita ve projeksiyon bilgilerini içermelidir. Görüntülerin, aynı projeksiyon sistemine ve pixel ebadına sahip olmaları gerekmemektedir. Mozaikleme, kamera veya uydu görüntülerine tatbik edilebilir.

SAFHA-1 HAVA FOTOĞRAFLARINI MOZAİKLEMEK

Aşağıdaki mozaiklemeye yönelik uygulamada, wynoochee nehri sahasını içeren, hava kamerası ile çekilmiş ve orthorektifiye edilmiş iki görüntü kullanılacaktır.

1. ERDAS IMAGINE ikon panelindeki “Tools” menüsünden “Image Information” ifadesi seçilerek, ekrana “ImageInfo” dialoğunun açılması sağlanır.

2. Dialoğ üzerindeki “File” menüsünden “Open” ifadesi seçilerek “Image Files” dialoğuna erişilir. Takiben bu dialoğdaki “Files of type” penceresine “TIFF[*.tif]” ifadesi getirilir ve “Look in” penceresi vasıtasıyla “EGTF_CD.1” kütüğünden, “ortho_282.tif” görüntüsü seçilir ve “OK” düğmesine basılır. Böylece bu görüntüye ilişkin bilgiler “ImageInfo” dialoğunun üzerine gelir.

Şekil-121

“ImageInfo” dialoğu üzerine getirilmiş “ortho_282.tif” görüntüsü bilgileri

3. “ImageInfo” Dialoğundaki “Edit” menüsünden “Compute Pyramid Layers” ifadesi seçilerek ekrana aynı isimli dialoğun açılması sağlanır ve üzerindeki “OK” düğmesine basılır.



Şekil-122

“Compute Pyramid Layers” dialoğu

4. “Viewer” ekranındaki “Open Layer” aleti kullanılarak; “ortho_282.tif” (EGTF-CD.1 kapsamında) ve daha evvelki uygulama sonuçunda oluşturulan “ortho_281.img” (ÇALIŞMALAR kapsamında) görüntülerine erişilerek aynı Viewer üzerine açılmaları sağlanır.

İki görüntünün birbirini örtmemesi için, görüntüleri açarken “Select Layer To Add” dialoğundaki “Raster Options” seçeneği altındaki “Clear Display” ve “Background Transparent” pencerelerinin pasif olaması (işaretsiz) sağlanır.

Şekil-123

Aynı Viewer üzerindeki “ortho_282.tif” ve “ortho_281.img” görüntüleri

5. IMAGINE icon panelindeki “Data prep” ikonunun üzerine basılır. Ekrana gelen komut dizininden, “Mosaic Images” ifadesi seçilerek “Mosaic Tool” dialoğuna erişilir.


erdas imagine temel yazilimi - ktu.edu.tr · pdf fileerdas imagine temel yazilimi İ ç...

Documents