esia divelopmen benk na papua niugini · 2015. 7. 9. · esia divelopmen benk (adb) i stat wok...

4
Esia Divelopmen Benk na Papua Niugini Toktok pepa Long 31 Disemba 2014 Esia Divelopmen Benk (ADB) i stat wok wantaim Gavman bilong Papua Niugini (PNG) stat long 1971, na nau em i stap olsem namba tu bikpela divelopmen patna bilong PNG. Stat long 31 Disemba 2014, potfolio bilong olgeta mani bilong mekim wok i stap long mak bilong $1.01 bilien, i kam long 25 dinau mani, 9-pela gren (wanpela gren long Esia Divelopmen Fan), 8-pela teknikal asistens projek, 2-pela dinau wantaim ol ikwiti operesen insait long praivet sekta. Kantri patnasip strateji (CPS), 2011–2015 bilong PNG em i stap long tingting bilong bikpela Divelopmen Strateji Plen 2010-2030, Nesenel Strateji bilong Wokim Divelopmen wantaim gutpela tingting bilong em i stap longpela taim, (RSD), na Namel-Taim Divelopmen Plen 2011-2015 (MTDP). CPS i gat ol bikpela tingting long transpot infrastraksa, as bilong kisim ol pawa we i ken kamapim nupela gen, praivet sekta divelopmen, rijonal koperesen na rurel praimeri helt. Ol gol bilong strateji i kamap strong long 2014, taim kantri operesen bisnis plen, 2015- 2017 i kisim tok orait bilong gavman. Olgeta man we ol ausait laing olsem Esien Divelopmen Fan na ol narapela mani ol i kisim long we bilong dinau na gren i kam long ol kepital risos nating i stap long mak bilong $1.19 bilien. Ol Projek na Program ADB-I Sapotim Tripela bikpela divelopmen projek i go antap sampela step moa long PNG long transpot sekta long 2014. ADB i stat long givim aut $109 milien olsem namba tu hap bilong mani i go long wok bilong Hailans Rijon Stretim Rot Invesmen Program. (HRRIIP) Wantaim olgeta mani invesmen bilong $400 milien, na aninit long program ol i wok long 115 kilomita bilong ol nesenel rot long Hailans Rijon. Taim ol i stretim gen dispela bikpela rot, ol i ting olsem em bai sotim taim bilong ran long rot inap 25 pesen long komyuniti sevis i ken go long bikpela bilong PNG we i stap long rurel rijon. ADB i statim pinis tu wok bilong yusim narapela $130 miliein namba tu hap bilong $480 milien bilong Sivel Eviesen Divelopmen Invesmen Program, we bai sapotim seif na gutpela, sevis bilong flai long balus wantaim prais inap long mak bilong ol pipel. Insait long namba tri transpot divelopmen projek, bikpela wok bilong stretim bikpela Lae Pot Taidel Besin, long kamapim moa gutpela we bilong wok insait long pot sistem, na long mekim inap spes long 300 moa sip long kam insait long abais long wanwan yia. I go wok I kamap nau long toktok wantaim ol praivet sekta long putim moa invesmen i go long yusim ol nupela ples bilong wok long Lae Pot. Insait long sekta bilong pawa, ADB i givim mani long Taun Ilektrifikesen Invesmen Program na Pot Mosbi Pawa Grid Divelopmen Projek. Ol dispela projek i helpim long kamapim klinpela pawa we as bilong en bai save kamap nupela gen, na long stretim gen haidropawa na long salim i go long ol lain long yusim. Wanpela maikrofinanens projek we ADB i sapotim i wok long helpim yet ol rurel komyuniti long PNG, long kisim ol mani. Long 2017, dispela projek i tingting long bringim trening bilong save long lukautim mani we 120,000 pipel bilong rurel PNG bai stap long en. Em bai helpim long kamapim moa wok bilong ikonomi na ol lain i stap longwe tru na stap turangu bai kisim helpim long mani. Tebol 2. Papua Niugini: Ol tok orait bilong olgeta mani ADB givim aut, Gren Teknikol Asisten a, b Sekta No. Mani Totol ($ milien) c % c Egrikalsa, Nesurol Risos na Rurel Divelopmen 43 200.25 9.62 Edukesen 11 63.69 3.06 Pawa 25 179.65 8.63 Fainens (Mani) 14 53.74 2.58 Helt 33 209.48 10.07 Indastri na Treid 13 38.96 1.87 Maltisekta 3 16.00 0.77 Pablik Sekta Menesmen 27 107.21 5.15 Transpot 67 1,161.80 55.83 Wara na ol Arapela Eben Infrastraksa na Sevis 12 50.04 2.40 Total 248 2,080.81 100.00 a Ol gren mani na teknikol asistens wantaim mani long narapela gavman. b Wantaim sovereign na nonsovereign dinau mani na teknikol asistens. c Totol bai no kamap wankain bikos long makim long bikpela namba tasol. Tebol 1. Papua Niugini: 2014 Ol dinau i kisim tok orait pinis, Ol Gren mani, na Teknikol Asistens ($ milien) Dinau mani Sovereign Nonsovereign Teknikol Asistens Gren Totol 0.07 0.07 – = no gat. Toksave: Ol gren mani na teknikol asistens em karamapim tu mani kam long narapela gavman. Tebol 3. Papua Niugini: Ol tok orait bilong wanwan samting bilong wok a Hamas Projek 1 Mani mak ($ milien) Ol Dinau 25.00 Ol Ikwiti invesmen Ol tok promis bilong mekim gut wok B Dinau Gren Totol 25.00 – = no gat. a Wanpela rijonal projek i kisim tok orait long givim $49 milien long mekim telekomyunikesen sevis long Papua Niugini na Solom Ailans i go bikpela.

Upload: others

Post on 25-Aug-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Esia Divelopmen Benk na Papua Niugini · 2015. 7. 9. · Esia Divelopmen Benk (ADB) i stat wok wantaim Gavman bilong Papua Niugini (PNG) stat long 1971, na nau em i stap olsem namba

Esia Divelopmen Benk na Papua Niugini Toktok pepa

Long 31 Disemba 2014

Esia Divelopmen Benk (ADB) i stat wok wantaim Gavman bilong Papua Niugini (PNG) stat long 1971, na nau em i stap olsem namba tu bikpela divelopmen patna bilong PNG. Stat long 31 Disemba 2014, potfolio bilong olgeta mani bilong mekim wok i stap long mak bilong $1.01 bilien, i kam long 25 dinau mani, 9-pela gren (wanpela gren long Esia Divelopmen Fan), 8-pela teknikal asistens projek, 2-pela dinau wantaim ol ikwiti operesen insait long praivet sekta.

Kantri patnasip strateji (CPS), 2011–2015 bilong PNG em i stap long tingting bilong bikpela Divelopmen Strateji Plen 2010-2030, Nesenel Strateji bilong Wokim Divelopmen wantaim gutpela tingting bilong em i stap longpela taim, (RSD), na Namel-Taim Divelopmen Plen 2011-2015 (MTDP). CPS i gat ol bikpela tingting long transpot infrastraksa, as bilong kisim ol pawa we i ken kamapim nupela gen, praivet sekta divelopmen, rijonal koperesen na rurel praimeri helt. Ol gol bilong strateji i kamap strong long 2014, taim kantri operesen bisnis plen, 2015-2017 i kisim tok orait bilong gavman.

Olgeta man we ol ausait laing olsem Esien Divelopmen Fan na ol narapela mani ol i kisim long we bilong dinau na gren i kam long ol kepital risos nating i stap long mak bilong $1.19 bilien.

Ol Projek na Program ADB-I SapotimTripela bikpela divelopmen projek i go antap sampela step moa long PNG long transpot sekta long 2014. ADB i stat long givim aut $109 milien olsem namba tu hap bilong mani i go long wok bilong Hailans Rijon Stretim Rot Invesmen Program. (HRRIIP) Wantaim olgeta mani invesmen bilong $400 milien, na aninit long program ol i wok long 115 kilomita bilong ol nesenel rot long Hailans Rijon. Taim ol i stretim gen dispela bikpela rot, ol i ting olsem em bai sotim taim bilong ran long rot inap 25 pesen long komyuniti sevis i ken go long bikpela bilong PNG we i stap long rurel rijon. ADB i statim pinis tu wok bilong yusim narapela $130 miliein namba tu hap bilong $480 milien bilong Sivel Eviesen Divelopmen Invesmen Program, we bai sapotim seif na gutpela, sevis bilong flai long balus wantaim prais inap long mak bilong ol pipel. Insait long namba tri transpot divelopmen projek, bikpela wok bilong stretim bikpela Lae Pot Taidel Besin, long kamapim moa gutpela we bilong wok insait long pot sistem, na long mekim inap spes long 300 moa sip long kam insait long abais long wanwan yia. I go wok I kamap nau long toktok wantaim ol praivet sekta long putim moa invesmen i go long yusim ol nupela ples bilong wok long Lae Pot.

Insait long sekta bilong pawa, ADB i givim mani long Taun Ilektrifikesen Invesmen Program na Pot Mosbi Pawa Grid Divelopmen Projek. Ol dispela projek i helpim long kamapim klinpela pawa we as bilong en bai save kamap nupela gen, na long stretim gen haidropawa na long salim i go long ol lain long yusim.

Wanpela maikrofinanens projek we ADB i sapotim i wok long helpim yet ol rurel komyuniti long PNG, long kisim ol mani. Long 2017, dispela projek i tingting long bringim trening bilong save long lukautim mani we 120,000 pipel bilong rurel PNG bai stap long en. Em bai helpim long kamapim moa wok bilong ikonomi na ol lain i stap longwe tru na stap turangu bai kisim helpim long mani.

Tebol 2.  Papua Niugini: Ol tok orait bilong olgeta mani ADB givim aut, Gren Teknikol Asisten a, b

Sekta No. Mani Totol ($ milien)c %c

Egrikalsa, Nesurol Risos  na Rurel Divelopmen 43 200.25 9.62Edukesen 11 63.69 3.06Pawa 25 179.65 8.63Fainens (Mani) 14 53.74 2.58Helt 33 209.48 10.07Indastri na Treid 13 38.96 1.87Maltisekta 3 16.00 0.77Pablik Sekta Menesmen 27 107.21 5.15Transpot 67 1,161.80 55.83Wara na ol Arapela Eben  Infrastraksa na Sevis 12 50.04 2.40Total 248 2,080.81 100.00a  Ol gren mani na teknikol asistens wantaim mani long narapela

gavman.b  Wantaim sovereign na nonsovereign dinau mani na teknikol asistens.c  Totol bai no kamap wankain bikos long makim long bikpela namba

tasol.

Tebol 1.  Papua Niugini: 2014 Ol dinau i kisim tok orait pinis, Ol Gren mani, na Teknikol Asistens ($ milien)

Dinau mani

Sovereign NonsovereignTeknikol Asistens Gren Totol

– – 0.07 – 0.07 – = no gat.

Toksave: Ol gren mani na teknikol asistens em karamapim tu mani kam long narapela gavman.

Tebol 3.  Papua Niugini: Ol tok orait bilong wanwan samting bilong woka

Hamas Projek 1Mani mak ($ milien)

Ol Dinau 25.00Ol Ikwiti invesmen –Ol tok promis bilong mekim gut wok –B Dinau –Gren –Totol 25.00– = no gat.a  Wanpela rijonal projek i kisim tok orait long givim $49 milien long mekim

telekomyunikesen sevis long Papua Niugini na Solom Ailans i go bikpela.

Page 2: Esia Divelopmen Benk na Papua Niugini · 2015. 7. 9. · Esia Divelopmen Benk (ADB) i stat wok wantaim Gavman bilong Papua Niugini (PNG) stat long 1971, na nau em i stap olsem namba

Tupela lain givim maniBungim mani wantaim long mekim wok i larim ol fainensel patna bilong ADB, olsem gavman na ol ejensi bilong ol, ol maltilaterel fainens institiusen, bisnis ogenaisesen long putim mani wantaim long mekim wok. I gat sampela moa mani i stap insait long ol opisal dinau na gren, ol narapela moa mani antap long mani stap pinis (concessional), ol benk dinau, ol ris transfe, paralel dinau na ikwiti, bung fainens i gat tok orait na bung fainens bilong transeksen aninit long ADB Tred Fainens Program.

Taim yia 2014 i pinis, mak bilong olgeta mani bungim wantaim (DVA) bilong opisal bung wantaim mani long PNG bai sanap long mak bilong $120.1 milien i stap insait long 14 invesmen projek, na, $6.7 milien long –pela teknikel invesmen projek. Bungim DVA mani mak long bisnis kampani i givim sampela moa mani i sanap long mak bilong $157.14 milien long tupela invesmen projek.

Wanpela samari bilong ol projek i kisim mani long planti laik long 1 Janueri 2010 i go long 31 Disemba 2014 i stap long websait bilong ADB adres long www.adb.org/countries/papua-new-guinea/cofinancing.

Ol PatnasipOl projek i kisim helpim long ADB i save bihainim ol sistem na we bilong gavman, na wok bilong projek em i save go long lukaut bilong ADB residen misin long PNG. Dispela pasin em bilong kamapim moa luksave long ol wok bilong ADB long em i ken mekim moa wok bilong helpim PNG i winim ol hevi bilong divelopmen. ADB bai givim han yet long Intenesenel Moniteri Fan Atikel IV misin, na wok klostu wantaim ol narapela patna long divelopmen olsem Australia, Siapan, Niu Silan, na Yuropien Yunien. ADB i wok bung wantaim ol non-stet ejensi long kamapim ol wok divelopmen, olsem strongim wok bilong lejisletiv fremwok long kamapim gutpela pablik-praivet patnasip, na long bungim olgeta save bilong sivel sosaiti ogenaisesen long, long bringim ol rurel helt sevis i go.

Rurel Praimeri Helt Sevis Deliveri Projek, wantaim mani kam long Gavman bilong Australia na OPEC Fan bilong Intenesenel Divelopmen, i stat wok pinis long wokim 32 rurel helt pos, na i wok long strongim yet save bilong ol helt wokman na meri long bringim kwaliti praimeri helt kea long rurel PNG.

Ol liklik Operesen (Nonsovereign)Olsem wanpela lain i save go pas long praiven invesmen, ADB i save givim mani i go stret long ol liklik wok bilong pablik sekta na praivet sekta wantaim ol dinau mani, ikwiti invesmen, garanti, B dinau na tred fainens. Long taim em i stat i kam, ADB i tok orait long wanpela praivet sekta projek long PNG infomesen na komyunikesen teknoloji sekta long mak bilong $25 milien. Wanpela projek bilong karamapim wanpela rijon i bin kisim mani long mak bilong $49 milien fainens bilong wokim telekomyunikesen sevis i go bikpela long PNG na Solomon Ailans.

Tebol 5.  Papua Niugini: Ol mak bilong Potfolio Pefomens Kwaliti bilong Soverein Lending na ol Gren mani, 2013–2014

Namba bilong ol Dinau mani stap yet (long 31 Dec 2014) 23

2013 ($ milien) 2014 ($ milien)Ol kontrak awod/Komitmena,b 41.0 126.4Givim aut mania 172.1 117.0

Namba bilong ol Gren mani (long 31 Dec 2014)c 12013 ($ milien) 2014 ($ milien)

Ol kontrak awod/Komitmena,b 0.3 –Givim aut mania 0.0 –

Ol Projek i gat hevi (pesen) (%) 12– = no gat, 0.0 = aninit long $50,000.

Toksave: Totol bai no kamap wankain bikos long makim long bikpela namba tasol.a Em i gat ol dinau mani/gren mani we i gat ol kontrak awok o givim aut mani insait long yia.b Em i no gat polisi-bes lending/gren.c Em i bilong Esien Divelopmen Fan na ol arapela ADB spesel fan tasol.

Tebol 6.  Papua Niugini: Ol projek i kisim helpim long mani, 1 Janueri 2010–31 Disemba 2014

Bungim mani bilong wok Hamas Projek Amaunt ($ million)Ol Projeka 3 60.00 Ol Gren 3 51.00 Ol opisal dinau 1 9.00Ol teknikol Asisten Gren 4 2.24a Wanpela projek i gat moa long wanpela lain i givim mani bai kaunim em wanpela taim tasol.

Tebol 4. Papua Niugini: Mak bilong Projek i kamap gut

Yia

Mak bilong projek kamap gut

(%)

Hamas Projek na Program ol i sekim

wanwan2006 – 12007 – 12008 – 12009 66.67 32010 – 22011 100.00 12014 – 1Total 30.00 10– = no gat.

Luksave: “Yia” i toktok long yia bilong sekulesen bilong pinis bilong projek ripot (PCR). Skelim wantiam ol namba long ‘trupela tok pepa’ bilong yia i go pinis, ol gutpela wok kamap ripot em i kam long olgeta PCR bungim wantaim na tu long ol sekim wok bilong ol wanwan tasol na i no gat bilong ol yet i sekim wok bilong ol. Wantaim liklik piksa sais, reit bilong kamap gut i no min olsem em i makim olgeta wok bilong kantri.

As bilong en: PCR ol validesen ripot na projek/program wok bilong sekim ripot databes stat long 31 Disemba 2014.

Page 3: Esia Divelopmen Benk na Papua Niugini · 2015. 7. 9. · Esia Divelopmen Benk (ADB) i stat wok wantaim Gavman bilong Papua Niugini (PNG) stat long 1971, na nau em i stap olsem namba

Baim ol samting bilong wok (Procurement)

Hap wok bilong ADB long ol Kontrak bilong baim ol samting bilong wokLong wan wan yia, ADB i save givim aut ol dinau mani, gren, na teknikol asistens long fandim ol projek na ol wok bilong ol liklik memba kantri bilong en, na planti bilien dola long ol kontrak long baim ol samting, wok na ol konsaltin sevis. Planti kontrak ol i bin givim em long mak bilong intenesenel intenesenel resis , we ol kampani na wan wan bisnis lain bilong ADB memba kantri i ken aplai, long rijonal o i no rijonal level.

Ol kontrak bilong baim ol samting bilong wok, mekim wok, na ol narapela sevis wok aninit long dinau mani na ol gren operesen i kamap long mak bilong $6.59 bilien long 2013 na $8.58 bilien long 2014. Bungim olgeta mani i go long dispela wok long pinis bilong 31 Disemba 2014 i stap long mak bilong $135.21 bilien.

Ol kontrak bilong kisim ol konsalting sevis aninit long dinau mani, gren na teknikol asistens operesen i bin stap long mak bilong $511.13 milien long 2013 na $555.30 milien long 2014. Mak bilong olgeta mani i go long dispela wok em long pinis bilong Disemba 31 2014, em i sanap long mak bilong $9.98 bilien.

Ol Konsalten SevisStat long 1 Janueri 1966 i go long 31 Disemba 2014, ol konsalten i bin kisim 45,584 kontrak bilong konsalting sevis aninit long ADB dinau mani, gren, na teknikol asistens projek long mak bilong $9.98 bilien. Insait long wankain taim PNG i bin kisim 338 ol konsalten wantaim mani mak bilong $36.60 milien.

Tebol 7.  Hap mani bilong Papua Niugini i kam long ol Kontrak bilong kisim ol Dinau, Gren na Teknikol Asisten Projekt

Item

2013 2014Bungim olgeta

(inap long 31 Dec 2014)Mani mak ($ milien)

% of Total

Mani mak ($ milien)

% of Total

Mani mak ($ milien)

% of Total

Ol samting, Ol wok,  na ol narapela 3.88 0.06 33.60 0.39 575.10 0.43 Ol Konsalten Sevis 3.81 0.75 8.04 1.45 36.60 0.37 Totol 7.69 0.11 41.64 0.46 611.70 0.42

Tebol 8.  5-pela ol bikpela Konsalten bilong Papua Niugini husat i wok long ol Samting bilong wok, ol Wok, na , ol narapela wankain Sevis Kontrak aninit long ol ADB dinau na Gren Projek, 1 Janueri 2010–31 Disemba 2014

Kontrakta/Saplaia Sekta

Kontrak mani mak ($ milien)

Covec (PNG) Ltd. IND, TRA 75.72Global Constructions Limited TRA 15.64Vuksich & Borich (PNG) Limited TRA 13.60Shorncliffe (1967) Limited TRA 7.07TSC Contractors (PNG) Ltd. TRA 3.90Ol narapela 22.70Totol 138.64IND = Indastri na Treid, TRA = Transpot.

Tebol 9 .  5-pela ol bikpela Konsalten bilong Papua Niugini husat i wokim Konsalting Sevis Kontrak aninit long ADB Dinau, Gren, na ol Teknikol Asisten Projek, 1 Janueri 2010–31 Disemba 2014

Konsalten Sekta

Kontrak mani mak

($ milien)PNG Remote Sensing Senta  Ltd. PNG HLT 3.72K1 Asosiesen Inc. FIN 1.95PricewaterhouseCoopers Ltd. TRA 0.75Basics Ltd. FIN 0.51Institiut bilong Benk na Bisnis FIN 0.43Ol konsalten – wanwan na olgeta

wantaim 6.18Ol narapela 4.19Totol 17.74FIN = Fainens, HLT = Helt, TRA = Transpot.

Ol Samting, Wok na ol Narapela SevisStat long 1 Janueri 1966 i go long 31 Disemba 2014, ol kontrakta na ol saplaia kampani i mekim wok long 194,667 kontrak bilong ol samting bilong wok, ol wok, na ol narapela sevis aninit long ADB dinau mani na gren projek long mak bilong $135.21 bilien. Insait long wankain taim yet, 2,457 kontrak i bin go long ol kontrakta na saplaia long PNG wantaim mani mak bilong $575.10 milien olgeta.

Ol Salens long wok I gat hevi bilong ol infrastraksa bai no inap long stap gut longpela taim long PNG, bilong wanem mani bilong wokim ol infrastraksa mentenens i liklik tumas na i no save kamap long taim, na tu i gat bikpela wok bilong mentenens bilong pastaim i stap yet. Ol graun i bruk na ol tait wara i save bagarapim ol wok planti taim, na dispela i save mekim gavman long yusim ol mani bilong mentenens long stretim dispela kain ol imejensi wok. ADB i helpim gavman long stretim ol kain hevi we i save bagarapim ol wok na i no save stap gut longpela taim wantaim ol rot bilong mani we i strongim pasin bilong kisim bek mani, na long strongim kantri long sanap strong long daunim ol hevi bilong klaimet senis.

Ol praivet sivel wok kampani i no gat inap mani na ol samting bilong wok na dispela i save mekim ol wok i no kamap long gutpela mak, bagarapim ol wok kamap, na wantaim liklik namba bilong ol konstraksen kontrakta tasol we inap long wokim ol bikpela transpot projek tasol ol tu i save abrusim taim bilong pinisim wok bilong wanem ol i gat planti narapela wok long mekim. Taim i no gat planti kontrakta long mekim wok, dispela i save mekim ol prais bilong kontrak wok i go antap tumas, na em i save pasim rot bilong kisim narapela kontrakta gen sapos wok bilong ol dispela lain kontrakta i no kamap gut. Long kamapim resis insait long bisnis, ADB i wok long toktok long ol strongpela kontrakta bilong ol narapela kantri long kam insait, na tu long strongim ol lokal sivel wok kampani.

Ol nupela we bilong givim kontrak tu i wok long mekim infrastraksa mentenens I kamap gut. Wantaim Nesenel Rot Atoriti, Hailans Rijon Rot Impruvmen Invesmen Program, i mas kisim ol kontrak we i ken stap longpela taim bilong “wokim na stretim yet” ol rot, na ol menesmen kontrak husat bai lukluk long givim wok long ol kontrak i gat samting bilong mekim gutpela wok bilong ol kontrakta-bai go long ol praivet kampani biding-na em i stap olsem strongpela pos bilong Sivel Eviesen Divelopmen Invesmen Program.

Page 4: Esia Divelopmen Benk na Papua Niugini · 2015. 7. 9. · Esia Divelopmen Benk (ADB) i stat wok wantaim Gavman bilong Papua Niugini (PNG) stat long 1971, na nau em i stap olsem namba

Insait long dispela pepa, “$” em i makim long US dola. Ol namba bilong mani em ADB i makim sapos no gat bai em toksave. Ol ripot em i pinis long mak bilong 31 Disemba 2014 na sapos no gat em bai gat tok save. Ol Toksave pepa i save kamap olgeta yia long mun Epril. Epril 2015

Stori bilong Papua Niugini wantaim ADBADB MembasipI go insait long 1971

Kisim Seaholda na Pawa long VotNamba bilong ol sea: 9,960 (0.094pesen bilong olgeta sea)Votes: 49,390 (0.374pesen bilong olgeta membasip, 0.574pesen bilong olgeta rijonal membasip)Olgeta kepital sabskripsen: $144.26 milien Sabskripsen ol i baim pinis: $7.20 milien

Won-Mok Choi em i Dairekta na M P D U K Mapa Pathirana em Senis Dairekta i makim Papua Niugini long ADB Bod ov Daireta.

Marcelo Minc em i ADB Kantri Dairekta bilong Papua Niugini. Papua Niugini Residen Misin i bin kirap long yia 2003, na em i kamapim namba wan rot bilong ol operesen wok namel long ADB na gavman, praivet sekta, sivel sosaiti stekholda, na ol divelopmen patna. Residen misin i save mekim ol bikpela toktok bilong polisi, kantri patnasip strateji divelopmen na program, na potfolio menesmen, na tu em i save wok olsem ples bilong kisim save long ol wok na hevi bilong divelopmen long Papua Niugini.

Ejensi bilong Papua Niugini gavman i lukautim ol wok bilong ADB em Dipatmen bilong Nesenal Plening na Monitoring, wantaim Dipatmen bilong Treseri husat i save bosim ol dinau mani.

Stori bilong Esien Divelopmen Benk (ADB)ADB em i divelopmen benk bilong planti lain na em i at 67 memba husat i papa long en, 48 i bilong dispela rijon na 19 bilong narapela hap bilong wol. Ol bikpela samting we ADB i save yusim long helpim ol memba kantri bilong em we i wok long kamap yet em long ol bikpela toktok bilong polisi, ol dinau mani, ikwiti invesmen, ol mani sambai long helpim, ol gren o mani ol i givim nating, na teknikol asistens (TA). Long 2014, mak bilong dinau mani long givim em $12.92 bilien (113 projek), wantaim TA i sanap long mani mak $158.88 milien (256 projek) na gren-fainens (mani givim nating) projek i sanap long mani mak $405.34 milien (17 projek). Antap long ol dispela, $9.24 bilien gen i kamap long ol mani i kam long ol narapela gavman olsem ol dinau mani na ol gren mani, na ol narapela konsesnel mani, na ol mani bilong wok bisnis olsem ol B dinau mani, ris transfe, ol sambai mani bilong helpim, ol parallel dinau mani, ol paralel ikwiti, na ol wok bung bilong mani aninit long ADB Treid Finens Program. Stat long 1 Janueri 2010 i go long 31 Disemba 2014, mak bilong ADB i givim mani go aut i stap long namel mak bilong $12.10 bilien. Antap long en, ol invesmen gren na TA we ADB i putim mani long en na ol spesel fan risos i stap long namel mak bilong $697.97 milien na $156.69 milien i stap insait long TA insait long wankain taim. Long 31 Disemba 2014, olgeta mani bungim wantaim na i no karamapim ol mani kam long narapela gavman, i bin stap long mak bilong $216.21 bilien i stap long ol dinau mani bilong wokim 2,729 projek insait long 44 kantri, $6.87 bilien insait long ol 256 gren mani, na $3.75 bilien insait long TA gren mani, wantaim ol rijonal TA gren mani.

Ol AdresPapua New Guinea Resident MissionLevel 13, Deloitte Tower, P.O. Box 1992 Port Moresby, National Capital District Papua New GuineaTel +675 321 0400/321 0408Fax +675 321 [email protected]/countries/papua-new-guinea/main

ADB Headquarters6 ADB Avenue, Mandaluyong City1550 Metro Manila, PhilippinesTel +63 2 632 4444 Fax +63 2 636 2444

Ministry for TreasuryVulupindi HausP.O. Box 542, Waigani 131, Papua NiuginiTel/Fax +675 312 8817/312 8844

Useful ADB websitesAsian Development Bankwww.adb.org

Asian Development Outlookwww.adb.org/publications/series/asian-development-outlook

Annual Reportwww.adb.org/documents/series/adb-annual-reports

Long kisim olgeta lista bilong divelopmen na ikonomik mak, yu go long:

Statistics and Databaseswww.adb.org/data/statistics

Tok stia bilong bihain taimADB i stat pinis long redim ol CPS, 2016–2020 bilong PNG. Taim mipela i wokim disain bilong dispela narapela CPS, ADB bai was gut olsem operesen strateji bilong em i go long tingting bilong Nesenel Strateji bilong Risponsibol Sastenebol Divelopmen, na Divelopmen Stratejik Plen, 2010–2030.

Kantri operesen bisnis plen,2015−2017 i lukluk long sapot bilong ADB long ikononomi infrastraksa, bikos em i namba wan long givim gutpela sevis maket long olgeta rurel pipel bilong PNG. Dispela em i karamapim ol transpot netwok, maikrofainens, na praimeri helt sevis. Long mekim

bai dispela invesmen i stap longpela taim, ADB bai helpim long kamapim ol rot bilong mani long lukautim na stretim ol samting bilong wok.

Taim ADB i putim mani long ol pailot o nupela piksa projek, em bai helpim long strongim save na ol we bilong wok insait long ol infrastraksa ejensi long stopim ol hevi bilong klaimet i senis.

ADB bai sapotim senis insait long ol kampani bilong gavman taim em i wok wantaim gavman aninit long pablik-praivet patnasip, na long kamapim lejislesen bilong komyuniti sevis wok, na long wankain taim tu putim mani i go stret long praivet sekta.