w.(LB. r.

DISSERTATIONIS ACADEMIC/E,EQUITEM FRANCUM,

POETAM LAUREATUM,LITTERAT1SS1MUMQUE GERMANICA LI-

BERTATIS PROl'ÜGNATOREM,

LRICÜDE

TTEmm- iadumbraturae,

PARS POSTERIOR,QUAM,

CONSENSU AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.IN REGIA ACAPFMIA UPSALIENSI,

pr/esideFIRO CELEBERRJMO ,

Mag. P E T R OXY*

Eloqv. PKOFESS. Reg. et Ordin.PUBLICO"EXAMINI MODESTE DEFERT

PRO GFADU,andreas tranchell,'

GOTHOBURGENSIS.IN AUD. CAROL. MAJ. AD D. fV

ANNI MDCCLXIVTH.J.M. S.

UP S A

Ädmodum ReverendbAtque

PraecIärifTTmo DOMINO,DOMINO MAGISTRO,

N D R ETRANCHELIO

P&dEPOSITO & PASTORIKongelfviae,

longe meritiffimo,Patruo 3 omni animi veneratione

profequendojHas pagclias perofficiofe dcdicare voluit:

Auwtor.

I /. k y

§. IX

Tdam, qnam aufpicati fumus, Felicifer pertexturi,hane ab Hutteno, ad Luthertum itidem datam,epiftolam communicare lubet:

Martino Luthero, Theologo, Evangelifhe invi£Hflimo, amieo fånclo.1Exaudiat te Dominus in die tribulationis, protegat te nomen

DEJ Jacob, mittat tibi auxilium de fanelo, St de Sion tuentur te , tri-bnat tibi fecundum cor tutan, St omne confiliutn tuum conffrfnet, hn-pleat oinnes petitionen tuas, & exauciiat te de coelo fancio fuo, in po-tentatibus dexterat fuae. Quid aliud enim debeo precari hac tempefta-'(te tibi, mi amicifEme Luthere, mi venerande Pater? ConFortare St ro-buftus efto. Vides qtue in te alea currat, qui cardö vertatur. De menon debes unqnam dubitare, dum quidem conftas tibi, ad ultimum us-que fpiritum adhxrebo. Circumdederunt te canes multi^ & concilitimmalignantiirm obfedit te. A peruerunt foper te os fuum , ficut leo-nes rapientes St 'rugienfes. Exultnnt St Er tan tur fuper te, quaerentette: fed Dominus 'foficitits ett tui , St reddet reftributiönem fuperbis.Confurget tecum adverfus malignantes , St teCum ftabit adverfus ope-rantes iniquitatem. Reddet impiis iniquitatem liiatn , St in malitia fuadisperdet cos. "Sic profeelo fiet, fic Luthere. Nam connivere ad tan*tam dlterius pravitatem non potefl: Deus , juftus judex St fottis. Pu-gna flrenire pv-o Chrifto, St ne cede rnaiis-, fed «contra audentior ito;för affii£Honem, ut bonus iniles Chriffi JEfu , ut fofcites dorrum Dei,quod in te ett, certus, quod is, cui crecfidifti, potens Et depolitumtuum cuttodire in illatn diem. E-go idem lirenue connbor interim ,fed in eo differunt utriusque conElia; quod ineäbumann ftvnt, tu per-feclior jam totus ex divinis dependes. Utinam Tpe&are ficeät., qaibtiste oexil is intueantur itti, quas obveiTan't froutes, qute ftringant fuper-cilia. JEquidem strociffima oinni-a ccncipio, neque fällor, credor: fedfpero^. ternpus ett., ut purget Dominus vrneafn Sabaotlr: quam deva-ftant aper de Elva, St fingularis ferus depaftus ed. Hjtc breviter infemma de te folieitudine. Servet te Ciniflus. Ex Ebemburgo. XVCalend, .Maji, raptim. Anno MDXXT.

C §. XII.

@ ) J3 ( @- J- xir-Mlrari quis potent > cor in Lufcheri eaffra transire

voluerit Huttenus, cum tarnen ad alia ömma natus at-que educatus videretur: fed evanefcit plane hare admi-ratio, ft cogitemus animum, in utroque hoc Lleroe, nonplane diffimiiem. Major fane vis ingenii abfurdas Ro¬mano-Catholicorum fabulas & proeTHgias concoquerenoluit; & excelfior fpiritus tyrannidem ignariflimorumhominum ctirpifTimam ferre recufavit. Hinc comraodeféfe Ulrico obtulit religionis ille motas, In primis, cumad morum non minus fanch'moniam > quam ad fapien-tlx fludiurp, Huttenianus propenderet animus. Sed ne-que tarnen hoc eft diflimulandum, quod longe vehe-roendorfuerit Eques hic noder, quam fummus ille Ec-clefiae inflaurator Lutherus. Ad Erafmianam etjara re-formandi rationem Huttenus acceffit propius, id eft, dernoribus perverfis exagita»dis, atque in melius tradu-cendis, quam in dogmatibus repurgandis occupatior, at¬que adeo ad mala demolienda, quam ad bona infticuen-da, promtior. Unde Lutherus, quanquam fludium &eruditionem viri nobiliffimi fackbat maximi, tarnen in-tknam cum ipfo familiaritatem inire non fuftinuit, undein epiftola quadam ad Spalatinum conqueritur hic noder,quod Lutherus, longo temporis traclu, ad fe nihil fcri-pfent.

^ Maxime difplicebat Luthero, quod humanis au-xiliis nimium tribuere videretur Huttenus, ad arma ex-pedienda, quam ad verbum veritatis proponendum pa-ratiflimus. Sed laudanda tamen'in eo Ulrici noflri mode¬dia, quod Lutherum fe multo perfediorem agnofceret,& fateretur ingenne. Maximo certe amore Lutherumprofeqqebatur, & in illo, fcriptis & colloquiis commen-dan$6 ac defendendo, labori parcere nulli folebat, HincLtffhero, in comitik Wormatienfibus, a Pontificiis vexa-to, fcriptusn edidk Huttenus vehcmcntiflimum contra

Luthe-

■ @ ) 14 ( @ "Luther?, atque adeo [Veritatis «vangelic« & venc liberta-tis, hofles, ubi, per integram epiflolam,, illosjrd oqoiturhunc in modum:

UhicU;S ab Hutten, Eques, Cardiuafibus 3 Abbatibus-, Epifeopis,Prapofitis & univerfo Sacerdotnm Concilio., Lutherum & veritatis

Fjumamorurn; avidiflimo cultore infalutatum fuiAe aenegleAumi? Sed norr conjeAuris opus eA, ubi luculen-tillima fuppetit fax hiAoriarum. Quicunque aatem ani-inum Philipp! fubtimidum & leniAimum. cogkaverir, nonmirabitur, cur vebcmens i Ha Ulrici noAri fcribendi atqueagendi ratio Metaachthoni minus videretur grata. Si e-liim. Luther©, qui acriorr plane eFatr ingenio, (c fe proba-re non. potuit terv i-dus ille Hutten i fpiritus, quod in e-piAola quapiam ad Spaiatinum oAendit mcgaiander, hisverbis:

Quid' Huttenus petat ,. Spalatine, vides,. Nollern vi

© > 16 C ®Reuchlini adveriariis femctoppofuit Huttenos ingeniöscerrimo & an Imo confidentilTrmo , literis perquam e-ruditus, & litrgantes Monachos varie exagitans, der!«dendo & illudendö eorum fudiitaten). Cujus etiani eltcarmen Triumphale victorix Reuchlini'. Imncio vero li-ber ifle latis notus, qul Eprflolas continet ObfcurorurnVirorum^ magna certe ex. parte, Hurteniano debetur a-cumini, qui heic non magis, quam alibi, Ortuino ce-terisque Reuchlini oforibus. parcit; Cfr.. Lölcher. ActaReformat. Tom.. L. p. 102..Morhof. Argut. DiT. p. 65.Ejusd. Polyhift. Tom. I., Lab.. 1. c. 23. §. 43». It. Tnbe-cliov. de Dovtoribus Scholaftic. p. 214.

$. XV.TnterEobanum HelFuro, Poétairr fui fcculi longe-fe-

liciffimum , & Uiricum nolrrum iigato non minus,,quam profaico dicendi genere, faeundiilimum „ baud fu~cata. interceffk amrcitia. Hoc quidemex nxultis patefcitdocumentis, quat inmedium proferre nimis föret loa-gö-m. SufRciat duo,, fpedm in is loco, adduxille, quorunnalterom, eft commercium hos inter viros epiftoiicunr, al-terum epitaphium illuifre Huttena- noftro, ab-Hello ,,adomatum.. Quod ad epiitolam adtinet,, maxime notabi-Iis ed mutua> illa ad I.utherum defendendum, & refor¬mationen! promovendam, exhortacio. Seilicetr, quam-primum Hellus certo inaudiverat Hutten! in call ra Lu¬therana tranfitum ,, grandi epidoia, carmine elegiaco.confeTa , eum adhortatur, ut Chrifliante veritätis' caus-fam, & Lutheri injuriam armis contra Romaniftas pro-fequeretur. Nonnulla tranfcribam :Adjere nuncfprtijjime EquesdatH[Jime Vätes„

Qua: debes dextra vindicer quaque potes :•Adfere Germanum, tvenis Germane, Luiherum ^

Te duce* lihevtas: nojlra tuenda [nitFaucis ihterjjé&is::

C 3 Arma

® ) 17 c @i

Arma manu capienia, quibus cadat hoftis inaudax }Prxfidii in Ulms cavminibusque nihil.Arma manu cape, noflet Eques ferti{fime3 nec te\Auxiliis vacaum pojfe manere, puta.Qua je cunque ahquo pandit Germania traSlu yAccedent fignis millia multa tuis.

Ipfe etjam inviIiis aderit Francifcus in armis;Fcr quem Sigginga efl nohilitata Domus.Item poft aliquot ftropbas:

«SVJ ie pra'cipue fpes noflrce, Hüttene > morantur;Pars quia tu noflri maxima miger eras.Seimus enim, rudibus dum te metimur ah annis 3lila nnimi quam fit vis generofa tui,Quam Jortis tolerare popens utriwque lahorem3Sive parens veniat, five uoverca tibi.

* * * XNec tibi cum fsrti nimium res bofle futura efl,' -Viitcere qui tales audeat, iüe poteß.

* * *i/öj- Turaas, 2, vince prius, Germane, quibus te HTarn flrvire diu turpiter ,

Grata eß ita tarnen, Votum pvlcherrime , grata eß >Qua te pro patria follicitudo tenet.

Afaw video, nec adhuc omnes jervire paratos;Nec penitus monitis me pcperijje nihil.

Quod fuperi faxint, £?' cni mea cura lahorat,Chriflus, ut hoc omnes adfiliant animo•

, téntavi ani hortantihus omnia verlisNil intentatwn reque manuque finam.

Et quem tu fperas facere hoc fauflo omine bellumPojJe ducem, fi non hoc ero\ miles ero.

Sed video fiocias trepidanti pchlore viresImpete, quam deceat, langvidicre fiequi.Vmhia conabor tarnen, £2% me femel egiyPerfiftam; cceptis immoriarque ?neis.

* # *Auf mihi libertas vivo reparabitur armisAat hoc erit [altem, Uber ut emoriar.

Perret, Uf infefio Decimus Leo contrait mfit:Intentantque malum tot mihi Pontificesi

Terreat, intentent, 7 qua via cevtus eundfiEgrediar, vanos Jefpiciamque metus.Nec cadet injbntis de fiangvine gutta Luther?,Qu£, fit adfim, non fit (angvine mixta meo.

Quod poßum , z» commune feram , fociumque juvabosVt prius ingenio,3 peragente mann.* * *

Namque mens labor eß tantum, tun , Chrifie, vohntas:fuxta cujus ego vota mtnißer ago.

* * *tu noflra fovens ccepta ut melioribus armis

Chrifie, juva, dedimus legibus illa tuis.Nec me caufa movet, liceat te tefie fateri >Ulla, nifi patitur quod tua triße fides,

V

et ) 19 c 9* * *

-Sußmet impitros Ectlefia caßa tyrannos,{Prob dolor!) dtque aliquid perdidit illa jui:

Vim patitur, fcr opem. Nam quot patieris in annos,Pareat immundis ut tua fponja procis?

•s|t 5}c sfc

Jd quod condtus, fi fors implere vetabor ,Hoc fueritque tneis viribus impar onus:

Gi■ata tarnen veniat patrice mea fida voluntas.Helle hene, & tandem fic meruiffe bene,

Certe hoc, quod potero, faciam, & nifi fata morantur,,Quas uujus dare [um fpes, faciam effe ratas. .

Atque ita perrumpam. Perrumpam :3 aut ipfe peribositicec poßquam fernel eß aha jatla mihi,

Poft fata vero, manibus fort i film i viri hoc EobanuisHeflus confecrabat epioedioa:

Mars & Huttenus colloquantur :Mors. Tu quoque magnißce qua nos, Hattene, folebas

Spernere, magnifco vulnere ßrate jaces.Hütt. Nort jacco, nee adhuc non te, mors improba, fperm^

In quem nee dum aliquid juris habere potescM, Nempe jaces noflri confoffus arundine teli:

Hoc in te certe jus habräffe fuit lH. Non ja-ceonec iein tuet mala fentio dextra,

Et nec adhuc pars eß ulla fepulta mei.M. Nempe jacts, clauditqne tmm brevis urna cadaver

An, qui ßc jaceat? non -cecidiffe putas 1H. Ut jaceant alii, quos te ftravisfe Juperbis,

Ipfe tibi invichts, te feriente , ßetLM. Hoc fi ßare fuit, fi non hoc ergo jacere efi.

Die age, quo paBo te cecidiffe, negeslH. Non alia,miam qua divi rdtione feruntur

In cujjes mimquam pojfe venire tuosv.M. Quod

@ ) so C @M. 'Quo3 fl divus eras, cur fic rationis egélas,

Ut coderes nofira, dive perempte , manu ?H. Nec cecidi , nec divas eram, quid me improha cnptasl

Pars etenim fnperefi maxima vwa mei.M. Stalte, quid ambiguam pofl fata novijfima vitam

Captosi bcec fatucz fomnia mentis erant.H. Vivo equidem^ néque Ji corpus, male fana tulifli,

Vis anitno venit vulneris ulla meo.Perlongum eft, ergo , reiiqua videre cupiens, adeatBurckhardum Tom. Iii. p. 280. De Vit. Hutteni.

§. XVII.Amicitiam inter Erafmum Roterodamum atque hane

noftrum, alios fui temporis eruditiftimos viros,quibusinnotuit atque ufiis eft perfamiikriter, ut omittam, pau-lo explanatius tradere, opera?forte fuerit pretium. Ma-ximam hane exftitifte conftat, &, ad extremum ut perrduraflet vitsetempus, non fine caufa fuerat opfandum.Innotuit Erafmo ex farrsa & fcriptis igneum Hutteni in-genium, unde noftrum colere & bonorificam ejus pas-11m injicere mentionerti non gravatus eft, prsecipue inexpiicatione Novi Teftamenti, & in epiftolis, ad Alber-tum Archiepilcopum, Hutteni Patronum faventiftimummiftis. Quanti vero Erafmum Huttenns fecerit, antefuneftam illam fimultatem* qua? eorum (ejunxit animos,tum ex aliis amicitise documentis, tum ex duabus cpi^ftolis Huttenianis jam adferendis intelligi poterit. Priorad Erafmum fcripta ftudium provehendac glorise Eralmi-anse in Hutteno prodit multasque res continet adbio-fraphiam utriusque illuftrandam pertinentes. Ita verolofter:

Huttenus Erafmo fuo S. Tuas infinitas ad me epiftolas non vidi:nam unam accepi in exercitu, cum Tubingam cbfideremus, eamqueperbrevem: quod videre te oportet, cui infinitas illa« committas. Ve¬rum de eo , quem huc cum libro Principi offerendo mififti, jnihit

quod follicitus fis: omnia pertulit» Neque ego fegnius rem cu-D ravi

@ ) 21 ( @ittvi fuåm; & Principem habui ad id negotium alacrem. Non ege-bat pratconio meo tuum tntmus; ornabat ipfum femet abunde. Utlegendo percurterat: en dignam, inquit, Erafmo rem! fic ille ut diufaciat , din nobis fuperiit. Precatusque eft felicitatem tibi omnem,plenus optimte de te fpei. Quippe intelligit, quam tu lucem ftudiis,quod fludiofis commodum inuehas. Venit poft Stromer; nam in Saxo¬nia uxorem duxerat, neque ftatiin fecntus erat aulam, qui qvum tua»lioquin omnia , magis , quam credat aliquis , admiretur , tum vel inprimis hoc opus adorat. Gregorium Coppiun, alterum Prmcipis Me-dicum, fecifti totum Erafmicum: habet tuos laiaores in manibus fem¬per, legitque, ut vix alius, avide. Hoc nomine irafcuntur tibi mul-ti, quod ex Medicis njunt Theologos facere te. Jaitp Sc Juriscon-fultis moleftus es; quosdam a Bartolo transverfos agens , qui in tuisnunc otiantur; reliclo penitus foro. Eandem cladem Theologiftarumihidio qvum intuleris, adhuc miraris, quod te oderint? faciunt ipfumhc*: fuo quodam jure: nam bene raro faciunt aliquid. Fuit totum hicmenfem rumor , Sc, credo, ad vos usque pervenit, in bello occubu-iff« me. Hoc illi exfultabant, hoc triumphabant. Quod ii quid mi¬hi accidiffet, certum habeo, a Chrifto hoc impetraffe fe, di£lures fu-iflé. Jam fcio enim, inale precari nobis. Legi Dialogum Latomi,

@ ) 22 (natibus ne qnis noceret. Hoc, nefcis, quantum il!e & quale beneft-cium interpretetur: qvum ego confcius mihi Hm, officii mei fuiffe, utviderem, ne quid pateretur fe indignum vir doctiffimus atque opti-mus. Praeeipue eo in wegotio magnitudinem fuam oftendit Francifcus,vir, qualem diu non habuit Germania, & qui meuetur , ut eum tuisquoque litteris pofteritati commendes. Mihi quidem fpes eft magnamhoc ex viro laudem accelfuram huic nationi. Nihil in antiquis admi-ramur, quod non ftudiofe imitetur ille. Viget in homine confilium,viget eloquentia, alacriter omnia adgreditur: induftria eft, qualem infiunmo duce qnseras: nihil humiliter dicit; nihil facit. Etjain forterem molitur longe pulcherrimam. Dens Opt. Max. fortiflimi viri co-natus adiuvet. Mecnrn ipfe Capnionem adfatus eft perquam familia-låter, qui nos falutando flagellum Dei appellabat. Promliitque Fran¬cifcus opem nobis omnem fuam. Quid multa ? Intelligis, quale no-bis ex illo praefidium efle poftit: in primis Capnionem non patieturopprimi. Ftac magna nobis fiducia efto. V-ale, mihique ocyftimefcribe de rebus communibus copiofe. Quid enim breves tuas epifto-las mihi objiciis ? Iterum vale. Moguntise Nonis Junii.

Pofterior epiftola animum Hutteni in Erafmumperbenevolum oftendens, ad Edvardum Leum, Epi-fcopum Eboracenfem , qui annotationes in Novum Te-flamentum adverfus Erafmum confcripferat, eft exarata5ubi, huncin modum, amici fui adverfarium atquc obtre-&afcorem adgreditur:

Ulricus Huttenus, Equss, Edvardo Leo, Anglo, refipifcere. Quatfcriplifti in Erafmum Roterodamum, legimus hic ftudiofi Sc eruditimulti, quorum neminem fcias non infenfiftime ccepiffe tibi ftatim ira-fci. Eft enim plenus acerbiffimi fellis über , & exitiaii refertus viru- .len tia; ac praeter Chriftünam manfvetudinem , ita crudelis «Sc trucu-lentüs, ut ab homine Chriftiano, nedum viro Theologo, confcriptun*eum peruegari facile poftit ; quod etfi non minus »gam , quam alior-rum quisquam, vicem tarnen interim tuam doleo, primum qui tan-tum confcire facinus in aninium induxeris, deinde quod oprimi viricum infamia, famam quaerere tibi adgreftus Iis; Sc hac potius via,quam utcunque aüter , gloriam captes. Quod fieri abs te potuifle ,miror, ut, quum tot fint ingenium exercendi occafiones, Sc tu lucemhaftenus fugeris', hac tarn odiofa captura gloriolae ex obfcuro tandememergere volüeris. Quae te dementia cepit igitur, Lee; quae exagita-vit infania, qnis praecipitem egit furor, in hominem probitate eximium,eraditione incomparabilem, fic inipetuofe ferri , Qc immajiiter degras-

D a ßiri?

ßf ) 53 ( ®fåri ? Non aliud maluifti fpeciofe exftructum (qualia multa habet Ger»jnania) templum incendere , ut ne tuum ignoraret nomen pofteritas,quam hoc conari , ut rariflimum 6t prope unicum Germania? decus ,convellas ac aboleas ? quamquam Iongiffirne abcs tu ab iis viribus, quaehoc poflint. Ubi miror hebetudinem etjam tuam, qui te fic ignores,Wt tanto cum Heroe imbecillis ipfe adeo congrediaris. Contra quemtarnen, fi talis alioqui vifus aclhuc tilli eftet homo, qusle in tu (St pri¬mus defers , 6t folus , non defutura tibi erant auxilia bonorum 6tdocloruoT hic piurimorum: Nunc qvrnn ea fit nr.tencla ejus vitte ra¬tio , ut ab ipfo eam nemo exigat, omnes pafiim probent Sc extol-lant, traditio vero , a qua omnes, quotquot funt, in Germania doclicreverint; ipfe tu, fi ad confeffionem tdigaris jamjam , ut ex confci-entia dicas, negari non poffit , multum te profediTe: quid aliud me-reri, diceinus, quam ut ob infignem hanc ingratitudinem omnes ode¬rint, ob fcelus vem male mnltent etjam ,

@ ) 24 C @que a'd&rere lumen hoc noflrum , noftramque gloriam , teque odiafemper extreme habituros , qui nobis haec invideas, aliquando etjamdolorem hunc ulturos, Ii nan sliter, fcriptis certe haud teindignis.Jam hacc infignis enim injuria effet, qui in malediclionibus feminoflet, inmalediclionibus eura non metere, hominern prsefertirn nullius bons frugis»& cujus nulla unquam cognira virtus eft, unde vel lninimo iflius generisdiluto venia irrogari dcbeat ? Quam putarem' enim ex ful tandum tibi, Iiquid unquam dediffes tu bioni, qui tantum in prima hac fcetura malidare non dedignatus es? Proinde ad me quod pertinet (nam aliorum con-filta haud dum perdidici) quia fcribis in illa malediftorum tuorum fana*gine; Ii quis mentitum te , aut non adinodum Chriftiane loeutum de-pvehendat, & fnper hoc moneat, paratum te recantare llatim , prius-quam in te (quod futurum alioqui prsedico) irruam, moiteo, qus llccupide evomuifti, non invitus quoque ut remandas primum, ac illamorbi impuram tuam cantiuncukm recantes; deinde ab eo, quem in-nocentem ädflixifhi, nec tale quid meritum contemptu pariter con-tumelia perfudifli , veniam tibi exores. Harc via declinandae pcensUrtica eflo. Dico te enim in bis, qute fcribis, probe mentiri, ipfumte fcelellum & inipurum judico , talemque efle, nili jamjam nobisfatisfacis, pofteritati quoque tellatum rel'inquam» Prsdixi. Ex Mo-guntia XIII Cal. Tunii.

§. XVIII.Sed vero, ut mutabilia 6c fragilla funt hominum

ingenia, ftabilis ha?c tantorum virorum concordia nonperpetuo manfit, Ted in acerbiflimas expoflulationes, et¬jam pofl fata continuatas, non fine bonorum omniumindignatione ac dolore, fuit con^erfa. Cum enimHut-teho , ob inimicitias Papifticas , Moguntiae nihil erattütum , Bafileam fe contulit, & poft lamentabilem Eran-cifci Sickingii cafum, amici fui Erafmi petiit contu-bernium. Sed abnuebat Eraffnus, metum obtendens,ne majorem Tibi * Huttenum fovendo, apud Pontificioscontraheret calumniam & forte perfecutionem. Veramautem causfam fuifle morum diftimifttudinem, & fub-ortum inter Lutherum 6c Erafmum difiidium, probabi-lius elf. Ut enim Erafmo mitius erat ingenium atquead blandiendum aptiusjita Hutteni ferror xxulliparcere

D 3 digni-

• ) C ®dignitati erat adfvetus , fi modo veritatis ac virtutis fus-cipienda erat defenfio. Paupertas quoque Hutteni abhoftibus fuis fpoliati, & multorum opis indigi Erafmo,rerum fuarum admodum ténaci, minus placuide dici*tur. Prseterca infelix illa de Ubero arbitrio controverfiaErafmum a Luthero reddiderat alienum, unde propu-gnatorem Lutheri adeo fidum, atque conftantem, tequoferre animo non potuit. Huttenus autem haue reptillåmtegerrime ferens, Methufium conceffit, ubi comiter ac-ceptus, expoftulationem Erafmo Roterodarao, a Presby¬tern Theologo oppofitam, adeo acerbam & vehementemconfcripfit, ut tantum virulentke continere hoc fcriptumqueftus fit Era fm us, quantum in univerfis Germanis vixehe antea crediderat. Non placuit, fateor, hoc factumUlrici noflri Luthero, aliisque amicis; nec difTimulan-dum eft, adfe&u heic abreptum fuille virum acerrimum,quem, in tam fanfta Evangelii profeffione, manfvetiorfpiritus,& major in adverfis patientia, omnino decuiflet.Sed ut ab infirmitate ne fortiflfimus quidem efl immu.nisj ita condonandum hoc forte erit iraeundhe vitiumanimo, multisjam terumnis defatigatoj &, quod acer-biffimum fere in miferiis humanis judicari fblet, ingra-tum, aut certe duriorem & afpernantem, amicum len-tienti; imprimis, cum fimul injurias Luthero illatas ul-cifci öbi videretur. Repofuit Erafmus fcriptum apolo-geticum, fub nomine Spongia, adverfus adfpel^inesHutteni, in quo etjam humanitatem & manfvetudinem,Chriftiano homini commendabilem, defideramus, Adeoin lapfum proni funt homines, etjam fummi, nec ul-lusj praeter Deum, ab offenfionis & labendi periculo efl:immunis.

§. XIX.Verum non diu, poffc gravius hoc diffidium in-

ceptum, yixit Eques noftqr» Eodem enim tempore,quo

\ - ' c .

# ) 26 C 9quo alperrimam fliam fpongiam Erafmus ediderät, hicMilthufio Tigurum profeåus, in Ufnortia, lacus Tiguri-ni infula , quo fe ad Paftorem hujus loci JohannemSchneckium, medicamentis ufurus, contulerat, paucispoft obitum fummi Patroni fui Sickingii, circa fineramenfis Augufti, anni 1523, anno artatis 36, multis ca-lamitatibus, per beatam mortem a Deo, eft ereptus.De morbi genere, quo occubuit Huttenus, difceptari vi¬deo apud Hiftoricos. Qu i enim Ulrico noflro minusfaven t, morbo, ut dici fölet, Gallico, feu Sephilitide,illum dicunt eile confumtum. Cum vero hoc non per-hibeant teftes fide digni, hoc eft, qui morienti adfue-runt, fedqui, longo poft tempore, conjeåuris potius,quam rerum geftarum monumentis innixi, & odio for¬te in religionera viri concepto, occarcati, vitam ejusfcribere funt adgrefli, certam utique non meretur fidem.Sed neque adeo necefTum eft, ut hane nonnullorum fen-tentiam refutet quispiam operofius i cum ex hoc nonmintes, quam ex alio mortis genere, folidi quidquamcontra virtutes viri concludi poflit. Hoc enim extracontroverfiam pofitum eile exiftimo, quod hoc malofmaxime contagiofo, optimus quisque, & temperantia:ac prudentke regulas nequaquam violans, infici & vexa-ri, fine ulla fua culpa, queat. Correptum hac lue fuis-fe aliquando Huttenum, lpfe haud obfeure indicat in li-bro, quem de Guajaci Medicina confcripfit, & AlbertoMoguntino Prsefuli dedicavit. Utiliflimas hoc fcriptum,non tantum in Medicina & Diabetica, fed etjam in Mo-rali & Oeconomica difciplina, continet obfervatioftes 9ut vel ex hoc libro conftare poflit, Huttenum frugalita-tis & caftimonia: fuifle fervantiffimum»

j. XX.Scripta confignavit Huttenus numero plurima & fti-

li genere, tam profaico, quam ligato, elegantiflima.Nequc

@ ) *7 ( UP.1 - * ■ ' ; •. • •• .•

Neque emm illi funt audiendi, qui vel nationis vel fe-,£fce correpti pr«judicio, cum Nicerone iniquius judi-cent, eum neque in foluta , neque in iigata ©rationequidquam protulifle eximii. Major omnino Melanch-thoni, Erafmo, Heffo cetcrisque melioris litteratur«prmcipibus debetur fidcs, qui fcripta pariter ac ingeni-umHutteni, unoquafiore, fummis extollunt iaudibus.Immo fuis credat oculis fuoque judicio Ledtor, ha rum re-rum peritus, qui in Huttenianis vel carminibus vel ceterisoperibus, fummam eloquentise & fmceritatis laudem au-dtori neutiquam denegabit, quin potius Eum lumen fuitemporis litterarium fuille fateatur. Elogium illius con-didit, inter cohortem eruditiffimorum virorum, Paul.MeiiiTus Schedius:Francia Germanis celebres, tria fidera, vätesCeltin Ef HUTTENUM Lotichiumque tulit,

Nec non Georg, Fabricius:HUTTENUS Mujas femper Martemque fecutus,

Gloria Mufarum, gloria Martis erat.Neque aliud fibi vult pervetufta illa cantilena:$Da (£ta$ ([Era/mus) (S3M)() (Melanchthou) unb Sautet•\Luthtrus~) jpuftWt*(Hüttenas) Stand) (Reucblin)Da kamen alle dinge in guten brmch.

Addas Huttenum a Jo. Francifc. Buddeo in Colledh. E-piftol. Lutheri, edit. 1717, vocari celebrem ReformatienisPromotGrem; quemadmodum Heumanno in Poecile.Tom.I. p. 632. audit fulmen literarium. Verum adeo non fi-mulatum de Hutteni noftri virtutibus ac dodirince pr«-ftantia, Imperator Maximiliarnas, in Diplomate huic dato,cujus §." IV. facta mentio eft, tulit teftimonium, quodaudtoritas ut adfit publica, coronidis loco , adpendam:

Maximiiianus, Divina favente dementia, elechis Romanorum Impe¬rator femper Auguftus, ac Germanist, Htmgarisr, Dalmatia?, Croatiatötc. Rex, Archidux Auftria», Dux Burgundise, Brabantiae &c. Comes

Palu.

a ) 28 ( ®Palätinus 8zc. Honorab! Ii noftro 8z facri Imperii fideli nobis cHlec^oUdalrtco de Hutten , Po"rs & Oratori gratiam noftram Ccefnrenm

) 29 ( ajSfc3g?Principibus tam ecclefraflicis quam fecul&ribuS', Communitatibus, Unf-verfitatibus , Collegiis , & Subdkis quorumcunque locortun, per uni-verfum noftrum Romanum Imperium (korum, cnjuscunque (int cou-dirionis, gradus, ordinis & flatus, ut te hac nofira, quam tibi lak-giti fumus, dignitate , ac omnibus praerogntivis, & infignibus ejusqualiacunque de jure & confvetudine ferventur , uti , frui , gaudere ,& potiri pérmittant, néc non te contra prtediclam no firam protectio-nem impulfare, aut moleftare ullatenus prcefumant, dire&e vel indiroj-fte, fub pcena indignationis noftrae graviffimae, ac quindecim Marcba-rum auri puri , quas contrafacientes totiens, quotiens eontrafaclum fue-rit, ipfo faclo incurrifie declaramus per praefentes, quarum quidem me-diecatem aerario noflro Cnefareo , reliquam vero pattem tui Udalricipaffi lnjuriam ufibus decernimus spplicandam. Harum teflimonio Li-terarum Sigjlli noftri appenlione munitarum. Dat. in Civitate nollraImperiali Augufla Die Duodecima Menfis Julii Anno MDXVII,

Regnorum noflrorum, Romani Tricefimo fecundo,Hungariae vero Vicefimo octavo.

S. D. G.