etap 1 - gig - img-pan.krakow.pl 1 - gig.pdf · strategiczny projekt badawczy „poprawa bezpiecze...
TRANSCRIPT
EGZEMPLARZ nr........ 1)
SPRAWOZDANIE MERYTORYCZNE z realizacji strategicznego projektu badawczego
„Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zleceniodawca: Narodowe Centrum Bada� i Rozwoju
Kierownik projektu: prof. dr hab. in�. Stanisław Wasilewski
Kierownik etapu: dr in�. Janusz Cygankiewicz
Zadanie nr 3: Opracowanie zasad pomiarów i bada� parametrów powietrza
kopalnianego dla oceny zagro�enia metanowego i po�arowego
w podziemnych zakładach górniczych wydobywaj�cych w�giel kamienny
Zadanie szczegółowe nr 1: Analiza obowi�zuj�cych metod oceny zagro�enia po�arowego i metanowego
w zrobach, wynikaj�cych z przepisów Rozporz�dzenia Ministra Gospodarki z
dn. 28 czerwca 2002 r. (Dz. U. Nr 139, poz. 1169, z 2006 r. Nr 124, poz. 863
oraz Z 2010 r. nr 126 poz. 855) w sprawie bezpiecze�stwa i higieny pracy,
prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpo�arowego
w podziemnych zakładach górniczych.
Etap nr 1: Analiza obowi�zuj�cych metod oceny zagro�enia po�arowego wynikaj�cych
z przepisów Rozporz�dzenia Ministra Gospodarki oraz stosowanych w
�wiatowym górnictwie pod k�tem ich skuteczno�ci i przydatno�ci w obecnych
warunkach geologiczno-górniczych
Nr umowy: SP/K/3/143694/11 z dnia: 10.06.2011
Nr komputerowy w GIG: 01060011-110
Data rozpocz�cia projektu/zadania/etapu:*)
01.10.2011
Data zako�czenia projektu/zadania/etapu:*)
31.03.2012
Słowa kluczowe: bezpiecze�stwo, , górnictwo, kopalnia w�gla, ocena zagro�enia
po�arowego
__________ ____________ piecz�tka i podpis piecz�tka i podpis
kierownika projektu Naczelnego Dyrektora GIG
1) wypełnia� odr�cznie po wydrukowaniu
Druk GIG: PS-7.13 – zał. nr 1, wyd. 7 wa�ne od 11.2010 r.
Zespół realizuj�cy badania:stopie� - imi� i nazwisko
dr. in�. Janusz CYGANKIEWICZ
dr in�. Józef KNECHTEL,
mgr in�. Dariusz Gapi�ski
mgr in�. Lucjan �wierczek
mgr in�. Marek Wi�ckowski
Abstrakt: (minimum 500 znaków – maksimum 1000 znaków)
����������� �������������������������������������������������� ������������������������������������� ���������������������������� ���������������������������������� ��������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������� ��������!���������������������������������������������������������������������������������������������"��������������������������� �����#������������#����������������������������������������������������������"�����������#��������������������������#�������������������������������������������������������������������������������������������$�����������%!����������������������������#������������������$�����������������������������������&�'�����������(��������'������������$����� ���)*�����
Stopie� ochrony sprawozdania merytorycznego:*)
Ogólnodost�pne
Do wykorzystania za zgod�kierownika jednostki/
komórki organizacyjnej GIG
wiod�cej w pracy
Do wykorzystania za zgod�Naczelnego Dyrektora GIG lub
Zast�pcy Naczelnego Dyrektora
ds. Bada� i Wdro�e�
Do wykorzystania
za zgod�Wnioskodawcy**)
Zał�czniki (publikacje, zeszyty, płyty CD itp. w sposób trwały zawarte we wspólnym opakowaniu):
1. Płyta CG
2.
Srawozdanie merytoryczne otrzymali: 1. Archiwum Dokumentacji Prac Naukowo-Badawczych w NCS-1 GIG, egz. nr 1 - kat. arch. „A”
2. Zleceniodawca,
3. Jednostka/komórka organizacyjna GIG, egz. nr 2, 3
4. Wnioskodawca,**)
Wypełnia NCS-1 GIG:
Nr inwentarzowy:
Sygnatura:
*) niepotrzebne skre�li�**) dotyczy projektów celowych
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 1
Spis tre�ci
Wst�p
I. Ocena skuteczno�ci i przydatno�ci dotychczas stosowanych metod
oceny zagro�enia po�arowego w Polsce i na �wiecie aspekcie
konieczno�ci opracowania nowej metody
II. Porównanie sposobów oceny zagro�enia po�arowego w Polsce i w
innych krajach z wynikami prac komisji powołanych przez
Prezesa WUG dla zbadania przyczyn i okoliczno�ci wypadków
zaistniałych w ostatnich latach w kopalniach: Bielszowice,
Halemba, Borynia, Wesoła i Wujek-�l�sk
Wnioski ko�cowe
Literatura
Wst�p
+����������������������������������� ���������������������������� �����������������
������������������������������������������������������������������������������
����������������� �������������������� ����������������$����#�������������������������
������������������������������� ������� ��������������� ���$������������������������ �� �
������� ������������� �����������������������$�����#���������������������������������������
����������������,���� ����������� �������������#-������������,�����������������
���������������������������������������������������� ���������$���������������������
������������������������������������������������������������������������ �������
�������������������������������������������������������������������������
����������� ��������!���������������������������������������������������������������
���������������������������������������������������������������������� �����#�����
�������#����������������������������������������������������������"�����������#�������
�������������������������������������$����������"�������%!��������������������
��������#����������������������������������������������������������$����������������
�������������������&�.'���������/��.(������/��.'������/��.����$�/����.� ���)*����/��
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 2
I. Ocena skuteczno�ci i przydatno�ci dotychczas stosowanych metod
oceny zagro�enia po�arowego w Polsce i na �wiecie aspekcie
konieczno�ci opracowania nowej metody
����� Metody oceny zagro�enia po�arowego stosowane w Polsce
0��������������������������������������������������������������������������������������
����������#��������� ������������������������������������������������������������
���������������������������������� ��������!���������123������4����������
�#�����������5��$� �6���������!��������!7!������������������������������
������������������ ���������������������������������������������������������������
�������������������������������������������$��������������������������������������
�%!��6��������������������������������������� �123�����������#����������������
�����������������������������������
I. 1. 1 Metod��������� ���������� ��������� �������������� ����������� ��
����� ������� ������������ ����������� ��
� ��� ������������������� �����$ �������� ��������������������������123�89�
:;<��2���=>��������������������� ������������������������������ ��������������������
������?���������� ���������������$������������������� ������������� �����������������
������� ������������������� �� ���������������������$����������������������
�������������� ���������������<�<<=@A������������$����������� ��� ������������������
�����������������
��� ���������� �������� ����������������� ��������������������������4����
�������������������� ������������������������������� �����������������������������
����$��������������������������$���������������$������������������������#�����
���������������$�������� �� ����������������������������� �������������������������
������������������������������$���������������$����������������������������������
���������������������������������������������������������$���������������������������
����������������#-����� �8+=�����$���#����B<�2A����>��� ����� �������8C+=���
��$���#����B<�<:A�����>������� �������8C+�����$���#����B<�<<<DA�����>������� �8C(E���
��$���#����B<�<DA�����>������ �8����$���#����0=B<�DA��F������������������������������
�������-���������$����������������������,�� ��������������#�����>���
"������������������ � �������������������������������������������������������������
C+)�������� ������������0���������������$����������������� �������� ��������������C+�8�
��$���#�������������B<�<<<:A>��� �����������$���������������������� �����
������#���4������������$�� &������#������������8��$������������B2<A>�����
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 3
�������� ���8���$���#�������������B<�DGC>��H����������� ������� �����������������
�������������$ �������������
������ �������I�������������������������������������������������������������
�������������������������� �����������J���������8����J�������#�������� �������>�����∆����
8����J����������� ������ �������>�������������������������������������,���������
��$ ��������&�
∆C+�K�C+�8������������������>�?�C+�8�����������������>��1A3�
����=2<�L��8���������� ������������1�:M���3>�C+8��������������������1A3>���8:>�1�M���3�
+�����������������������������������������J�������������∆ �����������������
�������������������������������������������������������������������������������������
������$��������������������������������������������������� ������������������������
��������������������������������������������
����!�������"����������#����$�% �&�'��(�
��� � ������������#����∆∆∆∆% �
�
)����������#�������
<�N�L�C+��≤ 2<�����
<�<<2<�< ∆ C+�≤ <�<<=@�
��������������������������������������������
�������������������#-��������������������������
2<�N�L�C+��≤ =<�����∆ C+�≤ <�<<=@� 0��������������-�����������4����������������
�������� ������������� �� ��������������������O�
���������������������4������������������� ���
������������$ ���������������������������������
� �� ���$� �����������
∆ C+�P�<�<<=@� 6��������������������
I.1.2 *������oceny��� ���������� ��������� �������������� ����������� ��
����� ������� �������� ��� ��������������
6�����������������������$����������������������������� ������������������������������
���$������������������� ������������������������������ ����J��������������������
������������������������������������������������������������������������������������
����������������������������$ ��������������
Q��������������������������������������������������������������������J����!��������!��
���� ������������&� !K�C+�M8<�=@D�0=�F�+=�>������������������������������������
���������������������#�������������
����������������������������������������������������������������������������J�����!��
��������������������������������������������������������������������������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 4
���������������������������������������������������������������+���������������
������������������������������������������� ������������������$ ����������������� ��������
������������������������������������������
�
����J�������#�������� ������������1�M���3���
������� ������ �������∆���
�
R�������������������
0 < G ≤ 0,0025� R�� ��������������?����������� �������������
�������������������
0,0070 < G ≤ 0,0300� 0��������������-�����������4����������������
�������� ������������� �� ��������������������O�
���������������������4������������������� ���
������������$ ���������������������������������
� �� ���$� �����������
G > 0,0300� 6��������������������
�
1.1.3 � +������������������������ ���������� ������
+���������������������������������� �������������������������� ������������ �����
�����#������������������� �������8C+)�����>���������� ����������������������������8��
�������#���B<�2GC>��������� ��������� ������������������������������������������
����� �������� ������������������������������������������� ����������������������
���� �� ����������� �������������������������:GC>��"�$��������������������������������
������������������� ������������������������������$ �������������
�
I.1.4� ������ ���������� ����������������� ���� ���,�� ������ �-�����
�����������������������#��������������������� �����������������������������������������
���������������4��������������������123�������������������� ����������������������������
��������������)�����������4������ ���������������������������������������������������
���������� ����������������������� �����������������������������#��������� �������
�������������������$���#������������&������� ���������� �8B<�<2����>���������� �
8B<�<<=�����>������� �82���>��0������������������������������������������������
������������������������J����������������������������C+�����������������J������������ �
�������#����������������������������������&��
−−−− ����J������������ ����� ���������� ��������� �∆ ����∆ ����∆ ����������������
���������������������������������������������������������������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 5
−−−− ����J��������#������� ������������#��������� ��������������#����������� �����������������
������������������������
+�����������������������J���������������������������� ������������#�������������
�������������������������������������� ����������������������������$��������&�
�
WO1 = ∆ CO/ ∆ H2,
WO2 = (∆ ������∆ ��� � ∆ H2,
��������J������������������������������������������� ��������������������������
�����������������������������4��������������
WP1= CO/ H2,
WP2K������������ ������
WP3K������������ �������
�
0�����������������������������������J��������� �������������������������� ���
���������������������������������� ������������#������ ��������������������������
������������������������������������ ���������������������������������������� ����
:DGC���:D<GC���������������������������������������������������#������� ����������� ������
��������������������%!��������������$ ��������#����������������� �
�������������������������������������
�
I.1.5 )������".�������� ���������� ���������� ������������������ ��������
����/0���&/(�
�������������������������������������������$������������������������������������������
��� �=<22���������������� ����������I������-����������������������������� ��$���
��������� ����������������������� ����$����������C+)�������� �������������"�����$��
����������������������������$�������$������������������ ��������� �����������
����� ������ ����������������������������� ��������� ������������������
�
�
�
�
�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 6
Lp.
Data
rozpocz�cia i
zako�czenia
akcji przeciw-
po�arowej
Kopalnia Miejsce po�aru, sposób wykrycia Przyczyna po�aru
i sposób jego likwidacji
PO�ARY ENDOGENICZNE
1
16.02.2011
21:40
- 18.02.2011
5:45
Bielszowice Wyrobisko korytarzowe dr��one w pokładzie 504 wg. Po�ar
wykryto dzi�ki analizatorowi CO zabudowanemu w pr�dzie
wylotowym powietrza z cz��ci �lepej wyrobisk.
Samozapalenie w�gla w dr��onym wyrobisku
w�glowym.
Po�ar ugaszono poprzez zaizolowanie wyrobiska
korkiem wodnym, a nast�pnie tam� izolacyjn�.
2
16.06.2011
02:40
- 22.06.2011
6:05
Wieczorek Ocios dowierzchni przy�cianowej wykonanej w warstwie II p.
510. Po�ar wykryto za pomoc� miernika indywidualnego.
Samozapalenie w�gla w ociosie dowierzchni
przy�cianowej wykonanej w warstwie II p. 510.
Po�ar ugaszono przez podsadzenie podsadzk�
hydrauliczn� odcinka dowierzchni przy�cianowej.
3
28.06.2011
4:55
- 30.06.2011
14:30
Wujek Przecinka do pokładu 405 w pobli�u wybranej �ciany nr X.
Po�ar zasygnalizowało wskazanie analizatora CO.
Samozapalenie w�gla w przecince wykonanej
pokładzie 405. Po�ar zlikwidowano poprzez
podsadzenie przecinki na odcinku obj�tym
po�arem.
4
3.07.2011
8:55
- 4.07.2011
22:05
Centrum Chodnik utrzymywany za frontem �ciany, w pobli�u miejsca jej
rozpocz�cia. Po�ar wykryto przy pomocy wskazania
analizatora CO.
Samozapalenie w�gla w chodniku w pokładzie 510.
Po�ar zlikwidowano uszczelniaj�c ociosy i strop
wyrobiska oraz zatłaczaj�c �rodki uszczelniajace
górotwór wokół miejsca po�aru.
5
07.08.2011
6:20
- 07.08.2011
14:05
Staszic Ocios chodnika wentylacyjnego 510 w pobli�u dr��onej rozcinki
�cianowej. Po�ar wykryty przez pracowników.
Samozapalenie w�gla w ociosie chodnika w
pokładzie 510 (III warstwa). Po�ar ugaszono
aktywnie poprzez obrywk� �arz�cego si� w�gla i
zlewanie wod� ociosu oraz stropu chodnika
6
5.11.2011
22:34
-19.11.2011
13:30
Bielszowice Zroby likwidowanej �ciany, po�ar wykryto dzi�ki wskazaniom
analizatora CO.
Samozapalenie w�gla w likwidowanej �cianie
prowadzonej pod wybran� warstw� pokładu 504.
Po�ar zlikwidowano poprzez zaizolowanie
wyrobiska za pomoc� pi�ciu tam
przeciwwybuchowych
PO�ARY EGZOGENICZNE
1
05.05.2011
19:45
- 6.05.2011
13:00
Krupi�ski Wyrobisko �cianowe �ciany N-12. Po�ar zasygnalizowało
wskazanie nagłego spadku pr�dko�ci przepływu powietrza
przez czujnik w chodniku pod�cianowym. W strefie zagro�enia
pracowało 32 górników. 27 pracowników wycofało si�
samodzielnie, pi�ciu wyprowadzono, z których jeden zmarł. 9
górników uległo ci��kim poparzeniom oraz/lub zatruciu.
Podczas akcji ratowniczej zgin�ło dwóch ratowników.
Bezpo�redni� przyczyn� zapalenia metanu była
prawdopodobnie iskra z urz�dzenia
mechanicznego. Po�ar próbowano bezskutecznie
ugasi� ga�nicami oraz emulsj�. Po zako�czeniu
akcji ratowniczej pole �ciany N-12 zostało
otamowane.
2
12.08.2011 r.
od. 19:50 do
20:40
Bielszowice Wyrobisko �cianowe, izolacja przewodów elektrycznych. W
zagro�onym rejonie przebywało 29 pracowników, z których
trzech u�yło aparatów ucieczkowych.
Po�ar powstał z nieznanych przyczyn, został
ugaszony przez załog� aktywnie przy u�yciu ga�nic,
emulsji i wody.
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 7
������� ��$�������������������������������������������������C+)��������� ���� ���
������������F�����������������������������������������������������������������������������
��������������������C+)�������� ����������������������������������� �F�#������@E�
��������������������$��������������������������
Lata 2002-2011 Rok
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Razem
Liczba po�arów ogółem 7 5 7 9 3 4 9 11 9 8 72
Liczba po�arów wykrytych CO -
metri� 4 4 5 7 2 4 5 8 3 4 46
Procentowo 57 80 71 78 67 100 56 73 33 50 64
�
����������� �������������������������������� ����-��������� $�������������������������
���������������C+)������������������������������������C+������������������������ ��
�������������������������� ������������������������������������������4��������� �����
�� �� ����� ��#������������������������ ����������������$ ���������������������
+�����������1����#��������������������������������#�������������"���
������������� ���������� �����������������-�����1���� ���1����
�
��/� ������ ���������� ����������� ������ �1������ ����#������ ��������#����
������������������������,�����#����������������������������������������������
����������������������������������������������������������������������������������
������������������������ ������ ���������������������������������������������
����#������������������������ ��*��������������������������������������������
��������� ��������������������#�����������J����������������&�
• ����J����S����������2TDD���
TRCO CO H
N O=
+ −
−
2 2
2 2
3 4 1 4
0 265
/ /
,��
• ����J����!�������2T=2���
22265,0
100
ON
COGR
−= ��
2� ����J����U������C+�8V�����R�����>�2TT<���
COCO ppm przep yw m
ilo���(/ min)
( ) * ł ( min)=
3
1000��
=� ����J�������� �� �� ����� ��������� ���� ����� �8R��������!������2T=E>�)��������������
����J�����!��������� ���������������������������������
:� ����J�������� �� ����� ���������� ����� �8�������������2T2<>�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 8
2CO
CO��
E� 7������������������������������8���� �����7�� �������I ����)V���2TWW>��
( )( )( )
RITHC CH
THC=
−
+⋅
1 01
0 011000
4,
,�
�������������������������������� �!"����##$����������������$����%�D� ����J�������� �� �CM(�8!������'���������2T@;>�)����� ���������������� ���������������
�������
@� ����J����������X���2TD2���
WRCO
N CO TCOMB=
+ +
2
2 2
�
��&'������������������������("��#���)�*�;� ����J���� �����X��2TWW���
MRN O
CO CO=
−
+
2 2
2
3 774,��
W� ����J����H�����X���2TW;���
( )LR
CO
O CH O=
− −
1 3
100 4 774 2 4
3 2
2
1 2
/
,/ /
�
�T� ����J����(=���C=�(E�80������2TT2>�
2<�����J����C=(EMC=(=�8"���Y�����C� �� ��2T;W>�
22�����J��������������������#������ ��� �8C�������2TT<>�
2=�����J��������������������#��������� �� ����������� �8C�������2TT<>�
2:�����J��������������������#�������� �8C�������2TT<>�
2E�����J�������� �� �(MC�8(�4����!��������2TT<>�)��������#-�CM(�
2D�����J�������� �� �C=(EMCE(2<�8C�����Y��������������2TWW>�
2@�����J�������� �� �(=MC+�80������2TT2>�
Q�������� ������ ����� ������������ ��� #������� ����4���������� � ���������� ������
�������� �� #������� ������������ �� �������� ����������� ���������� "������� ������
�����$��������$��� ����������������� �������������������������������������������
����������
��/��� ������ ���������� ��������������������� ���1����2���� �������������
3����������4���1�5��������1�������� ��4���1�6�������
Podczas opracowywania tego rozdziału korzystano z materiałów i publikacji
australijskich [3], [4], [5], oraz informacji zamieszczonych w pracy doktorskiej dr J.
Grubba [6].
�-� ���1������������������������������������ ���� ��������� ��������
�������������� ���1������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 9
���������Z �������������� ���.C���� ������R�4�������(������6��/�1:3���������������
�������������������,��������� �=<<2��"���� ����������������������������,�
���������������������������������� ����������������,���������������������
�������������������������������� �����$�����������������������4�����R��������������$ ��
�����������������������������������-�����$������������������4����������������
����#�������������������������������C(E��C+��C+=������� ������ ����������������#���
����J�����&�!����������������J��������� �� �C+���C+=��"��������� ���������������
����$���������������$� ������������������ ����������������&�
−−−− ���������������������������������� �����������O�
−−−− �������������������������������������������������������������������������O�
−−−− ������������� ���������������O�
−−−− �������������������������������������������������������,�������������O�
−−−− �����������������������#��������#������.
������ �������������$������������������� ���������������������������������������
������������������������������������� ����������������8�����������.� ���� ���/>�
1@3�����������������������������R������������������������������������������
� ����������8�����������������������#���C+��C(E������� ����������C+=>��"������������
�����������������������������������������������������������4���������������
������������������������������� �������� �.� ���� ���/��6�����������������4�����
������������������������������ ���������������������������������������������
����������������� ������������ ����������������������� ��������������������������� �
������������������������
������������������������������������������������$� �����������������4����
��������������������#��������,����� ������������������������#������#�����������������������
�������� ������������#-��������������������#���,��$ �����������������������
"������������������������������������� �����������$������������6 ��������������
0�����5�������1@3��
��/�7� )����������� �����������8������ � ������ �����9�8����������9�&:(�
R������������������������������������������$������������������������������������������
�������������$����������������� ������4����F�����������$��������������� ��8����������=<�
��E<���������#�����������#����������>�����������������������$�����������������
������������������������������������������������������������F��$ ����� �������8����
4����� �����>�������������������������� �W<<<���� ������������ ������������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 10
������������������������������������������������������������������������������
����������� ���������������������������������������������������������������
Przekrój przez wi�zk� rur próbobiorczych
6��������������������� �.�%+��+%� ��/��������������������������������6�� ��������
��������������������������������������������������$������������.�%+��+%� ��/��
����������������������������$��������������������� �������������������������C+��
C+=���C(E��������� ������������������������������ ����� ��6�������������������
����$���� ��������� ������������������������������������������,�����������
����������������������������#�����$����#�������������)[����
�
�
�
�
�
�
�
�
�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 11
5� ����������������������8����������9���������� ��������������&;(�
0�������������������� �������������������� �������� �������������������������
���������������� ������������ ���� ����� �8���������������J�����!������>����
��������������,������������ ������������������� �������� ������������������ �������
#��������������������������$� ��������������� �.� ���� ���/����������� #��������
F�������������������������������������������� �����������������������,�)���������
���������������������� �����������������������������������������������
������������������������������������������4�������$ ��4������������������ ���$� �
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 12
��������������������� ���� ������������������������������-��� ��������4����������
�����������������������������������������$���������������� ��
6 ������ ������������������������������������� �.�%+��+%� ��/������� �� �������������
� �������������������� ��������������� ��������������������#-������$ ���������� �
����� �������J�������������������������������������������������������������
8���J��������������������-���������������� ��$ ���>��"�����������������������������
���������� ������������������������ ������������������������ �������#������� ����
������������������#������������$�� ��� ���� �����������������F��������������������
�����������$���������������#����������������� �������� ����������������
����������������������������������� ���
R�����������������������������������������������������������������������������������
������������������������������������������������ ��������$� ���������������
�������������������������������������4����������� ���������������������
������������������#������� �� ����������������������8�������� �������� >������ �
������������������������������������������������ ����������������"������������������� �
��������������$���������#����������� ���������������������� ���������#���
���� �������������� ������� �� ���������������������������� ����������#�����������
���������������������
�
"��������������������������� ����������������������������������1;3� ��� ��������������
������ ������� �.� ���� ���/�������������������#���������������� ��������������
������� �$� ������������������������������������������������� ������������ �
����������
!$����������������������������������������������� �.� ���� ���/����4����� ��������
6 ���������S�������������R���������������$���������$���������������C��� ���
'�����������!����������
�
�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 13
����������� ���������� ������<������������������1�����" �������1����������
=��� �����&>(�
����������� ���������,�������������������������������,���������������������
����J������ ���������������� ������������������������������������������������
�������,����������������������������� ������-�����#����������� ��� �������������
�����������#��������������#����4��������#�2�1���1������� ���������5�����2��������
�������1���������������� �������� ��� ������ ���������� �������
Q��������������������������������������������������������������������������
Z��������������������������J������������������������������� ����-����������������&�
- ����J��������� ����������������#�������������������,���������������
���������������������������"����������J������������� ��������������
��$����������������
- ����J���������������������8���� ������������������������������>��
- ���������#���8������#������>�����������������������$�������8����������#���
C+>�����������������������������"����������J���������#����������������
��$����������������
I������������������ �������������������������6 ����������0�����5�������������#-� ���
����������������������������������� �����������������������#����������������������
����������������������"�����������,�� �������#�������J������������������ ��������������
��� � ��������������� ���������������������#���������� ��������������������������
�#�����,���� ���������I������������������,���Z ������������$���� ������������������
R7 S6�R�8+���������!7!>������%�������������Z�����������������������������
�$ �������������,������ ���������������#������������������4�� ���������������������#�����
�������� ���F����������������������������������������������������=�������������������
��� �������������������
%����������������������������J�������������,������������������������������� ����������
�����������8����S6�"�S������)6����������������"���>�1D3�������������������������������
��� ����������
��$ �������������������������������� �������������� ����������������#���
��������������6 ��������1W3&�
- ���������C+� ����������������������������J�����������������������
����������������������������������������-���������������������C+�
����������������������������������� ����������� ��������������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 14
���������������� �����������������F���������������� ���������������������
��������������������89�:;<��:>��
- ������������� �������J������������������� ������������������������ ����
������������#-�������� ������,�������� ��������������������������
���������������������������������
- ������������������� ���������������������������J�����������������������������
���$������������������������������������������������2M2<<����2M2<<<��
- �����������#��������� ��������������������F������ ����������������������
�������� �����8P�=<<GC>�������������� ����-��������������������������������
�����������������������������������������������#-���������������,������� �
8P�2<����>���������������������J�����������������������������������
�������Q�#�����������������������������������������������������
���� ������������������������������ ����������C+���(=����������
������#������������������� ��
- ����������� �������J��������#���8������>�C+�� ���������������������J���������
���-������#��������4���������������������������������������������
����������#���������������������������$����#������������������� ����������
�����#��������� ��"������������ �������������$��������������������������
#����������������J�������������������������
- ����������� �������J�����!�������)���������J���� ����������������
�����������������������������������������������������#-�����������-�
���������������������#-������� ����������������1W3�"�������������
������#��� ���� ����� �8��������������J����>���������<�:�������#-������
����J������������ ����������������������������-������������� ����4�$�����
��������"���� ���������������������������������������������-�������������
�����#����������������������J������$�#����������� �����������������
�����#������������������
- ���� ����C+MC+=� �5���������J����������������������������������������
����J�������!����������������������������� ��#����������������$�����
����������C+=��
- ��$ ��� ������� �������������������$������������J����������������$��
�������������������������� ������������4�� ��������������������������
����������������������������������������� �� ��-��$�#������������
��� ����������������0������������J�������������������� ����C(E���C+=��������-�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 15
��������������4�������������������������������8������������������������#���
���>��
+������ ����� ����������������������������� ���$� ������4������������������������
�����������������������������������-����������4�����������������������-���������������
���������������������������������������������������������#������� ���������������������
��� ������������������������������������������������$��������4������������� �� ��-�
����������������������,��������������������������� ������
�
��� ��� � ������� �����?�� ������������ �������� ���������� ���������
=��� �������4���1�6�������&:(@�
��� ��������=���� ����%������2�4����5��������������2�=��� ������
0������������#�����,���������������������$�#��� ��������������������C+��(=���������� �
�������$ ��-��������������������J������������������������������������������
Q������������� ������4��������������������
- R������.�%+��+%� ��/�8������� �������������>�)�=<)���� ��������������4�����
.[ ��/�F������������������������4��������������������������
- R������������������ ����������������������� �������#�������� ������� �
������� ����������$��������������������������������������#�����������
�����������������������������$����������������
0������������������#�������������������������������������C+��V��������
�������� ��������������4���� �����������������������������������"���������
������������������������������������������������������������.������� ��
�����������/��"�������������������������������� �2=���������F���������
����<D����2;�8������ �����������������������������>���
�������������������� ���� ����������������������� �������������������������
���������������
���������������������8S6�">� �����������������������������������������#���
����J�����!�������<�=���
5������������#��������,������������������������������� ����������� �
8������������������� �������������>������������������������
�����������4���������� ��� ���������������������������������Q������������� �
���������������������� ����������������#���������������������,��������
������������������ ��������������#��������,�������������������.������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 16
��������/�)����� ��������� ��4��� ������,�����������4�������������"������
�����������������������������������������������������������.������� ��
�����������/����������������������������4��������������������������������
������������.R�������/�4�����I��C����R��Y�������R�����������������������
����������#���������������� ��������������������������� ���$�����
������ ��
5��������������������4���������������������$�����������������������
��������4������� ������������������ ��������J������������C+�4�����Q�������
���������������� ���������
/�� ��������A ����������*� ����2�3���������
Q�������#����������������8����������>�������#�������J�����������������
�������������$���������������������������������������#���������4�� �
�������������������������������������������������������=����������
��� �����������������
Q�������������������� ���������������������������������.������� ��
�����������/�4����� ������O����������������������=<����������������������
������C+��C(E��C+=������� ��"����������������������������������
��� �������������������������������������� ����������������������������
������������ ���������� �����������������������ED���� ���"������
������������������������������������������ �����������4�����7 6C���
������������������������#��������#���������
V���������������E)��� �����������������4��6��������������������������
������������� ������������4��������������:���� ����
"��������������$��������R7 S6�R���������������������������������������
�������������������������������������.������� �������������/��
"���������������������������������������������������������������
�������������������������������������������������� ���� �����������������
������������������������#�����������������������������������������
�������������������������������������������������������������� ��
R�������������������������������������������������������$��� ������
��4������R��������R��Y�����I��C�����)�����������������������������
� ������������������������������������,������������������������� ��
������������������������������������.��������������/�������������������
����������������$������������������������������������������$����
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 17
������������������������������������������������������$���#���
������ ��
Q����������������������������������������������4�����������������������
����������������������������
7����������% ���2�B�� ���2�3��������
"������������������������������������������������C+�����������(=�F�����
������� ����������� ����������������������������������������������������
%����������������������#��� � ��������������� �������������������������������
��������8S6�">��Q������$�������������� ����������������������������������� ��
��������������4����� ������������������������������������=<�� ����������
��������������4�����6 ���������Q���������6�������������������������C+��C+=��
C(E���+=�������������������$���������������������������������������
��������������4��������������������������������������������������
�������������������������������������������4����������������4���������������
R���������������������������������������� �����������4�����C��������\O������
�������������C+���C(E������������������������������������������������
����������������������������������������������������#��������#�����������
���������Q� ����������������������+=���C+=��������������������������
����������#���������"��������������� ������������������������������C(E��
V���������������� ��������������4���� ������������� �������������������������
�������������-����$ ������������������ ������������������������
�����������4 ��������������������
"������������������������������������������������&���������������� �
�����������������������������������������������������������������
������������������������
Q����������������������� �����������,���������������� �����������������
����������� �������������������������4 ��������������������
���������������R7 S6�R�R6[U!6R��
����������������������������������#-��������C+������J����!������������J����
I�����)S���������������J�����C+M�C+=��C+M ���� ����� ���������������
��� ������8����������� �����#���C�����>���
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 18
�
C����������D�����B���2�D����2�������5�����2�4����6�������
5��#�����,�����������������������������C+��������������������J�������
���� ��������������������������������������������������� �������� ��
����������������'������������ ����������������������������������� ���
����������������������� ���������#-��Q������������� ����������������������
�����������������������������J�������#���C+��%������������������������
�������� ����� �������������������������������������������"����������� �
����������$������������������������� ����������������2=<���2;<G�C���
�������������� ���������������������������J��������� �����������
������������Q�������������������� ������������������������������������
�������.������� �������������/�4����� ��������2D�� ������������ ��� �������
� ������4����������8��������>����������������������� ��������������������D�
��������������������F�������������� �������������������������� �����:�����$�
������� ������ �������������������$����������������������������R������
����������� ���������������� ���=<�)�:<�� �������C+���C(E��
������������������������������������������������E�� ����������������#���,���
S����������#��������#����������������������������������������������#���
C+���C(E���������� ��
V������������������������������������������4�����������������������#�������
����������������������������#-���������Q�����������������������
���������������������.������� �������������/�����������������������������
����������� ��������������������������������������������������2=����������
������������������ ����������������������R�����������������������������@�
�����������
E�������������� ��2�B�� ���2�3��������
'���������������������������������������������������������$������
��������������������������������,�C+��(=��������� ���������������������
�����������U�������������$������������������������ ����������������
����������������������"������������#���.����������/�����������������
�������������������������������8S6�">����������������� �������������������
�����������������������������������������������������������������
���� �2<���������������#-���������8��������>��
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 19
�����������������������������������.������� �������������/�4����� ������
�������������#-������������������������������=<�� ������������ ���������
�����������������������=E�������������������������������������$�������
����������������������������������������������������������������������
���������
R����������������� �����������C+0R"UC�������� ���C+��C(E��������#-�
�������������������������#��������#���������$���������������������������
������������R��������C+��C(E��C+=��+=����������#�������������������������
�����������������#������������������������
V���������������$�������R7 S6�R����� ��������������4��� ��������������#���
�����,��������������������������#�������������������������������������
R�������������������������������������������������������������"������
�����������������������������������������:&<<������$ �� ��C������,�
��������������������������������������������������������������������
+��������������R7 S6�R�R������$ ��������������� �����������������������
������� �������#����������������,����������������������������� ��
������������������������������������4��������������#�������� ���������,���
������#�����������������������������4�������������������������$����������
��������������������� ��
:����������4� ���F�������2�F����2�3��������
V������������ �����������������������������������������������������
������������ ���%���������� �Z ����������=)������������ ������������������
+���������������������������������������8S6�">�������������$�������������������
��#�����,�������������������������������������������I��������J�����
������������������������+=��������C+�8�����#������������������ ���������
��������� ����.��������������/>�����������#-������� ��Q��������������� ���
��������J�������#���C+������J�����!�������������J�����C+MC+=������������ ���
���������� �8������������������������ ������������������>��
Q������������ ��������������������������.������� �������������/�4�����
�������E<)����� ������������ �����������������������������������E�����
8C+��C+=��+=���(=>O���������������������������������������������������
���������
R����������������� ���������������� ������������������������������
�����������������������������������������������#����������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 20
+������� ������C+������������������������������������������
�����#����������
"���������������������������������������������������������������
��� �����������������������=E������������������������������������
���������� �������������
R�������������������������������������,�����������������������������
������������� �C������#��������������������������� ������,������������
�������� ���������������+�������������R7 S6�R�R�����"����$ �����
������������������������������������������4 ����������Q����
������������������ ������������������������������������ �
� �������������������������������������������4 �����������������������
�����������#����R������������������������������������ ��������������
�������������������#-������ �����������,������������������.���������
�����/��R���������4�����������$����������������������������������������
��$� ��������������������������������������������
;����������)� ���% ���2�F �������2�������5��������2�4����6�������
+��������������������������������������������������$�����������������������
�� �������������������������������������������������������=)���������
��� ����������������������� �����$����������������������������������� ���
���$��2D<GC��
Q���������������������� �=E������������������������������������.�������� ��
�����������/�4����� ����������������������� �������@������������=<���������
Q������������ ������������������� ����������������������R�4������R�������
����������� �������������������������������������������������� ������ �
������������� ������������ ����������� �C+��$ ��������������������������
�������,��������������������������������#�������V���������������� ���
�����������4����������������R������������������������������������������
�����������������������������������������������������������������������
����������������������������� �������������Q���������������������������� �
C+�����������������#�������$�� �����������������������������������
����J�������#���C+��
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 21
�
>����������G��2�*�����2�4����5����������������
"�����������,������������������������������������������������������� �
� �� ���$� ��Q�#���������������������������$������������������4������
����� ����������������������������� ���������C+���������D��������(=�
��������E��������������������������������2<<<�����C+���������#-������� ���
��������� ���������������������������������������������������
�������������
���������������������8S6�">���������%����� ����������������������$��������
���� �������������������������������#��������� ������ �����������������
���������&�
H�1�� 5�����
�� �������
% ����� B���1��% �� ���
2� W�F�=<�� P�2D��������M������ �
=� =<�F�@<�� � �
�
6�������#������
:� P�@<����� � �
H�1�� 5�����
�� ������
% �� D/�� %/DC��
2� D<�F�2D<�� � �
=� 2D<�F�=<<�� =D�F�D<����� P�2�����
�
R��������
�������������� :� P�=<<�� P�D<����� P�2�����
%�������������� ������������$�,�������������������������������������
�����������
- "���������������������2�F�"���������������������������������
- "���������������������=�F�"���������������=��������
������ ������������������������������
- "���������������������:�F�U��� ������������������$��������� �
�������
Q�������������������� ���������������������������� ��������������������
� ����������������4����� ������)�������=<�� ����������� ������� ������
���������E<�� �������� �������������������������������������������������
���������������������������������� �������� ����������������
������������������������������,����������������������R7 S6�R��
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 22
���������������������������,������������������������ ���������������
�����������
R������������������ ������������������ �����������������,��������������
������������� ���#��������"�������������������������������������������
�������2=��������������������#��������������������������6�������������
��������������������������4 ����������"�����������������������������
������������������������������.�������� �������������/��
��/�/� ������ ���������� �����������������=�� ����5�����1���� ��������
G)=�
(�ródło – materiały autorów ameryka�skich [8], w szczególno�ci praca doktorska in�. J.
Grubba [6])
�-� ���1������������������������������������ ���� ��������� ������
������������G)=�
6������,���� �����������������������������$���������������������������� ������
����������$�����������������������4������������� �������#-������ ����������������������
������������� ����� ��$ ������������������������4�������������������8�.!��$��� �
#����!/�>������������ ��������������������� � ���������������� ���������������
���������8.+��� �!�/>��U������������4����������������������������� ���������������������
������������������������� ������������������������������������������ ����������
��������������$ �������������������� ����������������������������� ��������#���
������������������������������������������������������������������������������
� ��������8.+��� �!�/>������ ���������������������������������������������� ������
����������� �������$�� ���
%���������������������������������������$�����#�������������������������������#�������
���$ ����������4�����������������������4����������������������������������������������
���������������������������������� ��$������������,�����������������������
�������-��
"�������������6 �������������$��������������������������������������������������
%R6��������������$���� ����������������������������I������������������������������� ���
���������$������������������������������������������������������ � ��������
8.+��� �!����/>����������������������-������-����������������������������������
�������������� ������ �������� ����������������������������-��������$�,������������
������������������ ������������$�� ���������������-�������������������
����������#�����������������������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 23
V������������ ���������#����������������������� �������������#�����,����������
��������������������� ������������������������������������������ ��������"�����
���������C+�������1<����������������������������� ������������������� ��������������
���������������������������D����������������������������� ����������������������
�����#-��������������������������#������������������� ������������������������
�������������������������������������������������
��07+R(�����������������J������$���������������� ����������� �C+��� ���� �+=��
������� �C+���������� �C+=������������� �C+=��� ���� �+=����$ ����������
R������� �������H�����82TT2>����� ����������� �C+��� ���� �+=�8�����4���������J�����
!������>������������������������������������������������$������ ������� �
��������������
��%R6������ �������������������������������������������������������������������
������������� �������4����������� ������������������������������������������������
������������������������������� ����������������������������8���������$����������>�
���� �����������������������F�����������#��������� �)�������������������������
�������������
��R�������5���������������������������������������������� ��������������$�������
������������������� ���� ��������������4���������������� ��� ������������������� �
�����,������������������������ ����������� �$ ���4����������������
����������������������������������������������������,��������������#��������,�
���� ������������������������#������#������������������������������� ����
��������#-�������������������#���,��$ �������
��� ����� ������� �����?�� ������������ �������� ���������� �������
��G)=�
������������B���% ���2��)��� ���2�%��� �����
�������� ����#��������������$�#����������������������������������������
��������������������������������������������������������������������� �
��������������� ����� �� �C+MC+=�������,������� ���������� ������� ��
R�������������������������������� ������������������� �����������#-�C+�
��C(E�����������������#��������#������������ ���������������������
� ������������������������������������8.�������/>�������������������#�������
V������������������������������������4���������#���������� ����������������
���������������������� ���������������������������������������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 24
����������������������� ����������������������������� � ��������
8.�������/>��������,��
7����������)��I��2����� -���2�4����*������
V��������������� ������������������#����������������#�������J�����
!��������������������������������� ����� �������� ����������� ������������
���������������,���������������������������=������������� �����
���������������������������������������������������4�����C����������
S����������U�����������������������$�%���������� ��Z ���������
R���������������������.������� �������������/�4�����'��������������������
������������C+��(=��C+=��+=���C(E�������������������������:2�� ����������
������������ ��� ���4�������������
"������������������������������������������ ������������������
�����������������������������������C+�����������������#��������#��������
����C+���C(E���#�����������������������������
V��������������������������4���������,�����������������������
������������������������������������ � ����������������8.��+�,����/>����
���������������������������� �.�%+��+%� ��/��6���������������������#���
������ ����������������������������������� �.������� �������������/���
���������������������4���������
R��������������������,�������������������������������$����=E�
�������M������������������������������������������,�������
���������� ������������������������ �.������� �������������/��
��/�7� 5��������� �1���
H���������%�����
-!" ��.����)�#!�����/!(� %�0"!���(���������!�����12<3���!�)�%��2������2 �$%���1334�
!������������������ ��������������������������������������������������������������
��������������������������� ��&����������������#������8����������)��������������������
�����)�C+=��C+��8]>�+=��C(E�>����������#������8���$��������)��������������������� ����)�(=��
C=(@��C:(����CE(2<���CE(2<��C=(E��C:(@��C=(��>���
�� ������� ����������� ��������� ��������� � ���� ������� ������������ �������������
���������� ��������� ����� �������������� ������ ���� ���� ����� ������������������ ������$��
���#������������������������� �������������� � �������������� �� ��������� �����#����
�������� �� ����������� ����$����� ��������� 8������� ���#�����]� ����]>�� �$����� ��
��������� �� �������� ��������� ����� ������������� �� ����� ���$���� � �M�� ������ ��� ���$���
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 25
����������>� ���� ����� ��������� �� �������� ���������� ��� ������ ���������� ������$�� ��
������� ����� �� ��������� �������� ��-� �������������� �� ��������� ���������
��������������� ����� ������� ����� � ����� � ������� ��� ��-� ������������ ��� ������
�������� �� �������������������� ������=E�������� ��������� �����������������������������
����$��������������� ����� �������� ������������� ������ ����������� ����������V���������
� �� ���$� ������#����$�#���������������#-� ������� � � �������������������������������������
��������������������������������#������������������ ������
0�� ����� ������ ��� 2<M2TT<� ����������� %�� � !��������� �� +��������� ������
���������� ��������� �������������� $���5�(�6����)�*� ����� ����������� �� ���������
��������������++V��������� ����������� ������������ �����������4������������ ����������&��
.Q����Y^� �� V�������� �� �� �������� ._��^� �� +�$������ �� ������� �������� � �� ��$�$��
���������� �������������4�������CR�!���+��������������������
��� �������� �������� ����������#-� ����������� ������� �� ������� �����������4������ �
��� ������������������������������C+���������� ������<�<<:A�����������=E������� ��
�������������� ������ �����J����� ����#���C+��������� 2<� �M���������� � ����������������
����������������������������������������������������������������������&�
�> ����������,�F��������� ��������������� �������������������,�
� �����#���C+�)����#���������#-�����������$�������������������
�������������� ������������������������������������� �������������
�������������-����������� �����������������������������������
�����������4�������
�> =������������� �)����������������������� ����������������������� �
��������������#�������������������������
�> "������������� ������� �� ���������� �� ������ �� �������������� �
���#���C+���������,�C+���������������������������������������������
���������� �����-����������������������������������4������ �����-�
����������������������� ����������C���������#-������ ��������
������������������������������������������������-������������#����
������������� ����������������������������-���������������
������������������������������ �����������
��$ �����������%�� �!�����������+����������#�������������������
���������� ������� �� ���������� �� ������ �� �����$������#���������������� ���������
�������������������������������-���$ ����������#���������������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 26
�������������������������������������������������� �����������������
�����������������������-���������������������������� ���������
I�#��������������������������������������������#-��������� �8��������� �����������������
����#�������������������>����������������-�����$���������������������������������� ��
%����
�� ����� � ������� � ���4������� Z � `���� C����� �������� ��������� 7����� � �
'������,����� �� 7����� ���� '��,� ���������� �� "�������� ��������#��� ����� ��� �� ��������
������������������������������������ ���,�������� ��� ������� ������������ � � ���������������
���� ����������,��������������$��������7����� ������"���������������������������������
��� ��� � ������������������������ ���������� ����������������������� �����,� ����� �������
�����������������������J���������������������J����!�����������������������������������������
����������������������������������������������$ ��������������������� ����$ ����������
� ������12=3���C���������� ����������������� ����������������������������� �������������
4�������� �� ������� � ������� �� ������ ��� ��������,�� I�������� ������ ��������� ������
������$ �������������C���������������,���� �����������������#������ ������������������
�� ��� ����� ����#-� ���������� ���,����� �� ��� ����� ���������� ����������� 0�� ����$�� �
������� � ������������ ���� � ������������ ��������� � ������ ���,�������������� ��� �����������
���������� �������� ����������� ���������� ��� �� C������� �����$�� �����������������
������������������ ������������������� �������������Q��������������������������������
��������� ���� ����������� ���� ��� ���� ������ ��������� ���� ����������� ���� � �� �� ��������
������������ ��� ����������� ���� ��������� ����������� ��������� ���������������
����������������������������������������� ���������������� �� ������������ �������
����������5������
�
��7� ���������� ������ �����?��������������5���������������� �1����
������� ������������������ �������������������������������������������������������
��� #������� ������ ��������� ����������� ���������� ��������� ������������� ������� ����
�$������ ��� ���������� ������#��� ����� � ������� ����� ����������� ������ ������� ��� �� �
����������� 0�� ��������� ��������� ��������� ����� �� � �� ������� ��������� ��� ��������
����J��������� ������������
I���������������������������������������������J������������������������������������ �
����� �������������������������������������������4��� ������������������������������ �������
��$������������������������#-������������������ ������������ �����������������5��� ���
��������������������������$���� ��� �������������������� ��������������������������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 27
��������������������������������� � )��������� ������������������ ���������������������������
����������� ��� ������������ � ����� � ������ ���� ����J����� !������� ����� ������-� ��
������� �������������� ����������� ��� ������ Q������� ��#-� ������,� ����������� ��������
��$������ ����� ��������������� ����� �����,� ������� ����� �� ���� ���������� ������ ��
�������� ����������� ������������ �����������������������������������������������������#���
�� �������� ����� �����,� ����� ������ Q��� ���������� �������� ����#���� �� ������ ����������
����������� ��������� ����� ������������ �������� ������� ������������ ����� ����������
����������������������4��������������������F��������������������������������$�������
�� ������ �����$���� ��$����� ���������� ������ ���� ����$�� ����������� ������� �������� ��
���������������������������8����������������������.���������������������������/�8�%+��
+%� ��>��"������������� �����������������������������������-���� ����������4��������������
�������������������������� ��� ���������������������������������������
����������������������������������������������������������������������������������
86 ���������0����5����������� ���������������$����>����������� ������������������������
���������� ����������� �� ������������ ���� �� ���������� ��� ����� ����� �������� ���� ��
��� ������4�������� ������������������������������������������������������������������������
����� ����� ��� ������� ���������� ��� ������ ���������� ������ ���������� ����������� ���
��������������������� ���������� ������
��C� ��� ����������������?���������� �����������1��������������� ������<�
�����������������
�������� �������� �� �������� ����������� ��������� ��������������)�����������4�����
������ ��������� ����������� �������� ������������� ������ ���� ��-� �������� ����������
������������ ������ ������ ����������� ����� ��� ������� ����� ��� �$����� �� ��� ���4��� �������
������� ��� ����� ���������� � ������������� ���� $���� ������ ����� ����������������� ���
�������� ���������� ����������"��4����������������������������������$��������� ��������#���
�����,� ��� ����� ���������&� ����� � ������� � ����� � ������� ����� ������ ���� ��� �����
�������&� ������ � �������� �� �������� � �� ���� �� C����� ���,� ����� ����������� �����#���
�������� ��� ������������� ���� ������ ��� ��������� ���4�� � ������� ������� ����������������
���� ������ ������#��� ����J������ ������������ %��������� ��� ���������� ����������#-� ��
������#-�������������������� ����������� �������������������� ���������J����&�2H
COWP1 = ;
2
6342
H
HC HCWP2
+= ;
22
6342
HC
HC HCWP3
+= ;
2
6342
CO
HC HCWP4
+= ;
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 28
2
6342
N
HC HCWP5
+= ;
( ) ( ) ( )HC HC HC H
HC - HC - HC HWP6
2
63
2
42
2
222
6342222
++⋅
⋅= ;
WP7 =
22
634222
ON265,0
HC HC HC
−
++��������J����!�������
22 ON265,0
CO G
−= .
*����������?�
������������������������������J������������������������������������������ ������������
"���������������������������������������������������� ������������������� ���
�������������������������$�� ������������������#�������J������������������5��$��
6���������!��������!7!������ ���������������������������������������#���������#���
������������#�������J�����������������������������������������������������������
�������������������������������#������������������������������������������������
��� �����������������������+���������������������������������������������������������
������������������������������ �������������������� ��� ��������������������������
4 ������ )7,6,5,4,3,2,1(1 −−−−−−−= WPWPWPWPWPWPWPft �������������:
)(2 Gft = .
Q�� ��������� �������� ������������� �������� ������� ������ ��� ����� � ��������
������������4 ������ �����������������!����#���������5��$����������������Q����������
����������������#-�����������������K�2=��������������������#����������������������� ���
�� ����J������� ����������� �")�� 8�� K� 2�� =�� :�� E�� D�� @�� ;>�� "������� ���������� ��� ������
������ ����� ������#-� �������� ��� ������J��������������������� ������#-� �������� ��� ��
����J�����!������&�
7654321 76543210 −⋅+−⋅+−⋅+−⋅+−⋅+−⋅+−⋅+= WPaWPaWPaWPaWPaWPaWPaat (3)
Gbbt ⋅+= 10
Q��������������� ���������������������������������������������������������������
��� ���������������&��������� ��������J�������������&��")2��")=���"):���")E���")D���")
@�� �");� ���� ����J���� !�������� 0��������� ��������� ����$�������� ��������� ���������� �$��
�����������������������������#��������������7������0������������������������������������#���
�������� ��� �� ����J����� !�������� �� ���������� ��� ������#��� �������� ��� �� ����J������
������������ ��� ���������� ���������� ����$������� ��������� �� ����� ����� �������� Q���
������#��� �������� ��� ������J�����!�������������� ��� �� <�TE� �� <�TT�� �#� ��� ������#���
�������� ���������J�������������������<�TD���<�TT� �������� ����������������������
���������J����!������������#������� ����������8���������$������������������2������������
���� �� ������� ���������������� �������� ������ � �������� .�� $����/�� ��� ������� �����������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 29
����J����� ������� �� �������� �� ������$����� �� ������ �� ��� ��� � ����� ���� �
�������� ��� �� ����J������� ����������� �")�� ��� ����� ����� ������� ��������������� ��
������#��������������������� ��������������������������J�����")���������������������������
����������������������������������������������
Zale�no�� wska�nika Grahama od temperatury��#���. ����������������������������
��������� ���������������$����������#���8��K�2=>������������� �������J�����!�������8��
���������� ����� � � �������� .�� $����/>� ����$�������� �<� �� �2� ����� ������� �����#��� ���
�������� ��������� "������������ ����� ���-� ������ ������������ ����������� ������� �
���������� �������� ����������� ���� ������� ������� ��������� �������#-� ������ 8��K� @<>��
R �������������������-� 367258,08733677,605)( GGt ⋅= (1)
"����� 4��� �� ��� ������ ������� ������� � ��������� ������ ����$���� �� ������� �������
���$���� ������ �� ������� � ����� ��������4������� ����$������� ��������� ����� ���� ������
�������� 0�������� �����#-� ��� ��� ��� ��������� ���������� �!� K� <�T@E�� +����� ���� ��� T:A�
������#����������� ����$ ���������8W>����������;A���������������������
6�����".� �� ��"��� ����������� ����!����� ���� ������ ��� ����� ��� �� �#�����
����8W>����������������������� �����������������#����������#�������J�����!�����������
�������� �� �$�������� ��� ������� ���������� ������ ���������-� ��$������� ���
�������� ��� ������ ������ �� ����J������ ������������ � ����������#���� ��$�� ������� ��
����������� ����� � �������������� ������ ������ ��������� ����� �������� ��������
������������ ������,����������������������������������� ���������������������������������
���������� ��� ��������� ����������� �� ���� ���������� ������� �������� ��� �� ����J�������
����������� �")2�� �")=� �� �"):� ����� ������� '���� ������� ����� ���������� �������� ��� � ��
����J������")E�� �������� ��� ���")D�� �������� ��� ���")@������������� ��� ���");����������
������������������������������")@����")E���")@����"D������")@����");��R������������
������,��������� ����� �������� ������� ��������������J����� ����������")E���")D� ���");��
Q��������������������� �����$���������������������������������8��K�<�TW@>&�
66668,7448332,33025,03675,167)6,4,3( −⋅+−⋅+−⋅+=−− WPWPWPWPWpWPt (2)
���� ���� �� TWA� �$ ����� ������#-� �������� ��� ������ �� 4 ������ ����J������
������������ 5�� ������$�� :A� ������������ ����� ������� �������������#��� ����������� ��
�����������������������������������������
"������ ��������� ����������� �� ���� � ��������� ���������� ����� �������-�
��������� ��� ����� ����� ���� �� �������� ����������� �� ���������#���� "������������
������-�������������������&���������������������������������$��������������������5� �����
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 30
��� ��� ��������#-�� ��� ����J���� ��������� �")@� ����� ��� �����#��� ������� �������������
������-��������J������������������");��������������������������������������J��������")@�
8���������������������������J�������������<�WE>���������� ����� ������������������������
����$������� ��������� ��� K� <�T@=�� �� ������ ����� � ��������� ���$������� ��� K� <�TD=�� ��
������ ����� �����������������������K�<�TD;��S������������$����������������������� �
���������������������<�TW@��5�������������������������������� �������������������
���� ������� ����� �����#-� #������ ��� ���������� �����,� !����#��������� 5��$�����
����������� Q������� ���� ���� ��� �� ����������� �������� ������ ����-� ������� ���������
�������� �$����� �#��� �������� ����� � �����,� ���� ������� �� C���� �� �����������
.5����/�V�����������������R�6���5������������������������������������� ������������
����������������������,���$����������������������������������5���������������������,�
�������� ��� ����$������� ��������� ��� ������������ � ����� ������ ��K� <�T;E�� �� ����� ����� ������
�������������� ������ ���������$��������!5����������������������$�����������������
���������������������E<A��'���������������������������������������������������������,�
�����#������������$��������������-��������������0��������������.R���$�����/�8����������
��C���� �������������.5����/�V��R�6�>���K�<�T:@�����������������������.�� $����/�
8������������C���� �������������."�$ ���/>���K�<�TT2���
�������������?������������������������������������������� ����������������������
$���� ������ ������ �������-� ����� ��������������� ���� ���� �����������-� ���� ������� ���
�������� �����#���� ���������������������������������� � 8=>����������� �����������
������������������������������������ ��������������� ��������� ��������������������-�
���� ������ ��� ���������� ����#��� ���� � ����������� ������� � �������� ��� ��������
����������� ���������� ����#������ �������� ��� �������� ���������� $���� ������ ������$���� ���
��������� ��� ������� ���� � ���������� ����������� �� ����� ��������� V�������� �����
�����������������������,�����������������$���������������������� �������������
����#������ �������� �������� �� �������� ����������� �� �������� �� �����#��� ��������� �������� ���
������������������� �8:<)D<��C>���2<<�C��
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 31
�
����5� �����������������"������������������� ���������� ��������5��������
�������� �1�������������� ��������1������������� ��5 ������GF������������
� �������������"����������������������������������������������������@�
A���������2�D������2�A� ���2������������1��,J�����&�7(�
����������������$��������������������������������������������������V��������
����$�����������������������������������������"��������%!��������������������
��������#������������������$�����������������������������������&�'�����������(��������
'��������5�4�����������$����� ���)*������������������������ �����������������������
������������������������������������
��������������������������������������������������������������������������
�������������������������� ��������"��������������������������
�
������������������1���������1������1�"������ �������������"�����������
��� ����������������� ����,���� ������ ������2���� ��������� ����� ���
���������������� ��������������� ������� ���������?2��������������/7��������/007�
��������������#�������������KA���������K���H�����J������1��
�
��$ �� �����,�V����������������������������� �����������������������
#������W:;������$����E<DM=��������� �=:�<=�=<<:�����$������������������������� �
������������������������������ �������$�������������������������������$�������
�����������������������������;a������������������������������������� ����� �
=E�<=�=<<:�����$�������� �������� ������������ ����������������$������������������������
.���#�� ^����������������������������������;a���������$����������������������� ���
��$ ��V�������������������������������������� ������ �����������������������������
�$����������������$�������&�
- 5������������ �� ������������������������$�� ������������������;a���;��
��� ��������������������� �������������������������$�������� �;�<T�=<<=���
������������4��������������������������$������������������������������$������
- 0������������������������������������������������;a����� �����������
��������������������$�������������������������������;a��
- 0��������������$����������$������������������������������������������#������
W:;������ ����������������������������� �� ����������������������;�����
������������������#������W:@��
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 32
- ������ ������������� �;�� ��������������������������������������� �������
�$�� ������������
- '���������$��������4������������������������,���������������������������������
���������$�����&�
• ������������ �����������������������������������#������������������� �
����������������������������������������������������<2�<2�=<<:���������
=E�<=�=<<:�������������������������������� �� ��������������������������
������� ����������������������������������������$��4������������������
• ���� �������������������������������������������������#������W:;���������
��������������������;�<=�=<<:�����=E�<=�=<<:���
0����������� �����,��$��������V��������4��� $������������������������� �����������
���������������������&�
��������������������?�� ��������������������1#�����������#������
�� ���������������#��1�������� ���?����������2����� ����������������2�
�������2������ ������1�����������������1�����������������������������@�
- ������-������$������������������������$������������������������ ��
��������������������,������������������������������������������������
�����������$������ �������������,��
- �������� ������������������������#���������������������������������
�����������������������������������������$�� �����������������������
��������-������������������������$�����������
- ������-���� ����������������������������������������������������������
��������$������������������������������ ��������������$���������������
��������������������� ���������������������������������-�����������
������������������4��������������������
�����������������������������<�������������������������������
��������-��������������������������������������������� �����
����$�������������������,��
���������������� ��������� ������������������������������ �����������
���������������������-�������������� ���������������$���������������������
���������� �� �����$�� ��� �����������
����/� ������������1���������1������������� �������������"�������������
��������������� ������������� �����2������������������/������������/00:�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 33
�������������#�����1�)�=�� ���������������#�������������8D������9���
H�����J������1�
V������� �����$�2����������������� �������������$���������������� �������� �
������� �����$ ������������������� ��������$����$����������������������$���������
������������������� ����������������������������������4������#�������������������4����
���������������������%���������������� ��������$��������������������$����������
����������������������� �� �� �������������!"%(�. 6�Q/�R������������������������ �
�����������������������������������������������$���#�����������������$�#�����
������������������
0����������� �����,��$��������V��������4��� $������������������������� �����������
���������������&�
���������������� ����#��� ������������1�������#������������������������@�
2� "��������-� �����$���� ��������� �����$���#��� ������������� ���� ���������
������������������������������������#�������������������� �����������&�
- �������������#���������#�������������#�������������������
- �����$���#�������������������������������������#�����$����� ���,�
������� ���������$�������4����������������������������#-�����������������
- ����������������$�������������������������������������������� �������������
������� ��������������
- ���������������������� ��
- ������������������� ����������������������������������������������
������������������,���������� ���,������������
/� 5���� �� ������ �#���� �� "������� �� "������� �� ��������� � �����.� � �� �������
��1������������������ �������� ���������� �����������1�������/00�����
� ��� ������������ �1��� ��1���
7� �� � ������� � ��������� ����� ��������1�� "����� ������1� 7� �����#��2� ��������1#�
� �����.������������ ���� �-������������
�� ���������� ��� 1�������� ������,���������� ��������� ��������-� �� ���������-�
�#����������������&�
- �����������������������������������������������������������
- ����������������������������������������#������
- �������������������������������� ����������8�����������������>������������������
- �������� ���,��������������������������������������������������������
- �����������������������������������������������������#������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 34
����7� ������������1���������1������������� �������������"������� ����
��������������� ������������� �����2�������������������7��������
/00> ���������������D��������#�������)�=�2���������#�������������
8*��������,������9���*�������������
V������� �����$������������������� ���$�������&�
- ������� ����������$�,����4������������������������������� �������
�����������������������������������
- �� �����������$�������������������������������������������7`������������
�����������#������DDW����������������������� ������������������������������
���������������������� �������������������������
- ��������������������������� �����������������������������������
�������������������$����D2<�Q����������������� ���������������#������DDW���
0����������� �����,��$��������V��������4��� $����������������������������������������
W odniesieniu do kopalni „Mysłowice-Wesoła” w Mysłowicach ��������������&�������-�
������ ����������� ������ ���������� ����������� ������ ������������ ������
�����������4��������
W odniesieniu do przedsi�biorców wydobywaj�cych w�giel kamienny��������������&�
- S��������������������������������������������������������$����������������
����������������-�������������������� �����������������������
- ��������������$����������������8�������>������������������������$� �
����������� �������-�������������������������$� ������4��������#���
������������������������������ �������������,���������������������������
��#������������ �����-������������������#-��������������������$ ����
������������������������ �� �� �����������������&���$� ��������������������
������������������������������������������������������������������������
�����������������-������������������������� �������������� ���������������
������������������������������������������������������ �������-����������
�������������8������>��������������������������������������$ ��������������
������������
- 5������-���������������������������������������������������
��������������������������������������$� ������4�����������������������������
�������������������������������������������������������������������� �
� �� ��
�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 35
�
���������i�����1��������������<�����������������������&�
- "��������-�����4����������������4����������$������������������������������
�������������������������� ��������� ����������������� ���������������������
���������������������������� �� ����������������������������������������
�����������������-������ ���������������� �������������������������������
������������
- Q��������-��������������������������� ��������������������4����������������
��������,��������������� ����������� ��������������������������������������
���� ���������� �����$ ���������������������������$�#����#��������������
� ����������������������������������
- ��� ���-���������������� �����������������#������������������
�������������������������� ����
- +�������-������������������������� �$��������������� ������������
����C� ������������1���������1������������������������ �������������"���
������������������������� ������������� �����2������������������C�
�� ����/00> ����I��� #�����1�)�������#�����1�)�=�2���������#�������������
8A� ���9���I��� #����6� �1���
V������� �����$��� ��� �������� ��������� �� ��� �� � ����� � ���� ����� � ���������� ��$��
������������������� ������������&�
- ����������������������������������������������������������������.�$�����/�
�����������������[)==����[)==������[)==����[)=2������$����E<DM2��� ��
- ����������������� ��������������������������� �����������������������#�������[)==�
������������������� �����������������������������;W���W<��� ��
- ������������������� ����������������������� ����������������
����������������������������������$������������������������ ����� ��������
����������������������`L777��������� �[)==���
%��������������������������������� �������� ����$�����-����������$��������������� �����
�������&�
- ��� � ���������������������������������������������������� �������
��$������������������������ ����������������������������$������#������[)==���
���$����E<DM2$�&�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 36
• �� ����������$�� ��������������������#����������������������������
����������������������/������� ���������������������������������������������
�� �������������������[)==����������� �[)=<������$����E<DM2����
• ���$����������$����������������������� ��������������������������������
�����������������������������������������������������������������
��������[)==����#������[)==��
- �� ��#�������������������������������������� ��������������������������
���#������ �������������������������� ������������ ���������������$�������� �� &�
• ������������#������������#�����[)=2���[)=<������$����E<DM2���
• ������#������[)=2������$����E<EM2���
• �������������������������������������������[)==���
• �������������������� ��������������[)==�������������$ �#������[)==���
0�� ��������� �����,� �$�������� V������� �4��� $������ �������� ����������� �� ��������
���������������&�
���������������� ����#��� ������������1�������#������������������������@�
- �����������#��������#���������������������� ���������������������������
��������-���������� ������������V�5!���������� �����������������������
����$ ���������������,��
- ����������������������#���������������������$���������������� ��8�>�
�������������8��������������� >����������������������������������������
������-���������������������������������������������4�����������
��������������������� ��������������V�5!��
- �������� �������������������������#������������������� �����������
���������������������-��������������������$����������������,����������
���������$� ��������� �������������������������
- �����������#��������������$����������� �������,&������������77)7L������������
����������������������&�
• �������-�������������������� ���������������$��� �����$����
• ��� ���-�������������������������������#��������������������
�������������
���������������1��������������,���������������������@�
- ��������-����������������������������� ��������������������
��������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 37
8�����������������������������������������>��������������������������������
������������� ����������������������� �������� ������ ���������������
- ��������-���������� ������������������������������������������������
�������������
���������������� ��������� ������������������-����������� ����&�
- ������������� ������������������������� ����������������������������������� �
����� ���������� ���������� ���������������������������������������������
- ����������������������������������������������������������������������
�����������������������������������������������
- ����������������������� ������������������������������ �������������������
��$� �������������������� �����������������������
- ��������$����������� �������,��������������������������������
����������������������������������������� ���,�$����#����
�������,�����������������������������������$����������������������������
��������#�������
����E� ������������1���������1������������� �������������"�����������������
� ������������� �����2�������������������>�� �"���/00L� ���������������
D��������#�������)�=����������#�������������8��1��9��������������H����
8J����9���H�����J������1��
V������� �����$������������������������� ����� �� ������ �� ��$�����$ �������������$��
�����&�
- ����������������� ������������������������������� �����������������DA�
C(E������������#������D�8�����������������������������.%/>�������� �������$��
��������#������������������� ����������������������������������$������#���
��������������#�������������� ���2W<��82=<�������>����������������
������������������:����������� ������������������������������
����������������������������������������������� ��������$������
������������� ������������� ������������������#������D���� � �������� �������
�����������������#������E�����������$������������������� �8��������� >����������
D�������������������������������������������������� ��������������#���
�����������#������82@D<�:M�������������$�����������#��������:<<�:M�����
� ���������������������������#�������������������������:���������>���������&�
- ������������������������������������#������������#������D��
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 38
- ��$�����������$�� ������������������������������������� ������������������� ��
������������������ �#� ������������������
- ��� ���������������������������������������������������������� �������
�����������:����������$������������������������#������������� ��������������
��������#��������������������������������������
- "���������������$ ����������������$�������������������������� �������� ������
������������$� ������� �������������������������������� �������
��$��������#�������D��
0����������� �����,��$��������V��������4��� $��������������������������������&�
���������������� ����#��� ������������1�������#�����������@�
- �����������#��������#��������������������� ����������������������������
��������-�� �� �������-���������� ������������V�5!���������� ����������
�����������������$ ���������������,��
- �����������#������������-�������������������� ���������������$��� �����$���
�$�������������������#������������������������������#���,��
- ��������������������#������������������.%/������ ���������������������������
�������������-&�
• ������� ���� ��������#���������������������������������������������
• �����������������������������#�������������������� ������������#����
��������������D��M���
���������������1����������������������������������������������-���
���������-��#����������������&�
- ����������������)���������������#����������� ����������������������$�������
���������������������������� ����$�������$�� ������ ����������
- ������������������������������������������������� ����������������� ����������
���� ��������������� ��
- ������ ���������������������������$������������������������������� ����
- ��������������������������������������������� ���������#�������
����������������������������,������#����������������� ����������� ������������
���������������� �������� �������������������������������������������� ������
"��������������������������������� ��$��-��������������������� ����������&�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 39
- �������������������������������77)7L���������������������������������
� ���������������$��� �����$��������#��������������4������������������$��� �
�����������
- ����#����������������������������������������������������������������
�������,���������������������������������4���������������������������
- ������������#� ������������$�������������������#�������������������������
������������77�)�7L�������������� ������������������������������������ �����
����� �����$�������������������������������������#�������
- �������������� ����������������������������������� �������������������������
�������-��������������������������������#������� ��������������������������� ������
���������������������������������
- ����������������������� �� ������������������������������� �����������
������������������������$�������������������
�
����:�5� �������������������1��������������������������������������������
��5�������������� �1����������������� ���������� ������
�
������������V�����������$�����������%!��������������������������������������
�������$�����������������������������������&�'�����������(��������'������������$����� ���)
*���������$�������������������,�����������������,��������������������������������
�����������������������
5������������������������ ��������� ��������,&�
5 ��� ������� ��������������������������1������� �������������������
� �1#������������������ �����2��������@�
• ��������� �����������������������������������#������������������� ������
������������������������������
������������������� ����������������������������������������������
������������������,���������� ���,������������
• �������������������������������������������������������
• ���������������$�������������������������$�������������������
����� ����������������������,����������������������������������������
�������������������$������ �������������,��
• ������������� �������������������������������������������������������������
���������$������������������������������ ��������������$�����
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 40
������������������������������� ���������������������������������-�
����������������������������4��������������������
• �������������#���������#�������������#�������������������
• ����������������$���#�������������������������������������#�����$�����
���,�������� ���������$�������4����������������������������#-�������
����������
• ������������������������ ���������#����������#�����������������������
�������� ������������� ����������� �����������������������������������
����=<<������������������������������������
• �������������������������������������������������������������������$��
������������������������������������������� �����������������������
� �������������������������������� ���������� �����2���������
• ��������������������������������������������������������� �����
����$�������������������,��
• �����������������������������������������������������������������
�������
• �����������������������������������������������������#������
• ������������������������������������������������������������������#������
• ������������������4����������������4����������$���������������������
����������������������������������� ��������� ����������������� �
������������������������������������������������ �� ���������������������
������������������������������������� ����������������
V�����������$������������� ���V�V�'�������������$������������ ��#��������������
������������������������ �����������������������������#������ ���������������������
����� ������������ ������������ ������������ �� ���������������������������&�
6����������� ���������� ������������������������������������������������
������� ���������� �����2���������
• ������������� ����������������������������� ������������#�����������$���
���������������������������� �� �����$�� ��� �����������
• ������� ������������������������ ������������������������������ ���
������������������$� �������������������� �����������������������
• ������� ������������������������ �� ������������������������������� ���
��������������������������������$�������������������
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 41
5������������#"������
������ �������������� ��� �� ��������������������������������������������-�������������
�����������&�������������������� ���������������8����������������������#-����$���#-�
������ >���� ������� � �������������� �������� ������ �� �������� � �������� ��������������
��������������������������������������������� ���������������������������������������
������ ��� ����$��� ������������������ ������ ���������� ������������ ���� ���� ����� � ��
���4���������������������������������������������������-����������� ��������������&�
�
• ����������������� ��������-���������8������������������>����������$��������
���� ������������
• ���������������������-��������������������������� �������������������
������������#������ ��������������������� ������������������
����������������� ������������������������������� ��������� �� ���������
������������������
• �������������� �������-�����$�������������������,�����������������
���������������������������������������
�
����������������������������������������#�������������������������������������������
������-���������������� ��������������������������������������������������#���
������ ������$������&�
• ����$���������������������������������������������������������������
������������������������������������$����������� �����������������������
• �����������������������������������������������������������������������
������������������������������������������������4 ������ ���������
������������
• ����� ������������������������������������������#�������� �����
������������������������������ ����������������������� ����������������
����������� �������������������� ������������������ �
• monitoring stanu zagro�enia po�arowego w rejonie eksploatacyjnym powinien
da� odpowied� na pytanie: „Czy w rejonie tym ma miejsce samozagrzewanie
w�gla a je�li tak to gdzie ono zachodzi i jaki jest stopie� zaawansowania
procesu”.�
�
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 42
"������������� ��������������������������������-���� �����������������������������,�
��� ���������� �������������� ������� �� ��������#��� ��� ����������� �� ������ �����
��������
Badania laboratoryjne wskazuj�, �e rozró�nia si� dwie zasadnicze fazy procesu
samozagrzewania:
Faza pierwsza – pocz�tkowa w której temperatura zagrzewaj�cego si� w�gla jest ni�sza od
temperatury krytycznej Tkr. Sytuacj� w rejonie wydobywczym uznaje si� wówczas za
normaln�. Kopalnia prowadzi przewidziane w planie ruchu prace prewencyjne (patrz rys.).
Rozwój zagro�enia po�arem endogenicznym
Faza druga – zaawansowanego procesu samozagrzewania, w której temperatura
zagrzewaj�cego si� w�gla jest wy�sza od temperatury krytycznej ale ni�sza jeszcze od
temperatury zapłonu Tzapłonu. Przekroczenie temperatury krytycznej w�gla oznacza, �e
stosowane dot�d �rodki prewencji po�arowej były niewystarczaj�ce i nale�y niezwłocznie
zweryfikowa� program prac prewencyjnych. Celem tego działania jest zahamowanie rozwoju,
a nast�pnie likwidacja ogniska samozagrzewania.
Przekroczenie temperatury zapłonu powinno by� uznane za pocz�tek po�aru.
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 43
Jak omówiono to wy�ej, dotychczas stosowane wska�niki po�arowe maj� znaczne
ograniczenia i s� trudne do interpretacji [14]. Dlatego te� niezb�dne jest opracowanie modelu
emisji gazów z zagrzewaj�cego si� zło�a [15]. Gazami tymi s� z jednej strony produkty
utleniania przede wszystkim dwutlenek w�gla CO2, tlenek w�gla CO i para wodna H2O z
drugiej natomiast produkty termicznego rozkładu w�gla. Termiczny rozkład w�gla jest
procesem towarzysz�cym od pocz�tku utlenianiu i spalaniu w�gla a w przypadku braku tlenu
mo�e zachodzi� samodzielnie daj�c w efekcie produkty gazowe lub ciekłe. Gdy w�giel
ogrzewa si� w wyniku samozagrzewania od temperatury pierwotnej do temperatury
krytycznej zachodzi przede wszystkim desorpcja gazów głównie metanu, azotu, pary wodnej
ale i te� w niewielkich ilo�ciach wodoru H2, etanu C2H6, etylenu C2H4, propanu C3H8 i
propylenu C3H6. Powy�ej tej temperatury desorpcji gazów towarzyszy destylacja fazy
ruchomej powoduj�c wydzielanie smołowych składników alifatycznych i gazów [16]. W�ród
gazowych produktów zwraca szczególnie uwag� gwałtowny przyrost wydzielania si�
w�glowodorów C2-C3 takich jak zwłaszcza etan, etylen, propan, propylen. Powy�ej
temperatury zapłonu w�gla coraz bardziej zaznacza si� kondensacja struktur aromatycznych
dzi�ki czemu tworzy si� w�giel (char), a towarzyszy temu w ko�cu tworzenie si� du�ych
ilo�ci tlenku w�gla, wodoru, azotu i metanu [17]. Zwraca tu przede wszystkim uwag� przyrost
wydzielania si� wodoru który kształtuje si� na poziomie wydzielania tlenku w�gla.
W badaniach nad doskonaleniem metod wczesnego wykrywania po�arów endogenicznych
zwrócili�my uwag� na fakt, �e skład gazów wydzielaj�cych si� z zagrzewaj�cego si� w�gla
(tlenek w�gla, dwutlenek w�gla, wodór H2, etylen C2H4, propylen C3H6, acetylen C2H2)
tworzy widmo charakterystyczne dla danej fazy rozwoju procesu samozagrzewania i danej
temperatury.
Model emisji gazów pomo�e precyzyjniej ocenia� stan zagro�enia po�arowego w oparciu
o analizy składu chemicznego gazów w wybranych miejscach kopalni. Analizy te mog� by�
wykonane albo na bie��co przez zainstalowane w wyrobiskach czujniki pomiarowe albo
okresowo w laboratoriach po pobraniu próbek gazów. Wyznaczone warto�ci st��e� w/w
gazów porównuje si� z warto�ciami modelowymi. Wykorzystuj�c opracowany do tego celu
program komputerowy przyjmuje si�, �e temperatura zagrzanego w�gla w kopalni jest taka
jak temperatura modelu wzorcowego je�li warto�ci st��e� gazów wyznaczone na podstawie
analiz gazów kopalnianych s� bliskie st��eniom gazów wydzielanych z modelu wzorcowego
dla danej temperatury. Podstaw� do opracowania modelu emisji gazów s� z jednej strony
wyniki analiz gazów wydzielaj�cych si� podczas samozagrzewania w�gla w warunkach
laboratoryjnych z drugiej strony matematyczny model samozagrzewania zło�a w�gla.
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 44
Wnioski ko�cowe
1. W górnictwie polskim jak i �wiatowym stosowane s� metody bezpo�rednie i
po�rednie oceny stanu zagro�enia po�arem endogenicznym w kopalniach.
Metody bezpo�rednie polegaj�ce na pomiarze temperatury zagrzanego w�gla
przy pomocy przyrz�dów takich jak termometr, pirometr , kamera
termowizyjna) maj� ograniczone zastosowanie, co wynika z faktu, �e zagrzany
w�giel znajduje si� na ogół w miejscach niedost�pnych. Metody po�rednie
polegaj�ce na analizie chemicznej powietrza kopalnianego, ze szczególnym
uwzgl�dnieniem wybranych produktów utleniania (najcz��ciej CO) maj�
obecnie najszersze zastosowanie.
Wydaje si�, �e metoda ta, ewentualnie w poł�czeniu dokładnym pomiarem
przyrostu temperatury powietrza, jest obecnie jedyn� drog� do skutecznego
wykrywania zagro�enia po�arowego.
2. Dotychczas stosowane w Polsce i na �wiecie metody po�rednie oceny zagro�enia
po�arowego nie s� wystarczaj�co skuteczne, poniewa� nie daj� mo�liwo�ci oceny
temperatury zagrzanego w�gla, a zwłaszcza odpowiedzi na pytanie czy
przekroczona została temperatura krytyczna lub temperatura zapłonu w�gla.
Metody te nie s� równie� przydatne do wykrywania po�arów szczelinowych
(tzw. mikropo�arów).
Strategiczny projekt badawczy „Poprawa bezpiecze�stwa pracy w kopalniach”
Zadanie nr 3. Zadanie szczegółowe nr 1.Etap 1
Strona 45
Literatura
123� ����������� ��������!��������������=W��������=<<=���������������������,��������������� ������� ���������� � �� � ���� ����������������� �������������������������������������������$���������������8Q��%��0��2:T������22@T������=<<@����0��2=E������W@:>�
1=3� �����������������������,������������������������������������!7!��=<2=�8��� � >�[3] Coal Mining Safety and Health Act 1999 Coal Mining Safety and Health Regulation
2001, Reprinted as in force on 17 February 2012
[4] Brady, D, Problems with Determining Oxygen Deficiencies in Ratios Used for
Assessing Spontaneous Combustion Activity, Coal 2008: Coal Operators' Conference,
University of Wollongong & the Australasian Institute of Mining and Metallurgy, 2008,
209-216
[5] MDG 1006 Spontaneous Combustion Management Guideline, Mine Safety Operations
Branch Industry and Investment, NSW, May 2011
[6] John W. Grubb Preventative measures for spontaneous combustion in underground coal
mines,(niepublikowana praca doktorska), Faculty and the Board of Trustees of the
Colorado School of Mines, 2007
[7] Brady, D, The Role of Gas Monitoring in the Prevention and Treatment of Mine Fires in
Aziz, N (ed), Coal 2008: Coal Operators' Conference, University of Wollongong & the
Australasian Institute of Mining and Metallurgy, 2008, 202-208
[8] Cliff, D, The Ability of Current Gas Monitoring Techniques to Adequately Detect
Spontaneous Combustion, in Aziz, N (ed), Coal 2005: Coal Operators' Conference,
University of Wollongong & the Australasian Institute of Mining and Metallurgy, 2005,
219-224.
[9] Smith, A. C., Miron, Y., & Lazzara, C. P. (1991). Large-scale studies of spontaneous
combustion of coal. Report of Investigations 9346. U.S. Bureau of Mines
12<3� �Decyzja����2<M2TT<������������%�� �!�����������+��������������������2<M2TT<)E<<)�����"M 2��+'%�+�������2TT<�
[11] 6����� 6Q6 %R� � "������� ��� � ����� �������������� ����� ����������� �� ������������������������������+���� �+��������)V����,�������V�����������%!��=<<W�
[12] R����� ` ��� (������ C �� � %��Y������� �4� ������������ ��������� +������� C���� +��������X�C��4�������=<<E
[13] +������$� protokołów z posiedze� 5 Komisji otrzymane do wgl�du w archiwum
Departamentu Górnictwa WUG, za zgod� Gł. Spec. p. A. Kleszcza.
[14] C��4 D.J., Bell S.L., Bofinger C.M., Kitchen B.P. – The Use of Gas Analysis to Aid in
the Early Detection and Monitoring of Fires and Heating in Underground Coal Mines,
25-th International Conference of Safety in Mines Research Institutes, 13-17 September
1993.
[15] Cygankiewicz J., Modelling the emissions of gases from self-heated coal deposit. Mine
Ventilation Congress Brisbane Australia 6-8 July 2005.
[16] H. van Heek and W. Hodek. 1994, Structure and pyrolysis behavior of different coals
relevant model substances. Fuel 73,6.886.
[17] J. Cygankiewicz, New method for evaluating endogenous fire hazard at mine operating
areas. 3 Szkoła Aerologii Górniczej, Sekcja Aerologii Górniczej, Komitet Górnictwa
PAN. Zakopane 2004.