etkİn tibbİ atik yÖnetİmİ ve tibbİ atik yÖnetİmİ ve Çevre...

KASIM, 2019

ETKİN TIBBİ ATIK YÖNETİMİ VE

TIBBİ ATIK YÖNETİMİ VE

ÇEVRE ETKİLERİ

Murat ÇELİK

Sorumlu Çevre Mühendisi

E-posta: [email protected]

• Tıbbi Atık Yönetimi

• Tanımlar

• Ünite İçinde Tıbbi Atık Yönetimi

• Tıbbi Atıkların Toplanması, Taşınması

• Tıbbi Atıkların Bertarafı

• Tıbbi Atık Yönetim Sürecinde Yapılan Hatalar ve

Çevreye Etkileri

İÇERİK

TIBBİ ATIK YÖNETİMİ

TANIMLAR

TIBBİ ATIK

Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan, patolojik ve enfeksiyöz atıklar ile kesici-

delici malzemeler.

ÜNİTE İÇİNDE TIBBİ ATIK YÖNETİMİ

TIBBİ ATIK AMBALAJLARI

Tıbbi Atık

Torbası Kesici-Delici Atık

Kutusu

Patolojik Atık

Kutusu

Tıbbi Atık

Konteyneri

• Orta yoğunluklu polietilen hammaddeden imal edilmiş,

• Çift taban dikişli ve körüksüz,

• Çift kat kalınlığı 100 mikron olan,

• En az 10 kilogram kaldırma kapasiteli,

• Üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki yüzünde

“Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT TIBBİ

ATIK” ibaresini taşıyan,

• Kırmızı renkli plastik torbalar dır.

TIBBİ ATIK TORBASI

Kesici ve delici özelliği olan atıklar diğer tıbbi atıklardan ayrı

olarak;

• Delinmeye, yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, su

geçirmez ve sızdırmaz, açılması ve karıştırılması mümkün

olmayan,

• Üzerinde siyah renkli “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile siyah

harflerle yazılmış “DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK”

ibaresi taşıyan

• Plastik veya aynı özelliklere sahip lamine kartondan yapılmış kutu

veya konteynerler içinde toplanır.

ENFEKTE KESİCİ DELİCİ ATIK KUTUSU

PATOLOJİK ATIK KUTUSU

Kimyasal ile işlem görmüş Patolojik atıklar;

• Delinmeye, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı

• Su geçirmez ve sızdırmaz

• Üzerinde siyah renkli “Uluslararası Biyotehlike” amblemi

ile siyah renkli “DİKKAT! PATOLOJİK TIBBİ ATIK”

ibaresi taşıyan

• Kırmızı renkli plastik kutulardır.

Tıbbi atık torbaları, sağlık kuruluşu içinde bu iş için eğitilmiş

personel tarafından

• Paslanmaz metal, plastik veya benzeri malzemeden yapılmış,

• Yükleme-boşaltma esnasında torbaların hasarlanmasına veya

delinmesine yol açabilecek keskin kenarları olmayan

• Yüklenmesi, boşaltılması, temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay

ve sadece bu iş için ayrılmış kapaklı konteyner/kap/kova ile

toplanır ve taşınır.

• Tıbbi atıkların sağlık kuruluşu içinde taşınmasında kullanılan

konteyner/kap/kova turuncu renkli olur, üzerlerinde siyah renkli

“Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile siyah renkli “DİKKAT!

TIBBİ ATIK” ibaresi bulunur.

TIBBİ ATIK KONTEYNERİ

TIBBİ ATIK TORBASI İÇİNE ATILACAK ATIKLAR

Kan ve kan ürünleri

Foley sonda

Trakeostomi kanülü

Kontamine cerrahi

pansuman malzemeleri Nazogastrik sonda

Karmen Kanül Enjektör (MVA)


Patolojik atıklar Kontamine olmuş

laboratuvar atıkları Sekresyon ve çıkartılar

Abeslang İdrar torbası ve

bağlantıları

Gaita kapları, balgam

kapları, idrar kapları


Diyaliz atıkları Enjektörlerin plastik kısımları

Kontamine eldivenler Serum setleri

ENFEKTE DELİCİ KESİCİ ATIK KUTUSUNA

ATILACAK ATIKLAR

Bistüriler Cam laboratuvar tüpleri

İğne uçları ve iğne

içeren diğer kesiciler ve

serum setlerinin sivri

uçları.kataterler

Lanset

Lam lamel

İğne

TIBBİ ATIK OLUŞUMU ESNASINDA DİKKAT

EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

• Tıbbi atık torbası içine evsel ve ambalaj nitelikli atıklar karıştırılmamalıdır.

• Torbaların maksimum 3/4 ü doldurulmalıdır.

• Her türlü kesici delici alet, kesici delici atık kutusuna atılmalıdır.

• Enfekte kesici delici atık kutuları 3/4 ü dolduktan sonra ağzı güvenle bantlanıp tıbbi atık

torbası içine konulmalıdır.

• Enfekte kesici delici atık kutularının dolmaları beklenmemeli, kesinlikle

sıkıştırılmamalıdır. Ağızları açılarak boşaltma yapılmamalıdır.

ÜNİTELEREDEN TOPLAMA ESNASINDA DİKKAT


• Evsel nitelikli atıklar ve tıbbi atıkla asla aynı konteynırlar içinde

taşınmamalıdır.

• Tıbbi atık içeren çöp torbaları bağlanırken dikkatli olunmalı atık ile

temastan kaçınılmalıdır.

• Taşıma veya toplama esnasında patlayan veya delinen tıbbi atık

torbaları ikinci bir tıbbi atık torbası içine alınarak taşıma işlemine

devam edilmelidir.

• Patlama sonucu kontamine olan yüzey dezenfekte edilmelidir.

• Toplama esnasında kontamine olmuş eldivenler ile steril yüzeylere

dokunulmamalıdır.

ÜNİTELEREDEN TOPLAMA ESNASINDA DİKKAT


• Atıkların toplanması esnasında mavi ve siyah çöp torbaları

içerisinde tıbbi atık görülmesi durumunda bu torbalar uygun

büyüklükteki kırmızı tıbbi atık torbası içine konularak tıbbi atık

şeklinde ortamdan uzaklaştırılmalı, kesinlikle ayırma yoluna

gidilmemelidir.

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR

Tıbbi atık toplama personellerine sağlanması

gereken kişisel koruyucu malzemeler;

• Eldiven

• Maske

• Bone

• İş elbisesi

• Kompozit burunlu iş ayakkabısı, çizme

• El dezenfektanı

• Göz durulama sıvısı

• Gözlük

Belirlenmiş güzergahta yer alan tüm kliniklerdeki

tıbbi atık poşetleri, ağızları iyi bağlandıktan sonra

kayıt edilerek tıbbi atık konteynerinde toplanır.

Tıbbi atıklar, servislerden toplandıktan sonra

uygun taşıma konteynerleriyle geçici tıbbi atık

depolama alanına götürülür ve depolanır.

ATIKLARIN GEÇİCİ TIBBİ ATIK DEPOSUNA

TAŞINMASI

Atıklar, bertaraf sahasına taşınmadan önce 48

saatten fazla olmamak üzere bu depolarda veya

konteynırlarda bekletilebilir.

Depolarda;

• 48 saatlik kapasite

• Sızdırmazlık

• Pürüzsüz iç yüzey

• Aktif klima

• Turuncu kapı, Uluslararası Biyotehlike amblemi

• Etkin aydınlatma

• Düzenli temizlik

Gibi özellikler istenmektedir.

GEÇİCİ TIBBİ ATIK DEPOSU

TIBBİ ATIKLARIN TOPLANMASI, TAŞINMASI

Tıbbi Atık araçları Atıkların Karayolunda

Taşınmasına İlişkin Tebliğ’e göre dizayn

edilmiş olmalıdır. Araçların dış yüzeyleri

turuncu renge boyanmış, üzerlerinde kolayca

algılanabilecek şekilde “TIBBİ ATIK

TAŞIMA ARACI” olduğunu gösteren yazı ve

amblemler bulunmalıdır.

ARAÇLARIN TEKNİK ÖZELİKLERİ

Tamamen kapalı, içi paslanmaz malzemelerle kaplı,

kolaylıkla temizlenebilir, düzgün yüzeyli, sızdırmazlık

özelliğine sahip, bu görev için hazırlanmış araçlardır.

ARAÇLARIN TEKNİK ÖZELİKLERİ

TIBBİ ATIK MİKTARININ KAYIT ALTINA ALINMASI

(MOTAT- KDS)

Ulusal atık taşıma formları (UATF) kaldırılmıştır. Tıbbi atık miktarlarının kayıt altına

alınması, yıllık atık beyanı ve kütle-denge bildirimi işleri Çevre ve Şehircilik Bakanlığının

Entegre Çevre Bilgi Sistemi içinde oluşturmuş olduğu Atık Yönetim Uygulaması (( Tehlikeli

Atık Beyan Sistemi (TABS) / Mobil Tehlikeli Atık Taşıma Sistemi MOTAT / Kütle

Denge Sistemi (KDS) )) üzerinden online olarak yapılmaktadır.

Oluşturulan online sistemde tıbbi atık üreticileri MOTAT sistemine girip lisanslı tıbbi

atık taşıyıcısını seçerek tıbbi atık transfer talebini oluşturmaktadır. Oluşturulan talep

sonucunda çıkan TKN (Taşıma Kontrol Numarası - üretici) TDN (Taşıma Doğrulama

Numarası - taşıyıcı) numaraları atık alımı esansında tıbbi atık toplama personelleri

tarafından tablet ekranına girilerek eşleşme sağlanıp ve kg bilgisi işlenip taşıma işlemi

başlatılmaktadır.

Tıbbi atıklar bertaraf edilmek üzere tıbbi atık yakma/sterilizasyon tesislerine

götürülmekte ve tesis yetkilileri tarafından verilen Boşaltma Onay Numarası (BON)

sisteme girildikten sonra atıklar boşaltılmaktadır. Tesislere kabul edilen atık miktarları ile

yakılan ve sterilize edilen atık miktarları ile ilgili kg bilgisi MOTAT / Kütle Denge Sistemine

aktarılarak raporlama yapılmaktadır.

TIBBİ ATIKLARIN BERTARAFI

Dikkat!

Tıbbi Atık

TIBBİ ATIKLARIN BERTARAFI

Tıbbi Atık

Tıbbi Atık Yakma Tesisi(enfekte atıklar, patolojik atıklar). Türkiye de 3 adet

Düzenli Depolama (Yanma sonucu oluşan taban külü)

Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi(enfekte atıklar). Türkiye de bulunan tesis 60 adet.

Düzenli Depolama

(Sterilize Edilmiş Atık)

Tıbbi Atıklar, Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisi’nde 3 bar basınçlı buhar ile 145°C

sıcaklıkta sterilizasyon işlemine tabi tutulmaktadır. Toplam işlem süresi yaklaşık 45

dakikadır. Atıkların steril olup olmadığı Kimyasal ve Biyolojik indikatörlerle takip

edilmektedir. İşlen sonunda hacimce %70 oranında azaltılıp evsel atık niteliği kazandırılan

atıklar nihai olarak düzenli depolama sahasında bertaraf edilmektedir.

TIBBİ ATIK STERİLİZASYON TESİSİ

TIBBİ ATIK STERİLİZASYON TESİSİ

Patolojik Atıklar, özel refrakterli fırın içerisinde

1000°C ile 1200°C arasında yakılmakta ve yanma

sonucunda hacimsel olarak %95, kütlesel olarak ise

%75 azalmaktadır. Yanma sonucu oluşan küller

düzenli depolamada bertaraf edilmektedir. Çıkan

gazdan 0.5 mw/saat elektrik enerjisi elde

edilmektedir.

PATOLOJİK ATIKLARIN BERTARAFI

TIBBİ ATIK YÖNETİM SÜRECİNDE YAPILAN HATALAR

VE ÇEVREYE ETKİLERİ

Bu atıklar, sterilizasyon tesisi parçalama

ünitesinin sıkışmasına ve bıçakların

kırılmasına neden olmaktadır.

Metal ve platin atıklarının ünite içlerinde

diğer tıbbi atıklardan ayrı tıbbi atık

torba/kovalarında biriktirilmesi ve ayrı

biriktirilen bu torba/kovaların metal/platin atık

içerdiğine dair etiketleme yapılarak tıbbi atık

toplayıcısına teslim edilmesi gerekmektedir.

Cep telefonu

Diyaliz cihazı parçası

STERİLİZASYON TESİSİ PROSESİNİ ETKİLEYEN

ATIKLAR

Masa ayakları

Oksijen tüpü




ATIKLAR

Ameliyat malzemeleri

Metal Kap

Basınç göstergesi

Mengene ve platin malzemeler


ATIKLAR

Su tesisatı malzemesi

Platin malzemeler

Matkap

Metal Kap


ATIKLAR

Tıbbi atık için dizayn edilmiş tesislerde tehlikeli atıkların bertarafı mümkün değildir. Bu

atıkların tıbbi atıklara karıştırılması durumunda;

• Sterilizasyon tesisinde otoklav kapakları açıldığında kimyasalın çalışma ortamına

dolması

• Yakma tesisi yakma sıcaklığı ve baca gazı arıtımının tıbbi atığa uygun yapılması

• Otoklav içerisindeki yüksek sıcaklıkta yanıcı parlayıcı tüplerin sisteme zarar vermesi

Tehlikeli Atıklar

TEHLİKELİ ATIKLAR

Yanıcı-parlayıcı maddelerin tıbbi atıklara karıştırılması sonucu 14.08.2013 tarihinde

sterilizasyon işlemi sırasında otoklavlardan birinde meydana gelen patlama yaşanmıştır.

STERİLİZASYON TESİSİNDE TEHLİKELİ

ATIKLARIN SEBEP OLDUĞU OLUMSUZ

DURUMLAR

• Tıbbi atıkların evsel atıklar içerisine karıştırılması enfeksiyon yapıcı patojenlerin alıcı

ortamlara ulaşmasına sebep olmaktadır.

• Çöpleri karıştıran insanlar ve hayvanlar enfeksiyon riski ile karşı karşıya kalmaktadır.

• Enfeksiyon kaynakları sızıntı yapan konteynerlerden yollara ve kanalizasyona kadar

ulaşabilmektedir.

Evsel Atıklar

EVSEL ATIKLAR

• Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre; kesici- delici atıkların kesici-delici atık

kabına konulduktan sonra ağızlarının kapatılarak tıbbi atık torbalarına konulması

gerekmektedir.

• Uygulamaların düzgün yapılmaması durumunda iğne batmalı iş kazaları yaşanmakta,

enfeksiyon bulaşması riski oluşmaktadır.

Şırınga ve iğneler

UYGUN AMBALAJLANMAMIŞ

KESİCİ-DELİCİ ATIKLAR

Tıbbi atıklar hiçbir suretle evsel atıklar, ambalaj atıkları ve

tehlikeli atıklar ile karıştırılmamalıdır.

Tıbbi atık bertaraf ön işlem tesislerinin yükü bu tarz atıklar

yüzünden artarken geri dönüşümü mümkün olan atıkların da tüm

işlevselliği yitirilmektedir.

Klasörler

Mermer

parçaları

UYGUN OLMAYAN ATIKLAR

Su

bidonu Evsel

Atıklar

SIVI ATIKLAR

Tıbbi atık bertaraf/önişlem tesisleri sıvı atıkların bertarafı için uygun değildir. Kan ve diğer

vücut sıvıları gibi sıvıların talaş gibi yoğunlaştırıcılarla yoğunlaştırıldıktan sonra tıbbi atık

torbalarına konulması gerekmektedir.

Tıbbi atık poşetlerinden sızan kan ve diğer vücut sıvıları depo tabanına yayılır ve diğer tüm

tıbbi atık poşetlerinin kontamine olmasına sebep olur. Yükleme sırasında torba yüzeyinden

damlayan kanlar alıcı ortamlara enfeksiyonun ulaşmasına neden olmaktadır.

Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre sterilizasyon işlemine tabi tutulacak atıklar

içinde patolojik atıkların bulunmaması gerekmektedir.

Patolojik atıkları diğer tıbbi atıklardan ayrı tıbbi atık torbalarında/kovalarında toplanmalı,

Ayrı toplanan torba/kovaların patolojik atık içerdiğine dair etiketlenmesi ve tıbbi atık

toplayıcısına teslim edilmesi gerekmektedir.

Deney hayvanları

PATOLOJİK ATIKLAR

Enfekte Radyoaktif atıklar hakkında Tıbbi

Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümleri

uygulanmamaktadır.

Radyoaktif atıkların bertarafı Türkiye Atom

Enerjisi Kurumu tarafından yapılmaktadır.

Radyoaktif atıkların hiçbir suretle tıbbi atıkların

içerisine karıştırılmaması gerekmektedir.

Radyoaktif atıkların tıbbi atıklar içerisine

karıştırılması, tıbbi atık personellerinin radyasyona

maruz kalmasına sebep olmaktadır.

RADYOAKTİF ATIKLAR

TIBBİ ATIK TORBALARININ ÇOK DOLDURULMASI

Tıbbi atık torbalarının çok doldurulması taşıma sırasında ergonomik olmayan şartların

doğmasına sebep olmaktadır. Taşıyıcı personellerde zamanla kas yırtılması, bel-eklem ağrısı

gibi sağlık problemleri oluşmaktadır.

Mukavemeti düşük olan torbaların bütünlüğünün bozulmasına ve enfekte atıkların çevreye

saçılmasına sebep olmaktadır. Tıbbi atık torbalarının ve enfekte atık kutularının en fazla ¾ nün

doldurulması gerekmektedir.

TIBBİ ATIK SARF MALZEMESİ

Ünitelerde kullanılan tıbbi atık torbalarının yönetmelikte belirtilen şartlara haiz olmadığı

durumlarda torbaların bütünlüğü çok çabuk bozulmakta ve içerisindeki enfekte atıklar ve kan ve

diğer vücut sıvıları alıcı ortamlara ulaşabilmektedir. Torbalar en fazla ¾ oranında doldurulur,

ağızları sıkıca bağlanır ve gerekli görüldüğü hallerde her bir torba yine aynı özelliklere sahip

diğer bir torbaya konularak kesin sızdırmazlık sağlanır.

DEPOLARIN DİZAYN ŞEKLİ

Geçici atık depolarının geri dönüşümlü atıkları da depolayacak şekilde üç gözlü olarak

yapılması uygun olacaktır.

Yeni yapılacak hastane projelerinde Sağlık Bakanlığı tarafından tıbbi atık depolarının yerinin

çizimi ve uygunluğu Çevre ve Şehircilik Bakanlığından olur alınarak inşa ettirilmelidir.

UYGUNSUZ PARKLANMA

Tıbbi atık depo önlerine parklanma olması

tıbbi atık araçlarının depoya tam

yanaşamamasına sebep olmaktadır. Bu tip

durumlarda tıbbi atık torbaları taşınırken

sızıntı yapan torbalardan çevreye kan ve

diğer vücut sıvılarının saçılması sorunu

önlenememektedir.

Uygunsuz araç parkı sebebiyle çoğu zaman

kurumun atığı alınamamakta, ek sefer

düzenlemesi yapıldığında taşıma için

kullanılan yakıt miktarı ve üretilen emisyon

miktarı artmaktadır.

TEŞEKKÜRLER…

etkİn tibbİ atik yÖnetİmİ ve tibbİ atik yÖnetİmİ ve Çevre...

Documents