VODO 2003

Op goede voet met de aarde,

Op eerlijke voet met het Zuiden

Hoe beperken we onze Ecologische Voetafdruk?

Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling www.vodo.be

www.voetafdruk.be

VODO 2003

VODO 2003

Duurzaamheid: een hele opgave

• 1992 - Conferentie VN in Rio: intentieverklaringen

Agenda 21:

• duurzame ontwikkeling: méér dan enkel zorg voor milieu

• mens- en milieuvriendelijke levens- en

arbeidsomstandigheden voor alle mensen

• 2002 - Rio+10 in Johannesburg: vaststellingen

• milieu blijft achteruitgaan

• kloof arm-rijk groeit

• Noorden verbruikt teveel grondstoffen uit Zuiden voor het

handhaven van niet-duurzame levensstijl

VODO 2003

oppervlakte aarde die nodig is om in de levens-

stijl van een persoon, stad of land te voorzien

Voorbeeld:

voetafdruk LONDON

• 2 maal oppervlakte van Verenigd

Koninkrijk

De ecologische voetafdruk

VODO 2003

bioproductief land:

– akkerbouw

– veeteelt

– bosbouw

visgronden:

± 90% van vis wordt gevangen

binnen 300 km van de kust

energieland:

– zonnepanelen, windmolenparken

– olieraffinaderijen, koolmijnen, electriciteits-

centrales, hoogspanningsmasten, koeltorens,...

– onvolgroeid bos (capteert het CO2

dat vrijkomt door gebruik

van fossiele brandstoffen)bebouwd land

– parkeerplaatsen

– wegen

– gebouwen

biodiversiteit:

12% zou moeten

gereserveerd worden

voor behoud van

biologische diversiteit

(VN)

Levensstijl anders bekeken

VODO 2003

voor al wat we consumeren en produceren gebruiken

we land uit één of meerdere van deze categorieën

Levensstijl anders bekeken

VODO 2003

Ecologische voetafdruk van de

wereldburger

Ecologische voetafdruk van de wereldburger

0

0,5

1

1,5

2

2,5

1961 1969 1977 1985 1993 1999

Jaar

Vo

eta

fdru

k in

he

cta

re

VODO 2003

Indiër

0.8 ha

Nigeriaan

1.3 ha

Belg

6.7 ha

Amerikaan

9.7 ha

Hoe zit het met de verdeling?

verdeling tussen landen zeer ongelijk:

VODO 2003

• de oppervlakte van de aarde is eindig!

Hoe groot is de taart?

Oppervlakte van de aarde

onproductieve

zeeën en meren

67%

visgronden

5%

onproductief

land 10%bioproductief

land 18%

23% is bioproductief

VODO 2003

Het eerlijke aarde-aandeel

• 23% van aardoppervlak is bioproductief

= 11.4 miljard hectaren

• verdeeld over alle 5.9 miljard mensen („99)

= 1.9 hectare per persoon

• 12% natuurbehoud (VN)

= 1.7 hectare per persoon

VODO 2003

Ecologische voetafdruk van de

wereldburger

Ecologische voetafdruk van de wereldburger

0

0,5

1

1,5

2

2,5

1961 1969 1977 1985 1993 1999

Jaar

Vo

eta

fdru

k in

he

cta

re

eerlijk aarde aandeel

1.7 hectare

VODO 2003

• voetafdruk wereldburger 2.3 hectare

• > 120% aarde wordt nu gebruikt

• 1 jaar en drie maanden nodig om consumptie van één jaar te vernieuwen

• wij verbruiken ons natuurlijk kapitaal

natuurlijk kapitaal inkomen

• op termijn leefbaarheid van planeet aangetast

Gedaan met die reuzenvoeten

VODO 2003

Boven onze stand

Eerlijke

aarde-aandeel

1.7 ha

Belg

6.7 ha

X 4 =

iedereen zoals wij?

nog drie extra planeten nodig

VODO 2003

Ecologische schuld

ecologische schuld van Noorden aan

Zuiden: industrielanden gebruiken veel

te groot stuk productief land in Zuiden

niet zozeer: meer geven aan de

ontwikkelingslanden, maar: hen minder ontnemen

VODO 2003

• energieconsumptie 70% voetafdruk Belg

(fossiele brandstof: 57%)

• 11,5 keer oppervlakte van België

onvolgroeid bos nodig om CO2 -

kringloop te sluiten

• beperking is dus noodzaak: van 12

naar 2 ton CO2 per persoon

• groot deel hiervan naar verwarming

(huizen slecht geïsoleerd)

Met de stroom mee

VODO 2003

• Wat kan u doen?

– investeren

– gedrag aanpassen

Met de stroom mee

VODO 2003

• snelst groeiende industrie

• “alles van ons afzetten”

• voetafdruk enorm groot

– kerosine

– hoger waterverbruik (ondanks

lokale schaarste)

– massale import van „westerse‟

producten

– lokale leefwijzen spiegelen

zich aan de onze

Reizen om te leren

of toerisme consumeren?

VODO 2003

• Wat kan u doen?

– dichter bij huis op vakantie

– reistijd is ook deel van de vakantie

– het nuttige aan het aangename

paren: ecologische boerderij…

– andere manier van reizen: met

NGO ipv reisbureau

Reizen om te leren

of toerisme consumeren?

VODO 2003

• Voetafdruk van voedsel groot door:

– kasteelt (bijstoken in koud seizoen)

– industriële productiemethoden

– transport

– ketenverlenging: meer verwerking, verpakking,

conservering, koelwagens

Tomaten in de winter

en spruitjes in de zomer?

VODO 2003

• voetafdruk van vlees groot

– Noorden: teveel dieren op kleine oppervlakte

mestoverschot

– Zuiden: monoculturen van veevoedergewassen voor export

bodemverschraling

biologische grondgebonden productie wenselijk

Minder, maar beter vlees

VODO 2003

– seizoensgroenten en –fruit eten (meer rauwkost)

– voor bioproducten kiezen

– lokaal kopen (thuisverkoop/boerenmarkt/voedselteam)

meer mensen gevoed

• Wat kan u doen?

– minder vlees eten

Tomaten in de winter

en spruitjes in de zomer?

VODO 2003

VODO 2003

• België kwistig met open ruimte:

– zeer dicht wegennet (5km wegen per km2)

Wonen in de ruimte

VODO 2003

• Oplossingen?

– Inbreiding

– Centraal wonen

Ruimte wordt krap

VODO 2003

• Wat kan u doen?

– spreek af met vrienden/buren om materiaal te delen

– deel de tuinen, sloop wat muren

– autodelen: één auto voor verschillende gezinnen

– eerder verbouwen dan bouwen

– stap naar je GECORO (Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke

Ordening)

Ruimte wordt krap

VODO 2003

• bossen nodig

– stabiliseren klimaat

– gezonde globale waterhuishouding

• Belg consumeert 310 kg papier per jaar

alle oud papier recycleren bespaart per jaar 3.400.000

bomen

• duurzaam sociaal en ecologisch beheer van bossen

FSC-gelabeld hout

Bosbouw of bosvernietiging?

VODO 2003

• Wat kan u doen?

– kies voor biokatoenen luiers (spaart 5% huishoudelijk afval, één ton/baby)

– vermijd niet-recycleerbare verpakkingen

Bosbouw of bosvernietiging?

– vermijd overmatig papierverbruik (deel tijdschriften/kranten)

– voorkom ongevraagde post (sticker „geen reclame‟/Robinsonlijst)

– koop enkel FSC-gecertificeerd hout (verkies inlandse alternatieven)

VODO 2003

• in bedrijfsleven ligt vaak de focus op:

– winststreven

– monopolie- en kartelvorming

– korte termijnbeleggingen

– financiële speculatie

• neveneffecten:

– producten korte levensduur

– onderbetaalde arbeid(st)ers (hier en in Zuiden)

– delokalisatie en massale ontslagen

– producten die consumptiehonger aanwakkeren

– wapenwedloop

Het geld onder onze voeten

VODO 2003

• Wat kan u doen?

– kopen is stemmen, koop dus bewust

– ethisch sparen/beleggen

– ethische beleggingsfondsen (Ethibel label)

– zet druk op je lokale overheid om ethisch te beleggen

Het geld onder onze voeten

VODO 2003

• Terugslageffect (rebound)

De weeromstuit, of:

geef uw winst niet meteen uit handen!

VODO 2003

• consuminderen minder goed leven

= keuzes maken:

comfort van rust in autoarme stad

comfort van auto in hectische stad

comfort van gezonde smaakvolle evenwichtige voeding

comfort van goedkope gemanipuleerde éénheidsworst

Zijn we bereid om echt in te krimpen?