evran og fjármálalegur stöðugleiki
DESCRIPTION
Evran og fjármálalegur stöðugleiki. Friðrik Már Baldursson Háskólinn í Reykjavík Richard Portes London Business School og CEPR. Hvers vegna höfum við áhyggjur af krónunni? Gengisvísitalan frá 2000. Yfirlit. Hvað er evruvæðing? Hvað er fjármálastöðugleiki? - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
23. september,
2008•
1
Evran og fjármálalegur stöðugleiki
Friðrik Már BaldurssonHáskólinn í Reykjavík
Richard PortesLondon Business School og CEPR
23. september,
2008•
2
Hvers vegna höfum við áhyggjur af krónunni?
Gengisvísitalan frá 2000
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
3.1.2000 3.1.2001 3.1.2002 3.1.2003 3.1.2004 3.1.2005 3.1.2006 3.1.2007 3.1.2008
IT regime begins March 27 2001 with floating of krona and lowering of policy rate
23. september,
2008•
3
Yfirlit• Hvað er evruvæðing?• Hvað er fjármálastöðugleiki?• Hvers vegna skiptir evruvæðing máli?• Hver er staðan á Íslandi?• Afleiðingar fyrir fjármálastöðugleika• Valkostir í gjaldeyrismálum• Niðurstöður
23. september,
2008•
4
Evruvæðing• Hugtakið notað eins og “dollaravæðing”
(dollarization) er notað í flestum alþjóðlegum rannsóknum. Þ.e. þegar erlend mynt er notuð í stað heimamyntar í einhverjum eða öllum notum þeirrar síðarnefndu
• Not myntar: Gjaldmiðill; varðveisla verðmæta; reikningseining
• Getur verið• Formleg – de jure• Óformleg – de facto
• Þá aðeins að hluta• Gengur mismunandi langt eftir notum
• Rannsóknir fjölluðu fyrst um upptöku erlendrar myntar í daglegum viðskiptum og afleiðingar þessa fyrir peningastefnu
• Á síðari árum hefur athyglin beinst að fjármálalegri evruvæðingu
• Eignir, skuldir, fjármálagerningar færast í miklum mæli yfir í erlenda mynt
23. september,
2008•
5
Fjármálastöðugleiki• Engin einhlít skilgreining, en í hugtakinu felst ...• Stöðugleiki mikilvægustu fjármálafyrirtækja og
markaða• Traust lykilfyrirtæki – yfirgnæfandi líkur á að þau
geti staðið við samninga• Traustir markaðir – snurðulaus og örugg viðskipti
• ... og við vitum nú hvað felst í andstæðunni• Bankakreppur eru kostnaðarsamar
• Framleiðslutap í þróuðum ríkjum 10-15% af landsframleiðslu
• Á Íslandi er bankakerfið hlutfallslega stórt þ.a. bankakreppa myndi valda mjög miklum skaða
23. september,
2008•
6
Evruvæðing í daglegum viðskiptum• Oftast mjög erfitt að nálgast gögn um umfang slíkrar
evruvæðingar og notast við tölur um bankainnistæður í erlendri mynt þess í stað
• Notkun evru eða annarrar erlendrar myntar lítil í daglegum viðskiptum á Íslandi – a.m.k. enn sem komið er
• Innistæður á gjaldeyrisreikningum eru raunar meiri á Íslandi en í flestum þróuðum ríkjum
• Samt lægri að tiltölu en t.d. í Bretlandi og Ungverjalandi (sjá næstu glæru)
• Endurspeglar fremur varðveislu verðmæta (store of value) en staðgöngu í daglegum viðskiptum
• Einstaklingar vilja verja sig gegn sveiflum í krónunni• Hluti af fjármálalegri evruvæðingu
23. september,
2008•
7
Innlán á gjaldeyrisreikningum sem hlutfall af heildarinnlánum (2004)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
Source: Levy-Yeyati 2006
23. september,
2008•
8
Fjármálaleg evruvæðing (FE) / dollaravæðing (FD)• Eignir og skuldir í erlendri mynt• Bankar eru yfirleitt varðir gegn sveiflum í gengi
og bera því ekki beina gengisáhættu• Áhrif gegnum efnahagsreikninga lántakenda
kunna að vera afdrifarík• Ef gengi heimamyntar lækkar mikið geta óvarðir
lántakendur í erlendri mynt orðið gjaldþrota• Gengisáhætta færist yfir í útlánaáhættu
• Dregur úr stöðugleika bankakerfisins – tap á lánum getur eytt upp eigin fé banka
23. september,
2008•
9
Alþjóðleg reynsla: FE/FD lönd einkennast af• Hærri verðbólgu• Lægri og sveiflukenndari hagvexti• Hærri tíðni skyndilegrar stöðvunar á innstreymi
fjármagns (systemic sudden stop)• Hærri tíðni gjaldeyris- og bankakreppa
• Mikill kostnaður á mælikvarða landsframleiðslu• Flest FE/FD lönd teljast til þróunarríkja eða
nýmarkaðsríkja• Suður-Ameríka, fyrrum austurblokk, en einnig lönd í
Asíu og Afríku• Hvað um Ísland?
23. september,
2008•
10
Erlend staða, % af VLF
-800%
-600%
-400%
-200%
0%
200%
400%
600%
800%
Other short-term loans
Deposits
Short-term loans
Long-term loans
Portfolio liabilities
Direct investment in Iceland
Reserves
Other investment, net
Portfolio assets
Direct investment abroad
23. september,
2008•
11
Bankarnir alþjóðavæddir og nota því erlenda mynt• Vöxtur bankanna á síðustu árum –
efnahagsreikningur þeirra er nú tíföld VLF – er að miklu leyti fjármagnaður á erlendum mörkuðum (heild- og smásölu)
• Í lok júní 2008 voru 75% innlána hjá K-L-G erlend – í viðkomandi heimamynt
• Til minnis: 1.300 milljarðar króna (= VLF) af þessum innistæðum tryggðar af Tryggingarsj. innstæðueigenda. 2.000 milljarðar til viðbótar tryggðir af innstæðutryggingum viðkomandi landa
• 60% útlána K-L-G erlend• Krónan er starfrækslumynt bankanna svo þeir
verða að verja sig gegn sveiflum í gengi hennar
23. september,
2008•
12
Hrein gjaldeyrisstaða bankanna: Ver eigið fé
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
júl..07 ágú..07 sep..07 okt..07 nóv..07 des..07 jan..08 feb..08 mar..08 apr..08 maí.08 jún..08 júl..08
Net foreign currency position, % of FC assets Equity as % of assets
23. september,
2008•
13
Hlutdeild erlendra mynta í innlendum bankalánum
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%de
s..97
apr..
98ág
ú..9
8de
s..98
apr..
99ág
ú..9
9de
s..99
apr..
00ág
ú..0
0de
s..00
apr..
01ág
ú..0
1de
s..01
apr..
02ág
ú..0
2de
s..02
apr..
03ág
ú..0
3de
s..03
apr..
04ág
ú..0
4de
s..04
apr..
05ág
ú..0
5de
s..05
apr..
06ág
ú..0
6de
s..06
apr..
07ág
ú..0
7de
s..07
apr..
08
Households
Firms
Holding companies
23. september,
2008•
14
Útlán í erlendri mynt
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%de
s..97
apr..
98ág
ú..9
8de
s..98
apr..
99ág
ú..9
9de
s..99
apr..
00ág
ú..0
0de
s..00
apr..
01ág
ú..0
1de
s..01
apr..
02ág
ú..0
2de
s..02
apr..
03ág
ú..0
3de
s..03
apr..
04ág
ú..0
4de
s..04
apr..
05ág
ú..0
5de
s..05
apr..
06ág
ú..0
6de
s..06
apr..
07ág
ú..0
7de
s..07
apr..
08
Firms
Fisheries
Manufacturing
Trade
Services
Construction
23. september,
2008•
15
Flökt nokkurra mynta gegn Evru
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
6.1.1999 6.1.2000 6.1.2001 6.1.2002 6.1.2003 6.1.2004 6.1.2005 6.1.2006 6.1.2007 6.1.2008
ISK
NZD
AUD
SEK
23. september,
2008•
16Hvers vegna sækjast fyrirtæki eftir skráningu í Evrum?
Flökt íslenskra hlutabréfa í ISK og EUR
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
6.1.1999 6.1.2000 6.1.2001 6.1.2002 6.1.2003 6.1.2004 6.1.2005 6.1.2006 6.1.2007 6.1.2008
ICE15
ICE15 in EUR
• Erfitt að draga að erlenda fjárfesta•Að einhverju leyti er krónan sem slík viðskiptahindrun• Flökt í krónunni bætist ofan á flökt í hlutabréfum• Skráning í evrum eitt skref enn í fjármálalegri evruvæðingu
23. september,
2008•
17
Fjármálaleg evruvæðing á Íslandi• Orðin mjög útbreidd á innlendum lánamarkaði• Bankarnir verja sig gegn gengissveiflum• En það má fyrirfram gera ráð fyrir að lántökur
heimila og atvinnugreina með tekjur í krónum valdi útlánaáhættu
23. september,
2008•
18
Íslenskar aðstæður• Verðbólga – mikil og sveiflukennd• Gengisbreytingar koma hratt fram í verðlagi
• Skapar vörn að hluta fyrir innanlandsgreinar• Verðtrygging er útbreidd; óbein áhrif á
efnahagsreikninga • Bein og óbein áhrif gengisbreytinga leiða til
hærri vaxtagreiðslna og afborgana af lánum – í erlendri mynt og verðtryggðum
• Sveiflur í gengi ekki óvenjulega miklar (m.v. önnur lönd með flotgengi) þar til nýlega – tengist fremur stöðu fjármálageirans en fjármálalegri evruvæðingu sem slíkri
• Hagvöxtur – hraður, en miklar sveiflur• Ójafnvægi í erlendri eignastöðu – íslensk
hlutabréf óaðlaðandi fyrir erlenda fjárfesta• Töluverður áhugi á skuldabréfum í krónum þar til
fyrir skemmstu
23. september,
2008•
19
Afleiðingar FE á fjármálastöðugleika• Í uppsveiflunni styrktust efnahagsreikningar
heimila og fyrirtækja sem voru skuldsett í erlendri mynt
• Ýtti undir hækkanir á eignaverði og styrkti eignastöðu enn frekar
• Jákvæð fylgni milli hlutabréfaverðs og gengis krónunnar
• Öfug þróun í niðursveiflunni• Mikil lækkun krónunnar að undanförnu er líkleg
til að valda auknum útlánatöpum• En takmörkuð áhrif að svo komnu: Í júlí hafði
ígildi 2,1% innlendra lána verið færð á afskriftareikning (84 mia.kr.)
• 1,2% af heildarútlánum
23. september,
2008•
20
Hvað gerist þegar evran breiðist út í hagkerfinu?• Töluvert um uppgjör í evrum/dollurum. Eitthvað
þegar um að laun séu greidd í evrum• Evruvæðing atvinnulífsins?• Myndi verja þá aðila sem um ræðir gegn
gengissveiflum• En smærri og smærri hluti hagkerfisins þarf þá
að taka að sér ytri aðlögun • Enn óstöðugri mynt!• Ýtir enn frekar undir evruvæðingu• Eykur enn á efnahagssveiflur• Dregur úr fjármálastöðugleika þegar upp er
staðið
23. september,
2008•
21
Hvers vegna er svona mikið af lánum í erlendri mynt?• Raungengi hefur verið nokkuð stöðugt til lengri
tíma litið• Vegna þess hve gengisbreytingar koma hratt
fram í verðlagi hafði Seðlabankinn hálfopinbert gengismarkmið
• Studdi við gengið með háum vöxtum• Mikill vaxtamunur, u.þ.b. 10%, var freistandi –
jafnvel þótt gengisvörn væri ekki fyrir hendi• Svo lán voru tekin í erlendri mynt – oft
lágvaxtamyntum (JPY, CHF)• Eitt birtingarform vaxtamunarviðskipta• Viðleitni til að styðja við krónuna ýtti undir• Stöðvaðist að lokum vegna óhagstæðra kjara
íslensku bankanna
23. september,
2008•
22
Gengi, vaxtamunur, CDS álag
0
2
4
6
8
10
12
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
1.1.2004 1.1.2005 1.1.2006 1.1.2007 1.1.2008
%
Exch
ange
rate
inde
x
TWI
Interest rate differential (3 month interbank rates)Kaupthing CDS
23. september,
2008•
23
Opinber (de jure) evruvæðing• Full aðild að EMU
• Hingað til verið viðtekið að aðild að ESB sé skilyrði• Samrunaskilyrðin – er ætlað að tryggja stöðugan
samruna myntsvæða• Opinber fjármál: Halli <3%; skuldir <60%• Verðbólga sl. ár < 3 lægstu verðbólgutölur í ESB + 1,5%• Langtímavextir sl. ár < 3 lægstu vextir í ESB + 2%• Gengi sl. 2 ár innan við 15% frá viðmiðun
• Tvíhliða samkomulag• Leyfir löggjöf ESB þetta?• Er pólitískur vilji?• Markmið: full aðild að EMU
• Einhliða• Tæknilega framkvæmanleg• ESB og ECB mjög andvíg
23. september,
2008•
24
Full aðild að EMU – ESB eða tvíhliða• Sjálfstæð peningastefna á bak og burt
• Áhrif á fjármálastöðugleika?• Lykilatriði v. fjármálastöðugleika: Aðgangur að
ECB repo• Laust fé þegar þarf – lánveitandi til þrautavara í
framkvæmd• Björgun gjaldþrota banka (ef vilji er til slíks) yrði
áfram á ábyrgð Íslands• Ólíklegt að Ísland verði undanþegið
samrunaskilyrðunum – hvor leiðin sem yrði farin→ Í upphafi ERM II – “hreinsunareldurinn”
• Gengissveiflur takmarkaðar við ±15% • Tvíhliða samstarf um fjármögnun gjaldeyrisinngripa• Ekki fullur aðgangur að ECB repo – enginn
lánveitandi til þrautavara• Bankarnir myndu áfram hafa aðgang að ECB í
gegnum dótturfélög –eins og þeir hafa núna að einhverju leyti
23. september,
2008•
25
Einhliða evruvæðing• Gjaldeyrisforðinn er meiri en grunnfé =>
Tæknilega framkvæmanlegt• Peningastefna glatast – myntsláttuhagnaður
glatast• Gjaldeyriskreppur hverfa skv. skilgreiningu• Enginn lánveitandi til þrautavara
• Vegna stærðar bankanna er óheyrilegur kostnaður við að liggja með nægjanlegan forða
• Svigrúm til lausafjáraðstoðar eða björgunaraðgerða íslenskra stjórnvalda mjög takmarkað
• En þetta er staðan í reynd nú• Myndi ECB takmarka aðgang að repo frá því sem nú
er?
23. september,
2008•
26
Stefna stjórnvalda• Frá sjónarmiði fjármálastöðugleika er núverandi
staða óásættanleg til frambúðar• Fjármálaleg evruvæðing hefur leitt til þess að
gengissveiflur fela í sér verulega áhættu fyrir heimili og fyrirtæki
• Bankarnir varðir gegn gjaldeyrisáhættu, en (ógegnsæ) útlánaáhætta skapast á móti
• Áhætta bankanna af íslenska markaðnum og vöntun á trúverðugum lánveitanda til þrautavara er án efa mikilvægur áhrifaþáttur í þeim afarkjörum sem bankarnir sæta nú á alþjóðamörkuðum
• Hefur smitað yfir í kjör íslenska ríkisins• Eykur enn á óstöðugleika í þjóðarbúskapnum
• Við verðum að velja:• Af-evruvæðing• Full evruvæðing
23. september,
2008•
27
CDS fyrir nokkur lönd (5 ára skuldabréf)
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
50019
.9.2
006
19.1
0.20
06
19.1
1.20
06
19.1
2.20
06
19.1
.200
7
19.2
.200
719
.3.2
007
19.4
.200
7
19.5
.200
7
19.6
.200
7
19.7
.200
7
19.8
.200
7
19.9
.200
7
19.1
0.20
07
19.1
1.20
07
19.1
2.20
07
19.1
.200
8
19.2
.200
819
.3.2
008
19.4
.200
8
19.5
.200
8
19.6
.200
8
19.7
.200
8
19.8
.200
8
19.9
.200
8
Iceland
Sweden
Australia
New Zealand
Kazakstan
Turkey
23. september,
2008•
28
Kostirnir tveir• Af-evruvæðing
• Undið ofan af óvörðum lántökum í erlendri mynt• Myndi gerast með auknum öryggiskröfum til banka
vegna útlána til innlendra aðila í erlendri mynt – eða kláru banni nema í ákv. tilvikum
• Aðskilnaður innlendra og alþjóðlegra viðskipta bankanna
• Aðeins innlend viðskipti með bakland í Íslandi• Ekki tryggt að þetta virkaði í reynd – hægt væri að fara í
kringum slíkar reglur• Líklegra að bankarnir flytji sig til annarra landa
• Full evruvæðing• Einhliða: Ekkert til fyrirstöðu tæknilega. Yrði
framför frá núverandi ástandi, en enginn pólitískur vilji hvorki innanlands né í ESB
• Full aðild að EMU (hvernig sem farið er að því): Besta lausnin – a.m.k. frá sjónarmiði fjármálastöðugleika
23. september,
2008•
29
ViðaukiFylgni gengis og hlutabréfaverðs
-0,3
-0,2
-0,1
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
6.1.1999 6.1.2000 6.1.2001 6.1.2002 6.1.2003 6.1.2004 6.1.2005 6.1.2006 6.1.2007 6.1.2008
Corr EUR/ISK vs ICE15 Corr Ice15 vs DJ Euro Stoxx
23. september,
2008•
30
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
0 1 2 3 4 5 6 7 8
Svei
flur í
land
sfra
mle
iðslu
Sveiflur í útflutningi vegnar með opnun hagkerfisins
Sveiflur í landsframleiðslu og útflutningiað teknu tilliti til umfangs utanríkisviðskipta
Tyrkland
Ísland