Fazy chodu i aktywnoFazy chodu i aktywnośćść mimięśęśniowaniowa

Ewa Ewa ŻŻakak

PhysiotherapyPhysiotherapy & & MedicineMedicine

www.pandm.orgwww.pandm.org

Postawa i chPostawa i chóódd�� Kiedy czKiedy człłowiek stoi w spoczynku z owiek stoi w spoczynku z

lekko rozstawionymi stopami i lekko lekko rozstawionymi stopami i lekko zrotowanymizrotowanymi na zewnna zewnąątrz to tylko trz to tylko mimięśęśnie krnie kręęgosgosłłupa oraz koupa oraz końńczyn czyn dolnych sdolnych sąą aktywne.aktywne.

�� W pozycji swobodnej stojW pozycji swobodnej stojąącej stawy cej stawy biodrowe oraz kolanowe sbiodrowe oraz kolanowe sąąwyprostowane i ustawiajwyprostowane i ustawiająą sisięę w w stabilnej pozycji : maksymalny kontakt stabilnej pozycji : maksymalny kontakt powierzchni stawowych w celu powierzchni stawowych w celu przeniesienia ciprzeniesienia ciężężaru ciaaru ciałłaa oraz napioraz napięęcie cie struktur wspierajstruktur wspierająących czyli wicych czyli więęzadezadełł..

�� Staw skokowy jest mniej stabilny, Staw skokowy jest mniej stabilny, wynika to z powynika to z połłoożżenia enia śśrodka cirodka ciężężkokośści, ci, ktktóóry umiejscowiony jest z przodu osi ry umiejscowiony jest z przodu osi obrotu stawu skokowego jest to obrotu stawu skokowego jest to miejsce sprzyjajmiejsce sprzyjająące pasywnemu zgice pasywnemu zgięęciu ciu grzbietowemu stopy. Dlatego tegrzbietowemu stopy. Dlatego teżż aby aby utrzymautrzymaćć stabilizacje istotne jest stabilizacje istotne jest napinapięęcie bilateralne micie bilateralne mięśęśni znajdujni znajdująących cych sisięę z tylnej strony koz tylnej strony końńczyn dolnych.czyn dolnych.

Postawa i chPostawa i chóódd

�� Rozstaw stRozstaw stóóp oraz rotacja zewnp oraz rotacja zewnęętrzna sttrzna stóóp p sprzyjajsprzyjająą bocznej stabilnobocznej stabilnośści stawu ci stawu skokowego, skokowego,

�� Kiedy pojawiajKiedy pojawiająą sisięę ruchy ruchy „„kokołłyskoweyskowe””((RockingRocking) oraz rotacja st) oraz rotacja stóóp, to sp, to sąą one one rróównowawnoważżone przez :one przez :

-- odwiedzenie biodra (wykonywane przez odwiedzenie biodra (wykonywane przez pasmo biodrowopasmo biodrowo--piszczelowe),piszczelowe),

-- napinapięęcie wicie więęzadzadłła pobocznegoa pobocznego-- aktywnoaktywnośćść mimięśęśni rotujni rotująących stopcych stopęę na na

zewnzewnąątrz po jednej stronie ciatrz po jednej stronie ciałłaaoraz napioraz napięęcie :cie :-- mimięśęśni przywodzicieli,ni przywodzicieli,-- wiwięęzadzadłła przya przyśśrodkowegorodkowego-- mimięśęśni rotujni rotująących stopcych stopęę do wewndo wewnąątrz po trz po

stronie przeciwnej w celu utrzymania stronie przeciwnej w celu utrzymania prawidprawidłłowej postawy ciaowej postawy ciałła.a.

�� Wymaga to staWymaga to stałłego wkego wkłładu ze strony adu ze strony organorganóów w somatosensorycznychsomatosensorycznych i modulacji i modulacji nerwowonerwowo--mimięśęśniowej do utrzymania staniowej do utrzymania stałłego ego stanowiska (koordynacja ostanowiska (koordynacja ośśrodkrodkóów w w w mmóóżżddżżku)ku)

ChChóódd

�� Nauka chodu skNauka chodu skłłada siada sięę ze ze zmiennych zzmiennych złłoożżonych zachowaonych zachowańńzawierajzawierająących przenoszenie masy cych przenoszenie masy ciaciałła podczas trwania pojedynczej a podczas trwania pojedynczej fazy podporu z rfazy podporu z róównoczesnwnoczesnąąkontrolkontroląą ruchu w przruchu w przóód.d.

�� Co najmniej jedna stopa jest Co najmniej jedna stopa jest zawsze w kontakcie z ziemizawsze w kontakcie z ziemiąą i i spadek przeniesionej masy ciaspadek przeniesionej masy ciałła w a w przprzóód jest gd jest głłóównwnąą sisiłąłą napnapęędowdowąą. .

Cykl choduCykl chodu

�� Proces chodu moProces chodu możżna podzielina podzielićć na na tzwtzw stridesstrides czyli cykle chodu : jest czyli cykle chodu : jest to odlegto odległłoośćść mimięędzy kolejnymi dzy kolejnymi punktami pierwszego kontaktu punktami pierwszego kontaktu stopy z podstopy z podłłoożżem po tej samej em po tej samej stronie. Dstronie. Dłługougośści cyklu sci cyklu sąą zwykle zwykle rróówne. wne.

�� Cykl chodu dzieli siCykl chodu dzieli sięę na fazna fazęępodporu oraz podporu oraz wykorkuwykorku..

�� Podczas chodu jedna stopa stale Podczas chodu jedna stopa stale utrzymuje kontakt z podutrzymuje kontakt z podłłoożżem, w em, w przeciwieprzeciwieńństwie do biegu gdzie nie stwie do biegu gdzie nie wystwystęępuje stapuje stałły kontakt.y kontakt.

Faza podporuFaza podporu –– rozpoczyna sirozpoczyna sięę ona w momencie kontaktu piona w momencie kontaktu pięęty z podty z podłłoożżem i koem i końńczy czy gdy palce opuszczgdy palce opuszcząą podpodłłoożże. Trwa 3/5 cae. Trwa 3/5 całłego cyklu chodu. Koego cyklu chodu. Końńczyny dolne czyny dolne zapewniajzapewniająą wsparcie ciawsparcie ciałła, kta, któórego cirego ciężężar jest przenoszony z piar jest przenoszony z pięęty na gty na głłowy koowy kośści ci śśrróódstopia, tak jak dstopia, tak jak śśrodek cirodek ciężężkokośści przechodzi do przodu nad stopci przechodzi do przodu nad stopąą..

FazFazęę podporu mopodporu możżna podzielina podzielićć na 5 na 5 podfazpodfaz..1. Initial contact (IC)1. Initial contact (IC) –– kontakt pikontakt pięęty z podty z podłłoożżemem

2.2. Loading response phase (LR)Loading response phase (LR) –– faza amortyzacji.faza amortyzacji.Stopa uStopa ułłoożżona jest pona jest płłasko na podasko na podłłoożżu a kou a końńczyny dolne reagujczyny dolne reagująą na na

ciciężężar ciaar ciałła powoduja powodująąc ruch toczenia pic ruch toczenia pięęty w przty w przóód aby utrzymad aby utrzymaććtempo ciatempo ciałła i doprowadzia i doprowadzićć do pedo pełłnego kontaktu stopy z nego kontaktu stopy z podpodłłoożżem. em. IC + LRIC + LR obie fazy tworzobie fazy tworząą zapoczzapocząątkowanie fazy tkowanie fazy podwpodwóójnego podporujnego podporu ((obie stopy znajdujobie stopy znajdująą sisięę na podna podłłoożżuu))..

3. Midstance phase (MST)3. Midstance phase (MST) –– śśrodkowa faza podparcia.rodkowa faza podparcia.Rozpoczyna fazRozpoczyna fazęę pojedynczego podporupojedynczego podporu. . Staw skokowy rozpoczyna wykonywaStaw skokowy rozpoczyna wykonywaćć ruch ruch

„„kokołłyskowyyskowy”” ((RockingRocking) przenosz) przenosząąc cic ciężężar ciaar ciałła nad stopa nad stopąą, pozwala to utrzyma, pozwala to utrzymaćć ciaciałło w o w ruchu w przruchu w przóód. d.

4. Terminal stance phase (TST)4. Terminal stance phase (TST) –– oderwanie pioderwanie pięęty.ty.Rozpoczyna siRozpoczyna sięę uniesieniem piuniesieniem pięętyty ((HHeeleel--off),off), kokońńczyna dolna zgina siczyna dolna zgina sięę w przw przóód na d na

przodostopiprzodostopięę a ciaa ciałło przesuwa sio przesuwa sięę do przodu przed do przodu przed łłydkydkęę wspomagajwspomagająąc stopc stopęęMST + TST MST + TST rozpoczynajrozpoczynająą fazfazęę pojedynczego podporupojedynczego podporu..

5. 5. PreswingPreswing phasephase –– przed przeniesieniem.przed przeniesieniem.Jest to ostatnia Jest to ostatnia podfazapodfaza fazy podporu i ostatni okres podwfazy podporu i ostatni okres podwóójnego podporu.jnego podporu.

KoKońńczyny dolne ustawione sczyny dolne ustawione sąą w pozycji szybkiego przeniesienia w przw pozycji szybkiego przeniesienia w przóód, d, ciciężężar ciaar ciałła jest przenoszony z jednej koa jest przenoszony z jednej końńczyny dolnej na drugczyny dolnej na drugąą.. Faza ta Faza ta kokońńczy siczy sięę gdy gdy przodostopieprzodostopie przetoczy siprzetoczy sięę prowadzprowadząąc do rozpoczc do rozpoczęęcia nowej cia nowej fazy lub uniesienia palcfazy lub uniesienia palcóów. Koniec w. Koniec fejfej fazy charakteryzuje sifazy charakteryzuje sięę brakiem zgibrakiem zgięęcia cia w stawie biodrowym, w stawie biodrowym, 4040°° zgizgięęcia w stawie kolanowym oraz cia w stawie kolanowym oraz 1515°° zgizgięęcia w cia w stawie skokowymstawie skokowym..

Faza przenoszeniaFaza przenoszenia::

Ta faza zajmuje Ta faza zajmuje 2/52/5 cacałłego cyklu chodu i rozpoczyna siego cyklu chodu i rozpoczyna sięę uniesieniem palcuniesieniem palcóów w stopy nad podstopy nad podłłoożże. e.

SkSkłłada siada sięę z 3 z 3 podfazpodfaz. .

1.1. Initial swing phase (ISW)Initial swing phase (ISW) –– oderwanie palcoderwanie palcóów.w.Stopa jest zepchniStopa jest zepchnięęta z podta z podłłoożżona a koona a końńczyny dolne przyczyny dolne przyśśpieszajpieszająą do przodu do przodu

pomagajpomagająąc w ten sposc w ten sposóób wytworzyb wytworzyćć odpowiednie siodpowiednie siłły do przeniesienia y do przeniesienia tutułłowia w przowia w przóód.d.

2. 2. MidswingMidswing phase (MSW)phase (MSW) –– śśrodkowa faza przenoszeniarodkowa faza przenoszeniaKoKońńczyna dolna przechodzi pod ciaczyna dolna przechodzi pod ciałłem gdzie piszczel znajduje siem gdzie piszczel znajduje sięę w pozycji w pozycji

pionowej.pionowej.

3. Terminal swing phase (TSW)3. Terminal swing phase (TSW) –– kokońńcowa faza przenoszeniacowa faza przenoszeniaKoKońńczyna dolna spowalnia ruch do przodu w ramach przygotowaczyna dolna spowalnia ruch do przodu w ramach przygotowańń do do

pierwszego kontaktu stopy z podpierwszego kontaktu stopy z podłłoożżem (IC) i em (IC) i zapoczzapocząątkowoaniatkowoania nowego nowego kroku.kroku.

ZaangaZaangażżowanie miowanie mięśęśni podczas chodu ni podczas chodu --

podppodpóórr

Faza podporuFaza podporu1.1. MiMięęsiesieńń popośśladkowy wielkiladkowy wielki oraz oraz grupa kulszowogrupa kulszowo--goleniowychgoleniowych prostujprostująą staw staw

biodrowy we wczesnej fazie podporu a zginacze stawu biodrowego obiodrowy we wczesnej fazie podporu a zginacze stawu biodrowego oceniajceniająą ten ruch ten ruch zanim palce unioszanim palce uniosąą sisięę z podz podłłoożża. a.

2.2. MiMięęsiesieńń popośśladkowy ladkowy śśredniredni oraz oraz przywodziciel maprzywodziciel małłyy odwodzodwodząą staw biodrowy staw biodrowy oraz rotatory wewnoraz rotatory wewnęętrzne stawu biodrowego trzne stawu biodrowego rozpoczynajarozpoczynaja swswąą aktywnoaktywnośćść w pierwszej w pierwszej popołłowie trwania fazy podporu. W powie trwania fazy podporu. W póóźźniejszym okresie fazy podporu przywodziciele i niejszym okresie fazy podporu przywodziciele i rotatory zewnrotatory zewnęętrzne oceniajtrzne oceniająą ten ruch generowany przez uprzednie miten ruch generowany przez uprzednie mięśęśnie.nie.

Rotacja w stawie biodrowymRotacja w stawie biodrowym

ZaangaZaangażżowanie miowanie mięśęśni podczas chodu ni podczas chodu --

podppodpóórr

3. 3. MiMięęsiesieńń czworogczworogłłowyowy udauda rozpoczyna swojrozpoczyna swojąą aktywnoaktywnośćść na poczna począątku fazy tku fazy podporu prostujpodporu prostująąc staw kolanowy.c staw kolanowy. MiMięśęśnie kulszowonie kulszowo--goleniowegoleniowe zginajzginająąkolano zanim palce stopy unioskolano zanim palce stopy uniosąą sisięę z podz podłłoożża.a.

4. 4. MiMięśęśnie zginajnie zginająące grzbietowoce grzbietowo stopstopęę rozpoczynajrozpoczynająą swojswojąą aktywnoaktywnośćśćbezpobezpośśrednio po uderzeni pirednio po uderzeni pięęttąą w podw podłłoożże aby ocenie aby ocenićć zgizgięęcie podeszwowe w cie podeszwowe w sile grawitacji i doprowadzisile grawitacji i doprowadzićć stopstopęę do pedo pełłnego kontaktu z podnego kontaktu z podłłoożżem.em.

Głębokie lub częste uszkodzenie nerwu strzałkowego lub radikulopatia L5 będzie

skutkować powstaniem stopy opadającej wynikającej z niemożności zgięcia jej

grzbietowo oraz wykonania powolnego zgięcia podeszwowego.

ZaangaZaangażżowanie miowanie mięśęśni podczas chodu ni podczas chodu --

podppodpóórr

�� 5. 5. MiMięśęśnie zginajnie zginająące podeszwowo stopce podeszwowo stopęę rozpoczynajrozpoczynająą swojswojąą aktywnoaktywnośćść w w drugiej podrugiej połłowie fazy podporu zasilajowie fazy podporu zasilająąc wysunic wysunięęcie ciacie ciałła do przodu przy a do przodu przy pomocy uda i nogi jako pojedynczej jednostki. Ruch ciapomocy uda i nogi jako pojedynczej jednostki. Ruch ciałła w prza w przóód jest d jest zasilany przez zasilany przez zginacze podeszwowe stopyzginacze podeszwowe stopy oraz oraz prostowniki stawu prostowniki stawu biodrowegobiodrowego. .

�� 6. 6. PoniewaPonieważż masa ciamasa ciałła przechodzi na stopa przechodzi na stopęę, wewn, wewnęętrzne mitrzne mięśęśnie stopy nie stopy napinajnapinająą sisięę aby wspomaby wspomóóc pracc pracęę wiwięęzadzadłłom. om.

ZaangaZaangażżowanie miowanie mięśęśni podczas chodu ni podczas chodu ––

przenoszenieprzenoszenie

Faza przeniesieniaFaza przeniesienia1. 1. Zginacze stawu biodrowegoZginacze stawu biodrowego rozpoczynajrozpoczynająą swswąą aktywnoaktywnośćść bezpobezpośśrednio pod rednio pod

koniec fazy podporu i kontynuujkoniec fazy podporu i kontynuująą pracpracęę na poczna począątku fazy przenoszenia wraz z tku fazy przenoszenia wraz z przywodzicielami oraz rotatorami zewnprzywodzicielami oraz rotatorami zewnęętrznymi. Jednaktrznymi. Jednakżże, se, sąą one wyciszone one wyciszone we wwe włłaaśściwej fazie przenoszenia, opierajciwej fazie przenoszenia, opierająąc moment ruchu na masie uda aby c moment ruchu na masie uda aby przenieprzenieśćść je w przje w przóód.d. Ten moment ruchu jest oceniany pod koniec fazy Ten moment ruchu jest oceniany pod koniec fazy przenoszenia przez prostowniki stawu biodrowego.przenoszenia przez prostowniki stawu biodrowego.

ZaangaZaangażżowanie miowanie mięśęśni podczas chodu ni podczas chodu ––

przenoszenieprzenoszenie

22. . MiMięśęśnie kulszowonie kulszowo--goleniowegoleniowe zaczynajzaczynająą swojswojąą aktywnoaktywnośćść ppóóźźnej fazie podporu, nej fazie podporu, kontynuujkontynuująą we wczesnej fazie przenoszenia aby zgiwe wczesnej fazie przenoszenia aby zgiąćąć staw kolanowy.staw kolanowy. Ruch koRuch końńczyny czyny dolnej w przdolnej w przóód w fazie przenoszenia skutkuje transmisjom sid w fazie przenoszenia skutkuje transmisjom siłł w miw mięśęśniach zginaczach niach zginaczach i prostownikach stawu kolanowego, czasem z wspomaganiem i prostownikach stawu kolanowego, czasem z wspomaganiem mimięśęśni ni czworogczworogłłowychowych.. Ten moment ruchu jest oceniany przez Ten moment ruchu jest oceniany przez mimięśęśnie nie kulszowowkulszowow--goleniowejgoleniowej przed kontaktem piprzed kontaktem pięęty z podty z podłłoożżem.em.

3.3. MiMięśęśnie zginajnie zginająące stopce stopęę grzbietowogrzbietowo pozostajpozostająą aktywne przez caaktywne przez całły czas trwania fazy y czas trwania fazy przenoszenia.przenoszenia.

MiMięśęśnie uczestnicznie uczestnicząące w cyklu choduce w cyklu chodu

1.1. PrzyPrzyśśpieszenie uda pieszenie uda uzyskiwane jest przez aktywnouzyskiwane jest przez aktywnośćść mimięśęśni : ni : biodrowobiodrowo--

llęęddźźwiowegowiowego oraz oraz prostego udaprostego uda..

2. 2. HamowanieHamowanie jest uzyskiwane przez aktywnojest uzyskiwane przez aktywnośćść mimięśęśni : kulszowoni : kulszowo--goleniowych, ktgoleniowych, któóre re wchodzwchodząą w staw biodrowy i napinajw staw biodrowy i napinająą sisięę ekscentrycznie (wydekscentrycznie (wydłłuużżenie)enie)

3.3. Uderzenie piUderzenie pięęttąą -- Zginacze Zginacze grzebietowegrzebietowe ((przednia grupa goleniowa)przednia grupa goleniowa): : Piszczelowy Piszczelowy przedniprzedni, , Prostownik dProstownik dłługi palucha oraz palcugi palucha oraz palcóów napinajw napinająą sisięę ekscentrycznie i ekscentrycznie i obniobniżżajająą stopstopęę w kierunku podw kierunku podłłoożża.a. MiMięęsiesieńń czworogczworogłłowyowy napina sinapina sięęekscentrycznie aby pochekscentrycznie aby pochłłaniaaniaćć energienergięę w momencie gdy staw kolanowy zgina siw momencie gdy staw kolanowy zgina sięę co co zabezpiecza przed ugizabezpiecza przed ugięęciem kolan.ciem kolan.

4.4. Uderzenie stopUderzenie stopąą –– odwodziciele odwodziciele napinajnapinająą sisięę aby utrzymaaby utrzymaćć tutułłóów w pozycji w w pozycji pionowejpionowej. . ŚŚrodek cirodek ciężężkokośści ciaci ciałła przesuwa sia przesuwa sięę w przw przóód, mid, mięśęśnie zginacze nie zginacze podeszwowe stopy( podeszwowe stopy( trtróójgjgłłowe owe łłydki: brzuchaty, ydki: brzuchaty, ppłłaszczkowatyaszczkowaty i podeszwowyi podeszwowy) ) napinajnapinająą sisięę aby popchnaby popchnąćąć ciaciałło w przo w przóód.d.

5. 5. Uniesienie palcUniesienie palcóów w –– MiMięęsiesieńń czworogczworogłłowyowy napina sinapina sięę koncentrycznie aby koncentrycznie aby wspomwspomóóc zginacze podeszwowe stopy popchnc zginacze podeszwowe stopy popchnąćąć ciaciałło w przo w przóód i wydd i wydłłuużżyyćć krok.krok.