ewangelia według piłata

189
Eric-Emmanuel Schmitt EWANGELIA WEDLUG PILATA Ojcu

Upload: julia-kosova

Post on 08-Apr-2016

45 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Ewangelia według Piłata

Eric-Emmanuel Schmitt

EWANGELIA WEDŁUG PIŁATA

Ojcu

Page 2: Ewangelia według Piłata

PROLOG

Rozważania oczekującego na śmierć owego wieczoru, przed pojmaniem

Izrael jest ziemią gajów oliwnych, kamieni, gwiazd i pasterzy, ziemią, gdzie suszy się daktyle

w stodołach na słomie, ziemią trwożnego oczekiwania na Zbawiciela, które sprawia, że

hartują się serca — ziemią cytryn, pomarańcz i nadziei. Izrael jest dla mnie ogrodem,

ogrodem, w którym się urodziłem, tym samym ogrodem, w którym będę musiał niebawem

umrzeć.

Za kilka godzin przyjdą po mnie.

Właśnie się szykują. Żołnierze czyszczą broń. Po ciemnych ulicach rozbiegli się

posłańcy z wieścią, że ma się zebrać sąd. Cieśla gładzi dłonią krzyż, na którym z pewnością

jutro się wykrwawię. Z warg zrywają się szepty; cała Jerozolima już wie, że zostanę pojmany.

Myślą, że mnie zaskoczą, a przecież ja czekam na nich. Przyjdą, by mnie oskarżyć, nie

wiedząc, że znajdą we mnie wspólnika. Boże, spraw, by nie znali miary! Uczyń z nich

głupców i gwałtowników, zaślep nienawiścią. Oszczędź mi wysiłku szczucia ich przeciwko

samemu sobie. Niech mnie zabiją! Byle szybko i dokładnie!

Jak doszło do tego wszystkiego?

Tego wieczoru mógłbym przecież znaleźć się zupełnie gdzie indziej, świętowałbym

Pesach w jakiejś skromnej gospodzie, wespół z pielgrzymami z całego kraju, jak każdy

szanujący się Żyd w tym właśnie czasie. W domu, którego nie mam, czekałaby na mnie żona,

której także nie mam, a zza drzwi wyzierałyby kędzierzawe główki uśmiechniętych dzieci,

uszczęśliwionych, że znów widzą ojca. A oto, do czego doszedłem: oczekuję w tym Ogrodzie

na śmierć, która mnie przeraża.

Jak to wszystko się zaczęło? Czy istnieje jakiś początek przeznaczenia?

Dzieciństwo moje było pełne marzeń. Każdej nocy w Nazarecie latałem nad polami i

wzgórzami. Gdy wszyscy usnęli, otwierałem po cichu drzwi, unosiłem ramiona gotowe do

Page 3: Ewangelia według Piłata

lotu i moje ciało wzbijało się w górę. Pamiętam dobrze opór powietrza pod łokciami,

powietrza gęstszego i bardziej namacalnego niż woda, przesyconego wilgotnym zapachem

jaśminów, powietrza, które mnie niosło, dokąd chciałem, choć nie czułem znikąd podmuchu

wiatru. Często byłem tak wygodny, że przeciągałem swój siennik do samego progu i od razu

leciałem nad poszarzałą wioską, wyciągnięty na całą długość. Osły unosiły głowy, a ich

czarne oczy, piękne jak u młodej dziewczyny, odprowadzały wzrokiem mój statek żeglujący

wśród gwiazd.

A później ta zabawa w berka. Nic już potem nie było takie jak przedtem.

Wyszliśmy ze szkoły i puściliśmy się biegiem, ile sił w nogach. Nasza czwórka była

nierozłączna: Mosze, Ram, Kesed i ja. Dotarłszy do kamieniołomów Gzeth, zaczęliśmy się ni

z tego, ni z owego ścigać. Nigdy jeszcze nie chciałem tak bardzo wygrać. Zacząłem się

wspinać na olbrzymią skalną iglicę, przeskakując z występu na występ, wstrzymując oddech;

wspinałem się i wspinałem, aż stanąłem na półce skalnej, szesnaście łokci nad ziemią. Ze

stojących w dole kolegów zostały już tylko mycki włosów i wychodzące z nich bezpośrednio

nóżki. Nie mieli pojęcia, gdzie mogłem się podziać. Żaden nie wpadł na to, by spojrzeć w

górę.

Byłem tak niedostępny, że przestałem już być uczestnikiem zabawy. Po kilku

minutach wydałem z siebie gromki okrzyk, obwieszczając swoją obecność. Wykręcali szyje,

aż wreszcie spostrzegli mnie i zaczęli klaskać w dłonie.

— Brawo, Jeszuo! Brawo!

Nigdy by nie przypuszczali, że potrafię wspiąć się aż tak wysoko. Byłem szczęśliwy.

Czułem smak zwycięstwa. A potem Kesed krzyknął:

— Zejdź teraz do nas! Lepiej się bawić w czwórkę. Poderwałem się, chcąc zejść, i

nagle obleciał mnie strach.

Nie miałem pojęcia, jak to zrobić. Skulony, dotykałem raz po raz skały, na którą się

wspiąłem: była całkiem gładka. Oblałem się potem. Co robić?

I nagle olśniło mnie: polecieć! Wystarczyło wzbić się w powietrze jak co noc.

Podszedłem na sam brzeg skały z rozpostartymi ramionami. Obejmujące mnie

zewsząd powietrze nie było jednak tak gęste i płynne, jak to pamiętam. Nie tylko nie chciało

Page 4: Ewangelia według Piłata

mnie unieść, lecz wprost przeciwnie, wyłącznie moje barki, tylko one, utrzymywały z trudem

ciężar wyciągniętych ramion... Trwałem tak niczym figura odlana z brązu... Zazwyczaj

wystarczało, bym odbił się lekko na piętach i już leciałem, lecz tym razem moje pięty

stawiały opór, nie mogłem ich oderwać od ziemi. Miałem wrażenie, że gdybym się odbił, po

prostu runąłbym z góry jak kamień. Dlaczego nagle stałem się taki ciężki?

Ogarnęło mnie zwątpienie, czułem, że barki mam jakby z ołowiu. Czyżbym

kiedykolwiek rzeczywiście latał? Czy to nie był sen, po prostu sen? Zmąciło się wszystko,

przybliżyła ziemia.

Ocknąłem się na plecach mego ojca, Josefa, po którego pobiegł Mosze. Ojciec

schodził ze skały, umiejętnie wyszukując stopą niedostrzegalne punkty oparcia.

Gdy znaleźliśmy się na dole, uściskał mnie. Taki już był mój ojciec; inny by mnie

zwymyślał, a on wziął mnie w ramiona.

— Przynajmniej dzisiaj się czegoś nauczyłeś.

Uśmiechnąłem się do niego. Nie od razu pojąłem, czego się wówczas nauczyłem.

Teraz już wiem: pożegnałem się wtedy z dzieciństwem. Oddzieliłem od siebie nici

snów i rzeczywistości, odkryłem, że z jednej strony było marzenie senne, w którym

poruszałem się swobodniej niż ptak drapieżny, z drugiej istniał świat rzeczywisty, twardy jak

skała, o którą się o mało co nie roztrzaskałem.

Wtedy także dotarło do mnie, że mogłem umrzeć. Ja! Jeszua! Do tej pory śmierć mnie

nie dotyczyła. Oczywiście, napatrzyłem się dosyć na trupy w kuchni i na podwórkach

gospodarstw, ale to nie to samo. Przecież to były zwierzęta! Tu i ówdzie opowiadano mi, że

jakaś ciotka czy wujek zeszli z tego świata, ale cóż to za porównanie: przecież to byli

staruszkowie! A ja nigdy nie byłem i nie będę stary. Nie będę zwierzęciem ani starcem. Ja

przyszedłem, aby żyć zawsze... Byłem nieśmiertelny, nie czułem w sobie śmierci. Nie miałem

nic wspólnego ze śmiercią. A jednak poczułem na karku wilgotny oddech tej zabawy w berka.

W ciągu następnych miesięcy otworzyły mi się szeroko oczy, choć wolałbym, aby pozostały

zamknięte. Nie, nie miałem władzy nad wszystkim. Nie, nie pozjadałem wszystkich

rozumów. Prawdopodobnie nie byłem nieśmiertelny. Jednym słowem: nie byłem Bogiem.

Myślę, że podobnie jak wszystkie dzieci na początku czułem się ściśle zjednoczony z

Bogiem. Aż do siódmego roku życia nie miałem pojęcia o tym, że świat mógłby mi stawić

Page 5: Ewangelia według Piłata

jakikolwiek opór. Czułem się królem stworzenia, wszechpotężnym, wszechwiedzącym i

nieśmiertelnym... Uważać siebie za Boga to najnaturalniejsza w świecie skłonność dzieci,

które nigdy nie były bite.

Dorośleć to wyzbywać się złudzeń. Dorośleć to spaść z wysokiego konia. Dorosłości

nauczyły mnie jedynie rany, przemoc, kompromisy i rozczarowania. Cały wszechświat nagle

został odczarowany. Bo co to jest człowiek? To po prostu ktoś-kto-nie potrafi. Kto-nie może

wszystkiego poznać. Kto-nie może wszystkiego zrobić. Kto-nie potrafi nie umrzeć.

Uświadomienie sobie własnych ograniczeń sprawiło, że roztrzaskał się obraz mego

dzieciństwa. Doroślałem, to znaczy pomniejszałem sam siebie w świetle utraty złudzeń. W

wieku siedmiu lat zdecydowanie przestałem być Bogiem.

Tego wieczoru Ogród jest jeszcze uśpiony, banalny jak noc wiosenna. Świerszcze

zapamiętały się w miłosnym śpiewie. Uczniowie śpią. W powietrzu ani śladu lęku, który w

sobie czuję.

A może żołnierze jeszcze nie wyszli z Jerozolimy? Może Jehuda się zląkł i wycofał w

ostatniej chwili?

Szybciej, Jehudo, wydaj mnie! Oświadcz im, że jestem oszustem, że uważam się za

Mesjasza, że chcę im odebrać władzę. Oskarż mnie. Potwierdź ich najgorsze podejrzenia. No

już, Jehudo, szybciej! Niech mnie wreszcie schwytają i zgładzą.

Dla nich cała historia na tym się zakończy. Dla mnie najwyższy czas, aby się

rozpoczęła.

Jak to się stało?

Skąd ja się tutaj wziąłem?

To zawsze inni obwieszczali mi kształt mego przeznaczenia; potrafili odczytać zapis,

którym byłem, a którego ja sam nie potrafiłem rozszyfrować. Tak, zawsze inni stawiali mi

diagnozę, tak jak w przypadku choroby.

— Co chciałbyś robić w przyszłości?

Page 6: Ewangelia według Piłata

Pewnego dnia do warsztatu przyszedł ojciec. Siedziałem na podłodze, cały w

złocistych wiórach; oddawałem się marzeniom, zatapiając palce w strużynach.

— Co chciałbyś robić w przyszłości?

— Nie wiem... Może tak jak ty... będę cieślą?

— A gdybyś tak został rabbim?

Patrzyłem na ojca, nie rozumiejąc Rabbi? Rabbi z naszej wioski, rabbi Izaak był

trzęsącym się staruchem z długą, jakby spleśniałą brodą, jeszcze starszą niż on sam; nie, nie

widziałem siebie zupełnie w takiej roli. A poza tym miałem jakieś niejasne poczucie, że

rabbim nie można zostać, lecz jest się nim od początku. Rabbim trzeba się było urodzić. Ja

zaś byłem zwyczajnie Jeszuą, Jeszuą z Nazaretu, to znaczy kimś, kto siebie nie przeskoczy.

— Zastanów się.

Po czym ojciec pochylił się nad heblem, by zestrugać deskę. Rozmyślałem leniwie o

tym, co usłyszałem, tym bardziej zdziwiony propozycją ojca, że dni spędzone w chederze nie

obywały się bez zgrzytów. Mosze, Ram i Kesed nigdy nie domagali się dodatkowych

wyjaśnień. Bez szemrania przyjmowali do wiadomości wszystko, czego nas uczono. Ja

zasłużyłem sobie na przydomek „Jeszua-męczydusza”. Wszystko prowokowało mnie do

zadawania pytań. Dlaczego nie wolno pracować w dzień szabatu? Dlaczego nie jada się

wieprzowiny? Dlaczego Bóg karze, zamiast przebaczać? Odpowiedzi rzadko mnie

satysfakcjonowały, jako że nasz nauczyciel obwarował się nie znoszącym sprzeciwu: „Takie

jest prawo”. Pytałem więc: „Co usprawiedliwia prawo?” „Z czego się bierze tradycja?”

Domagałem się tylu wyjaśnień, że czasami miałem zakaz odzywania się przez cały dzień.

Pragnąłem, by wszystko miało jakiś sens. Zbyt wiele pragnąłem.

— Tatusiu, czy rabbi Izaak ma o mnie dobre zdanie?

— Bardzo dobre. To on przyszedł wczoraj, aby pomówić ze mną o tobie.

Zdziwiłem się jeszcze bardziej. Nękając wciąż pytaniami rabbiego Izaaka, sądziłem,

że daję mu w ten sposób odczuć jego ignorancję.

— Ten święty człowiek uważa, że tylko poprzez religię możesz odnaleźć spokój

ducha.

Page 7: Ewangelia według Piłata

Uwaga ta zrobiła na mnie jeszcze większe wrażenie niż pozostałe. Spokój? Czy mnie

zależało na spokoju?

Niemniej, zdanie to zostało wypowiedziane i codziennie dźwięczało mi w uszach: „A

gdybyś tak został rabbim?”

Wkrótce potem ojciec umarł. Upadł nagle, w samo południe, kiedy niósł zamówioną

skrzynię na drugi koniec wioski; jego serce przestało bić na skraju drogi.

Płakałem po nim bez przerwy przez trzy długie miesiące. Łzy obeschły już na

policzkach mych braci i sióstr, ucichła także matka, bacząc, by nas nie zasmucać, lecz ja

wciąż szlochałem. Oczywiście, opłakiwałem tego, który odszedł, mego ojca o sercu czulszym

niż drewno, którego obróbką się trudnił. Przede wszystkim jednak płakałem, ponieważ nie

powiedziałem mu nigdy, jak bardzo go kocham. Nieomalże życzyłem sobie, by zamiast

odejść tą raptowną śmiercią, doświadczył był długiego konania: przynajmniej mógłbym mu

wówczas powtarzać, jak bardzo go kocham.

W dniu, w którym przestałem płakać, nie byłem już tym samym człowiekiem, co

przedtem. Każdemu, kogo spotkałem, mówiłem, że go kocham. Pierwszego obdarzyłem tym

wyznaniem kolegę ze szkolnej ławki, Moszego. Usłyszawszy mnie, zrobił się czerwony na

twarzy:

— Co ci się stało, że wygadujesz takie głupstwa?

— To nie są głupstwa. Mówię, że cię kocham.

— Ale takich rzeczy się nie mówi!

— Dlaczego?

— Och, Jeszuo, nie rób z siebie idioty!

„Idiota, kretyn”, co wieczór wracałem z bagażem nowych obelg. Matka starała się mi

wytłumaczyć, że istniało niepisane prawo, na mocy którego nie należy publicznie wyrażać

swoich uczuć.

— Co to za prawo?

— Prawo wstydliwości.

Page 8: Ewangelia według Piłata

— Ależ mamo, nie ma czasu do stracenia, spieszmy się powiedzieć ludziom, że ich

kochamy. Przecież każdy może nagle umrzeć, prawda?

Gdy to mówiłem, płakała uśmiechając się przez łzy, głaskała mnie po włosach, by

uśmierzyć żar moich myśli.

— Mój mały Jeszuo — mówiła — nie trzeba za mocno kochać. Inaczej będziesz

bardzo cierpiał.

— Ależ ja nie cierpię. Ja po prostu czuję, że wzbiera we mnie gniew.

Każdy dzień bowiem dostarczał mi nowych powodów do gniewu. Moje irytacje miały

żeńskie imiona: Judyta, Rachela...

Nasza sąsiadka Judyta miała osiemnaście lat i zakochała się w pewnym Syryjczyku.

Gdy ten przyszedł prosić o jej rękę, rodzice Judyty odmówili mu: ich córka nie poślubi

mężczyzny, który nie przestrzega żydowskiego prawa. Zamknęli j ą na klucz w domu. W

tydzień później Judyta się powiesiła.

Rachelę zmuszono do małżeństwa z bogatym hodowcą bydła, mężczyzną dużo od niej

starszym, potężnym, brzuchatym i owłosionym, czerwonym na twarzy, okrutnikiem, który

często ją bił. Pewnego razu zaskoczył ją w ramionach młodego pasterza, jej rówieśnika. Cała

wioska wzięła udział w kamienowaniu cudzołożnicy. Przez dwie godziny umierała pod

ciosami rzucanych w nią kamieni. Całe dwie godziny. Setki kamieni na dwudziestoletnim

ciele Racheli. Bite dwie godziny. W taki sposób prawo Izraela występuje w obronie

małżeństw zawartych wbrew naturze.

Wszystkie te zbrodnie dokonywały się w imieniu Prawa.

Autorem zaś Prawa był Bóg.

Zdecydowałem, że odtąd nie będę już kochał Boga.

Obciążyłem Boga wszelakim głupstwem i przeniewierstwem ludzi. Pragnąłem, żeby

na świecie było więcej sprawiedliwości i miłości. Cały wszechświat był w moich oczach

dowodem na słabość Boga lub jego opieszałość. Od rana do wieczora przygotowywałem

argumenty, które mogłyby posłużyć w procesie przeciwko Bogu.

Page 9: Ewangelia według Piłata

Świat usposabiał mnie buntowniczo. Dotychczas żywiłem nadzieję, że okaże się

piękny jak zapisana stronica, harmonijny niczym śpiew modlitewny. Oczekiwałem, że Bóg

będzie najlepszym, najbardziej starannym i uważnym rękodzielnikiem, przywiązującym wagę

tyleż do całości, co do szczegółów, że zadba o sprawiedliwość i o miłość. Otóż Bóg nie

dotrzymywał swych obietnic.

— Boję się o ciebie, Jeszuo. Co z tobą zrobić?

Rabbi gładził się po brodzie.

Co ze mną zrobią? Wobec zła odczuwałem gniew, który nie chciał mnie opuścić. W

pierwszym okresie mego życia bez wątpienia najmocniej odczuwałem gniew, ów rodzaj

braku zgody na niesprawiedliwość i odmowę układania się z nią: nie zgadzam się na to, by

rzeczy były takie, jakie są; chcę, aby były takie, jakie być powinny. Co ze mną zrobią?

Otwarłem znów warsztat stolarski ojca. Byłem najstarszy, musiałem więc zarobić na

utrzymanie moich braci i sióstr. Heblowałem i gromadziłem deski, by wykonywać z nich

skrzynie, konstrukcje dachowe, stoły. Nie radziłem sobie z tym wszystkim tak dobrze jak

ojciec, lecz będąc jedynym stolarzem w całej wiosce, nie musiałem się obawiać konkurencji.

Mój warsztat stał się świątynią płaczu, jak nazywała go matka. Mieszkańcy wioski

ściągali tutaj ze swymi kłopotami i z najdrobniejszymi codziennymi sprawami. Słuchałem bez

słowa ich opowieści całymi godzinami, stawałem się jednym wielkim uchem zwróconym w

ich stronę. Na koniec znajdowałem dla nich kilka miłych słów, wynikających zwykle z

opisywanej przez nich sytuacji, a oni wracali do domu pocieszeni. Skłaniało ich to zapewne

do większej wyrozumiałości dla desek, które niezbyt udatnie ociosywałem.

Nie zdawali sobie sprawy, że rozmowa z nimi była dla mnie pokrzepiająca w tym

samym stopniu, co dla nich, a mój gniew topniał coraz bardziej. Usiłując wprowadzić

nazaretańczyków w strefę pokoju i miłości, sam w tę stronę zmierzałem. Trzeba było żyć

dalej i pomagać żyć innym; wobec tej konieczności mój bunt tracił na sile. Uświadamiałem

sobie coraz bardziej, że Boga powinno się dopiero stworzyć.

W tym właśnie czasie Rzymianie zajęli Galileę, a ja odkryłem, że jestem Żydem.

Dopiero wtedy, kiedy dotarło do mnie, że słowo „Żyd” brzmi obraźliwie, uświadomiłem

sobie, że nim jestem. Rzymianie zatrzymywali się w Nazarecie tylko po to, żeby sobie

odświeżyć gardło, zachowując się przy tym z niebywałą arogancją, podkreślaną spluwaniem

Page 10: Ewangelia według Piłata

przez zęby, niczym jakiś gatunek nadludzi uważających, że urodzili się po to, aby rządzić. Z

innych wiosek dochodziły do nas pogłoski o ich wyczynach, o liczbie zabitych patriotów, o

zgwałconych dziewczętach i splądrowanych domach. Nasz naród zawsze był obiektem

niezliczonych inwazji, dominacji, prób rozciągania nad nim kurateli, jakby życie pod

okupacją było jego stanem normalnym. Izrael pamięta o swoich nieszczęściach, tak że gdy

nachodziły mnie wieczorne smutki, mawiałem sobie niekiedy, iż gdyby zabrakło mu wiary,

żyłby już może tylko rozpamiętywaniem doznanych krzywd. Z chwilą gdy Rzymianie

wkroczyli do Galilei i upokorzyli ją, stałem się prawdziwym Żydem. Inaczej mówiąc,

zacząłem żyć oczekiwaniem. Na tego, który miał nas wybawić. Upokarzali naszych ludzi,

upokarzali naszą wiarę. Jedyną aktywną odpowiedzią na dojmujące doznanie wstydu, jaki

odczuwałem, było oczekiwanie na Mesjasza.

W Galilei roiło się od mesjaszy. W odstępach nie większych niż pół roku pojawiał się

kolejny wybawiciel. Zawsze przybywał brudny, wychudzony, z pustym brzuchem, ze

spojrzeniem wbitym w jeden punkt, ale za to nie zamykały mu się usta. Nie brano go na serio,

lecz mimo wszystko słuchano, tak „na wszelki wypadek”, jak mawiała moja matka.

— Na wypadek czego?

— Na wypadek, gdyby był prawdziwym Mesjaszem. Nieodmiennie obwieszczał

koniec świata, panowanie ciemności, z których ocaleją jedynie sprawiedliwi, nastanie nocy,

która oswobodzi nas od wszystkich Rzymian. Trzeba przyznać, że w życiu takim jak nasze,

wypełnionym nieustającą pracą, dobrze było od czasu do czasu przystanąć, by posłuchać

płomiennych opowieści tych nawiedzonych. Wygłaszali tyle nieopisanych bredni, a

zwłaszcza potrafili nam napędzić tyle strachu, co prawda bez żadnych konsekwencji, że stali

się naszym ulubionym widowiskiem. Niektórzy z nich byli nawet zdolni do takiego

oddziaływania na tłum, że ludzie zaczynali głośno płakać. Takich ceniono wysoko. Nie

odciskali jednak na nas trwałego piętna. W rzeczywistości wszyscy oni mieli dar snucia

opowieści, a Żydzi je uwielbiają.

Matka spoglądała zafrasowana na wykonane przeze mnie sprzęty:

— Nie wychodzi ci to za dobrze, Jeszuo.

— Staram się.

— Ale nawet bardzo się starając, kaleka bez nogi nie przeskoczy muru.

Page 11: Ewangelia według Piłata

Nie znosiłem tego jej pełnego konsternacji zatroskania. Sądziłem, że moim

przeznaczeniem było kontynuowanie tego, co robił mój ojciec. Porzuciłem już wszelką

nadzieję, że zostanę rabbim. Wprawdzie spędzałem długie godziny sjesty na modlitwie i

lekturze, ale robiłem to sam, z własnego wyboru, pogrążony w dyskusjach z sobą samym.

Wielu nazaretańczyków uważało mnie za złego wyznawcę wiary: rozpalałem ogień w dzień

szabatu, doglądałem chorego brata lub młodszej siostry nawet wtedy, gdy szabat już się

rozpoczął. Postarzały rabbi Izaak niepokoił się z powodu tych moich zachowań, lecz nie

dopuszczał, by inni gorszyli się nimi ponad miarę.

— Jeszua jest bardziej pobożny, niż wam się wydaje; dajcie mu czas na zrozumienie

tego, co wy już zrozumieliście.

Do mnie jednak odzywał się surowo:

— Czy wiesz, że za to, co ty wyprawiasz, kamienuje się ludzi?

— Nie robię nic złego.

Nie ciągnęło mnie wcale do tego, aby zostać rabbim, wciąż bowiem podsycałem w

sobie upartą nieufność w stosunku do ludzi, którzy wszystko najlepiej wiedzą, i do praw,

którym obca jest głębsza refleksja. Religia w swej ustalonej postaci, zorganizowanej,

zhierarchizowanej, przeżuwała martwe słowo, postradawszy ducha dla litery. Toteż ja

starałem się odnaleźć słowo Boże poprzez milczenie i medytację.

— Kiedy masz zamiar się ożenić, mój Jeszuo? Popatrz na Mosze, Rama i Keseda:

wszyscy już mają dzieci. A twoi młodsi bracia też postarali się już o to, abym została babką.

Na co czekasz? — pytała matka.

A ja na nic nie czekałem, po prostu o tym nie myślałem.

— Nie zastanawiaj się, mój kochany, tylko się żeń! Najwyższy czas, abyś zaczął

traktować życie poważniej.

„Poważniej!” A wi ęc i ona, ona także w to wierzyła! Podobnie jak cała wieś, matka

wbiła sobie do głowy, że ja nic, tylko dybałem na cnotę niewieścią!

Uwodziciel z Nazaretu... Zauważywszy, że często spędzałem całe godziny na

dyskusjach czy spacerach z tą lub tamtą, wyciągano stąd wniosek, że flirtowałem na potęgę.

To prawda, że gustowałem w towarzystwie kobiet, a one lubiły obcować ze mną. Ale nie

Page 12: Ewangelia według Piłata

zaszywaliśmy się w krzakach czy stodołach, aby się obłapiać, lecz całkiem zwyczajnie

rozmawialiśmy. Nic poza tym. Rozmawialiśmy. Kobiety wyrażają siebie w sposób bardziej

autentyczny i bezpośredni; ich usta są bliżej serca.

Gdy wracałem ze spotkania, Mosze spoglądał na mnie kpiąco:

— Nie wmówisz mi chyba, że nic tam ze sobą nie robiliście?

— Ależ tak. Rozmawialiśmy o życiu, o naszych grzechach.

— Dobra, dobra... Mężczyzna zwierza się kobiecie ze swoich grzeszków głównie po

to, aby dorzucić do ich listy jeszcze jeden...

Matka niepokoiła się coraz bardziej:

— Kiedy nareszcie się ożenisz? Nie masz chyba zamiaru skończyć jako stary

kawaler? Nie chcesz mieć dzieci?

Nie, prawdę mówiąc, nie chciałem mieć dzieci. Nie czułem się dostatecznie dojrzały,

aby je spłodzić, miałem wrażenie, że sam wciąż jeszcze jestem synem. Czy mógłbym wziąć

za rękę dziecko? Dokąd bym je poprowadził? I co bym mu powiedział?

Niemniej jednak naciski ze strony matki, sióstr i braci przybierały coraz bardziej na

sile: dlaczego się nie żenisz?

I wtedy na mojej drodze stanęła Rebeka.

Myślimy, że powietrze jest przejrzyste, a nagle odkrywamy, że nie da się go

przeniknąć: uśmiech Rebeki rozdarł przestrzeń i padł na mnie. Stanąłem jak wryty, z twarzą

w ogniu aż po szyję, czując suchość w ustach. Zawładnę ła mną w ciągu sekundy. Byłem jej

zdobyczą. Co tak na mnie podziałało? Czy to jej ciężki warkocz, kruczoczarny z błękitnawym

odcieniem? Czy biel jej karnacji, delikatna jak wnętrze płatka lilii? Czy spokój emanujący z

jej oczu, zielonych i złotych jak łąka, na której można się wyciągnąć w letni wieczór? Czy

sprawiły to jej ruchy płynne, jakby dopiero co pożegnały się z tańcem? Jej ciało smukłe i

giętkie, prześwitujące i na powrót znikające w fałdach tuniki, jakby w trakcie zabawy w

chowanego? Z całą siłą spadła na mnie oczywistość: Rebeka była bardziej kobieca niż

wszystkie kobiety razem wzięte; ona je wszystkie w sobie zawierała, a zarazem była kimś

więcej. Była jedyna na świecie. To była ona.

Page 13: Ewangelia według Piłata

Nie musiałem się nawet wysilać na miłosne podchody. Wyraz moich oczu powiedział

jej wszystko... Myślę, że ona mnie pokochała od pierwszego spojrzenia, którym ją

obdarzyłem. Od razu rozpoznaliśmy się nawzajem.

Nasze rodziny szybko zorientowały się, o co chodzi, i nie szczędziły nam zachęty.

Rebeka nie była z Nazaretu. Mieszkała w Nain i pochodziła z rodziny bogatych płatnerzy.

Matka moja uroniła łzę szczęścia, widząc, że poświęciłem całe oszczędności na zakup złotej

zapinki; nareszcie jej syn zapragnął tego samego co wszyscy.

Postanowiłem, że któregoś wieczoru poproszę ją o rękę. Zaprosiłem Rebekę do

gospody nad rzeką. Taras tonął w świetle lamp oliwnych i w cieniu lip, a stoły czekały na

zakochanych. Domyślając się zawczasu, o co chciałem ją prosić, Rebeka wystroiła się jeszcze

piękniej niż zwykle. Twarz jej okalały klejnoty niczym malutkie lampki, które miały rzucać

światło na nią i tylko na nią.

— Dopraszam się łaski!

Jakiś starzec z dzieckiem, w łachmanach, wyciągali ku nam brudne i zniszczone

dłonie:

— Dopraszam się łaski! Westchnąłem zniecierpliwiony.

— Przyjdźcie później — rzekła sucho Rebeka.

Starzec wraz z dzieckiem oddalili się bez szemrania.

Podano kolację. Mięso było soczyste, ryby i inne potrawy z mnóstwem przypraw

podkreślały świąteczną aurę.

Starzec i dziecko usiedli nad brzegiem rzeki, raz po raz spoglądając łakomym

wzrokiem w kierunku naszego stołu. Wypraszany przez wszystkich, stary człowiek

zapamiętał sobie jednak słowa Rebeki, żeby przyjść później. Czyhał tylko na znak, aby

znowu podejść. Jego pokorny wzrok drażnił mnie, tak że starałem się siedzieć sztywno, byle

tylko nie spojrzeć nawet w jego stronę.

Rebeka, ożywiona wypitym winem, tryskała humorem i radością życia. Śmiała się z

byle czego. Mnie także, wciągniętemu w klimat tego miłosnego zaczadzenia, wydawało się,

że stanowimy teraz pępek świata, że nigdy jeszcze ziemia nie nosiła pary tak młodzieńczej,

pięknej i pełnej życia jak my owego wieczoru.

Page 14: Ewangelia według Piłata

Przy deserze ofiarowałem Rebece zapinkę. Czy olśnił ją blask klejnotu, czy mój gest?

Niespodziewanie wybuchnęła płaczem.

— Jestem taka szczęśliwa — wyjąkała na koniec.

Nagle mnie także łzy puściły się z oczu. Jednocząc nas, sprawiały, że zaczęliśmy

przytulać się do siebie, czując w sobie narastające pragnienie cielesnego zespolenia.

— Dopraszam się łaski państwa!

Stary człowiek wraz z dzieckiem powrócili, wygłodniali i z wyciągniętymi rękoma.

Rebeka wydala z siebie stłumiony okrzyk irytacji i natychmiast wezwała karczmarza. Dała

wyraz swemu oburzeniu: nie można już nawet w spokoju zjeść kolacji. Potakiwałem jej

tchórzliwie. W tamtej chwili myślałem tylko o Rebece, o ciele Rebeki, które pragnąłem wziąć

w ramiona.

Karczmarz, wymachując groźnie ścierką, przepędził dwoje żebraków.

Rebeka uśmiechnęła się do mnie.

Noc głodu pochłonęła starca i dziecko.

Patrzyłem na stojące przed nami talerze, pełne jeszcze wszystkiego, czego, najedzeni

do syta, nie zjedliśmy, patrzyłem na złotą zapinkę, którą przed chwilą ofiarowałem Rebece,

patrzyłem na szczęście nasze i zaniemówiłem.

Nagle powiało chłodem.

— Odprowadzę cię do domu.

Nazajutrz zerwałem nasze zaręczyny.

Wszyscy uważali, że wina leży wyłącznie po mojej stronie. Ja sam nigdy niczego nie

wyjaśniłem, nie odpowiadając nawet na błagania matki. Tak samo postąpiłem wobec Rebeki.

Prawda jest taka, że tego wieczoru nad brzegiem rzeki, przeżytego w miłosnej euforii,

która kazała nam obejmować się ciasno ramionami i przytulać do siebie, otrząsając się na

widok nędzy, odkryłem, jak bardzo egoistyczne potrafi być szczęście. Szczęście chroni się

przed wszystkimi, zamyka za sobą drzwi, zamyka okiennice i zapomina o całym świecie,

Page 15: Ewangelia według Piłata

wznosząc wokół siebie niezdobyte mury. Szczęście zakłada, że nie chcemy widzieć świata

takim, jakim jest. Owego wieczoru szczęście ukazało mi się jako Coś nie do zniesienia.

Nad szczęście przełożyłem miłość. Ale nie tę miłość, którą czułem do Rebeki, miłość

wyłączną, to szaleńcze zauroczenie jedną tylko osobą. Nie chciałem już takiej miłości,

pragnąłem miłości do ludzi. Miłość to było uczucie, które powinienem był okazać

zgłodniałemu starcowi i dziecku. Uczucie, które powinienem zachować dla tych, którzy nie

grzeszą urodą, nie są ani na tyle zabawni, ani interesujący, by przyciągać do siebie innych;

jednym słowem, miłość do ludzi niezbyt miłych.

Nie byłem stworzony do szczęścia. A nie będąc stworzony do szczęścia, nie byłem

także stworzony dla kobiet. Rebeka mimo woli mi to uświadomiła. W pół roku później

wyszła za mąż za bardzo urodziwego rolnika z Nain, stając się wierną i kochającą żoną.

— Mój biedaku, jak to możliwe, że jesteś taki mądry, a tyle głupstw popełniasz? —

pytała matka. — Nie rozumiem cię.

— Mamo, nie nadaję się do zwyczajnego życia.

— Mój Boże, a do czego się nadajesz? Gdyby przynajmniej twój ojciec jeszcze żył.

Czego ty właściwie chcesz?

— Nie wiem. To nie ma znaczenia. Małżeństwo nie było mi sądzone.

— Ale co tobie jest sądzone, mój chłopcze? Cóż to takiego? Ach, gdyby twój ojciec

żył...

Czy znalazłbym się tutaj, w tym Ogrodzie, czekając na własną śmierć, już czując jej

odór, gdyby ojciec był przy życiu? Czy odważyłbym się na to wszystko?

Parając się w dalszym ciągu ciesielstwem, stałem się w Nazarecie kimś w rodzaju

mędrca, do którego, w tajemnicy przed rabbim, przychodziło się po radę, kiedy trzeba było

się zmagać z kłopotami życiowymi. Pomagałem mieszkańcom wioski wznosić się ponad

sytuacje, które przeżywali.

Page 16: Ewangelia według Piłata

I tak Mosze, mój przyjaciel Mosze, z którym nie rozstawałem się od dzieciństwa,

stracił starszego syna. W naszej wiosce rzadko zdarzało się widzieć mężczyznę, który by tak

rozpaczał po śmierci dziecka, jako że ojcowie, świadomi tego, jak bardzo kruche jest ludzkie

życie, starali się nie przywiązywać zbytnio do swych latorośli, kiedy były jeszcze całkiem

małe.

Mosze, wstrząśnięty, przybiegł schronić się u mnie w warsztacie.

— Dlaczego on? Miał tylko siedem lat.

Biedny Mosze, z zaciśniętymi powiekami, by powstrzymać łzy, mój mały Mosze, z

głową zaciśniętą jak pięść, z włosami zjeżonymi aż do wewnątrz, mój mały Mosze cierpiał.

Nie akceptował tej śmierci, buntował się.

— Dlaczego on? Dlaczego tak młodo? On nigdy nie zgrzeszył, nie miał na to czasu.

To niesprawiedliwe.

Niesprawiedliwe... Cierpiał jego umysł: próbował zrozumieć i nie mógł.

— Dlaczego Bóg go zabrał? Czy to możliwe, żeby istniał Bóg, który pozwala zabijać

dzieci?

Mówiłem do Moszego łagodnie:

— Nie próbuj zrozumieć tego, czego nie da się zrozumieć. Aby znieść ciężar tego

świata, trzeba zrezygnować ze zrozumienia tego, co ciebie przekracza. Nie, śmierć nie jest

niesprawiedliwa, ponieważ ty nie wiesz, czym jest śmierć. Wiesz tylko to, że odebrała ci

syna. Ale gdzie on jest? Co czuje? Nie trzeba się buntować; zamilcz, przestań mędrkować,

miej nadzieję. Nie wiesz i nigdy się nie dowiesz, w jaki sposób myśli Bóg. Wiesz tylko to, że

Bóg nas kocha.

— Ta miłość nie jest sprawiedliwa.

— Co to jest sprawiedliwość? To samo dla wszystkich? Bóg daje wszystkim

jednakowo: życie, a potem śmierć. Reszta zależy od ludzi i okoliczności.

Mosze nie był przekonany. Nie chciał już wierzyć. Jego ból był zbyt wielki. W obliczu

zła jego wiara się kruszyła. Przychodził codziennie do warsztatu, szlochał, grzmiał, a bywało,

że mój spokój wyprowadzał go z równowagi:

Page 17: Ewangelia według Piłata

— Czy ty naprawdę nic nie czujesz? Kiedy twój ojciec umarł, opłakiwałeś go! Co

wtedy myślałeś?

— Gdy ojciec odszedł, powiedziałem sobie, że nie ma już chwili do stracenia, by

okazać miłość tym, których kocham, że nie mogę już dłużej z tym zwlekać. Nie, Mosze, ja

cierpię wobec zła, cierpienie jednak nie jest powodem do nienawiści, lecz okazją do tego, aby

kochać.

Podniósł ku mnie głowę. Jakby nareszcie zrozumiał. Ciągnąłem dalej:

— Twój pierworodny umarł? Kochaj go więc jeszcze bardziej. A zwłaszcza kochaj

innych, tych, którzy ci zostali, i mów im to. Nie zwlekaj. To jedyna rzecz, której śmierć może

nas nauczyć: że nie ma nic pilniejszego jak miłość.

Od tego dnia Mosze przestał płakać. Oczywiście, w dalszym ciągu odczuwał żal za

utraconym, lecz zamęt myśli i emocji skrystalizował się u niego w czyste uczucie. Nic nie

może ukoić zgryzoty, ale serce prawdziwie czujące potrafi ją przetworzyć w dobroczynne

działanie.

Minęło kilka lat. Zdawało mi się, że nareszcie odnalazłem swoje miejsce. Sprzęty i

wiązania dachowe, które wychodziły spod moich rąk, nie stały się doskonalsze, moje rady

jednak zyskiwały wciąż na wartości. Przynosiłem ulgę znękanym duszom naszej wioski.

W tym czasie stary rabbi Izaak ugiął się pod ciężarem swoich lat, wkrótce potem zaś

Świątynia Jerozolimska przysłała nam nowego rabbiego, Nahuma, wielce biegłego w Piśmie.

W ciągu kilku tygodni zorientował się, że w wiosce dawano posłuch innemu głosowi niż jego

własny. Kazał sobie powtórzyć to, co mówiłem, po czym, wściekły, wtargnął do mojego

warsztatu:

— Kim ty jesteś, by sądzić, że masz prawo komentowania Pisma? Za kogo się

uważasz, żeby udzielać porad innym?

Czy skończyłeś szkolę rabinacką? Czy praktykowałeś nauki Pisma, tak jak myśmy je

praktykowali?

— To nie ja im doradzam, lecz światło z głębi moich modlitw.

— Jak śmiesz tak mówić! Potrafisz tylko heblować deski, a zachciewa ci się być

przewodnikiem innych. Nie wolno ci się wypowiadać w imieniu Pisma, a jeszcze mniej w

Page 18: Ewangelia według Piłata

imieniu Boga! Świątynia potępia takich pyszałków jak ty. W Jerozolimie zostałbyś skazany

na ukamienowanie!

Nahum porządnie mnie nastraszył.

Bez wątpienia Nahum miał rację: niepostrzeżenie dla siebie samego stałem się

doradcą duchowym wioski, napominając jednych, godząc innych, gdzie indziej budząc

słuszny gniew, przemawiając wszędzie w imieniu Boga... Podjąłem się tego zadania

najnaturalniej w świecie i do głowy mi nawet nie przyszło, że robię coś nadzwyczajnego, aż

tu nagle ten młody rabbi powiada, że zgrzeszyłem zaślepieniem i pychą!

Ukamienowany! Przewidywania Nahuma były słuszne. Osobliwość mojego

zachowania, moje przeciwstawienie się Świątyni mogły mnie doprowadzić do

ukamienowania. Nahum mi groził. Poczułem lęk.

Dwie rzeczy umknęły uwagi zarówno jego, jak i mojej: że przyjdzie dzień, w którym

ja sam zapragnę tego rodzaju śmierci i że Rzymianie sprowadzą do Jerozolimy zwyczaj i

mękę ukrzyżowania. Jutro będę konał właśnie na krzyżu.

— Czy wiesz, że ludzie opowiadają wciąż o twoim bracie ciotecznym, Johananie?

Oczy matki błyszczały.

— O którym?

— O synu mojej kuzynki Elżbiety, przecież wiesz... Opowiadają o nim, że ma dar

prorokowania.

Źle trafiła. Cała ciekawość, którą budzili we mnie wcześniej fałszywi prorocy i

fałszywi mesjasze, wyczerpała się. Próbowałem znaleźć sobie miejsce w życiu. A oto teraz

młody rabbi gwałtownie podważył zasadność moich poczynań.

Matka nie ustępowała. Czy z powodów religijnych, czy skłaniała ją do tego duma

rodzinna? W każdym razie nie przestawała mówić o swoim krewniaku:

Page 19: Ewangelia według Piłata

— Johanan stanął nad brzegiem Jordanu i obmywa z grzechów wszystkich, którzy do

niego przychodzą, zanurzając ich wraz z głową w wodzie. Dlatego nazywają go Johanan

Obmywający.

Wróciłem do warsztatu. Ale nikt już nie śmiał przyjść do mnie, chociażby po to, by

obstalować deski. Nahum musiał ich skutecznie odstraszyć.

W jakiś czas później, stopniowo, ludzie zaczęli się ze mną umawiać na potajemne

spotkania. Chcieli ze mną rozmawiać tak jak przedtem. Pod koniec dnia spotykaliśmy się z

dala od wioski, w pobliżu jeziora, i tam czułem z niezbitą pewnością, że w naszych duszach

gości pokój i pokrzepienie, że w fiołkowych wodach zmierzchu łowię ciszę płynącą od Boga,

tę samą ciszę, którą odnajdujemy w modlitwie, w dłoniach złączonych pod gwiaździstym

niebem.

Nahum dowiedział się o tych spotkaniach i przybiegł z krzykiem.

Miał rację.

Czyż nie stałem się potworem próżności? Czy to normalne, utrzymywać, że odnalazło

się prawdę w sobie, a nie w Księgach? Czy takie zadufanie było dopuszczalne? Odczuwałem

potrzebę oczyszczenia, potrzebowałem pomocy przewodnika, a nawet mistrza. Musiałem

spotkać się z Johananem, aby obmył mnie z moich grzechów.

Podążałem za krętym biegiem Jordanu.

Johanan odprawiał swój obrzęd w Betanii. W pobliżu miejsca, gdzie się znajdował,

droga zaroiła się od pielgrzymów, a fale ludzi przetaczały się szybciej niż nurt rzeki.

Nadpływali ze wszystkich stron, z Damaszku, z Babilonu, z Jerozolimy i z Idumei.

W zakolu dolnego Jordanu rozbito zaimprowizowany obóz: kilka namiotów, ognisk,

przy których skupiły się całe rodziny, setki mężczyzn i kobiet.

Sylwetka Johanana Obmywającego odcinała się na tle płytkich wód rzeki, tworzącej w

tym miejscu kolano pod osłoną skalistego brzegu. Nie kończący się sznur pielgrzymów trwał

w karnym milczeniu na skarpie. Tylko ptaki nawoływały się nad wodami.

Johanan przypominał karykaturę proroka: wychudzony, ze zmierzwioną i zbyt długą

brodą, miał na sobie tylko wielbłądzie skóry, wokół których uwijały się z bzykaniem muchy,

przyciągane przez bijącą z nich smrodliwą woń. Ogromne oczy wpatrywały się w przestrzeń z

Page 20: Ewangelia według Piłata

niezwykłą, aż onieśmielającą intensywnością. Wyglądał tak ostentacyjnie prostacko, że

zakrawało to niemal na pozę. Poczułem się upokorzony; to była parodia wszystkiego, czego

pragnąłem, jakaś kpina z moich najgłębszych aspiracji.

Wpatrywałem się uważnie w tłum pielgrzymów ściągających tutaj, aby się oczyścić

przed zapadnięciem zmierzchu.

Zdumiewająca rzecz: byli wśród nich nie tylko Żydzi, lecz także Rzymianie,

najemnicy syryjscy, krótko mówiąc, ludzie, którzy nigdy nie obcowali z Torą i nie znali

zupełnie naszego Pisma. Czego oni tutaj szukali? Co takiego obiecywał im Obmywający,

czego nie znajdowali w swoich wierzeniach?

Podszedłem bliżej do dwóch ostatnich pielgrzymów, czekających na swoją kolej.

— Idę do niego — powiedział gruby.

— A ja nie pójdę — odpowiedział chudy. — W końcu nie wiem, dlaczego miałbym

się oczyszczać, przestrzegam przecież skrupulatnie naszego Prawa.

— Nędznicy! Pyszałki i bestie nieczyste!

Gromki głos Obmywającego dochodził aż do nas. Musiał mieć słuch niezwykle

wyczulony, gdyż trudno było przypuścić, by człowiek, ogłuszony szumem wód rzeki, mógł

nas z takiej odległości usłyszeć.

Johanan Obmywający wykrzykiwał teraz, zwracając się najwyraźniej do chudzielca:

— Plemię jaszczurcze! Wieprzu nieczysty! Uważasz się za nieskalanego, bo

przestrzegasz pustych formułek Prawa! Nie wystarczy myć rąk przed każdym posiłkiem i

świętować szabat, by ustrzec się od grzechu. Dopiero wtedy, gdy wzbudzisz skruchę w swoim

sercu, możesz uzyskać odpuszczenie grzechów.

Ta przemowa poruszyła mnie niezwykle silnie. Czyż nie wyrażał on głośno tego

wszystkiego, nad czym ja sam, w cichości ducha, przemyśliwałem od tylu lat?

Johanan krzyczał dalej, a jego rosłym, wynędzniałym ciałem wstrząsał gniew.

Wyczuwało się, że ten gniew był niewyczerpany i nie znał litości dla nikogo. Uświadomiłem

sobie jasno, że nawet jeżeli Johanan nie był prorokiem, to z pewnością był niezwykle prawym

człowiekiem.

Page 21: Ewangelia według Piłata

Chudy pielgrzym nie spodziewał się, że ściągnie na swoją głowę taką lawinę obelg i

wyzwisk. Zażenowany, spoglądał bezradnie na swego towarzysza.

— Zbliż się! — zawołał Johanan. Mężczyzna postąpił kilka kroków w wodzie.

— Całkiem nagi! Jak w chwili, gdy wyszedłeś z brzucha matki!

Mężczyzna, sam nie wiedząc jak i dlaczego, usłuchał go, zerwał z siebie odzienie i

ruszył w stronę Johanana, golutki jak noworodek.

Johanan chwycił jego głowę w swoje wielkie kościste dłonie. Wpatrywał się w oczy

chudzielca z takim napięciem i uwagą, jakby miał w nie wbić gwóźdź.

— Żałuj za grzechy. Idź za dobrem. Ze wszystkich sił pragnij oczyszczenia. Bo

inaczej...

Co się kryło w tym człowieku: strach, posłuszeństwo, szczerość? W każdym razie

zdawał się do głębi żałować swych przewin i Johanan, po upływie kilku sekund,

zdecydowanym ruchem wepchnął go pod wodę. Przytrzymał go tam tak długo, aż ukazały się

bąbelki, i dopiero wtedy pozwolił mu wynurzyć się i złapać oddech.

— Idź. Grzechy twoje są ci odpuszczone.

Podtopiony mężczyzna, jeszcze nie mogąc ochłonąć, wyszedł na brzeg, zataczając się.

Gdy tylko znalazł się na stałym lądzie, upadł i z głową wtuloną między kolana zaczął

szlochać.

Jego gruby towarzysz rzucił się, aby go pocieszyć, lecz chudzielec podniósł głowę i

wyszeptał:

— Dzięki Ci, Boże, dzięki... Dzięki Ci za zmazanie moich grzechów. Jakże byłem

nieczysty.

Zmierzch przybrał barwę fiołkową. Johanan Obmywający oddalił się, znikając w

grocie, w której spędzał noce. Wieczorem w obozie, przy ognisku, dowiedziałem się, że pijał

tylko wodę i prawie niczego nie brał do ust. Podziwiałem jego siłę ducha, gdyż ja nie

mógłbym się obejść bez mięsa, chleba czy wina.

Page 22: Ewangelia według Piłata

— Ale dlaczego taki święty człowiek jak on nosi na ciele wielbłądzią skórę? —

wykrzyknął jeden z pielgrzymów. — Wielbłąd to zwierzę nieczyste, tak jak świnia i zając! To

wbrew Prawu!

Stwierdziłem, że nawet ci, którzy go najbardziej podziwiali, najwidoczniej nie

zrozumieli zasadniczego przesłania Johanana: to wierność duchowi, a nie literze Prawa

sprawia, że serce staje się czyste. Wieczorem zawarłem znajomość z Andrajem i Shimonem,

jego młodymi uczniami. Przegadaliśmy część nocy o Johananie i jego nauczaniu,

przeciwstawiającym się zasadom głoszonym przez Świątynię, co czyniło jego sytuację dość

delikatną; porównywaliśmy go, na podstawie tego, co wiedzieliśmy, z mnichami z Qumran, z

owymi esseńczykami, którzy także zanurzali w wodzie grzeszników.

Nazajutrz zająłem stanowisko na skale nad brzegiem wody, skąd mogłem widzieć

Johanana, sam nie będąc przez niego widziany.

Na samym początku postanowił oczyścić Rzymian:

— Zbliżcie się, Rzymianie. A wy, Żydzi, słuchajcie i starajcie się wyciągnąć wnioski

z tego, co zobaczycie i usłyszycie. Nie wystarcza być Żydem, by zasłużyć na zbawienie. Nie

zadowalajcie się powtarzaniem słów „moim ojcem jest Abraham”, gdyż Bóg może wzbudzić

dzieci Abrahama we wszystkich krajach świata, wywołać je nawet z kamieni.

Pięciu żołnierzy rzymskich podeszło do Johanana.

— Co powinniśmy czynić?

— Nie uciekajcie się do przemocy ani nie czyńcie nikomu krzywdy. I zadowalajcie się

waszym żołdem.

Następnie zajął się poborcami podatkowymi:

— Nie ściągajcie z nikogo nic ponad to, co zostało ustalone.

Jeszcze później przyjął bogatych mieszczan:

— Ten, kto ma dwie tuniki, powinien podzielić się z tym, który ich nie ma. A ten, kto

ma co jeść, winien postąpić tak samo.

Gdy słońce stanęło w zenicie, przybyła delegacja z Jerozolimy. To Świątynia wysłała

specjalną komisję, złożoną z kapłanów i lewitów, by wybadać Johanana.

Page 23: Ewangelia według Piłata

— Kim jesteś?

— Nazywają mnie Johananem Obmywającym.

— Mówią, że w tobie odrodził się prorok Elijahu.

— Tak powiadają. Ale ja nie mówiłem tego nigdy.

— Jeszcze inni powiadają, że jesteś Mesjaszem zapowiadanym przez Pismo.

— Nie jestem Mesjaszem, lecz tym, który obwieszcza jego przyjście. Jestem głosem

wołającym na pustyni: „Prostujcie ścieżki Pańskie”.

— Nie uważasz się więc za Mesjasza?

— Nie jestem godzien rozwiązać rzemyków sandałów Jego. Gdy przyjdzie,

sprawiedliwości stanie się zadość i kara zostanie wymierzona. Ogniem spali grzeszników, jak

się pali plewy po oddzieleniu ich od ziarna.

— A więc, skoro nie jesteś Mesjaszem ani Elijahu, dlaczego zanurzasz ciała w

wodzie? Kto ci dał prawo obmywania ludzi z grzechów?

— Poprzedzam Mesjasza. On już nadchodzi. Pośród was znajduje się ten, który

przyjdzie i któremu ja ustąpię miejsca jeszcze tego wieczoru.

Stojący na brzegu ludzie zaczęli spoglądać po sobie; zastanawiano się, czy słowa

Johanana należało interpretować jako przypowieść. Czy też oznaczały one, że Mesjasz

znajduje się w tej chwili nad brzegiem Jordanu.

— Jestem tylko pochodnią, która oświetla drogę ludzkiej skruchy. Ale on przyjdzie,

już nadchodzi Syn Boży, zapowiedziany przez proroka Daniela.

Słowa te nie wywołały żadnego poruszenia wśród słuchających; najwidoczniej

wszyscy potraktowali je jak symboliczny obraz. Mnie za to zrobiło się jakoś nieswojo.

Miałem nawet przez chwilę wrażenie, że mimo odległości, jaka nas dzieliła, Johanan

Obmywający wpatrywał się we mnie.

Członkowie komisji odjechali uspokojeni do Jerozolimy. W końcu ten nawiedzony

Johanan okazał się nieszkodliwym maniakiem; niech sobie dalej stoi w tej wodzie i obmywa

w niej pielgrzymów, najważniejsze, że nie spiskuje przeciwko władzy. Trudno, trzeba

Page 24: Ewangelia według Piłata

przymknąć oko na działalność „duchowych przywódców” w rodzaju Obmywających czy

mnichów z Qumran.

Przesunęła się chmura po niebie, a ja wszedłem zdecydowanym krokiem do wody,

aby Johanan mnie oczyścił. Widząc, że zbliżam się ku niemu, Johanan zmarszczył brew.

— Tak, rozpoznaję ciebie.

— Jestem twoim krewniakiem, synem Miriam, która jest siostrzenicą twojej matki,

Elżbiety. Przychodzę z Nazaretu.

Zmarszczył brwi, jakby nie rozumiejąc moich słów. Powtórzyłem więc, ważąc słowa:

— Poznajesz mnie, ponieważ jestem twoim kuzynem.

— Rozpoznaję cię jako Wybrańca Bożego.

Sam wyglądał na zaskoczonego własnymi słowami. Patrzył na mnie, jakby zobaczył

coś nadzwyczajnego. I nagle zaczął wołać na cały głos, tak aby wszyscy słyszeli:

— Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata! Wykrzyczał to z takim

przekonaniem, że oniemiałem.

Tłum stojący na skarpie zamarł. Poczułem na sobie ciężar spojrzeń. Nie wiedziałem,

co mówić ani co począć. Powiedziałem szybko, ściszonym głosem:

— No już, zanurz mnie, proszę. Na co Johanan, wzburzony, zawołał:

— To ja potrzebuję oczyszczenia przez ciebie! To ja przyzywałem cię ze wszystkich

sił i oto przychodzisz do mnie. Miłuję cię.

Tego już było za wiele. Nogi chyba się pode mną ugięły, osunąłem się, a Johanan

wziął mnie w ramiona i wyniósł na brzeg. Tam zajęli się mną natychmiast Andraj i Shimon,

starając się odepchnąć napierający tłum, który chciał wiedzieć, kim naprawdę jestem. Kobiety

opowiadały potem, że w chwili gdy zemdlałem, gołębica zstąpiła z nieba i usiadła na moim

czole.

Ja, oczywiście, niczego nie widziałem.

Od tej chwili tak naprawdę wszystko się zaczęło...

Page 25: Ewangelia według Piłata

Szafirowa noc, piękna i nieświadoma niczego. Cisza, która nabrzmiewa.

To czekanie sprawia, że wewnętrznie czuję się pusty. Chciałbym mówić, bić się,

działać... A tymczasem wyciągam szyję i nasłuchuję najlżejszego szelestu, by wyłowić zeń

szczęk oręża. Nie spieszy mi się do śmierci, ale chciałbym, aby to czekanie się już skończyło.

Raczej śmierć niż agonia. Dlaczego ci żołnierze tak zwlekają? Przejście od świątyni do Góry

Oliwnej nie powinno im przecież zabrać zbyt wiele czasu...

Lisy mają swe nory, ptaki niebieskie mają swoje gniazda, tylko ja nie mam gdzie

złożyć głowy.

Gdy ocknąłem się z omdlenia, Andraj i Shimon jęli mnie zasypywać pytaniami. Kim

jestem? Czym zajmowałem się do tej pory? Dlaczego Johanan wskazał na mnie jako na

Wybrańca? Dlaczego chciałem uchodzić za zwyczajnego pielgrzyma? Czy mogą pójść za

mną? Poświęcić mi życie?

— Nie jestem nikim nadzwyczajnym. Nie rozumiem tego, co powiedział Johanan.

Jestem po prostu kiepskim cieślą i lichym wyznawcą wiary, który przyszedł z Nazaretu.

— Urodziłeś się w Nazarecie?

— Nie. Urodziłem się w Betlejem, ale to trochę skomplikowane...

— Tak zostało napisane, Micheasz przepowiedział: Wybraniec przyjdzie z Betlejem.

— Coś wam się wydaje.

— Czy jesteś potomkiem rodu Dawida?

— Nie.

— Jesteś pewien?

Page 26: Ewangelia według Piłata

— To znaczy... Powtarzano w rodzinie jakąś starą legendę, według której... Ale

bądźmy poważni. Czy znacie choćby jedną rodzinę żydowską z Palestyny, która by nie

twierdziła, że wywodzi się bezpośrednio od Dawida?

— A więc to ty: Wybraniec będzie ze szczepu Dawidowego.

— To wcale nie tak!

— Co chcesz nam przekazać?

— Nic. Absolutnie nic.

— Uważasz, że nie jesteśmy ciebie godni? — Ja tego nie powiedziałem. Pozostawało

mi tylko jedno: odejść stąd.

Musiałem odejść od tego całego gadania na mój temat, od wywierania na mnie

najrozmaitszych presji. Od trzydziestu lat wszyscy mieli wyrobione zdanie na temat mego

losu, z wyjątkiem mnie samego. Przygwożdżony dobrymi radami, zagubiony pośród tysiąca

możliwych tropów, zdiagnozowany przez jednych jako bardzo pobożny, przez innych zaś

jako zdeklarowany bezbożnik, uznany, zapoznany, przynaglany, wstrzymywany,

przywoływany, uwielbiany, znieważany, z jednej strony przedmiot kpin, z drugiej zaś —

kultu, słuchany, nagabywany, nie byłem już człowiekiem, lecz pustą karczmą na

skrzyżowaniu dróg, dokąd każdy spieszył wraz z bagażem swego charakteru i przekonań. A ja

jedynie reagowałem na odgłosy dochodzące do mnie ze świata.

Uciekłem.

Poszedłem tam, gdzie nie było już prawie ludzi, gdzie rozciągała się ziemia jałowa,

porośnięta dziką i skąpą roślinnością, gdzie z rzadka jedynie prześwitywały oczka wody i

gdzie nie narażałem się na spotkanie z kimkolwiek.

Na pustyni pragnąłem jednego tylko spotkania: z samym sobą. Wierzyłem, że u kresu

mej samotności odkryję siebie. Jeżeli naprawdę byłem kimś lub czymś, powinienem się o tym

przekonać.

Z początku nic się nie działo. Moje odczucia były całkiem bezosobowe: rozdrażnienie,

zmęczenie, głód, strach o jutro... Później, po upływie kilku dni, gdy przycichł już zamęt

ostatnich tygodni i zacząłem żyć w sposób coraz bardziej ascetyczny, stałem się znowu

dzieckiem z Nazaretu, czystym oczekiwaniem życia, umiłowaniem każdej chwili,

Page 27: Ewangelia według Piłata

uwielbieniem dla tego, co jest. Poczułem się lepiej, ale w gruncie rzeczy byłem bardzo

rozczarowany. Czy nie istniało coś takiego jak odczucie własnej osobowości? Gdy zdrapie się

skórę dorosłości, zostaje jedynie dziecko? Czyżby więc upływające lata przysparzały nam

jedynie włosów, brody, trosk, sporów z innymi i z sobą, pokus, blizn, zmęczenia,

pożądliwości — i niczego więcej?

Wtedy właśnie otwarła się pode mną głębia, która wstrząsnęła całym moim życiem.

Straciłem równowagę.

To był upadek bez żadnego ruchu.

Siedziałem na szczycie łysego pagórka. Wokół siebie nie widziałem nic prócz

przestrzeni. Jedynym odczuwalnym wydarzeniem był upływ czasu. Pełen spokoju nudziłem

się. Obejmowałem kolana dłońmi i wtedy właśnie, nagle, bez żadnego ruchu, zacząłem

spadać...

Spadałem...

Spadałem...

Spadałem...

Staczałem się w głąb siebie samego. Czy mogłem podejrzewać, że znajdzie się tam aż

tyle stromych skał, aż tak zawrotne przepaście, że pogłos setek tysięcy kroków rozbrzmiewać

może wewnątrz człowieczego ciała? Staczałem się w pustkę.

Im szybciej spadałem, tym głośniejszy stawał się mój krzyk. Ale szybkość upadku

czyniła go niesłyszalnym.

Jeszcze później poczułem, że się rozluźniam. Nabierałem innej konsystencji. Traciłem

ciężar. Coraz mniejsza była różnica między mną a powietrzem. Stawałem się powietrzem.

Dzięki przyspieszeniu odcieleśniałem się. Spadanie uczyniło mnie lekkim. Ostatecznie

stałem się falującym powietrzem.

I powoli dokonała się przemiana.

To byłem i nie byłem ja. Miałem ciało i nie miałem go. W dalszym ciągu myślałem,

lecz nie mówiłem już o sobie „ja”.

Page 28: Ewangelia według Piłata

Dotarłem do oceanu światła.

Było tam ciepło.

Rozumiałem tam wszystko.

Czułem absolutną ufność.

Zstąpiłem w sam środek kuźni życia, w rozpalony ogień, w którym wszystko się

stapia, ustanawia i decyduje. Wewnątrz siebie nie odnalazłem siebie, lecz coś więcej, coś o

wiele więcej niż moje „ja”, jakieś morze przelewającej się lawy, zmienną i ruchomą

nieskończoność, skąd nie dobywało się żadne słowo, żaden głos czy dyskurs, lecz jakieś nie

znane dotąd, porażające, gigantyczne, niepowtarzalne i niewyczerpane uczucie, że wszystko

jest w stanie łaski.

Doszedł mnie suchy, ledwie dosłyszalny szelest: to jaszczurka wślizgnęła się w

zarośla, przywołując mnie do przytomności. W jednej chwili wynurzyłem się z bezdennej

głębiny na powierzchnię, wyrwany z tajemnego serca ziemi.

Ile godzin mogło upłynąć?

Wokół mnie trwała noc niezmącenie spokojna, użyczając wytchnienia rozpalonym

piaskom, spragnionym wilgoci trawom, niczym codziennej nagrody.

Było mi dobrze. Nie czułem ani pragnienia, ani głodu. Nie dręczyło mnie żadne

napięcie. Osiągnąłem stan całkowitego nasycenia.

Nie odnalazłem siebie w głębi tej pustyni. O nie. Odnalazłem Boga.

Od tej pory codziennie udawałem się w tę nieruchomą podróż. Wspinałem się na

pagórek i zstępowałem w głąb siebie. Chciałem sprawdzić, czy moja tajemnica jest

autentyczna.

I zawsze docierałem do jądra jasności, która była wprost nie do zniesienia; rzucałem

się w jej ramiona, a wtedy czas przestawał istnieć.

Owa jasność prześwitywała dawniej ulotnie poprzez moją dziecinną modlitwę, przez

błysk w spojrzeniu; wiedziałem, że to ona podtrzymywała świat i przyczyniała się do jego

trwania, nie umiałem sobie jednak wyobrazić, że mógłbym do niej dotrzeć. Teraz wiedziałem:

jest we mnie coś więcej niż ja sam. Jest we mnie jakieś wszystko, które nie jest mną, a które

Page 29: Ewangelia według Piłata

mimo to nie jest mi obce. Jest we mnie jakaś pełnia, coś, co mnie przekracza, a zarazem

stanowi o mnie, ogrom nieznanego, skąd wypływa wszelkie poznanie, jest we mnie

niezrozumiały bezmiar, który czyni możliwym wszelkie zrozumienie, jedność, z której się

wywodzę: Ojciec, którego jestem Synem.

Po trzydziestu dziewięciu dniach przebywania na pustyni zdecydowałem się powrócić

między ludzi. Znalazłem więcej, niż się spodziewałem. A przecież gdy stanąłem znów nad

brzegiem Jordanu i poczułem rześką woń bijącą z głębi jego ciemnych nurtów, ujrzałem na

ziemi martwego węża. Jego ciało z otwartą wciąż paszczą, poddane zaawansowanym

procesom rozkładu, przyciągało całe kolumny mrówek, lecz żółte oczy trupa wciąż zdawały

się patrzeć szyderczo.

Nagle uderzyła mnie myśl: a może byłem kuszony przez diabła? Czyżbym podczas

tych trzydziestu dziewięciu dni uległ podszeptom Szatana? Czyżby moc, która mnie

przepełniała, miała się okazać mocą Ciemności?

Przyszło mi spędzić czterdziestą noc na pustyni.

To była noc, kiedy wszystko, czego wcześniej doświadczyłem, ukazało mi swoją

odwrotną stronę. Tam, gdzie widziałem tylko dobro, dopatrywałem się teraz zła. W tym, co

było w mych oczach spełnieniem wyznaczonego sobie zadania, byłem skłonny dostrzegać

próżność, zadufanie i przyczajoną arogancję. Jak mogłem sądzić, że jestem w przymierzu z

Bogiem? Czy nie popadłem w obłęd? Jak to możliwe, że rozróżniałem to, co właściwe, od

niewłaściwego? Czy nie ulegałem złudzeniu? Jak mogłem przypisywać sobie obowiązek

przemawiania w imieniu Boga? Czy nie dopuszczałem się uzurpacji? Czyż nie groziło mi, że

po powrocie z pustyni wstąpię na drogę szalbierstwa i zacznę wciągać w to innych?

Nie uzyskałem nigdy odpowiedzi na te pytania. Po prostu rankiem, owego

czterdziestego dnia, założyłem się z samym sobą.

Stawką była wiara w to, że moje upadki, moje ważkie medytacje prowadzą mnie do

Boga, a nie do Szatana. Stawką była wiara w to, że mam coś dobrego do zrobienia. Stawką

była wiara w siebie samego.

Page 30: Ewangelia według Piłata

Nie wiedziałem wówczas, że dalszy przebieg wydarzeń zmusi mnie do jeszcze

poważniejszego, jeszcze bardziej obłędnego układu: tego, który dzisiejszej nocy w tym

właśnie Ogrodzie każe mi czekać dobrowolnie na śmierć.

Na razie jednak nie uprzedzałem niczego. Dołączyłem do pielgrzymów nad brzegiem

Jordanu, w poczuciu, że mam prawo zwracać się do nich w imieniu Mądrości odnalezionej w

głębi moich modlitw.

Andraj i Shimon czekali na mnie w obozie.

Gdy ukazałem się ich oczom, Shimon zawołał z uśmiechem, jakby chciał mnie

wybadać:

— Kim jesteś?

— A jak myślisz?

— Czy jesteś wysłannikiem Boga?

— Rzekłeś.

I to nam wystarczyło. Padliśmy sobie w ramiona, a później Johanan Obmywający raz

jeszcze mnie ochrzcił. Zwrócił się do Andraja i Shimona, swych ulubionych uczniów,

nakazując im opuścić go i pójść za mną, albowiem wielkich rzeczy spodziewał się po mnie.

Wiedziałem, że obieram nie znaną mi dotąd drogę, uczyniłem to jednak bez wahania.

Czasy, które nadeszły, należały do najszczęśliwszych i najbardziej ekscytujących w

moim życiu. W upojeniu odkrywałem tajemnice, które Bóg złożył w głębi moich samotnych

rozważań, i starałem się, dzień po dniu, dawać im wyraz. Przepełniała mnie radość z

przyswajania ich sobie i innym, nie podejrzewając jeszcze, jakie będą tego konsekwencje.

Andraj, Shimon i ja przemierzaliśmy Galileę, ziemię zieloną, żyzną i owocującą.

Żyliśmy, nie troszcząc się o dzień jutrzejszy, śpiąc pod gołym niebem, żywiąc się tym, co

można było zerwać po drodze z drzewa, lub tym, czym poczęstowali nas ludzie. Odkrywając

Boga, odkrywaliśmy zarazem beztroskę.

Page 31: Ewangelia według Piłata

Gdy nasuwało się jakieś pytanie, odchodziłem od moich towarzyszy, chroniąc się za

jakimś figowcem lub skałą, i zanurzałem się w swoich głębinach. Wracałem stamtąd zawsze,

nawet jeśli nie z odpowiedzią, to z żywą emocją, która podsuwała mi właściwą odpowiedź.

Odwróciłem karty, które podawał mi świat. Widziałem całą tę grę z drugiej strony. A

ludzie źle na niej wychodzili: z nadzieją na wygraną, wyciągali same blotki. Siła. Władza.

Pieniądz. Podczas gdy ja kochałem wykluczonych z tej idiotycznej rozgrywki,

nieprzystosowanych, wyrzuconych poza jej obręb, tych wszystkich, dla których nie było

miejsca przy stoliku: biedaków, cichych i pokornego serca, nieszczęśników, kobiety,

wszystkich prześladowanych.

Biedacy stali się mymi braćmi, moim ideałem. Oni nie usiłują wyrzec się swoich

potrzeb, gdyż to znaczyłoby wyrzec się życia, o nie, oni tak bardzo kochają życie, że zaufali

mu, zawierzyli mu swoje istnienie. Zawsze znajdzie się przecież człowiek, który w przejściu

rzuci im monetę lub okruch chleba. Zaufać życiu, to po prostu uwielbić je. I tak Andraj,

Shimon i ja staliśmy się ubogimi włóczęgami, którym dawano jałmużnę, a to, co nam

zbywało, rozdzielaliśmy natychmiast między innych biedaków. Uważaliśmy bowiem, że

należy nam się wyłącznie ta część, która zaspokajała nasze potrzeby; cała reszta była

luksusem, nie mieliśmy do tego prawa.

Odnajdywaliśmy tyle radości w naszym duchowym spełnieniu, że najnaturalniej w

świecie przyciągaliśmy do siebie nowych, młodych adeptów, a nasza grupa zaczęła się

rozrastać. Ku zgorszeniu niektórych zwracałem się nader często do niewiast i chciałem, by

nam towarzyszyły. Zstępując bowiem do źródła miłości, odkryłem, że cnoty, którymi

obdarzył mnie Bóg, by mnie wspierać, były właściwe kobietom. Bóg przemawiał do mnie jak

matka. Wskazywał mi na te bezimienne bohaterki, które były jego obrazem na ziemi, te

wszystkie dawczynie życia, dawczynie miłości, te, które kąpią co wieczór swoje dzieci,

potrafią utulić ich krzyk, zaspokoić głód, te służebnice od niepamiętnych czasów, których

gesty przynoszą wytchnienie, czystość i rozkosz, te najbardziej uniżone z uniżonych,

wojowniczki dnia codziennego, królowe uważności, cesarzowe czułości, które opatrują nasze

rany i niosą ulgę strapieniom. Mężczyźni stoją na straży społeczeństwa, które płodzi zmarłych

i rozdmuchuje nienawiść. Kobiety są strażniczkami natury, która obdarza życiem i nakazuje

miłość. Moi uczniowie jednak, jako nieodrodni synowie Izraela, wzdragali się przed

uznaniem prawdy, że kobiety wykonują spontanicznie to wszystko, co ich kosztowałoby

niepomiernie wiele wysiłku. Tolerując poniekąd moje spotkania z niewiastami, przymykając

Page 32: Ewangelia według Piłata

oko na całe gromady kobiet, które za nami ciągnęły, wciąż okazywali im w gruncie rzeczy

nieufność, wypływającą niewątpliwie z nurtującego ich braku akceptacji dla własnego

pożądania.

Obserwowałem z jednakową uwagą tych, którzy przyłączali się do naszej grupy, jak i

tych, którzy mieli przed tym opory. Obserwując możnych, tych, którzy nie mierzą wszystkich

ludzi tą samą miarą, zauważyłem, że potrafili coś, czego ja sam nigdy nie potrafiłem: deptać

ludzkie twarze. Gdy taki, na przykład, poborca podatków nachodzi ustawicznie i nęka jakąś

rodzinę będącą w potrzebie, nie zawaha się, dla własnego interesu, podeptać godność innego

człowieka, sprawić, że straci on twarz. Nigdy nie potrafiłbym tak postępować. Patrząc na

kogokolwiek, widzę zawsze i nieuchronnie człowieka; nie potrafiłbym równocześnie nie

odczuwać całego ciężaru jego życia, wraz z bagażem jego cierpień, wyjawionych czy

zamilczanych, wraz z jego nadziejami, wraz z tym wszystkim, co żłobi, kształtuje i ożywia

jego rysy. Często nawet, stojąc przed człowiekiem, widzę w nim coś więcej niż człowieka:

dziecko, którym kiedyś był, i majaczącego przed nim starca, którym będzie, widzę całą drogę

jego życia, wyboistą i nietrwałą.

Niezrównana była niewinność tych pierwszych miesięcy. Karczowaliśmy nieznane

tereny. Wymyślili śmy nowy sposób życia. Rozprawiliśmy się z nieufnością i niewiarą w

siebie. Mogliśmy już tylko dawać i otrzymywać. Byliśmy wolni. Wypłynęliśmy na pełne

morze.

W oczach możnych byliśmy słabeuszami; dali nam spokój, bo dla nich po prostu się

nie liczyliśmy. Byli w błędzie: jedyne, co mógł każdy z nas, pojedynczo, to znaleźć się na

marginesie świata, zjednoczeni, byliśmy w stanie go przeobrazić.

Od dłuższego już czasu przemierzaliśmy drogi w poszukiwaniu bogactw, których

żadne skarby nie mogły nam zapewnić, gdy kroki zawiodły nas do Nazaretu.

Odnalazłem z radością swoją matkę. Nie chciałem jednak zamieszkać w domu,

wolałem przebywać na świeżym powietrzu, w otoczeniu przyjaciół, otrzymując to, co

niezbędne do życia, dzięki dobrej woli nazaretańczyków i dyskutując z nimi do woli.

Matka i bracia wezwali mnie do domu. Mój młodszy brat był wściekły:

— Przynosisz nam wstyd, Jeszuo! Nic nie mówiąc nikomu, porzuciłeś warsztat

naszego ojca, żeby zostać rabbim; niech ci będzie. Ale teraz śpisz poza domem, żebrzesz w

Page 33: Ewangelia według Piłata

wiosce, w której się urodziłeś i gdzie wszyscy cię znają, nie zważając na to, że my tu żyjemy,

prowadzimy interesy. Co o nas pomyślą? Opamiętaj się!

— Nie zmienię ani na jotę mojego życia.

— Jeżeli nie chcesz wrócić do pracy, to czy nie mógłbyś przynajmniej sypiać i jadać

w domu?

— A co z moimi przyjaciółmi?

— Właśnie, porozmawiajmy o twoich przyjaciołach. To banda włóczęgów i

darmozjadów, niebieskich ptaków i upadłych dziewcząt! Czegoś takiego nigdy tutaj nie

widzieliśmy. Najlepiej, żeby się stąd zabrali.

— Zabiorę się wtedy razem z nimi.

— Czy chcesz nas upokorzyć aż do ostatka?

W ślad za słowami poszedł cios. Brat mnie spoliczkował. Jego samego zaskoczyła

gwałtowność własnej reakcji i nagle na wzburzonej twarzy dorosłego dostrzegłem niepokój

dziecka, które dopuściło się wykroczenia i teraz się zastanawia, w jaki sposób starszy brat mu

odpowie.

Podszedłem do niego i powiedziałem z czułością:

— Uderz mnie także w lewy policzek.

Uważając moje słowa za prowokację, z nozdrzami drżącymi od wściekłości, gotował

się do kolejnego ciosu, gdy ja rzeczywiście nadstawiłem mu lewy policzek, udowadniając mu

tym samym, że godzę się na jego gniew.

Ryknął zdesperowany, stulił dłoń i wybiegł z pokoju. Pozostali bracia i siostry jęli

mnie obrzucać wyzwiskami, jakbym, nadstawiając drugi policzek, dopuścił się większego

aktu przemocy niż mój młodszy brat.

Zastosowałem w tej sytuacji jedną z nauk, które wyniosłem z moich podróży w głąb

źródła bez dna: miłować bliźniego nawet wtedy, gdy popełni głupstwo. Odpowiadanie agresją

na agresję, w myśl zasady: oko za oko, ząb za ząb, doprowadzało jedynie do spotęgowania zła

i, co gorsza, do jego uprawomocnienia. Odpowiedzieć miłością na agresję znaczyło zadać

Page 34: Ewangelia według Piłata

gwałt gwałtowi, podstawić mu pod nos lustro, w którym dojrzy swą twarz wykrzywioną

nienawiścią, szpetną, nie do zniesienia. Mój brat uciekł przed tą twarzą.

— Uspokójcie się i zostawcie mnie sam na sam z Jeszuą.

Usłuchali, powierzając mnie matce. Rzuciła mi się na piersi i długo płakała.

Obejmowałem ją łagodnie, wiedząc, że łzy bywają pierwszymi słowami prawdy.

— Jeszuo, kochany Jeszuo, ostatnimi dniami często chodziłam cię słuchać i muszę ci

powiedzieć, że jestem naprawdę niespokojna. Przestałam cię rozumieć. Uwziąłeś się, aby

mówić bez przerwy o swoim ojcu, przytaczasz jego słowa, a przecież mało co go znałeś.

— Ojcem, o którym mówię, jest Bóg, mamo. Radzę się go na osobności, podczas

medytacji.

— Ale dlaczego mówisz o nim „mój ojciec”?

— Bo to jest mój ojciec, tak jak i twój, on jest ojcem nas wszystkich.

— Wciąż mówisz ogólnikami. Twoje rady to same ogólniki. Powiadasz, że trzeba

kochać wszystkich, a czy ty chociaż kochasz swoją matkę?

— Nietrudno jest kochać ludzi, którzy nas kochają.

— Odpowiedz! Nie wymiguj się. Odpowiedz!

— Tak. Kocham cię, mamo. Kocham także moje siostry i braci. Ale to nie wystarczy.

Bo jeszcze trzeba kochać tych, którzy nas nie kochają. A nawet naszych nieprzyjaciół.

— Jeżeli tak, to poczekaj, nieprzyjaciół ci z pewnością nie zabraknie! Czy ty sobie

uświadamiasz, dokąd zmierzasz? Jakie życie sobie gotujesz?

— Moje życie mnie nie interesuje. Interesuje mnie życie jako takie. Jaki trzeba z niego

zrobić użytek. Ja nie chcę żyć tylko dla siebie i umierać dla siebie.

— Co takiego? Nie masz żadnych marzeń osobistych?

— Żadnych. Chcę tylko dać świadectwo. Przekazać innym to, co znajduję w głębi

moich medytacji.

Page 35: Ewangelia według Piłata

— Inni! Inni! Pomyśl najpierw o sobie! Doprowadzasz matkę do rozpaczy. Tak

bardzo chcę, abyś miał udane życie.

— Mateńko. Ja nie siebie znajduję w sobie.

Znów zaczęła płakać. Lecz te łzy były już trochę bardziej pojednawcze.

— Oszalałeś, mój drogi Jeszuo.

— Dzisiaj mam do wyboru: kariera szaleńca czy kiepskiego cieśli. Wolę być dobrym

szaleńcem.

Roześmiała się przez łzy. Czułem się bezbronny wobec smutku matki. Opuściłem jak

najszybciej Nazaret.

Kłopoty zaczęły się wraz z moimi pierwszymi cudami.

Nie wiem, co przyszłość zachowa ostatecznie z mego życia, nie chciałbym jednak, aby

owa sława i szum wokół mojej osoby, pod których ciężarem już się uginam, a moje stopy

grzęzną w miejscu, były związane z tym, że uważano mnie za sprawcę cudów.

Na samym początku dokonywałem ich niemal bezwiednie. Wszyscy wiedzą, że jedno

spojrzenie, jedno słowo może uzdrowić, a ja nie jestem pierwszym uzdrowicielem na ziemi

palestyńskiej. Obserwowałem ten cały rytuał w dzieciństwie, gdy Natanael, uzdrowiciel z

Kany, podchodził do łoża nieuleczalnie chorych. Trzeba tylko poświęcić swój czas, uwolnić

swoją energię i oddać się całkowicie cierpiącemu. Niekiedy nawet trzeba wziąć na siebie jego

cierpienie. Byle kto może tego dokonać i ja także poczytywałem to sobie za swoją powinność.

To prawda, dotykałem ran, podtrzymywałem na duchu tych wszystkich, którzy wpijali się we

mnie spojrzeniem, to prawda, spędzałem całe noce przy obłożnie chorych, siadywałem przy

słabowitych i kalekach i próbowałem poprzez dotyk przekazać im chociaż trochę tej energii,

która była we mnie; rozmawiałem z nimi, starałem się znaleźć jakieś wyjście z ich cierpienia,

zagrzewałem ich do modlitwy, do odnalezienia w głębi duszy niepojętego źródła miłości. Ci,

którym się to udawało, czuli się potem lepiej. Stan innych pozostawał bez zmian. To prawda,

widziałem, jak sparaliżowani wstawali na równe nogi, ślepi przezierali na oczy, chromi

zaczynali chodzić, trędowatym zabliźniały się rany, kobiety przestawały krwawić, głusi

Page 36: Ewangelia według Piłata

włączali się do rozmowy, a opętani uwalniali się od demonów. Ale moja sława bierze się

tylko z takich wypadków. Nic nie mówi o tych wszystkich, którzy pozostali przykuci do loża

boleści, bo ani mnie, ani im nie udało się nic na to poradzić. Nie mam żadnej nadzwyczajnej

władzy. Potrafię najwyżej pomóc im w otwarciu się tam, w głębi siebie, na Boga. A nawet i

tego nie potrafię dokonać sam, bez ich współdziałania.

Każdemu choremu musiałem postawić to pytanie:

— Czy masz wiarę? Tylko wiara może cię uratować. Wkrótce doszło do tego, że nikt

już nie zwracał uwagi na moje pytanie. Widziano w nim tylko czczą formułkę. Cisnęli się do

mnie bezładnie, niczym krowy do wodopoju.

— Czy uzdrawiasz choroby skóry?

— A bolesne miesiączki?

Zadawano mi pytania czysto techniczne, zupełnie jakbym był kupcem: czy masz taki a

taki towar na składzie? Odpowiadałem:

— Czy masz wiarę? Tylko wiara może cię uratować. Wszystko na próżno.

Traktowano mnie jak magika. Nie potrafiłem im wytłumaczyć, że cuda nie dzieją się ot, tak

sobie, że mają głęboki sens duchowy, że domagają się wiary podwójnej, wiary chorego i

uzdrowiciela. Przysyłano mi nicponi, niedowiarków, lecz nawet jeśli w dziewięciu

wypadkach niczego nie wskórałem, dziesiąty uzdrowiony sprawiał, że moja sława rosła

niepomiernie.

Nie chciałem więcej uzdrawiać. Nakazałem uczniom, aby nie doprowadzali już do

mnie żadnego chorego. Ale jak się tu oprzeć widokowi prawdziwego cierpienia? Gdy jakieś

kalekie dziecko lub bezpłodna niewiasta zaczynały tonąć przede mną we łzach, decydowałem

się mimo wszystko na interwencję.

Nieporozumienia zaczęły się mnożyć lawinowo. Nie panowałem już nad sytuacją.

Przypisywano mi cuda, które nie miały nic wspólnego z moimi uzdrowieniami. Widziano, jak

rozmnażałem chleby w pustych koszach, wino w opróżnionych do dna stągwiach, ryby w

pustych sieciach; wszystko to rzeczywiście się zdarzyło, ja sam to potwierdzam, ale

wyjaśnienie było z pewnością całkiem naturalne. Wielokrotnie podejrzewałem, że stali za tym

moi uczniowie... Gdy dadzą się ponieść namiętności, są zdolni, jak każdy prawdziwy Żyd, do

przesady w słowach, a co za tym idzie, także do koloryzowania faktów. Czyż to nie oni

Page 37: Ewangelia według Piłata

aranżowali owe domniemane cuda? Czyż to nie oni nalewali osobiście wino do stągwi? Czy

w arbitralny sposób nie przypisali mi błogosławionego przypłynięcia ławicy ryb na Jeziorze

Tyberiadzkim? Nie mógłbym tego dowieść, ale takie są moje przypuszczenia. Czy mogę im

to zarzucać? Są tylko ludźmi, egzaltowanymi jak wszyscy tutejsi, ludźmi, którzy mnie

uwielbiają i którzy są zmuszeni bronić się przed naszymi nieprzyjaciółmi, usprawiedliwiać się

przed swymi własnymi rodzinami. Odczytują naszą wspólną historię wyłącznie poprzez

namiętność. Chcą przekonywać, a dobra wola i naciąganie faktów idą niekiedy w parze, gdy

się pragnie przekonać innych. Niektórzy, interpretując moje nauki, uciekali się do drobnych

kłamstw: dlaczego by nie posłużyć się kiepskimi argumentami, jeśli te dobre nie odnoszą

skutku? W końcu nieważne, czy jeden cud zdarzył się rzeczywiście, a drugi niekoniecznie!

Naprawdę winni są ci, którzy zgrzeszyli łatwowiernością, ci, którzy chcą, aby ich oszukiwać.

Nasze życie zmieniło się. Gdy nie ciągnęły za nami chmary nieszczęśliwców w

pościgu za cudem, prześladowali nas faryzeusze, kapłani i uczeni w Piśmie, którzy uznali, że

było teraz zbyt wiele uszu gotowych mnie słuchać. Kapłani nie mogli ścierpieć tego, w jaki

sposób osiągam stan wewnętrznego skupienia, nie chcieli słyszeć o zstępowaniu w głąb

siebie, by odnaleźć Ojca, i wynurzaniu się stamtąd z niewyczerpaną miłością. Wierzyli

wyłącznie w literę Prawa i burzyli się przeciwko wszystkiemu, co moja wiara wkładała mi w

usta, wbrew przyjętym obyczajom. Wielokrotnie w dzień szabatu uzdrawiałem, w dzień

szabatu spożywałem pokarmy i w dzień szabatu pracowałem. Co za różnica? To szabat jest

dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu. Usprawiedliwiałem w ten sposób siebie i moich

bliskich. Ale taki był efekt, że mówiłem im wyłącznie o miłości, a przede mną wyrastały

zastępy nieprzyjaciół.

— Jak śmiesz przemawiać w imieniu Boga?

Każda nowa idea jest najpierw traktowana jak idea fałszywa. Faryzeusze nie chcieli

mnie rozumieć. Oskarżali mnie o uzurpację:

— Jak śmiesz przemawiać w imieniu Boga?

— Albowiem Bóg jest we mnie.

— Bluźnisz! Bóg jest daleko od nas. Bóg jest jeden i nieosiągalny. Przepastna

odległość dzieli nas od Boga.

Page 38: Ewangelia według Piłata

— Zapewniam was, że tak nie jest. Wystarczy, że zanurzę się w sobie, to tak, jakbym

opuścił się aż na dno studni i...

— Bluźnisz!

Szpiegowali mnie i nękali. Cała ich sfora deptała mi po piętach. Ujadali na mnie,

chcieli sprowadzić mnie do litery Prawa. A mnie nie zależało ani na szokowaniu ich, ani na

prowokowaniu, tyle tylko, że nie mogłem nie mówić o tym, co było moją prawdą.

Podczas mojej wyprawy do Jerozolimy, na święto Pesach, nie wypuścili mnie z rąk.

Co dzień zastawiali na mnie nową pułapkę. Dzięki mojej znajomości świętych tekstów

udawało mi się jakoś je wymijać. Ale pewnego ranka przyparli mnie do muru.

— Wywłoka! Dziwka! Ladacznica!

Przywiedli do mnie cudzołożnicę. Wlekli ją za ramiona, półnagą, nie przejmując się

jej trwogą i zawstydzeniem, nie zważając nawet na jej łzy, jakby podsuwali kowadło

siłaczowi, chcąc sprawdzić, czy wytrzyma jego cios.

Byłem w potrzasku. Prawo Izraela jest jednoznaczne: kamienuje się narzeczoną za

zdradę, a tym bardziej żonę oskarżoną o cudzołożenie. Faryzeusze i doktorzy Prawa

przyłapali ją na gorącym uczynku, pozwolili, by kochanek zbiegł co sił w nogach, a teraz

chcieli ją ukamienować w mojej obecności. Wiedzieli dobrze, że ja nie dopuszczę, aby tak się

stało i stokroć bardziej zależało im na tym, aby przyłapać mnie na gorącym uczynku

bluźnierstwa, niż ukarać ją za grzech cudzołóstwa, z którego, prawdę mówiąc, całkowicie

sobie kpili.

Ofiara była piękna i wzruszająca; drżała na całym ciele. Z potarganymi włosami i

poszarpanym odzieniem znalazła się teraz między nami, półżywa ze strachu, między mną,

który chciałem ją ratować, i tamtymi, którzy chcieli mnie pognębić.

Chcąc ich zadziwić, przykucnąłem i zacząłem kreślić jakieś kształty na piasku. To

dziwactwo zbiło ich na chwilę z tropu, a mnie dało czas do zastanowienia. Ale zaraz sfora

znów zaczęła ujadać:

— Zabijemy ją! Ukamienujemy! Słyszysz, Nazarejczyku? Wykończymy ją tutaj w

twojej obecności!

Osobliwa scena: to mnie wygrażali, nie jej. Tą jej śmiercią mnie chcieli zagrozić.

Page 39: Ewangelia według Piłata

W dalszym ciągu rysowałem. Pozwalałem im wypluć z siebie nienawiść, żeby im

ulżyło; o tyle mniej będę miał do zwalczenia. A później, gdy już niemal sądzili, że

powstrzymam się od interwencji, wstałem i powiedziałem spokojnie:

— Niech ten, co jest bez grzechu, pierwszy w nią rzuci kamieniem.

Znajdowaliśmy się w obrębie Świątyni.

Mierzyłem ich po kolei spojrzeniem, pozbawionym miłości, a wprost przeciwnie —

pełnym gniewu, który musiał w nich wzbudzić niepokój. Moje oczy mówiły:

— A ty, czy nigdy nie zgrzeszyłeś? Widziałem cię w zeszłym tygodniu,

zabawiającego się w karczmie! A ty zgrywasz się na świętoszka, ale ja cię widziałem, jak

obmacywałeś kobietę przy studni! A ty myślisz, że nie wiem, co wyczyniałeś przedwczoraj?

Najstarsi wycofali się jako pierwsi. Odłożyli na bok trzymane w ręku kamienie i

odwrócili się powoli.

Ale młodzi, których już zdążył podniecić smak krwi, opierali się głosowi sumienia.

Spoglądałem na nich ironicznie. Mój uśmiech groził im denuncjacją. Wyraz mej

twarzy mówił:

— Znam wszystkie prostytutki z Judei i z Galilei, więc nie udawajcie przede mną

świętoszków. Mam listy. Wiem wszystko. Mogę na was donieść.

Także i młodzi pospuszczali oczy. Wycofali się.

Tylko jeden wciąż stawiał mi opór. Z wyzywającą miną wytrzymywał moje

spojrzenie. Był najmłodszy z nich wszystkich, miał może osiemnaście lat. Czyżby zapędził

się w swym zacietrzewieniu aż tak, że uważał się za bezgrzesznego? A może był młodym

żonkosiem, który nigdy, nawet w myślach, nie dopuścił się cudzołóstwa? Stał przede mną,

niezłomnie wyprostowany, pewny siebie, najwidoczniej uważając za zgodne z prawem

zabójstwo tej kobiety.

Spojrzałem na niego inaczej. Mój wzrok przestał być wyzywający, zniknęła zeń także

groźba. Spytałem go z czułością:

— Czy jesteś pewien, że nie zgrzeszyłeś? Ja ciebie kocham takim, jakim jesteś, nawet

jeśliś zgrzeszył.

Page 40: Ewangelia według Piłata

Podskoczył. Zaczął mrugać powiekami. Spodziewał się wszystkiego, z wyjątkiem

miłości.

Koledzy szarpali go za ramię. Mamrotali: „Nie bądź śmieszny! Nie wmówisz nikomu,

żeś nie zgrzeszył, zwłaszcza ty!” Poddał się w końcu i poszedł za nimi.

Zostałem sam na sam z niewiastą, która drżała na całym ciele.

Wciąż się bała, ale to jej zatrwożenie było już inne. Strach przed śmiercią ustąpił

miejsca obawie, że czegoś tutaj nie będzie w stanie zrozumieć.

Uśmiechnąłem się do niej, aby ją wesprzeć na duchu.

— Gdzież są twoi prześladowcy? Czy już nikt cię nie potępia?

— Nikt.

— Ja także cię nie potępiam. Idź. I nie grzesz więcej. Raz jeszcze przechytrzyłem

mych nieprzyjaciół.

Wymijanie tych wszystkich pułapek wyczerpywało mnie. Niemniej moi uczniowie

cieszyli się z tych sukcesów. Odpowiadałem im, że sukces jest zawsze tylko

nieporozumieniem i że liczba naszych wrogów rośnie szybciej niż liczba przyjaciół.

Opuścili śmy Judeę, aby schronić się w Galilei.

Opadałem z sił. Nic tak nie męczy jak mówienie rzeczy, które do nikogo nie docierają,

przemawianie do głuchych, przysparzanie sobie głuchych własnymi słowami.

To wtedy Jehuda z Kariotu zaczął nabierać coraz większego znaczenia w moim życiu.

W odróżnieniu od innych moich uczniów Jehuda pochodził z Judei, a nie z Galilei.

Bardziej wykształcony niż tamci, umiał czytać i liczyć. Szybko został naszym skarbnikiem,

rozdając resztę otrzymywanej przez nas jałmużny napotkanym po drodze biedakom. Wśród

dawnych rybaków znad Jeziora Tyberiadzkiego wyróżniał się manierami i miejskim

akcentem. Wnosił między nas egzotykę Jerozolimy. Lubiłem z nim obcować i dość szybko

zaczął uchodzić za mojego ulubionego ucznia.

Myślę, że żaden jeszcze mężczyzna nie stał się tak drogi memu sercu jak Jehuda. Z

nim, i tylko z nim, mogłem mówić o mojej relacji z Bogiem.

Page 41: Ewangelia według Piłata

— Zawsze jest tak blisko. Tak blisko.

— Blisko tylko dla ciebie. On jest w tobie. Ale my, my Go nie możemy odnaleźć.

— Ależ tak. Musisz tylko pilniej próbować, Jehudo.

— Próbuję. Codziennie próbuję. I nie znajduję tego niezgłębionego źródła. Ale nie

mam takiej potrzeby, bo przecież żyję obok ciebie.

Przekonywał mnie, że ja miałem inne stosunki z Bogiem niż pozostali ludzie. Nie

byłem rabbim, bo nie znajdowałem oświecenia w świętych tekstach. Nie byłem prorokiem, bo

dawałem tylko świadectwo, niczego nie zapowiadając. Po prostu, dzięki chwilom

zapuszczania się w głąb źródła przenikałem świat na wskroś i pragnąłem go odnowić.

— Nie zakrywaj twarzy, Jeszuo. Wiesz dobrze, co to wszystko znaczy. Johanan

Obmywający powiedział wobec wszystkich: Ty jesteś tym, którego on zapowiada, jesteś

Synem Bożym.

— Jehudo, zabraniam ci powtarzać te głupstwa. Jestem synem człowieczym, a nie

Bożym.

— Więc dlaczego mówisz „Ojciec mój”?

— Dosyć tych kpin.

— Dlaczego mówisz, że odnajdujesz Go w sobie?

— Nie czepiaj się słów. Gdybym był Mesjaszem, wiedziałbym o tym.

— Ale ty to wiesz. Masz wiedzę i posiadasz znaki, nie chcesz ich tylko widzieć.

— Zamilcz! Zamilcz raz na zawsze.

Nie sądzę, aby to on był odpowiedzialny za szerzące się pogłoski. Rozpowszechniały

się one same przez się, jako że Żydzi, podobnie jak wszyscy ludzie, postrzegają rzeczywistość

przez pryzmat swoich pragnień i oczekiwań. A wieść rosła, szerzyła się ze straszliwą siłą,

sięgając dachów Galilei szybciej niż wiosenny grad: Jeszua z Nazaretu był Mesjaszem

zapowiedzianym przez Pismo.

Nie mogłem się już pokazać publicznie, by natychmiast nie osaczano mnie pytaniem:

Page 42: Ewangelia według Piłata

— Czy jesteś Synem Bożym?

— Kto ci to powiedział?

— Odpowiedz. Czy naprawdę jesteś Mesjaszem?

— To ty rzekłeś.

Nie miałem innej odpowiedzi jak: „to ty rzekłeś”. To jedyne, na co mogłem się

zdobyć. Nie śmiałbym nigdy utrzymywać, że jestem Mesjaszem. Mogłem tylko mówić o

Bogu, o Jego światłości, o mojej światłości, ponieważ ona była we mnie. O niczym więcej.

Ale inni dopowiadali bez skrupułów moje słowa. Przydawali mi znaczenia. Ci, którzy mnie

kochali, czynili to, aby mnie wywyższyć. Ci, którzy mnie nie znosili, czynili to, aby pojmano

mnie jak najszybciej.

— Jehudo, błagam cię, ukróć tę bzdurną paplaninę. Nie ma we mnie nic

nadzwyczajnego. Z wyjątkiem tego, co otrzymałem od Boga.

— Właśnie o tym się mówi, Jeszuo. O tym, co otrzymałeś od Boga. On ciebie wybrał,

wywyższył.

Jehuda mógł przez całą noc rozwodzić się na temat proroctw. W najbardziej

absurdalnych szczegółach mojego życia dopatrywał się spełnienia tego, co głosili Eliasz,

Jeremiasz, Ezechiel czy Ozeasz. Protestowałem, jak mogłem.

— Ależ to śmieszne! To drobiazg! Jak będziesz zwracał uwagę na takie błahostki, to

każdy będzie mógł zostać Mesjaszem!

Znał bardzo dobrze Pismo. Czasami przypierał mnie do muru. Ale ja nigdy mu nie

przyznałem racji. I coraz bardziej dystansowałem się od cudownych uzdrowień, które mi

przypisywano, tym bardziej że uczniowie, z Jehudą na czele, dopatrywali się w nich

kolejnego, po proroctwach, dowodu na to, że byłem Mesjaszem.

Czułem wzbierający we mnie gniew. Ta historia rozpoczęła się pogodnie i w

radosnym uniesieniu w chwili mojego powrotu z pustyni, a przybierała teraz obrót, który

wymykał się spod mojej kontroli. Daleko w tyle pozostał jej piękny początek. Zarówno

przyjaciele, jak i wrogowie widzieli we mnie więcej, niż wynikało z moich słów, wyposażyli

mnie w coś więcej, niż im dawałem.

Page 43: Ewangelia według Piłata

W tym czasie Herod, zarządca Galilei, wezwał mnie do siebie. Przyjął mnie w swoim

pałacu, poraził mi oczy widokiem bogactw i dworzan, a potem zamknął się ze mną bez

świadków.

— Johanan Obmywający powiedział mi, że jesteś Mesjaszem.

— Rzekłeś.

— Uważam Johanana za prawdziwego proroka. Jestem więc skłonny dać mu wiarę.

— Wierz, w co chcesz.

Herod nie posiadał się z radości. W moich odpowiedziach dosłuchał się potwierdzenia

tego, o co mu chodziło.

— Herodzie, nie jestem Mesjaszem, nie mogę pretendować do tego tytułu. Lubię

towarzystwo ludzi, czuję, że jestem im potrzebny, ale widzę, że będę się musiał tego wyrzec,

by pędzić dalej życie w samotności.

— Nieszczęsny! Nie wyrzekaj się świata niczym jakiś pustelnik czy filozof. I cóż byś

na tym zyskał? Połowa Palestyny jest gotowa pójść za tobą. Kto chce rządzić narodem, musi

się liczyć z tym, czego on pragnie. Ofiarować ludzkości jej złudzenia. Choćby cezar; on

dobrze wiedział, że nie jest synem Wenus, ale został cezarem tylko dzięki temu, że dawał to

wszystkim do zrozumienia.

— Rozumujesz w sposób niegodny, Herodzie, a ja nie chcę zostać ani cezarem, ani

królem Izraela, ani kimkolwiek w tym rodzaju. Nie uprawiam polityki.

— To nieważne, Jeszuo. Pozwól nam zająć się tobą! Gdy wychodziłem z pałacu,

podjąłem decyzję. Koniec z życiem publicznym. Koniec ze wszystkim. Miałem dokonać

żywota w samotności, wycofać się na pustynię. Wyrzekałem się dotychczasowego życia.

Nadszedł czas, by rozwiązać naszą grupę; trzeba było to oznajmić moim uczniom.

Na nieszczęście przeszliśmy do Nain, a po moim pojawieniu się w tej wiosce nic już

dla mnie nie było pewnością.

Page 44: Ewangelia według Piłata

Od czasów mojego dzieciństwa wielokrotnie odwiedzałem Nain, leżące na południe

od Nazaretu. Gdy przybyłem do miasteczka wraz z uczniami, na jego obrzeżu natknęliśmy się

na kondukt żałobny młodzieńca, który na imię miał Amos.

Jego matka, Rebeka, Rebeka z lat mojej młodości, ta sama Rebeka, którą niegdyś

kochałem i której o mało co nie poślubiłem, szła na przedzie orszaku bezwolna i skamieniała,

jakby ją skazano na życie. Od kilku lat była wdową, a teraz straciła jedynego syna, straciła

wszystko. Gdy jej ogromne oczy spoczęły na mnie, nie było w nich cienia goryczy ani urazy,

cienia protestu. Jej spojrzenie mówiło: miałeś szczęście, że nie założyłeś rodziny i możesz

wziąć na siebie bolączki całej ludzkości, możesz cierpieć w imię ogółu, a nie jako jednostka.

W moich odczuciach litość mieszała się z poczuciem winy. Gdybym został jej

towarzyszem życia, czy potoczyłoby się ono inaczej, czy ominęłaby ją rozpacz z powodu

żałoby?

W przypływie natchnienia poprosiłem niosących ciało, by przystanęli i pozwolili mi

spojrzeć na Amosa. Podszedłem całkiem blisko, ująłem dłonie spoczywającego na marach i

pogrążyłem się w najgorętszej modlitwie mego życia.

— Ojcze mój, spraw, aby ożył. Daj mu prawo żyć jeszcze. Uczyń jego matkę

szczęśliwą.

Rzuciłem się w głąb tej modlitwy jak ktoś oszalały z rozpaczy, niczego się z góry nie

spodziewając; to było tylko schronienie, do którego przywarłem z całej siły.

Dłonie młodzieńca wczepiły się w moje i on sam, powolutku zaczął się podnosić.

Wokół rozległy się okrzyki radości, obie grupy idących, moich uczniów i niedoszłych

żałobników, stopiły się w jedną, przeżywając wspólnie szczęśliwą chwilę. Tylko nas troje

stało oniemiałych, nie mogąc pojąć tego, co się tu zdarzyło, ledwie ośmielając się uwierzyć:

Rebeka, Amos i ja.

Tego samego wieczoru chłopcu otworzyły się usta. Przybiegł wraz z Rebeką i okrył

mnie pocałunkami. A ja trwałem w milczeniu, oszołomiony.

O północy, gdy rozmyślałem w cieniu oliwnego drzewa, znalazł mnie tam Jehuda.

— No więc, Jeszuo, kiedy wreszcie przestaniesz zaprzeczać oczywistościom? Przecież

to ty go wskrzesiłeś.

Page 45: Ewangelia według Piłata

— Nie jestem tego taki pewien, Jehudo. Wiesz dobrze, jak trudno jest stwierdzić z

całą pewnością, że ktoś umarł. Iluż to ludzi pochowano za życia! Dlatego przecież

umieszczamy ich najpierw w piwnicach lub grotach. Może to dziecko nie umarło naprawdę?

Może tylko zasnęło?

— Czy myślisz, że to możliwe, aby Rebeka, jego matka, mogła się aż tak pomylić? Że

kazałaby zanieść do grobu uśpionego syna?

Znów zaniemówiłem na dłużej. Wolałem już trwać w milczeniu, bo gdybym otworzył

usta, miast dziękować Ojcu za to, że wysłuchał mych modlitw, mógłbym Mu nawymyślać,

tak byłem wzburzony. Miałem dość jego znaków i lęku, który we mnie wzbudzały! Nie

zgadzałem się. Nie chciałem, aby mnie aż tak wyróżniał, zbyt dobrze wiedziałem, do czego to

mnie zobowiązywało. Nie zgadzałem się. Nie ma zgody na los, który mnie czeka! Wydawało

mi się, że staczam pojedynek z Bogiem. On chciał mi narzucić swoje zwycięstwo. Wytrącał

mi broń z ręki. Rozbrajał mnie z wątpliwości. Jeśli mam zostać jego szermierzem, będzie

mnie musiał przekonać. Wiedziałem jednak, że to nie on był górą, że nie osiągnie niczego bez

mojej zgody. Miałem szansę. Mogłem odrzucić jego znaki. Mogłem się nie zgodzić na

przebudzenie, zmagając się na oślep z dręczącymi mnie wątpliwościami. Buntowałem się z

niesłabnącą mocą.

A później ranek przemył niebo, pianie koguta rozdrapało świt. Usnąłem z

wyczerpania.

Gdy otworzyłem oczy, zgodziłem się na to, aby Bóg mnie tak bardzo ukochał.

Zawołałem Jehudę, ulubionego ucznia. Wiedziałem, że to, co mu miałem do

powiedzenia, będzie dla niego największym darem.

— Jehudo, nie wiem, kim jestem. Wiem tylko, że mieszka we mnie ktoś większy niż

ja. Wiem także, poprzez miłość, którą mi daje, że wiele oczekuje ode mnie. Toteż powiadam

ci, Jehudo: założyłem się z samym sobą. W głębi mojego serca założyłem się z samym sobą,

że to ja jestem tym, na którego czeka cały Izrael. Założyłem się z samym sobą, że jestem

naprawdę Synem Bożym.

Jehuda rzucił się na ziemię, otoczył ramionami moje stopy, przytrzymując je w długim

uścisku. Między palcami czułem ciepło jego łez.

Page 46: Ewangelia według Piłata

Biedny Jehuda! Owładnęła nim bez reszty radość równa mojej. Nie domyślał się, do

jakiej nocy miał nas doprowadzić ów poranek ani czego zażąda od nas mój zakład.

Tego wieczoru, w tym Ogrodzie czeka na mnie śmierć. Drzewa oliwne są tak mroczne

jak ziemia. Pod przychylnym spojrzeniem stręczycielki Luny kochają się wokół świerszcze.

Chciałbym być jednym z dwóch błękitnych cedrów, w których gałęziach nocą chronią się

chmary gołębi, za dnia zaś w ich cieniu rozkładają się hałaśliwe stragany; tak jak one

chciałbym zapuścić korzenie i beztrosko rozdawać naokoło szczęście.

Zamiast tego posiałem ziarno, z którego nie doczekam kwiatów ani owoców.

Nasłuchuję kroków żołnierzy, którzy przyjdą mnie pojmać. Ojcze mój, wlej we mnie moc

wytrwania w tym Ogrodzie obojętnym na moją trwogę, dodaj mi odwagi, abym doszedł aż do

końca mojej drogi i zadania, w które, przez moje szaleństwo, uwierzyłem...

W dniach, które nastąpiły po tym, gdy założyłem się potajemnie sam ze sobą, Herod

kazał aresztować Johanana Obmywającego i osadził go w twierdzy Macherontu. Jego nowa

małżonka, Herodiada, zażądała złożenia w ofierze proroka, który ośmielił się napiętnować

publicznie ich związek.

Johanan, targany niepokojem, odezwał się do mnie ze swego więzienia:

— Czy naprawdę jesteś tym, który miał nadejść? Czy to ty jesteś Mesjaszem? Czy

powinienem czekać na innego?

Wiedziałem, że Johanan wątpił nie w siebie, lecz we mnie. Dziwił się, że obcuję z

prostymi ludźmi, z kobietami lekkich obyczajów. Zarzucał mi, on, tak ascetyczny, że jestem

wraz z moimi uczniami nieumiarkowany w jedzeniu i w piciu. Nie rozumiał wreszcie,

dlaczego tak zwlekam z wyjawieniem swoich zamiarów.

Odpowiedziałem posłańcom:

— Przekażcie Johananowi wiadomość o tym, czego dokonałem: ślepi widzą, kulawi

odzyskują władzę w nogach, trędowaci są oczyszczeni, głusi słyszą, szerzy się dobra nowina.

Niech trwa w pokoju i zaufaniu! Nie wprowadziłbym go przecież w błąd!

Page 47: Ewangelia według Piłata

Po raz pierwszy zdobyłem się na potwierdzenie, wyraziłem zgodę na swój los.

Niestety, zanim owi ludzie dotarli do niego z posłaniem, Johanan został ścięty.

Na wieść o tym moi uczniowie, z których kilku słuchało wcześniej nauk Johanana,

zapłonęli gniewem.

— Sięgnij po władzę, Jeszuo! Nie pozwól, by ginęli sprawiedliwi! Załóż swoje

królestwo, a my pójdziemy za tobą, cała Galilea podąży za tobą. Jeżeli tego nie uczynisz,

tobie też obetną głowę jak Obmywającemu, albo wymyślą jeszcze coś gorszego!

Patrzyłem na ich wzburzenie, lecz nie mogłem uczynić zadość ich żądaniom. Im

dłużej medytowałem, tym bardziej stawało się dla mnie jasne, że nie była mi pisana władza

ani tron, na którym miałbym zasiąść. Nie miałem być przywódcą ludzi, nie. Przeznaczone mi

było zostać pasterzem dusz. To prawda, chciałem zmienić świat, chciałem go nawet zmienić

w sposób radykalny, lecz nie na tej drodze, ku której oni mnie popychali. Nie stanę na czele

biedaków, cichych i pokornego serca, wyrzutków społeczeństwa, kobiet i nie wywołam

rewolucji politycznej, zdobywając szturmem Palestynę, odbierając możnym tego świata

władzę, bogactwa i zaszczyty; niech zrobią to inni, czerpiąc ze mnie natchnienie. Jedyna

rewolucja, do której wzywałem, miała się toczyć w ludzkiej duszy. Nie miałem żadnych

ambicji w odniesieniu do świata zewnętrznego, świata cezara, Piłata, bankierów i kupców.

Moją największą ambicją był świat wewnętrzny.

— Ziemia została powierzona ludziom; co z nią uczynili? Oddajmy ją z powrotem

Bogu. Znieśmy podział na rasy i narody, zetrzyjmy z powierzchni ziemi nienawiść i przemoc,

zaszczyty i przywileje. Zlikwidujmy drabiny, które jednych stawiają na wyższym szczeblu niż

drugich. Zlikwidujmy pieniądz, który dzieli ludzi na bogaczy i na biedaków, na panujących i

podporządkowanych, pieniądz, który jest siewcą lęku, skąpstwa i poczucia zagrożenia, który

prowadzi do wojen i okrucieństwa, pieniądz, który wznosi mury między ludźmi. Dokonajmy

wszystkich tych egzekucji w naszym umyśle, wykopmy cmentarzysko dla fałszywych idei i

wartości. Żaden tron, żadne berło i żaden miecz nie mogą nas oczyścić i otworzyć na

prawdziwą miłość. Moje Królestwo jest w każdym z nas. Każdy nosi je w sobie pod postacią

jakiegoś ideału, chimery czy tęsknoty za czymś; każdy czuje, że drąży go jakieś sekretne i

słodkie marzenie. Któż z nas nie czuje się synem Ojca, którego nie zna? Któż nie chciałby w

swym bliźnim rozpoznać brata? Moje Królestwo jest już tutaj, oczekiwane, wymarzone.

Poryw miłości jest już w naszych sercach, nie śmiemy się jednak z nim zdradzić w obawie

przed porażką, przed rozczarowaniem. Mówię do was, abyście mieli odwagę być naprawdę

Page 48: Ewangelia według Piłata

sobą, abyście się odważyli kochać. Boga, choć jest tutaj z nami, trzeba dopiero stworzyć. A

Bóg nie cierpi nieśmiałości.

Galilejczycy słuchali mnie z otwartymi ustami, bo oni zawsze w ten sposób słuchają;

przez uszy nic do nich nie dociera. Moje słowa prześlizgiwały się po nich, lecz nie pojmowali

ich sensu. Cenili tylko moje cuda.

Musiałem podjąć odpowiednie środki. Nakazałem uczniom nie dopuszczać do mnie

żadnego kaleki. Lecz nic nie było w stanie powstrzymać lawiny: nasyłano mi obłożnie

chorych przez okna i dachy. Gdy przebywaliśmy nad Jeziorem Tyberiadzkim, byłem

zmuszony schronić się w łodzi i z daleka przemawiać do mieszkańców wioski, tak by nie

mogli dotykać mych szat i błagać o litość. Na próżno! Wszyscy wysłuchiwali przez

grzeczność moich nauk, jakby przez roztargnienie połykali przekąskę: głównym daniem miał

być zawsze cud.

Zostałem funkcjonariuszem Boga. Aktem, którego oczekiwały po mnie wciąż

wielogodzinne kolejki, moją pieczęcią, moim stemplem identyfikacyjnym było zawsze

dokonanie jakiegoś choćby drobnego wyczynu. Dopiero wtedy wszyscy się rozchodzili:

zwyczajni widzowie w jak najlepszym zdrowiu lub nagle uzdrowieni. Potrząsali głowami,

dogłębnie przekonani, bo przecież wszystko sprawdzili naocznie.

— Tak, tak, zaprawdę on jest Synem Bożym.

Niczego nie rozumieli z tego, co im prawiłem, nie doszukiwali się w tym głębszego

sensu. Znaleźli w mojej osobie bardzo wygodnego orędownika swoich spraw, zawsze w

zasięgu ręki, kogoś, kto miał uprościć im życie.

— Co za szczęście, że mamy go tak blisko, w Galilei! Pewnego dnia przez tłum

mieszkańców wioski, gdzie się zatrzymałem, jęli przedzierać się moi bracia w towarzystwie

matki. Wiedziałem dobrze, że oni pokpiwali sobie ze mnie, z moich rzekomych pretensji do

niezwykłości i z szaleństwa. Wielokrotnie błagali mnie za pośrednictwem posłańców, abym

przestał odgrywać rolę Mesjasza; ponieważ nigdy im nie odpowiedziałem, pojawili się teraz

w charakterze rodzinnego konsylium.

Tłum otaczał gospodę, w której się schroniłem wraz z uczniami.

— Pozwólcie nam przejść — krzyczeli moi bracia — jesteśmy jego rodziną. Mamy

pierwszeństwo. Pozwólcie nam przejść. Musimy z nim pomówić.

Page 49: Ewangelia według Piłata

W odpowiedzi na te słowa przejęty tłum wreszcie ich przepuścił.

Stanąłem przy drzwiach, aby ich powstrzymać. Wiedziałem, że moje zachowanie

zrani ich do głębi, lecz nie mogłem postąpić inaczej.

— Kto jest moją prawdziwą rodziną? Nie liczą się więzy krwi, lecz pokrewieństwo

duchowe. Kim są moi bracia? Kim są moje siostry? Kim jest moja matka? To każdy, kto po

słuszny jest woli mego Ojca. A wy jesteście pełni nienawiści, nie uznaję was.

Obróciłem się twarzą do stłoczonych wewnątrz moich uczniów i krzyczałem z całej

siły:

— Ktokolwiek pójdzie za mną, jeśli nie porzuci ojca swego i swojej matki, braci i

sióstr, żony i dzieci swoich, nie może być moim uczniem.

Wpuściłem pierwszych nie znanych mi ludzi, którzy znaleźli się w zasięgu mojej ręki,

i zatrzasnąłem drzwi przed nosem moich braci i matki.

Nie było mi nawet zbyt przykro z tego powodu. Chciałem, żeby mnie wreszcie

zrozumiano. Musiałem pokazać na własnym przykładzie, że miłość do ogółu ludzi stawiam

wyżej niż miłość do poszczególnych jednostek.

Bracia moi odstąpili od drzwi, zamroczeni wściekłością. Tylko matka została,

załamana tym, co się stało, czekając nadal pokornie przed drzwiami. W nocy wpuściłem ją do

środka. Płakaliśmy oboje, a nasze łzy mieszały się z sobą.

Nie opuściła mnie już, aż do tej nocy w Ogrodzie. Dołączyła do gromady niewiast,

wraz z Miriam z Magdali; trzymała się dyskretnie gdzieś z tyłu, ot, jedna z wielu, tak że

wszyscy niemal zapomnieli, wraz ze mną samym, że mogła być moją matką. Niekiedy

spotykaliśmy się po kryjomu, wymieniając pospieszne pocałunki. Od czasu mego poróżnienia

się z braćmi czuwa nade mną, gdyż u niej znalazłem zrozumienie. Najbardziej ze wszystkiego

na świecie jestem dumny z tego, że pewnego dnia przekonałem moją matkę.

Z moich myśli zwierzałem się już tylko Jehudzie. Razem czytaliśmy teksty Proroków.

Od czasu, gdy założyłem się potajemnie sam ze sobą, inaczej je odbierałem niż dawniej.

— Musisz powrócić do Jerozolimy, Jeszuo. To w Jerozolimie Mesjasz dostąpi swej

apoteozy, wszystkie teksty są co do tego zgodne. Będziesz poddany upokorzeniom, torturom,

zabiją cię wreszcie, zanim zmartwychwstaniesz. Przeżyjesz tam bardzo trudne chwile.

Page 50: Ewangelia według Piłata

Mówił o tym spokojnie, a jego wiara go rozświetlała. Tylko on jeden pojął, czym było

naprawdę Królestwo, królestwo bez chwały, bez cienia sukcesów materialnych czy

politycznych. Opisywał mi moje przyszłe konanie ze spokojem pełnym nadziei.

— Na kilka dni umrzesz, Jeszuo, na trzy dni, a potem zmartwychwstaniesz.

— Dobrze by było mieć co do tego pewność.

— Zastanów się, Jeszuo. Sen w ciągu trzech dni czy miliona lat nie trwa dłużej niż sen

w ciągu godziny.

Nie odpowiadałem. Szukałem odosobnienia, by pogrążyć się znów bez reszty w źródle

miłości. Wcześniej nie myślałem nigdy poważnie o śmierci, lecz teraz chciałem dowiedzieć

się czegoś o niej w trakcie medytacji.

Zstępując w głąb siebie i odnajdując Ojca, nie znajdowałem tam niczego

przerażającego. „Wszystko jest usprawiedliwione” — mówił mi. — „Wszystko jest w

porządku. Tylko ciało podlega rozkładowi, robakom, zniszczeniu. To, co istotne, pozostaje”.

Nie było to zbyt ścisłe, lecz krzepiło na duchu. Od czasu do czasu, ze zlewających się

ze sobą fal myśli i doznań, wyłaniało się jeszcze coś innego: że nasze istnienie po tym życiu

zależy od jego doczesnego kształtu, że sprawiedliwy będzie trwał w dobrej o nim pamięci, a

zbrodniarz zostanie na wieki potępiony przez koszmar pozostawionego po sobie

wspomnienia. Gdy tylko jednak próbowałem się do tych intuicji przybliżyć, myśl pierzchała

przede mną jak obłok. Niemniej wszystkie moje podróże wewnętrzne utwierdzały mnie w

przekonaniu, że nie ma się czego obawiać i że śmierć może się w końcu okazać miłą

niespodzianką.

Jerozolima — to było imię mojej troski. Imię mego przeznaczenia. Miejsce mojej

śmierci. Musiałem dokończyć nauczania w Jerozolimie.

Jak każdy pobożny Żyd, udawałem się tam wielokrotnie i na krótko w okresie świąt

Pesach. Teraz musiałem się przygotować na to, że tam już pozostanę. Wyruszyliśmy w drogę.

Page 51: Ewangelia według Piłata

Nie byłem w stanie ukryć przed samym sobą prawdy: zmieniłem się. Gorycz i

wyrzuty sumienia wślizgiwały się zbyt często w moje serce. Ja, który byłem samą miłością,

stawałem się cierpki, niecierpliwy i rozdrażniony. Ja, który ceniłem sobie nade wszystko

łagodność, byłem w stanie ciskać obelgi w twarz moim przeciwnikom. Podczas gdy moją

intencją było nieść wszędzie Dobrą Nowinę, głosić nadejście Królestwa, łamałem sobie język

na jakichś retorycznych zwrotach i słyszałem swój własny głos, grzmiący, rzucający groźby i

obiecujący najsroższe kary w imieniu Boga. Innym razem, pragnąc głosić pochwałę

najwyższych ludzkich wartości, nie mogłem się powstrzymać, gdy przechodziłem obok

bigotów, zapalających z namaszczeniem swoje świeczniki w dniu Święta Namiotów, żeby nie

zakrzyknąć do nich prowokacyjnie: „Ja jestem światłością, tylko ja!” Już po fakcie

wyrzucałem to sobie, a moja matka w środku nocy przytulała mnie z całej siły, krzepiąc mnie

na duchu i nazywając te chwile wzburzenia oznakami nadziei, która czasem czuje się już

zmęczona.

W Jerozolimie już na samym początku natknąłem się na mur obojętności. Kilku

ludziom naprawdę mądrym, takim jak Nikodem czy Josef z Arymatei, natychmiast zamknęli

usta faryzeusze i członkowie Sanhedrynu, wołając: „Nie spodziewacie się chyba, że jakiś

prorok mógłby przyjść do nas z Galilei!” Słysząc to, mało nie zemdlałem.

Ale po upływie pół roku przestali już ze mnie szydzić. Teraz opluwają mnie,

wygrażają mi i pienią się ze złości. Nabrałem takiego znaczenia w ich oczach, że tego

wieczoru przyjdą mnie zabić.

Jerozolima...

Jerozolima jest fascynująca, lecz z jakimż wysiłkiem przychodzi mi pokochać to

miasto... Jeruzalem, które zabijasz proroków i kamienujesz tych, którzy są do ciebie posłani.

Ileż razy pragnąłem zgarnąć twoje dzieci pod skrzydła, tak jak kwoka ogarnia swe kurczęta!

Ale tyś mnie nie przyjęło, Jeruzalem.

Jeruzalem, nie cenię w tobie tego, z czego każdy Żyd jest tak bardzo dumny.

Gdy spodziewano się, że będę podziwiał odnowioną Świątynię, że rozpłynę się z

zachwytu na widok ciężkich drzwi z pozłacanego drzewa cedrowego, rzeźbionych w owoce

granatu i kwiaty lilii wśród listowia, płóciennych zasłon, haftowanych w szkarłatne hiacynty i

inne kwiaty, podtrzymywanych przez cherubiny z masywnego złota — ja po prostu sobie

myślałem: czy przeżycie piękna wymaga aż takiej przesady? Gdy głośno wychwalano przede

Page 52: Ewangelia według Piłata

mną wspaniałą organizację ceremonii składania ofiar, gdy wśród przenikliwej woni

zwierzęcych odchodów, poczerniałych jelit i reszty wnętrzności, zwarzonej krwi odkryłem

stada wołów i owiec wystawione na sprzedaż dla bogatych, a gołębie dla biedaków, gdy

przyjrzałem się z bliska tym prostokątnym schowkom, gdzie błyskom inkasowanych monet

towarzyszył przyczajony uśmiech, chwyciłem za bicz i zdemolowałem wszystkie stoiska:

„Zabierajcie to stąd! Dom mego Ojca nie może stać się siedliskiem przekupniów!” Nie

hamując już dłużej wściekłości, waliłem raz po raz w podłogę i w jednej chwili zobaczyłem

przed sobą same plecy i tyłki uciekających w popłochu tchórzy, oszalałych ze zwierzęcego

wprost strachu. To miasto jest brudne i owładnięte skąpstwem, chimeryczne i pełne pogardy.

Za drzwiami i fasadami domów nie kryje się nic nadzwyczajnego. Wszędzie królują pozory,

bogactwo jest na pokaz, religia zaś nie może się obyć bez przepychu. Każdy szpieguje

każdego, trwa wyścig o władzę i stan posiadania. Za to serce nie ma tu nic do gadania,

naiwność uchodzi za śmieszną, pokora za postawę samobójczą. Mieszkańcy miasta nie

życzyli sobie słuchać dobrych rad jakiegoś głupka z Galilei, który wychwala ubóstwo. Zostali

mi moi uczniowie znad Jeziora Tyberiadzkiego; ci nie mieli nic do stracenia poza starą

wysłużoną łodzią i cerowanymi w nieskończoność sieciami. Poza tym znali smak

zwyczajnego życia na wsi i pracy w polu, i być może właśnie dlatego mieli uszy blisko serca?

W Jerozolimie nie odniosłem żadnego sukcesu, nikt też nie był ciekawy moich nauk.

Osiągnąłem tylko to, że z każdym dniem nienawidzili mnie coraz bardziej kapłani, doktorzy

Prawa, saduceusze i faryzeusze. Byli większymi optymistami niż ja, uważali bowiem, że

pewnego dnia mógłbym poruszyć ten naród i skupić go wokół siebie, gdybym tylko

spróbował inaczej myśleć i mówić o Bogu. Poczuli się zagrożeni. Zaczęli obmyślać moją

zgubę. W ich wyobraźni od kilku miesięcy byłem ukamienowany.

Ileż godzin mi upłynęło na bezowocnych próbach ich przekonywania! Na obronie

religii serca przed religią samych tekstów! Tłumaczyłem im, że jedna nie wyklucza drugiej,

albowiem religia serca inspiruje tę drugą. Uczeni w Piśmie, pedanci i pieniacze, zmuszali

mnie do wałkowania wszystkiego od początku, kazali mi być jurystą, egzegetą i teologiem,

zanurzać się po uszy w kontrowersjach prawa kanonicznego, na którym to terenie nie mogłem

im w pełni sprostać, jako że moim jedynym przewodnikiem jest tylko Światłość mieszkająca

we mnie. Wdając się z nimi po raz setny w tę samą dyskusję, zaczynałem już w końcu wątpić,

czy mówimy rzeczywiście o tym samym: o Bogu. Oni bronili zażarcie instytucji, tradycji i

swojej władzy. Ja, z pustymi rękoma, mówiłem im tylko o Bogu.

Page 53: Ewangelia według Piłata

Przyznawałem, że Bóg dał się poznać wszystkim naszym prorokom, że duch tych

objawień pozostawił trwały ślad w naszych księgach i prawach, że Świątynia, synagoga i

szkoła biblijna to dla większości śmiertelników jedyna i konieczna droga dostępu do

Objawienia. Dorzucałem tylko zwyczajnie, że ja, dzięki czerpaniu ze studni miłości, miałem

bezpośredni dostęp do Boga. To przecież jest więcej warte niż teksty z drugiej ręki!

— Bluźnisz! Bluźnisz!

— Nie przyszedłem obalać, lecz dopełniać.

— Bluźnisz! Bluźnisz!

Wkrótce doszło do tego, że nie mogłem znieść nawet myśli o spędzeniu nocy w

Jerozolimie. Mieliśmy się zatrzymać, ja i moi uczniowie, w domu naszego przyjaciela

Łazarza, w pewnej wiosce w okolicach Betanii, a gdyby zabrakło nam na to czasu — tutaj, na

Górze Oliwnej, poza obrębem murów.

Każdego ranka patrzyłem, jak dzień wschodzący nad pustynią ożywia kolory

Jerozolimy: ochrę jej murów, biel tarasów, złoto Świątyni, głęboką zieleń cyprysów, fasady

domów malowanych ludzkimi rękoma, spłowiałych od blasku lata. Przez dobrą chwilę

miałem złudzenie, że panuję nad miastem: roztaczało się przede mną jak makieta

architektoniczna, lecz natychmiast, bardzo szybko, zaczynało się jarzyć nadmiarem blasków i

kolorów, wznosiło się coraz wyżej ponad nami, jak olśniewające proroctwo lub wystrojona

dziwka.

Od strony placów i ogrodów nie dochodziły jeszcze żadne odgłosy, ale już drogi,

opadające serpentynami ku murom, roiły się od wielbłądników z Damaszku, od kobiet

niosących na głowach kosze pełne winogron lub róż jerychońskich; już za chwilę będą je

sprzedawać w cieniu drzew pistacjowych, u wrót miasta. Wszystkie ścieżki prowadziły do

Jerozolimy. Jerozolima była pępkiem świata. Jerozolima wchłaniała w siebie wszystko.

Uciekłem stamtąd.

Uciekłem przed nienawiścią faryzeuszy, przed zbliżającym się aresztowaniem.

Uciekłem przed śmiercią, która była tuż za mną, węsząc swym wilgotnym i groźnym

pyskiem. Uciekłem w samą porę przed gniewem Poncjusza Piłata, prefekta Rzymu, albowiem

ten potraktował jako pogróżki pod swoim adresem przemowy, w których wieściłem

zbliżający się koniec starego porządku i nadejście Królestwa. Jego szpiedzy przynieśli mi i

Page 54: Ewangelia według Piłata

podstawili pod same oczy monetę z wyrytym na niej wizerunkiem samego Piłata czy może

cezara, nie bardzo wiem, czyim, jako że ci wygoleni Rzymianie z obciętymi krótko włosami

są wszyscy do siebie podobni.

— Powiedz, Jeszuo, czy trzeba przestrzegać zarządzeń rzymskiego okupanta? Czy

płacenie mu podatków jest rzeczą słuszną?

— Oddajcie cezarowi to, co jest cesarskie, Bogu zaś to, co należy do Boga. Nie jestem

przywódcą wojskowym. Moje Królestwo nie ma nic wspólnego z jego imperium.

Piłatowi spadł kamień z serca, lecz moje oświadczenie definitywnie oddaliło ode mnie

zelotów, zwolenników Barabasza, którzy nie mieliby nic przeciwko temu, gdyby za moją

przyczyną cała Palestyna powstała przeciwko okupantowi, co byłoby tylko wodą na ich młyn.

Nieźle się urządziłem: przysporzyłem sobie wrogów we wszystkich obozach.

Trwożyłem się. Byłem nagi, a słowa moje były bezbronne.

Wyruszyliśmy, aby schronić się na wsi. Chciałem zebrać siły przed ostatnią walką.

Odczuwałem potrzebę zanurzenia się w całodziennej modlitwie, w której mógłbym odnaleźć

swoje źródło, a potem spędzać wieczory na ucztowaniu bez końca wraz z moimi przyjaciółmi,

mężczyznami i niewiastami, dzieląc z nimi gorące uczucie przyjaźni. Nocą powracałem do

źródła, by zakotwiczyć się w Świetle, którego blask zwyciężał wszystkie ciemności.

Nie uginałem się bynajmniej pod ciężarem wahań. Nie cofałem się też przed niczym.

Ale bałem się swojego lęku. Bałem się rozczarować samego siebie, bałem się, że nie stanę na

wysokości zadania. Lękałem się — tak jak lękam się dzisiejszego wieczoru — aby Jeszua z

Nazaretu, syn cieśli, urodzony w zapadłym kącie tej ziemi, nie wziął nade mną góry, nie

zwyciężył mnie całą swoją siłą, swym nieposkromionym pragnieniem życia. Czy uda mi się

zstąpić do źródła miłości, gdy będą mnie biczować? Podczas wbijania gwoździ w moje ciało?

A jeżeli moje cierpienie zasklepi przede mną źródło? Jeśli zostanie mi tylko mój głos, mój

udręczony glos, i będę mógł już tylko wyć z bólu, z głębi sponiewieranego ciała, bełkotać w

agonii?

Jehuda podtrzymywał mnie na duchu:

— Trzeciego dnia powrócisz. Ja będę przy tobie. Obejmę cię mocno.

Page 55: Ewangelia według Piłata

Jehuda nigdy nie wątpił. Słuchałem go całymi godzinami, słuchałem jego słów

ufnych, wyrwanych z gąszczu moich wątpliwości:

— Trzeciego dnia powrócisz. A ja będę przy tobie. Obejmę cię mocno.

Zbliżał się czas Pesach. Święto Przaśników wydawało mi się odpowiednim

momentem do spełnienia moich zamierzeń, jako że cały lud Izraela gromadził się wówczas na

modłach w Świątyni. Wyruszyliśmy ponownie w kierunku Jerozolimy.

Po drodze musiałem wymijać tłoczących się chorych i kaleki. Nie chciałem już więcej

czynić cudów, które przemawiają tylko do niedowiarków, dostarczając im więcej powodów

do plotkowania niż do poważnej refleksji.

Gdy przybyliśmy do Betanii, Marta i Miriam, siostry Łazarza, rzuciły się ku mnie z

płaczem:

— Jeszuo, Łazarz nie żyje! Umarł trzy dni temu.

W ciągu mego życia byłem świadkiem odejścia wielu bliskich, zdążyłem się oswoić z

szokiem, jakim jest żałoba, ale tutaj, przy źródle w Betanii, sam nie wiem czemu, zacząłem

głośno płakać wraz z dwiema kobietami. Śmierć jakże mi drogiego Łazarza miała w sobie coś

proroczego: oto siły nicości wyrwały go z objęć życia, a mnie wydało się nagle, że zawsze

zwycięży to, co negatywne. Łazarz wyprzedził mnie swoją śmiercią, jakby chciał mi przez to

powiedzieć, że wszystko się już za chwilę dokona.

Jakże wielki był ciężar tej najnaturalniejszej w świecie rozpaczy, która połączyła nas

troje, Miriam, Martę i mnie, splatając ze sobą nasze ciała wstrząsane szlochem i wilgotne od

łez! Czułem przy sobie, w ramionach, te kobiece ciała i myślałem ze zgrozą, że one także

zamienią się w proch.

Gdy oczy nam obeschły, żałość w sercu wciąż była nieutulona. Poprosiłem, by

zaprowadzono mnie do Łazarza.

Odsunięto kamień zamykający wejście do grobowca i wszedłem do groty wykutej w

skale.

Powietrze było przesycone zwalającą z nóg żałobną wonią mirry. Uniosłem całun

spowijający ciało i ujrzałem zapadniętą, zielonkawowoskową twarz mojego przyjaciela,

Page 56: Ewangelia według Piłata

Łazarza. Położyłem się obok niego na kamiennej płycie. Zawsze uważałem Łazarza za

starszego brata, którego nigdy nie miałem. Oto teraz stał się moim starszym bratem w śmierci.

Zacząłem się modlić. Pogrążyłem się w źródle miłości. Chciałem się upewnić, że go

tam znajdę. Odnalazłem olśniewające Światło, ale niczego się nie dowiedziałem. „Wszystko

w porządku”, powtarzał mój Ojciec, jak zwykle. „Wszystko w porządku, bądź spokojny”.

Gdy wynurzyłem się na powierzchnię, Łazarz siedział obok mnie. Patrzył na mnie

jeszcze zdrętwiały, zdumiony i całkowicie oszołomiony.

— Łazarzu, ty żyjesz! Zdajesz sobie z tego sprawę? Ty żyjesz!

Wydawało się, że nie pojmuje moich słów. Spróbował wymówić coś, rozmiękłymi

wargami, ale nie zdołał.

— Łazarzu, zmartwychwstałeś!

Jego rysy nie wyrażały niczego. Oczy uciekały mu do tyłu, jakby ogarniała go

senność.

Ująłem go pod ramię i wyprowadziłem na światło dzienne.

Nie sposób opisać uczuć jego sióstr i moich uczniów na widok nas, wychodzących z

grobowca. Oddałem Łazarza w ramiona jego bliskich. Poddawał się ich uściskom potulnie,

lecz wciąż sprawiał wrażenie nieobecnego duchem, jakby nie rozumiał, co się z nim dzieje.

Nie był w stanie wymówić słowa. Nie wiem nawet, czy zachował choćby szczyptę dawnej

inteligencji. Był własnym cieniem. Czyżby doznał szoku po zmartwychwstaniu? Powiedziano

mi, że właśnie w takim stanie znajdował się na kilka dni przed śmiercią.

Jakiś szyderczy głos z głębi mojego wnętrza, głos Szatana, powtarzał bez przerwy:

„Czy jesteś pewien, że on naprawdę umarł?”

Zmagałem się z nim, chcąc go uciszyć. Lecz głos przytaczał nowe argumenty:

„No dobrze, powstał z martwych, ale co ma do powiedzenia? Warto było go

wskrzeszać? Pasjonujące świadectwo, prawda?”

Oddaliłem się, zrozpaczony, aby pogrążyć się w modlitwie.

Zadrżałem, czując dłoń Jehudy na moim ramieniu. Promieniał ufnością:

Page 57: Ewangelia według Piłata

— Trzeciego dnia powrócisz. A ja będę przy tobie. I obejmę cię mocno.

Mój Boże, dlaczego nie mam takiej wiary jak Jehuda? Czy zawsze już będę wątpił?

Żadna z twych odpowiedzi, Boże, nie ugasi żaru moich pytań. Znaki, które mi dajesz, nie

potrafią zdławić mojej trwogi.

Dołączyliśmy do biesiadników otaczających biednego Łazarza, żyjącego, lecz na wpół

żywego. Próbowałem skupić swoje myśli na szczęściu Marty i Miriam, na pieszczotach,

którymi obdarzały tego swojego zwalistego brata, pogrążonego w kamiennym milczeniu, o

twarzy pozbawionej wyrazu. Wciąż jednak dręczyło mnie poczucie odpowiedzialności za

jego powrót do świata żywych i za stan, w którym się znajdował. Ojciec mój dokonał tego

cudu, aby mnie uspokoić, tylko mnie, przekonując, że powstanę z martwych i że w

odróżnieniu od Łazarza — ja będę mówił. To dla mnie poświęcił spokój Łazarza. Łzy

zawstydzenia paliły mi twarz.

Wreszcie doszedł mnie głos z głębi źródła i powiedział mi, że miłość, wielka miłość,

czasem nie ma nic wspólnego ze sprawiedliwością, często nawet musi zdobyć się na

okrucieństwo, i że On także, mój Ojciec, będzie płakał, widząc mnie na krzyżu.

Dotarliśmy aż tutaj, na Górę Oliwną. W ciągu ostatnich godzin tej wyprawy

pragnąłem nade wszystko ochronić moich bliskich. To ja miałem być pojmany, tylko ja, za

bluźnierstwa i bezbożność. Moje błędy nie mogły obarczyć mych przyjaciół. Tylko ja sam

musiałem przyjąć na siebie mój los; trzeba było oszczędzić moich uczniów.

Jak uniknąć zbiorowej kary?

Były tylko dwa wyjścia: poddać się albo spowodować, by ktoś mnie wydał.

W żadnym razie nie mogłem się poddać. Oznaczałoby to uznanie autorytetu

Sanhedrynu. Ukorzenie się przed nim. Wyparcie się całej mojej dotychczasowej drogi.

Zgromadziłem więc wokół siebie dwunastu moich najdawniejszych uczniów.

Czułem, że drżą mi ręce i wargi, bowiem tylko ja jeden wiedziałem, że zebraliśmy się

razem po raz ostatni. Jak każdy Żyd — gospodarz domu — wziąłem chleb, pobłogosławiłem

Page 58: Ewangelia według Piłata

go i rozdałem siedzącym przy stole. A potem, nie mniej wzruszony, pobłogosławiłem i

rozdzieliłem między nich wino.

— Myślcie zawsze o mnie, o nas, o naszej wspólnej historii. Myślcie o mnie w chwili

zasiadania razem do stołu. Nawet wtedy, gdy mnie już z wami nie będzie, moje ciało będzie

waszym chlebem, a krew moja waszym napojem. Gdy miłość nas połączy, będziemy zawsze

jednością.

Zadrżeli. Nie spodziewali się takich słów w moich ustach.

Patrzyłem na tych szorstkich w sposobie bycia mężczyzn w sile wieku i nagle

zapragnąłem obdarzyć ich czułością. Fala miłości wezbrała w mym sercu.

— Moje kochane dzieci, będę z wami już tylko przez chwilę. Wkrótce świat mnie już

więcej nie zobaczy. Ale wy zawsze mnie będziecie oglądać, albowiem ja będę żył w was i to

będzie dla was źródłem życia. Miłujcie jedni drugich, tak jak ja was umiłowałem. Nie ma

większej miłości, jak oddać życie swoje za przyjaciół.

Niektórzy zaczęli pochlipywać. Nie chciałem, żebyśmy się za bardzo rozrzewnili.

— Kochane dzieci, z początku będziecie płakać, ale później żałość wasza zamieni się

w radość. Niewiasta, kiedy rodzi, przechodzi przez próbę cierpienia, lecz nie pamięta już o

nim, z chwilą gdy nowy człowiek nareszcie przychodzi na świat.

A potem — i to było najtrudniejsze — musiałem przed nimi odsłonić mój plan:

— Zaprawdę, powiadam wam, jeden z was wkrótce mnie wyda.

Wzdrygnęli się, nic z tego nie pojmując. I natychmiast zaczęli krzyczeć i protestować.

Tylko Jehuda milczał. Tylko Jehuda zrozumiał. Jego twarz stała się bledsza od świecy.

Czarne oczy wpiły się we mnie.

— Czy to ja, Jeszuo?

Jehuda pojął ogrom poświęcenia, którego od niego zażądałem. Musiał mnie sprzedać.

Wytrzymałem jego spojrzenie, chcąc dać mu do zrozumienia, że jedynie od niego, ulubionego

ucznia, mogłem zażądać ofiary, która wyprzedzi w czasie moją.

Zrozumiał mnie i odpowiedział grymasem wyrażającym akceptację.

Page 59: Ewangelia według Piłata

Obaj spuściliśmy oczy, podczas gdy biesiada trwała dalej. Ani on, ani ja, nie mieliśmy

siły dobyć z siebie głosu. Wydawało się, że uczniowie zapomnieli już o całym incydencie.

Wreszcie wstał, podszedł do mnie i szepnął mi do ucha:

— Wychodzę. Muszę się z kimś zobaczyć. Spojrzałem mu prosto w oczy i rzekłem, z

możliwie największą czułością: „Dziękuję”.

A wtedy, nie mogąc już dłużej zapanować nad emocjami, przypadł do mnie,

wczepiając się tak mocno, jakby za chwilę miano nas siłą rozdzielić. Jego łzy spływały w

milczeniu po mojej szyi.

Wreszcie się opanował i szepnął mi na ucho:

— Trzeciego dnia powrócisz. Ale mnie przy tobie nie będzie. I nie wezmę cię w

ramiona.

Tym razem ja go przytrzymałem. Szepnąłem: — Jehudo, Jehudo! Co zamierzasz

uczynić?

— Sprzedam cię Sanhedrynowi. Przyprowadzę straże na Górę Oliwną. Wskażę na

ciebie. A potem pójdę się powiesić.

— Nie, Jehudo, nie chcę tego.

— Ty przecież chcesz umrzeć na krzyżu! A więc ja mogę się powiesić!

— Jehudo, przebaczam ci.

— Ale nie ja!

Wyszedł, przepychając się przez zgromadzonych.

Pozostali uczniowie, jakże dobroduszni i naiwni, zawsze ostatni, by podejrzewać

jakieś łotrostwo czy podstęp, nie zrozumieli niczego z tej sceny.

Ale matka moja, siedząca gdzieś w ciemnym kącie, odgadła wszystko. Z otwartymi

szeroko, zbielałymi od niepokoju oczyma wpatrywała się we mnie, pytała mnie wzrokiem,

domagała się zaprzeczenia. A ponieważ nie zareagowałem, zrozumiała, że miała rację, a z jej

gardła wydobyło się coś w rodzaju skargi tropionego rannego zwierzęcia.

Page 60: Ewangelia według Piłata

Usiadłem przy niej. I natychmiast chciała mnie podtrzymać na duchu, dać mi do

zrozumienia, że gotowa jest zaakceptować wszystko, że już akceptuje. Uśmiechnęła się do

mnie. Ja także uśmiechnąłem się do niej. I trwaliśmy tak długo przy sobie, a każde z nas

przywarto do uśmiechu tego drugiego.

Patrzyłem na tę twarz, pierwszą, którą ujrzały moje oczy; jutro będzie ostatnią, przy

niej je zamknę. Patrzyłem na te wargi, które niegdyś śpiewały mi kołysanki; nigdy później nie

całowałem innych. Patrzyłem na moją starą matkę, którą tak bardzo kochałem, i szeptałem

jej: „Wybacz mi”.

Tak, to już. Wpatruję się w noc.

Niebo jest aż drapieżnie czarne. Wiatr przynosi mi odór śmierci, odór klatki z lwami.

Za kilka godzin spełni się mój zakład.

Za kilka godzin będzie już wiadomo, czy naprawdę mam zaświadczyć o obecności

mojego Ojca, czy jestem tylko pomyleńcem. Jednym więcej.

Wielki dowód, jedyny dowód wyjdzie na jaw dopiero po mojej śmierci. Jeśli jestem w

błędzie, nie będę nawet niczego świadomy, będę się unosił obojętnie na falach nicości. Jeżeli

racja jest po mojej stronie, spróbuję nie obnosić się z moim triumfem i zaniosę innym Dobrą

Nowinę. Albowiem niezależnie od tego, czy będę miał rację, czy nie, nigdy nie żyłem dla

samego siebie. Nie dla siebie też będę umierał.

Nawet gdyby jeszcze tego wieczora przekonywano mnie, że jestem w błędzie, w

odpowiedzi ponowiłbym swój zakład.

Albowiem jeśli przegram, niczego nie stracę.

Lecz jeśli wygram, wygram wszystko. I wszyscy wygrają razem ze mną.

Boże mój, spraw, abym cały czas, aż do ostatniej chwili, stał na wysokości swojego

zadania. Spraw, aby nie załamało mnie cierpienie!

W porządku, będę się trzymał, wytrzymam wszystko. Nie wydam z siebie krzyku. O

jakże mi trudno jest w to uwierzyć! Jakże oporna jest natura wobec łaski! Dość już tego. Moje

lęki są niczym wobec mej nadziei.

Page 61: Ewangelia według Piłata

Ale oto już kohorta zbrojnych ukazała się między drzewami. Jehuda niesie pochodnię

i prowadzi żołnierzy. Zbliża się. Wskazuje na mnie.

Boję się.

Wątpię.

Pragnę ratunku.

Ojcze mój, czemuś mnie opuścił?

Page 62: Ewangelia według Piłata

Ewangelia według Piłata

Page 63: Ewangelia według Piłata

Piłat do swego drogiego Tytusa

Nienawidzę Jerozolimy. Powietrzem tutejszym nie da się oddychać, bo jest jak trucizna, od

której można zwariować, Wszystko jest jakieś przesadne w tym labiryncie ulic, w których

można tylko zabłądzić, a nie da się nigdzie dojść, wśród tych jezdni, gdzie się wpada na

siebie, miast się poruszać normalnie, w tym jazgocie języków, które ściągnęły tu z całego

Wschodu i trudno się ze sobą porozumieć. Za dużo tu hałasu, ale też za dużo szepce się tutaj

po kątach. Respektują porządek rzymski tylko dlatego, że go nie znoszą. Miasto cuchnie

hipokryzją i stłumionymi namiętnościami. Nawet słońce nad tymi murami wygląda jak

zdrajca. Nie do wiary, że to samo słońce świeci nad Rzymem i błąka się nad Jerozolimą. To

znad Rzymu obdarza światłem, to znad Jerozolimy podżega ciemności, tworzy zakamarki,

które świetnie nadają się do spiskowania, alejki, którymi uciekają złodzieje, świątynie, gdzie

nie postanie stopa Rzymianina. Słońce, które oświetla, i słońce, które wszystko zaciemnia, oto

jakiej dokonałem zamiany, gdy zgodziłem się zostać zarządcą Judei.

Nienawidzę Jerozolimy. Ale jest jeszcze coś, czego nienawidzę bardziej niż

Jerozolimy: to Jerozolima podczas Pesach.

Nie pisałem do ciebie przez trzy dni, bo ani na chwilę nie mogłem osłabić swojej

czujności. Te ich święta przaśników doprowadzają moje nerwy do skrajnego napięcia, a moi

ludzie muszą być cały czas w pogotowiu: podwoiłem straże, rozstawiłem wszędzie patrole,

nakazałem szpiegom nieustannie się wymieniać, wycisnąłem z kapusiów siódme poty,

wzmocniłem kontrole. Gdyby Izrael chciał zagrozić Rzymowi, mógłby to zrobić właśnie w

ciągu tych trzech dni święta Pesach. Miasto jest kompletnie zatkane, zatłoczone; liczba

obecnych w nim Żydów, wraz z przybyłymi, aby wielbić swego jedynego boga w Świątyni,

jest pięciokrotnie wyższa niż normalnie. Nocą ci, którzy nie pomieścili się w gospodach i

domach, biwakują pod murami lub śpią pod gołym niebem na pobliskich wzgórzach. Za dnia

ich religia wymaga ofiar i zamienia Jerozolimę w olbrzymie targowisko połączone z rzeźnią:

Page 64: Ewangelia według Piłata

tysiące zwierząt ryczących w oczekiwaniu na ubój lub w agonii, rzeki krwi, najpierw płynącej

ulicami, potem zakrzepłej, pełno wszędzie skór, włosia i piór, a wszystko to śmierdzi i

wysycha na słońcu, zanim zostanie pozbierane. Słupy dymu wypełniają ulice, lepią się do

murów. I ta nieznośna woń palonego tłuszczu, która sprawia, że całe miasto wydaje się

pieczone na węglach i składane w ofierze obojętnemu i żarłocznemu bóstwu. W ciągu tych

trzech dni nie opuszczam swojego tarasu, skąd z niesmakiem obserwuję, jak w dole szamocze

się Jerozolima; słyszę okrzyki przewodników przedzierających się zatłoczonymi uliczkami,

przywołujących do siebie pielgrzymów, aby pokazać im groby proroków; tu i ówdzie rozlega

się piskliwe beczenie owiec, gwizdy prostytutek ukrytych w podcieniach i nagle dostrzegam

— niczym srebrny przebłysk sworznia, wślizgującego się w środek tłumu — jednego z tych

nagich złodziei o ciele wysmarowanym oliwą, który ucieka przed pościgiem, zostawiając po

sobie opróżnione sakiewki i koleinę wyzwisk.

Jak co roku, w ciągu tych trzech dni bałem się wszystkiego. Ale jak co roku,

zapanowałem nad sytuacją. Wszystko przebiegło normalnie. Obyło się bez większych

incydentów. Dla porządku aresztowało się piętnastu ludzi, a trzech ukrzyżowało, czyli mniej

niż zazwyczaj.

Będę więc mógł w spokoju udać się do Cezarei, gdzie tak dobrze się czuję; miasto jest

nowoczesne, rzymskie, zbudowane na planie kwadratu, pachnie wyprawioną skórą i

koszarami. Tam, w mojej cytadeli, zapominam niekiedy o niepokoju, ściskającym mnie

zawsze za gardło od czasu przybycia do Jerozolimy. W chwili gdy kończę ten list, drogi

bracie, już świta, rozpoczyna się niedziela, idę spakować bagaż, bo, jak zwykle, noc mi zeszła

na pisaniu do ciebie.

W Judei nabawiłem się już od dawna bezsenności, ale te białe noce umożliwiły naszą

korespondencję, drogi bracie.

Podaję ci dłoń z Palestyny aż do Rzymu. Wybacz, jak zwykle, nieporadność mojego

stylu i miej się dobrze.

Piłat do drogiego Tytusa

— Ciało zniknęło!

Page 65: Ewangelia według Piłata

Szykowałem się właśnie do zwinięcia w rulon listu, który napisałem wczoraj do

ciebie, gdy centurion Burrus przyniósł mi tę niesłychaną wiadomość:

— Ciało zniknęło!

W jednej chwili dotarło do mnie, że mówił o tym magiku z Nazaretu. I od razu

zamajaczyły przede mną wszystkie potworności, z którymi będę musiał się zmierzyć, jeśli

zwłoki się natychmiast nie znajdą.

Pozwól, że w kilku słowach wyjaśnię ci całą rzecz.

W Judei od kilku już lat wokół niejakiego Jeszui, kontrowersyjnego rabina, zrobiło się

głośno. Początkowo niewiele dałoby się o nim powiedzieć: z wyglądu nic szczególnego,

wymowa zdradzająca wieśniaka z Galilei, dość żenująca w kontaktach z innymi, a przede

wszystkim — przybywał z Nazaretu, z wiochy zabitej deskami, co normalnie powinno było

stanąć na jego drodze do popularności, ale te jego nauki, zawsze trochę tajemnicze i

odbiegające od znanych schematów, jego przycinki, orientalne baśnie, w których słodycz

przeplata się z gwałtownością, jego pobłażliwość dla kobiet, jednym słowem, jego dziwactwa

zjednywały mu stopniowo coraz większą liczbę zwolenników. Bardzo wcześnie, gdy tylko

zaczął przemierzać wzdłuż i wszerz Palestynę, posyłałem moich ludzi na przeszpiegi.

Donosili mi, że ten człowiek wydawał im się nieszkodliwy, że zajmował się wyłącznie

kwestiami religijnymi i że słuchając tego, co głosił, można było wywnioskować, iż jego

wrogami w większym stopniu są kapłani żydowscy niż rzymski okupant. Sami autorzy owych

relacji byli tym zresztą zdziwieni.

Wiedziony podejrzliwością, poddałem solidnej infiltracji grupę jego uczniów,

okalających go coraz szerszym kręgiem, jakby żywili się jego słowami, chciałem bowiem

wiedzieć, dokąd to wszystko prowadzi...

Zważ, że tutejsze sekty religijne zawsze kierują się jakimś ukrytym zamysłem

politycznym. Odkąd Rzym narzucił Żydom swój porządek, wojsko i administrację, to choć

pozwolił tubylcom na swobodne wyznawanie wiary, nietrudno zauważyć, że entuzjazm

religijny stał się dla nich pewną formą nacjonalizmu, świętą kryjówką, w której wykuwa się

ruch oporu przeciw cezarowi. Podejrzewam, że dla niektórych przyznawanie się do żydostwa

oznacza jedynie: jestem przeciwko Rzymowi. Faryzeusze, a nawet saduceusze, nad którymi

sprawuję kontrolę, wielbią tego swojego jedynego boga tylko po to, aby okazywać tym

większą wrogość naszym bóstwom i wszystkiemu, co od nas pochodzi. Co do zelotów,

Page 66: Ewangelia według Piłata

zdeklarowanych nieprzyjaciół cezara i wszystkich, którzy z nim współpracują, są to groźni

fanatycy, którzy nas nienawidzą, rozbójnicy nie respektujący żadnego prawa, nawet

własnego, którzy zarzucają bezbożność wszystkiemu, czego nie aprobują, i którzy byliby

zdolni, gdybym tylko spuścił ich na chwilę z oka, do zachwiania w posadach naszą tutaj

władzą, a co więcej, w jakimś spazmatycznym wybuchu barbarzyństwa — do zniszczenia

swojego kraju. Chciałem więc dowiedzieć się dokładnie, z kim trzyma ten Jeszua, z

faryzeuszami, saduceuszami czy z zelotami, czy też rzeczywiście był tak naiwnie religijny,

jak twierdzili moi szpiedzy, a w takim wypadku, która z tych grup chciałaby wykorzystać

jego autorytet i posłużyć się nim w walce ze mną. Ku memu wielkiemu zdziwieniu nic z tych

rzeczy się nie wydarzyło. Za to ów magik ściągnął sobie na głowę wszystkich. Zeloci go

nienawidzą, odkąd zaczął usprawiedliwiać obecność na tej ziemi moich żołnierzy i zalecać

płacenie Rzymowi podatków, mówiąc: „oddajcie cesarzowi co cesarskie”, faryzeusze złapali

go na gorącym uczynku pogwałcenia ich Prawa, gdy zlekceważył dzień szabatu. Saduceusze

zaś — ci zdeklarowani konserwatyści, a zarazem wielcy kapłani Świątyni, nie tylko nie mogli

ścierpieć zuchwalstwa tego rabina, który woli kierować się w swoim myśleniu zdrowym

rozsądkiem, niż powtarzać bez sensu te same wciąż święte teksty, lecz w tych dniach

wymogli na mnie wyrok śmierci na niego.

„Co ci to szkodzi? — zapytasz. — Jeśli twoi wrogowie sami się pozbywają jeszcze

jednego twojego potencjalnego wroga, to powinieneś się tylko z tego cieszyć...”

Z pewnością.

„A poza tym, on nie żyje — dorzuciłbyś. — Nie masz się już czego obawiać!”

Oczywiście.

A jednak mam uczucie, że coś w tej sprawie zostało rozstrzygnięte zbyt pochopnie. To

nie ja wymierzyłem sprawiedliwość w imieniu Rzymu, lecz stałem się wykonawcą ich

sprawiedliwości, moich oponentów, sprawiedliwości saduceuszy zaakceptowanej przez

faryzeuszy. Oswobodziłem tych Żydów od innego Żyda, który im wchodził w paradę. Czy na

tym miała polegać moja rola?

Podczas procesu małżonka moja, Klaudia Prokula, zarzuciła mi to całkiem otwarcie.

Jej oczy, osadzone w twarzy pociągłej i myślącej, bez cienia nienawiści ani innych

gwałtownych uczuć, wpatrywały się we mnie uważnie:

Page 67: Ewangelia według Piłata

— Nie możesz tego zrobić.

— Ależ Klaudio, ten magik został wydany w moje ręce przez kapłanów Sanhedrynu.

Jako prokurator nie mam mu nic do zarzucenia, ale właśnie jako prokurator muszę wyjść

naprzeciw żądaniom kapłanów, jeśli chcę mieć spokój ze strony Świątyni. W tej sytuacji czy

możesz jeszcze wierzyć, że zarządca sprawuje tu jakąś władzę? Zarządca powinien sprawiać

wrażenie, że rządzi, ale jego decyzje są wypadkową innych decyzji i okoliczności.

— Nie możesz mi tego zrobić.

Spuściłem wzrok. Nie miałem już śmiałości wytrzymywać spojrzenia tej kobiety,

którą ubóstwiam i której zawdzięczam moją karierę. Klaudia nie tylko — a ty wiesz o tym

najlepiej — zechciała poślubić, wbrew woli swoich bliskich, niezbyt lotnego osobnika, jakim

jestem, ale jeszcze wymogła na swojej rodzinie, że otrzymałem to bardzo prestiżowe

stanowisko zarządcy Judei, stanowisko, o którym nie mógłbym nawet marzyć bez jej

protekcji, charyzmy i znajomości. Klaudia Prokula kocha mnie i szanuje, lecz jak każda

szlachetnie urodzona rzymska niewiasta przyzwyczajona jest do wypowiadania swojego

zdania i uczestniczenia w męskich dysputach. Nie ścierpiałbym takiej postawy u żadnej innej

kobiety. I tak, czasem z dużym wysiłkiem, powściągam gwałtowne odruchy samca, który

wolałby zmusić ją do milczenia, niż zaakceptować dyskusję z nią jak równy z równą. Nie

chcąc, aby mój prestiż ucierpiał w obecności mężczyzn, uzyskałem tyle, że dyskusje te nie

toczą się publicznie. Ale ona potrafi wykorzystać sytuacje przy drzwiach zamkniętych do tego

stopnia, że nasza wymiana zdań staje się dzięki temu jeszcze bardziej gorąca.

— Nie możesz mi tego zrobić. Gdyby nie Jeszua, nie byłabym już na tym świecie.

Czyniła aluzję do choroby, która przez wiele miesięcy trzymała ją przykutą do łoża

boleści. Klaudia stopniowo się wykrwawiała. Wzywałem do niej po kolei wszystkich lekarzy

z Palestyny, Rzymian, Greków, Egipcjan, a nawet Żydów, żadnemu z nich jednak nie udało

się powstrzymać krwawienia, które zazwyczaj trwa u kobiet przez cztery dni w miesiącu, lecz

nie wiadomo dlaczego u Klaudii Prokuli nie ustawało.

Twarz jej straciła kolory i wszelkie oznaki życia, a bladość jej warg budziła we mnie

przerażenie. Przy najlżejszym ruchu jej serce biło jak szalone, a ja widziałem już zbliżający

się dzień, w którym Klaudia przestanie oddychać.

Page 68: Ewangelia według Piłata

Ponieważ jedna ze służących opowiedziała jej o magiku z Nazaretu, Klaudia poprosiła

mnie, abym zgodził się go sprowadzić. Zgodziłem się, nie mając już żadnej nadziei; nie było

mnie nawet podczas tej wizyty.

Ten człowiek spędził przy niej całe popołudnie. Jeszcze tego samego wieczoru krew

przestała wypływać z ciała Klaudii.

Nie mogłem w to uwierzyć! Wahałem się jeszcze przez chwilę, czy mam się oddać

gwałtownemu przeżyciu szczęścia, że oto ją widzę uzdrowioną.

— Co on ci zrobił?

— Rozmawialiśmy tylko, nic więcej.

— Jak to, nie dotknął cię nawet, nie osłuchał? Nie zastosował żadnej maści czy innego

smarowidła? Jak on temu zaradził?

— Cały czas tylko rozmawialiśmy. I powiedzieliśmy sobie tyle rzeczy...

Nie miała jeszcze siły opowiadać, ale uśmiechała się do mnie.

Następnego ranka wydała mi się ożywiona i świeża, jakby się przemyła poranną rosą.

Zwróciła się do mnie i powiedziała po prostu:

— Dzięki niemu zaakceptowałam to, że nie możemy mieć dzieci.

Ty wiesz, drogi Tytusie, jakie są te rzymskie arystokratki; wyjeżdżają ci z jakimś

zagadkowym zdaniem, nie spuszczając z ciebie wzroku, a ty musisz udawać, jeśli nie chcesz

wyjść na cymbała, że zrozumiałeś. Chcąc sprostać oczekiwaniu, o jakim świadczył wyraz

twarzy mojej małżonki, przybrałem w odpowiedzi minę wtajemniczonego, z domieszką

zadziwienia, i nigdy więcej do tego nie wracaliśmy.

— Jeszua mnie uratował. A teraz ty uratuj jego.

Odwoływała się do kodeksu honorowego, który nie miał nic wspólnego z moim

stanowiskiem prefekta.

— Każę go publicznie wychłostać. Zazwyczaj takie porządne upuszczenie krwi

wystarcza, by zaspokoić pragnienia tłumu. Być może w ten sposób się jakoś wybroni...

Page 69: Ewangelia według Piłata

Klaudia skinęła w milczeniu głową. Byliśmy zgodni, myśleliśmy, że magik wyjdzie

cało z opresji.

A jednak scena biczowania nie wywarła zamierzonego efektu i począwszy od tego

momentu, sytuacja wymknęła się spod kontroli. Moi żołnierze wyprowadzili tego człowieka

na dziedziniec fortu Antonia i niebawem rozległ się świst biczy nad jego ciałem. Skazaniec

jednak zachowywał się nad wyraz dziwacznie: nie krzyczał, nie protestował, z jego ust, gdy

spadały nań ciosy, nie wydobył się ani jeden jęk. Był jakby nieobecny. Brak zaangażowania

nie stawiał go ani po stronie występku, ani niewinności. Jeszua wypełniał swoje

przeznaczenie niechętnie, lecz wyrażając na nie zgodę w postaci swej duchowej nieobecności.

Nawet jego ciało nie było ciałem torturowanego. Choć otwierały się rany na skórze i krew z

nich tryskała, z jego ust nie wyrwała się nigdy skarga. Swoim zachowaniem Jeszua naigrawał

się z sędziów i katów, ukazywał, że ta ich sprawiedliwość była parodią sprawiedliwości, a

cierpienie jawiło się jako zaprzeczenie cierpienia. Tłum był rozczarowany. Wzburzenie

widzów zwróciło się przeciwko skazańcowi. W ich opinii aktor był z niego żaden, zarzucali

mu obojętność. Ludzie łaknęli widowiska z pięknym zakończeniem, żądali jego śmierci.

Dołączyłem do Klaudii, ukrytej w cieniu murów. Chciałem ją powiadomić, że nasz

manewr się nie udał. Ale ona patrzyła przez cały czas na to, co się działo. Skuliła się w mych

ramionach, wybuchając łkaniem:

— Zrób coś. Proszę cię, zrób coś.

Gdyby przynajmniej ten Jeszua wylał czwartą część wszystkich łez Klaudii, skłoniłby

bez wątpienia tłum do okazania mu miłosierdzia. Dla mojej żony, bardziej dla niej niż dla

tego magika, o którego niewinności byłem zresztą przekonany, musiałem coś wymyślić.

— Zwyczaj! Zwyczaj z okazji Pesach!

Klaudia zrozumiała mnie w oka mgnieniu. Przestała drżeć na całym ciele,

wynagradzając mnie jednym z tych pełnych podziwu spojrzeń, które, nawet gdybym miał

osiemdziesiąt lat, upewniłyby mnie, że jestem wciąż piękny i młody.

Kazałem moim ludziom przyprowadzić z więzienia słynnego tutejszego bandytę,

który okradł, kogo się tylko dało, i zgwałcił mnóstwo dziewcząt. Okrutnik ten miał zbyt dużą

łatwość w posługiwaniu się nożem i popełnił ostatnio tyle zbrodni, że musieliśmy go

aresztować. Odetchnąłem z ulgą, tym większą, że podejrzewałem tego zbójeckiego herszta o

Page 70: Ewangelia według Piłata

przygotowywanie armii zelotów do mającego nastąpić w najbliższym czasie zbrojnego

powstania przeciwko mej władzy. Właśnie spędzał w lochu ostatni dzień, albowiem po

południu miał zostać ukrzyżowany w towarzystwie dwóch innych, pomniejszych łotrów.

Zaapelowałem do tłumu, przypominając zebranym zwyczaj, według którego podczas

święta Pesach prokurator Rzymu uwalniał jednego więźnia. Zaproponowałem ludziom, aby

dokonali wyboru między Barabaszem a Jeszuą. Nie miałem najmniejszych wątpliwości, jaka

będzie ich odpowiedź, zważywszy popularność i nieszkodliwość Jeszui, w zestawieniu z

niebezpiecznym i budzącym grozę Barabaszem.

Wśród tłumu zapanowało milczenie. Ludzie byli zaskoczeni. Spoglądali na ledwo

trzymającego się na nogach Jeszuę, z opuszczoną głową, całego we krwi, a potem na

Barabasza, arogancko wyprostowanego, prężącego swe silne nogi i śniade, muskularne ciało,

który całą swoją zuchwałą postawą rzucał im wyzwanie.

Ludzie zaczęli szeptać między sobą. Jedni radzili się drugich. Kilku mężczyzn

przechodziło od grupy do grupy, a ja pomyślałem, że to zapewne uczniowie magika, którzy,

na szczęście, usiłują wpłynąć na ostateczny wyrok. Podniosłem oczy ku murom fortu i

dojrzałem w oknie przenikliwe oczy Klaudii. Uśmiechnęliśmy się do siebie.

Nareszcie głos ludu oznajmił wyrok. Głuchy odgłos narastał, przechodząc w pomruk,

a potem wyraźnie dało się słyszeć jedno słowo, wykrzyczane, skandowane raz po raz, aż

wreszcie rozległ się jeden wielki ryk: „Barabasza!”

Przestałem cokolwiek rozumieć. Tłum żądał uwolnienia złodzieja, gwałciciela i

mordercy. Jeszua nie zrobił nic złego, ot, jakieś tam ekstrawagancje religijne, nie popełnił

jednak niczego, za co można by wydać nań wyrok skazujący, podczas gdy ten skurwiel,

Barabasz, ta masa krwiożerczego i egoistycznego mięsa, ten zbój okrutny, który sprawił, że

nie było wśród zgromadzonych tutaj ani jednej rodziny, która nie miałaby powodów do skargi

na niego, ten oto Barabasz znalazł nieoczekiwanie łaskę w ich oczach!

Wszystko się we mnie buntowało przeciw temu; byłem pełen niesmaku,

rozczarowania, musiałem jednak być posłuszny woli ludu.

Podjąłem wobec tych ludzi zobowiązanie. Nie miałem już wolnych rąk. Toteż przed

nimi chciałem je teraz umyć.

Page 71: Ewangelia według Piłata

Spełniłem rytualny gest, mający oznaczać: odtąd nie mam z tym nic wspólnego.

Stojąc na podwyższeniu, ponad głowami ryczącego tłumu, obmyłem nadgarstki miękką,

jedwabistą w dotyku wodą, odnajdując jakimś cudem spokój w pocieraniu o siebie dłoni i

przyglądając się, jak w wodzie spływającej z chlupotem do miedzianej misy załamuje się

fragment tęczy.

W głębi ducha myślałem: to nie ja jestem uosobieniem sprawiedliwości na terenie

Judei, lecz reprezentuję Rzym. Równocześnie jednak wkradała się myśl: jeśli Rzym nie jest

uosobieniem sprawiedliwości na wszystkich znanych mi ziemiach, to dlaczego dobrowolnie

mu służę?

Odwróciłem się i po raz ostatni przed powrotem do fortu obrzuciłem spojrzeniem obu

więźniów. I nagle zrozumiałem powody, dla których odmienił się tak drastycznie los tych

dwóch mężczyzn, posyłając jednego na krzyż, drugiego zaś uwalniając z więzienia.

Zrozumiałem, na czym polegał mój błąd, zobaczyłem to, co zobaczył tłum, a czego ja nie

potrafiłem wcześniej dostrzec: Barabasz był piękny, a Jeszua brzydki.

Klaudia czekała na mnie w swej komnacie. Patrzyłem na tę wspaniałą Rzymiankę,

wytwornie spowitą w swe blade woale, na smukłe przeguby rąk w ciężkich bransoletach, na

tę arystokratkę o cerze delikatnej jak powój, mającą u swoich stóp siedem pagórków Rzymu:

gryzła palce z rozpaczy dla jakiegoś wieśniaka z Galilei! Ze ściągniętymi rysami twarzy, z

wargami fioletowymi od gniewu, pogardliwie mierzyła tłum wzrokiem z okna swej komnaty,

nie mogąc się oswoić z niesprawiedliwością.

— Przegraliśmy, Klaudio.

Powoli skinęła głową. Spodziewałem się, że zacznie protestować, lecz ona zdawała się

godzić z obrotem wydarzeń.

— Nie mogłeś nic zrobić, Piłacie. On nam nie pomógł.

— Kto?

— Jeszua. Przez swoje zachowanie ściągnął na siebie wyrok śmierci. On chciał

umrzeć.

Być może miała rację... Ani w obecności kapłanów, ani wobec mnie, ani w

konfrontacji z tłumem magik nie zdobył się na żaden gest, którym mógłby wyjednać dla

Page 72: Ewangelia według Piłata

siebie łaskę. Natomiast jego trwanie w milczącym uporze, odrzucenie wszelkiego patosu,

klarowne odpowiedzi — wszystko to nieustannie pchało go ku własnej zgubie.

— Pozostaje nam tylko czekać — podsumowała sytuację Klaudia.

Wpatrywałem się w nią, nie rozumiejąc.

— Na co czekać, Klaudio? Za kilka godzin on umrze.

— Pozostaje nam zrozumieć, co chce nam powiedzieć przez swoją śmierć.

To prawda, kochałem Klaudię, ale jej czysto kobiecy sposób rozumienia

rzeczywistości wystawiał na ciężką próbę moją męską inteligencję. Klaudia należy do tej

kategorii istot, dla których wszystko jest znakiem: upadek liścia, lot ptaka, użycie pewnego

słowa, zbieżność myśli, kierunek podmuchów wiatru, kształt chmury, oczy kotów czy

milczenie dziecka. Niczym wróżbiarze, kobiety są skłonne dopatrywać się wszędzie ukrytego

zamysłu, mają tendencję do odczytywania przedmiotów i zjawisk, jakby to był zwój

pergaminu. One nie patrzą — one rozszyfrowują. Wszystko ma zawsze jakieś znaczenie. Jeśli

przesłanie nie jest oczywiste, to z pewnością zostało ukryte. Żadnej luki czy braku sensu.

Świat jest ze swej natury obrośnięty w znaczenia. Już miałem zamiar jej odpowiedzieć, że

śmierć to po prostu śmierć, nic nie znaczy, można się jej tylko poddać, a ona sama nie

znajdzie innego wytłumaczenia dla śmierci swojego magika jak to, że przestał żyć. W

ostatniej chwili ugryzłem się jednak w język: być może Klaudia wymyśliła sobie ten swój

świat, w którym wszystko, nawet najgorsze rzeczy, miały jej coś do przekazania, aby

uchronić siebie samą przed nadmiarem cierpienia.

Przybrałem jak zwykle myślący wyraz twarzy osobnika, dla którego słowa Klaudii są

na wagę czystego złota, i dołączyłem do moich centurionów, by uzgodnić z nimi szczegóły

egzekucji.

Kilka godzin później Jeszua był martwy, a Barabasz na wolności.

— Ciało zniknęło!

Rozumiesz teraz lepiej zaskoczenie, z którym przyjąłem niesłychaną wiadomość, jaką

przyniósł mi centurion Burrus. Ten magik znów imał się swoich sztuczek! Klaudia mogła

triumfować.

Page 73: Ewangelia według Piłata

Dosiadłem natychmiast konia i pod osłoną moich żołnierzy pomknąłem w kierunku

cmentarza, który znajduje się nieopodal pałacu, by uszczknąć bodaj cząstkę prawdy, która

mogła się jeszcze unosić w powietrzu.

Około dziesięciorga Żydów, mężczyzn i kobiet, zgromadziło się wokół grobowca. Na

nasz widok ukryli się w kwitnących zaroślach. Tylko dwóch strażników stało przed ziejącym

otworem.

Ich uniformy wskazywały, że należeli do gwardii Kajfasza, wielkiego kapłana

Świątyni, tego samego, który najzacieklej domagał się skazania Jeszui na śmierć.

— Co oni tu robią?

Mój centurion wyjaśnił mi, że wielki kapłan, obawiając się, aby ciało nie zostało

wykradzione i nie otoczono go kultem, nakazał od wczoraj postawić wartę przy grobie.

— Mówcie, coście widzieli?

Strażnicy z przymkniętymi powiekami nie odpowiedzieli. Dwóch tępaków o grubo

ciosanych rysach, jakby wyszli spod ręki rzemieślnika, który spartaczył swą robotę, trwało w

milczeniu. Z opuszczonymi ramionami, zwinięci w kłębek własnego milczenia, nie byli w

stanie wypowiedzieć słowa; drżały im tylko wargi.

— Wychłostałem ich, Piłacie. Twierdzili, że niczego podejrzanego w nocy nie

zauważyli.

— To niemożliwe!

Podszedłem do grobowca, a raczej miejsca pochówku na tutejszą modłę, jakiego nigdy

w życiu nie widziałeś. W Palestynie nie wykopuje się w ziemi otworu na grób, lecz żłobi się

w skale coś w rodzaju groty, gdzie składa się ciało. A potem zamyka się wejście olbrzymim

okrągłym głazem, zastępującym drzwi.

Kamień był odsunięty na bok, przytrzymany drewnianym kołkiem, grobowa wnęka

ziała w połowie otworem.

— Dlaczego grób jest otwarty?

— Tego ranka przyszły niewiasty z wonnościami, z naręczami mirry i aloesu, chcąc je

złożyć przy ciele zmarłego.

Page 74: Ewangelia według Piłata

— Ale kto odsunął kamień?

— Był tak ciężki, że niewiasty i dwóch strażników nie dało mu rady — odparł

centurion — tak że przyłączyłem się do nich w czasie mojego obchodu, i wtedy odkryliśmy,

że grób jest pusty.

Wpatrywałem się w ciemność otworu wykutego w skale.

Nie byłem w stanie uwierzyć w tę historię ze zniknięciem ciała. Jeżeli odsunięcie o

świcie głazu wymagało połączonych wysiłków aż tylu ludzi, to w jaki sposób mógł tego

dokonać magik, sam jeden pośrodku nocy?... Nie, to przecież absurd.

Nie czekając, wszedłem do wnętrza grobowca. To się stało jakby bez mego udziału,

sam byłem zdziwiony. Po co wdzierać się do siedziby zmarłych? Czy nie naruszyłem jakiejś

niebezpiecznej granicy?

Tuż za ciasnym przedsionkiem grota przechodziła w rodzaj komnaty, w której

znajdowały się wykute w skale trzy ławy. Wszystkie były puste. Tylko jedna z nich nosiła

widome ślady pobytu magika: opaski, balsamy, a przede wszystkim całun, który spowijał

ciało, prześcieradło bardzo dobrej jakości, ubrudzone tu i ówdzie brunatnymi śladami

zaschniętej krwi. Starannie złożone, leżało na brzegu ławy.

To był czysty absurd. Zniknięcie ciała w połączeniu z tym porządnie złożonym

kawałkiem płótna kpiło sobie otwarcie ze zdrowego rozsądku. Kto oddzielił ciało od tkaniny,

do której przywarło strupami krwi? I kto zadał sobie tyle niepotrzebnego trudu, by złożyć ją

w doskonale geometryczny kształt kostki? Kto z taką maniakalną pedanterią zachowywałby

się we własnym grobie? Czyżby magik przyszedł na tyle do siebie, by...

Trzymałem w dłoniach płótno, pocierając o nie palcami, jakby ten gest miał mi

podsunąć jakieś rozwiązanie. Moje myśli gmatwały się w jakimś półśnie. Ogarniało mnie

dziwne odrętwienie. Usiadłem na brzegu ławy. Wyobraziłem sobie siebie umarłego,

uwięzionego na niezliczone godziny w skale, bez światła, z wąziutkim przebłyskiem słońca w

kącie, tam gdzie kamienie nie zachodziły ściśle na siebie, w tym świecie bez szelestów ni

roślin. Wyobraziłem sobie, że jestem Jeszuą, wydłużonym, szczupłym ciałem Jeszui,

spoczywającym tutaj po cierpieniach krzyża.

Coś w rodzaju płynnego ołowiu wślizgiwało się w moje płuca. Jakiś ciężar kładł się na

piersiach i na ramionach, ugniatał mnie, miażdżył. Zapragnąłem wyciągnąć się na całą

Page 75: Ewangelia według Piłata

długość. Nie miałem na nic sił. Jakiś stan otępienia, coś na pograniczu przyjemności i złego

samopoczucia odjęło mi władzę w nogach i pozbawiło woli.

I nagle dotarło do mnie, co się tutaj dzieje. Dostrzegłem w kącie pomieszczenia

olbrzymią stertę pachnących ziół, mieszaninę mirry i aloesu, złożonych w tym miejscu dla

oczyszczenia powietrza zmarłych, ale woń ich była dla mnie trująca, dla żywego...

Wyrwałem się z grobowca i wybiegłem na zewnątrz z szybkością strzały. Jaskrawe

światło słońca zdzieliło mnie w twarz.

Patrzyłem na sady, na oprószone kwiatami czereśnie, na cierpką zieleń wiosennych

liści i zanurzony w tym świecie zapachów, kolorów i śpiewów ptasich mogłem śmiało

zwątpić w to, że istnieje śmierć.

Zawróciłem w stronę konia i przed odjazdem raz jeszcze przyjrzałem się uważnie

strażnikom. Wpatrywali się jak idioci w swoje stopy.

W jednej chwili wyrobiłem sobie osąd o całej sprawie: po ich rozszerzonych źrenicach

poznałem, że podano im środki odurzające. Popatrzyłem na dwa skórzane bukłaki porzucone

nieopodal na trawie. Niestety, były już opróżnione, a w zalatującej z otworów ostrej i kwaśnej

woni taniego palestyńskiego wina trudno byłoby wyczuć domieszkę tego rodzaju proszku czy

mikstury. Niemniej wiedziałem już, czego mam się trzymać: odurzono strażników, aby

posnęli. Toteż nie mogli oni widzieć ani słyszeć bandy złodziei odsuwających kamień,

unoszących ze sobą trupa i zamykających z powrotem otwór grobowca. Doskonale to

wszystko wyreżyserowano: tak, aby publiczność przy pewnej dozie naiwności musiała

uwierzyć w nadprzyrodzoną moc magika.

Wróciłem do fortu i podjąłem decyzje, narzucające się same przez się: trzeba było

dopaść złodziei i odnaleźć ciało Jeszui.

Moi sekretarze zdziwili się.

— Nie możemy, namiestniku, zajmować się profanacją żydowskiego grobu. Ta

sprawa podlega przede wszystkim arcykapłanowi i radzie Sanhedrynu. Nie wchodzi w zakres

naszej jurysdykcji.

— Do mnie należy troska o bezpieczeństwo.

Page 76: Ewangelia według Piłata

— Bezpieczeństwo żywych, Piłacie, a nie trupów, w dodatku trupów żydowskich. A

już w żadnym wypadku nie możemy się zajmować zwłokami żydowskiego zbrodniarza.

— Jeszua był niewinny.

— A jednak tyś go ukrzyżował.

Uderzyłem pięścią w stół, by zakończyć całą tę dyskusję:

— Macie słuchać, bez żadnych komentarzy. Ja biorę na siebie wszelkie konsekwencje

i mogę już dziś wam oznajmić, że jeżeli dopuścimy do sytuacji, w której zacznie się szerzyć

wiara, że magik o własnych siłach powrócił do świata żywych, że sam odwalił kamień z

własnego grobu, ściągniemy sobie na głowę zamęt, jakiego nie było na tej chorej ziemi, gdzie

nawet wino i cytryna burzą się od gorączki! Ci, którzy wykradli ciało, są w stanie

sprowokować taki wybuch wiary, że cały lud Izraela powstanie z imieniem Jeszui na ustach,

że będzie nam pluł nim w twarz i nie ustanie, aż nas stąd wykurzy, nas, Rzymian, którzy w

jego oczach staniemy się winni jego męki. Ale to może zajść jeszcze dalej i zdestabilizować

całą obecną równowagę sił. Jeżeli nieproszonym gościom tego grobu uda się całe widowisko,

sprawią, że lud powstanie przeciwko faryzeuszom, którzy nienawidzili Jeszui, przeciwko

saduceuszom, którzy go osądzili, a później wydali mnie, bym dopełnił egzekucji, a nawet

przeciwko zelotom, ponieważ uwolniono Barabasza, jednego z nich, a nie Jeszuę. Jednym

słowem, jeżeli nie odszukacie żartownisiów, którzy zakpili sobie tej nocy z całego świata,

jutro cały Izrael stanie w ogniu i spłynie krwią, a nam nie pozostanie nic innego, jak odpłynąć

z powrotem do Rzymu, pod warunkiem że unikniemy masakry, nim dotrzemy do portu w

Cezarei. Czy to jasne?

Posłuszny moim instrukcjom Burrus udał się na poszukiwanie winnych. Mam

dokładne wyobrażenie o tym, kto za nimi stoi i gdzie się mogą teraz znajdować. Za kilka

godzin kiepski żart się rozwieje jak zły sen i wszystko wróci do porządku. W oczekiwaniu na

to piszę do ciebie ten list, drogi bracie, po części po to, przyznaję, aby cię poinformować o

tym, co się tu dzieje, po części zaś, by oszukać swoją niecierpliwość. Służba krząta się przez

cały czas, przygotowując bagaże do wyjazdu. Nie wątpię, że ta sprawa zostanie szybko

załatwiona, ale to mnie nie zatrzyma w Jerozolimie. Napiszę ci, jak będzie już po wszystkim,

z moich koszar w Cezarei. A na razie, bądź zdrów.

Page 77: Ewangelia według Piłata

Piłat do drogiego Tytusa

Te ostatnie godziny zbiły mnie całkiem z tropu. Rzeczywistość zaprzecza logice. A

przecież nie należę do tych egzaltowanych osobników, którzy raczej imaginują sobie

rzeczywistość, niż ją naprawdę widzą, którzy ją stroją — niczym daleką, ledwie pamiętaną

kochankę — w tysiąc zalet, przypisują jej tysiące słów nigdy nie wypowiedzianych, tysiące

skrywanych intencji, spiskujących dla ich szczęścia, tysiące nagłych zaniemówień, które

pozwolą się zawsze szczęśliwie wytłumaczyć; nie, nie należę do tych kochanków z

wyobraźni, majsterkowiczów piękna, rękodzielników dobroci, złotników ideału, demiurgów

szczęśliwości. Rzeczywistość — znam ja ją dobrze, a co gorsza, podejrzewam, jaka jest

naprawdę. Zawsze się spodziewam, że jest szpetniejsza, niż na pierwszy rzut oka wygląda:

bardziej gwałtowna, podstępna, bardziej wykrętna i dwuznaczna, bardziej zdradliwa,

interesowna, knująca odwet, egoistyczna, skąpa, agresywna, niesprawiedliwa, zmienna,

obojętna, próżna — jednym słowem, bardziej rozczarowująca, niż można by pierwotnie

sądzić. Toteż ja tej rzeczywistości nie popuszczam; depczę jej po piętach, przyklejam się do

jej tyłka, by wytropić wszelkie jej słabości i smrody, aby zmusić ją do wypuszczenia z siebie

nieczystych wydzielin.

Owa jasność umysłu przydaje memu życiu osobliwego smaku z domieszką goryczy,

ale właśnie dzięki temu jestem skutecznym zarządcą. Żadne przemowy, nawet najbardziej

służalcze, pełne kwiecistych obietnic czy udawanej słodyczy, nie przesłonią mi obrazu

toczącej się właśnie w tej chwili rzeczywistej gry sił. Mój umysł jest jak skalpel chirurga

celujący w sam środek rany, a mylę się bardzo rzadko. Nawykły do zachowywania dystansu

wobec perspektyw zbyt optymistycznych lub podejrzanie schlebiających mojej osobie,

najczęściej zmierzam prosto do celu, i to szybko.

Otóż w ciągu ostatnich godzin miałem raczej wrażenie, że kręcę się w kółko, jak koń

w kieracie.

Wczoraj po południu moi ludzie trafili na ślad uczniów magika. Członkowie sekty

Jeszui schronili się w opuszczonym gospodarstwie niedaleko Jerozolimy.

Wziąłem z sobą oddział złożony z dwudziestu żołnierzy i opuściłem pałac. Za

bramami miasta wyprzedziliśmy pielgrzymów powracających jak co roku do swoich

prowincji; okradzeni przez właścicieli zajazdów, oszukani przez kupców, ograbieni przez

Page 78: Ewangelia według Piłata

kapłanów, okazywali przecież twarze nieporuszone, a ich oczy patrzyły pogodnie, jak oczy

ludzi, którzy jednak spełnili swój obowiązek.

Za nami, w głębi doliny, wznosiła się Jerozolima otoczona murami, pyszniąca się

wysokimi wieżami pałacu Heroda Wielkiego, monumentalną strzelistością Świątyni i

olśniewającą bielą jej portyków, podbitą złoceniami. Wzruszyłem ramionami: owszem, to

była stolica, ale stolica w stylu orientalnym, pełnym przesadnego przepychu i

pretensjonalności, obwieszona świecidłami, stolica religijnego kłamstwa i wykorzystywania

naiwnych dusz, stolica manipulacji umysłami ludzi, tortury mentalnej za pomocą narzędzi

takich jak wzbudzanie poczucia winy i żalu za grzechy, cytadela marności nad marnościami,

pod której adresem magik z Nazaretu miotał gwałtowne oskarżenia, i muszę przyznać, że w

tym punkcie zgadzam się z nim co do joty.

Gdy tylko minęliśmy przełęcz, Burrus wskazał palcem widniejący w dole budynek

owczarni; popękane dachówki zdradzały, że od dawna już nie był używany jako schronienie

dla zwierząt.

— Tutaj się ukryli.

Podzieliłem moich ludzi z zamiarem otoczenia chałupy ze wszystkich stron, tak by

nikt nie mógł stamtąd uciec. A potem, na dany przeze mnie znak, puściliśmy się galopem w

stronę owczarni.

Wyglądało na to, że nie ma tam żywego ducha. Musieliśmy wkroczyć i wyłapać

jednego po drugim uczniów Jeszui, a drżeli na całym ciele jak chmara szarańczy.

Ustawiono ich wszystkich przede mną w szeregu. Woń tych ciał, bijąca prosto w

nozdrza, zdradzała ich paniczny, zwierzęcy strach; tak śmierdzą tylko skazańcy. Myśleli, że

przyszedłem ich pojmać, by podzielili los swego nauczyciela. Trzeba przyznać, że licząc się z

możliwością ukrzyżowania, i na samą myśl o tym spływając potem, z nabrzmiałymi żyłami i

z oczami wychodzącymi z orbit, reagowali znacznie bardziej instynktownie i normalnie niż

tamten.

Nie pomyliłem się: liczba ich była wystarczająca, by mogli po cichu odsunąć kamień i

wynieść zwłoki. Opowiadano, że uciekli z Jerozolimy w dzień pojmania Jeszui, nie czekając

nawet, aż odbędzie się egzekucja, tak bardzo się obawiali, aby kapłani lub tłum nie rzucili się

siłą rozpędu na jego uczniów. Ale jakąż mogłem mieć pewność, że nie kierowali się

Page 79: Ewangelia według Piłata

wyrachowaniem, lecz jedynie ostrożnością pod wpływem tchórzostwa? Pochowali się po

kątach na czas trwania nieuniknionej męki i śmierci swego mistrza, a potem, niepostrzeżenie,

uwinęli się z ciałem w sposób tak doskonały, że wszyscy musieli dojść do wniosku, iż magik

zniknął sam z siebie, dowodząc w ten sposób swej władzy nad śmiercią. Pierwiastek

tajemnicy pozwoliłby im żyć jeszcze przez kilka lat w kulcie Jeszui, wykorzystując ludzką

łatwowierność.

— Gdzie jest ciało?

Nikt nie odpowiedział. Wydawało się, że nie rozumieją pytania.

— Gdzie jest ciało?

Spoglądali nawzajem po sobie, w coraz większej panice. Tak bardzo się mnie

obawiali, że nieomal palili się do tego, aby udzielić mi odpowiedzi.

Jeden z nich padł na kolana przede mną:

— Litości, panie. Litości.

Pozostali uczynili to samo. Wszyscy ukorzyli się przede mną. Usprawiedliwiali się

bełkotliwie:

— Uwierzyliśmy Jeszui, bo byliśmy naiwni. Zjednał nas swymi obietnicami. Sprawił,

że wszystko widzieliśmy inaczej, smarował nas miodem, czynił ważnymi we własnych

oczach. Ale nie zrobiliśmy nic złego, nigdy! To on, tylko on sam poprzewracał stoiska

kupców przed Świątynią, to on pozrzucał na ziemię ich towary, przepędził biczem

sprzedawców i tych, co wymieniają monety w kantorze! My trzymaliśmy się z tyłu, byliśmy

pod bramą Suse. My też zdumieliśmy się tą jego wściekłością. To on krytykował szabat, a nie

my: my zawsze świętowaliśmy dzień szabatu. To on go miał za nic, a nie my. Zawiniliśmy

tylko tym, żeśmy go za bardzo słuchali. Ale dzisiaj tego żałujemy. Odkąd umarł na krzyżu,

bez słowa protestu, jak jakiś złodziej, uświadomiliśmy sobie, jak bardzo się pomyliliśmy. W

świetle tego, co teraz wiemy, zrozumieliśmy, że nigdy nie powinniśmy byli pójść za nim, że

trzeba było jak najszybciej uciekać od niego. Pomyśleć tylko, że dla niego porzuciliśmy nasze

rodziny, naszą pracę...

Z twarzami wykrzywionymi udręką i wzburzeniem wyglądali jak znieważeni rogacze,

przez których przeszła nawałnica rozczarowań, zostawiając po sobie wypalone nadzieje,

Page 80: Ewangelia według Piłata

stracone godziny, marzenia obrócone w pył. Według relacji moich szpiegów niektórzy z nich

już od czterech lat towarzyszyli temu, którego uważali za swego mistrza, dzieląc z nim nędzę,

wiarę, wspierając go w walkach i wizjach, a oto ich marzenie roztrzaskało się boleśnie o

krzyż, na którym skonał w sile wieku! Dziś zrozumieli swoją naiwność i to, że jutro będzie

się ich uważać za idiotów. Aż do końca swych dni będą ściągać na siebie nieustanne

szyderstwa, a co gorsza, będą się poczuwali do obowiązku wyszydzania samych siebie.

To byli biedni, wywodzący się z ludu Żydzi, jeszcze przecież młodzi, lecz wyciśnięte

na nich piętno niewygód wędrówki, słońca i żebraczego trybu życia sprawiło, że wydawali się

starsi od swych rzymskich rówieśników; teraz ci prości ludzie w łachmanach, z grzbietami

zlanymi potem od strachu, kulili się pokornie u moich nóg.

— Dlaczego jest was tylko dziesięciu?

Przypomniałem sobie naraz, że w raportach moich szpiegów była zawsze mowa o

dwunastu członkach sekty.

— Jeden z nas się powiesił.

— A ten dwunasty?

— Mój brat, Johanan, pozostał w Jerozolimie — odezwał się jeden z najmłodszych

uczniów.

Burrus pochylił się ku mnie i szepnął mi do ucha, że Johanan i Jakub wywodzili się z

bogatej i wpływowej rodziny, mającej powiązania z arcykapłanem Kajfaszem.

— Johanan opuścił nas dzisiaj rano i udał się do grobu.

— A dlaczego wy z nim nie poszliście?

— Nie, my wróciliśmy do domu. Zrozumieliśmy nasz błąd.

— Gdzie byliście tej nocy?

— Tutaj.

Wyglądało na to, że mówią szczerze. Kłamcy nie okazywaliby aż takiego poczucia

winy, nie kajaliby się w taki sposób. Kłamcy znaleźliby sobie jakieś alibi, którym z

przekonaniem wymachiwaliby przede mną.

Page 81: Ewangelia według Piłata

Rozkazałem moim ludziom przeszukać owczarnię i okolice. Nigdzie nie znaleźli

zwłok. Uczniowie, jakby nie zdając sobie sprawy z tego, o co mi chodziło, w dalszym ciągu

usiłowali się usprawiedliwiać, oskarżając magika.

Najwięcej zacietrzewienia w obciążaniu swego dawnego mistrza przejawiał Shimon

— kolos o szerokich barach, wydatnych bicepsach i potężnym karku, pokrytym mnóstwem

fioletowych żył, niczym siatką dżdżownic tuż pod warstwą ziemi. Tyle energii wkładał w

niszczenie tego, co wcześniej uwielbiał, że wyobraziłem sobie, z jaką przesadą i gorliwością

musiał wcześniej czcić i kochać Jeszuę.

Zważ bowiem — zrozumiałem to podczas mych podróży — poczucie umiaru jest

charakterystyczne dla Rzymian, wszelka zaś przesada właściwa jest Żydom.

Wszystko to zaczynało mnie już męczyć. Było rzeczą oczywistą, że ci nędznicy

postradali wszystko; w ich przekonaniu przybyliśmy tutaj po to, by ich aresztować, czekało

ich już tylko więzienie w forcie Antonia, proces rady Sanhedrynu i bez wątpienia śmierć.

Gdyby znaleźli coś na swoją obronę, natychmiast by z tym wyskoczyli, byle tylko się

uratować.

W tejże chwili zamajaczył na drodze jakiś biały kształt. Od strony Jerozolimy

nadbiegał zdyszany, piękny, osiemnastoletni chłopiec, o długich czarnych rzęsach i

kształtnym ciele; wydawał się niezwykle czymś wzburzony. Nie zwracając uwagi nas nasz

oddział i na moją obecność, rzucił się ku uczniom z krzykiem:

— Jeszui nie ma w grobie!

Żydzi byli tak oszołomieni, że można by sądzić, patrząc po ich twarzach, na których

malowało się absolutne osłupienie, że nie bardzo zrozumieli. Młodzieniec powtórzył radośnie

Dobrą Nowinę, zdziwiony brakiem reakcji z ich strony. Ale uczniowie go nie słuchali;

popatrując na mnie kątem oka, próbowali dać do zrozumienia młodemu człowiekowi, że ja tu

jestem.

Wobec tego młodzieniec zwrócił się ku mnie i bynajmniej nie speszony moją

obecnością, uśmiechnął się:

— Witaj, Poncjuszu Piłacie. Nazywam się Johanan, syn Zebedeusza. Przyszedłem

oznajmić im to, o czym głośno już w całej Jerozolimie: Jeszua wstał z grobu!

Page 82: Ewangelia według Piłata

Istotnie, Johanan pozwalał sobie na tę nieznośną pewność siebie, właściwą potomkom

znacznych rodów. Nie cierpię, kiedy ktoś się do mnie zwraca, nie czekając, aż do niego

przemówię. Nie odpowiedziałem mu więc, a żołnierzom dałem rozkaz do odwrotu.

Przed odjazdem zmierzyłem wzrokiem uczniów Jeszui.

— Zostawiam was na wolności. Wracajcie do siebie. I niech wasza noga nie postanie

w Jerozolimie.

Na te słowa napięcie w twarzach zelżało, podobnie jak wysuszona ziemia Synaju

przestaje pękać z trzaskiem, gdy zwilżą ją pierwsze krople deszczu. Cudownie ocaleni,

spoglądali po sobie z zakłopotaniem: byli wolni! Pokłonili się przede mną, z wyjątkiem

Johanana. Shimon, w gwałtownym odruchu wdzięczności, podjął mnie nawet za nogi,

bynajmniej nie skrępowany tym, że w tak służalczy sposób objawia swoją radość.

Ponownie zwróciłem się do nich z przestrogą:

— Wracajcie do swoich domów, do swojej pracy. Zapomnijcie o waszym magiku i

przestańcie rozpowszechniać nowinę o zniknięciu jego zwłok. Za kilka godzin znajdziemy je,

a złodzieje będą pod kluczem.

Johanan wybuchnął śmiechem, odsłaniając wspaniałe zęby szczęśliwego młodzieńca,

który kpi sobie ze mnie w żywe oczy. Chwyciłem za bicz, chcąc go uderzyć, ale powstrzymał

mnie, mówiąc bardzo szybko:

— Wiem, kto zabrał ciało Jeszui.

Przestał się śmiać. Wyglądało na to, że mówił szczerze. Czyżby to mój bicz sprawił,

że zaczął się odnosić do mnie z większym respektem? Patrząc mi prosto w oczy, powtórzył z

naciskiem:

— Wiem, kto to jest.

Niespiesznie zatknąłem z powrotem bicz na swoje miejsce. Jednak, mimo wszystko,

moja wyprawa nie była bezowocna.

— Skąd to wiesz?

— To było z góry przewidziane. Był pewien plan.

Page 83: Ewangelia według Piłata

— Interesujące. A więc?

— Wszystko się odbyło we właściwym porządku.

— Interesujące. Ale kto wykradł zwłoki?

— Anioł Gabriel.

Wpatrywałem się długo w tego biednego chłopca. Ze wszystkich sił swego młodego

ciała i duszy wierzył w to, co mówił. Dla twojej wiadomości — jako że, na szczęście, nie

masz, mój drogi bracie, najmniejszego pojęcia na temat tych wszystkich bzdur

hebraistycznych — zważ, że anioły — taka tutejsza specjalność na równi z pomarańczami,

daktylami i przaśnym chlebem — są wysłannikami ich jedynego Boga, istotami duchowymi,

które biorą na siebie kształty ludzkie; to coś w rodzaju oddziału interwencyjnego

zdematerializowanych, bezpłciowych żołnierzy, którzy, jak się wydaje, pojawiali się

wielokrotnie w dziejach tego narodu, uważającego się za wybrany, zapisując w ten sposób

jego historię. Do przemieszczania się między niebem a ziemią służyła im drabina, której

nigdy w życiu nie widziałem. Oczywiście, anioły są nastawione bardzo antyrzymsko, tak jak

w przeszłości były bardzo antyegipskie, albowiem solidaryzują się one nadzwyczajnie z

Żydami w trudnych dla nich chwilach. A oni każą im się pojawiać, aby wytłumaczyć

niewytłumaczalne, zawsze wtedy, kiedy ich rozum błądzi, to znaczy bardzo często. Tak więc

ów młody człowiek wyjaśnił sobie to, co umykało jego zrozumieniu, interwencją boską, a

chcąc dodatkowo jeszcze uwiarygodnić swoją interpretację, zdradził nam nawet imię anioła:

Gabriel. Te przedziwne istoty bowiem, choć przez nikogo nie nazwane, mają swoje imiona,

których końcówka „el” wskazuje na ich pochodzenie od Boga, posłuszne są więc wzywaniu

ich imionami Michaela, Rafaela czy Gabriela. Wygląda na to, że ten ostatni specjalizuje się

od samego początku w snuciu wątku przeznaczenia Jeszui; opowiadają bowiem, iż to on

ukazał się jego matce, by zwiastować jej narodziny syna — ni mniej, ni więcej! Widzisz sam,

choćby po tym natłoku myśli, który mnie ogarnia, co to znaczy być zarządcą Judei... Nie

tylko codziennie narażony jestem na różnego rodzaju zamieszki społeczne — na rywalizacje,

nacjonalizmy, powstania, rozruchy — ale także na niesłychane zamieszanie, jakie panuje w

ich umysłach. Judea przyprawia o szaleństwo, niczym wino, które odbiera wszelką jasność

rozumienia i wszelkie poczucie miary. Paradoksem tej suchej, jasnej, gdzieniegdzie nawet

pustynnej ziemi, bezchmurnej i bezmgielnej, jest to, że wytwarza mgławice myśli i

przyczynia się do powstawania oparów wiary i duchowości.

Page 84: Ewangelia według Piłata

Nakazałem moim ludziom odwrót i bez żadnego komentarza zostawiliśmy uczniów

Jeszui na pastwę ich urojeń. Wiedziałem już, gdzie powinniśmy się udać, aby odnaleźć

zwłoki.

Z chwilą gdy zrozumiałem, że uczniowie nazbyt tchórzliwi, a zarazem nazbyt

rozczarowani, by narażać się na cokolwiek, nie zdobyliby się nigdy na pomysł oszukiwania i

gry znaczonymi kartami, pojąłem natychmiast, kto i gdzie maczał w tym palce. To musiał być

ktoś o ustalonej pozycji, szanowany zwolennik Jeszui, ktoś, kto potrafiłby zmobilizować do

działania kilku złodziejaszków wyćwiczonych w swoim rzemiośle, dyskretnych, milczących

jak grób, a potem ukryłby zwłoki, nie budząc niczyich podejrzeń.

Skierowałem się w stronę folwarku, na którym gospodarzył zamożny i ogólnie

szanowany Josef z Arymatei.

Jak to możliwe, że wcześniej o nim nie pomyślałem? Jasne, to Josef był człowiekiem,

który od dwóch dni pociągał za wszystkie sznurki...

Gospodarstwo rolne, położone na wschód od Jerozolimy, wyłoniło się z morza drzew

oliwnych. Wokół, jak okiem sięgnąć, ciągnęły się winnice. Dzięki winu, które z nich

produkuje, Josef uchodzi za jednego z najbogatszych tutaj ludzi, co pozwala mu zasiadać w

Sanhedrynie, zgromadzeniu, które feruje wyroki w sprawach dotyczących religii; jeden z tych

wyroków przesądził o przebiegu procesu magika. Sanhedryn składa się z trzech kategorii

członków: kapłanów, doktorów Prawa i przedstawicieli możnych rodzin, z którego to tytułu

zasiada wśród nich Josef, zajmując na posiedzeniach Rady stanowisko umiarkowane, dalekie

od cechującego zazwyczaj innych fanatyzmu religijnego. Jeszua zainteresował go ponad

zwykłą miarę. Owego wieczoru, kiedy go ukrzyżowano, Josef przyszedł do mnie z prośbą,

abym pozwolił mu zdjąć ciało z krzyża, namaścić je wonnościami i pochować w nowym

grobowcu, który dopiero co kazał dla siebie przysposobić.

Wydawał się nieco zawstydzony swoją prośbą. Zrozumiałem, że zobowiązany

dyscypliną, musiał głosować wraz z całym Sanhedrynem za śmiercią Jeszui, a teraz czuł się

zażenowany, zdradzając się przed namiestnikiem Rzymu ze swoją pobożnością, której

wolałby nie okazywać. Był także zwyczajnie, po ludzku, wzburzony niebywałym

okrucieństwem wszystkiego, co się wydarzyło w owym ostatnim dniu życia Jeszui. Trzeba

było działać szybko, aby zdążyć przed zachodem słońca, zważywszy że zarówno szabat, jak i

święto Pesach były obwarowane zakazem jakichkolwiek działań, ciało zaś w tym czasie

Page 85: Ewangelia według Piłata

zaczęłoby się rozkładać. Poza tym szanowałem zawsze Josefa, mądrego kupca, dobrego ojca

rodziny i jedynego człowieka o umiarkowanych poglądach w tym całym Sanhedrynie, który

staram się w miarę możności kontrolować.

Owego wieczoru nie miałem najmniejszego pojęcia, do jak pokrętnego planu

przyłożyłem się osobiście.

Nasz oddział wkroczył na teren domostwa i znalazł je w stanie co najmniej dziwnym.

Sprawiało wrażenie dekoracji w oczekiwaniu na aktorów. Wszystko było niby na swoim

miejscu, lecz bez oznak jakiegokolwiek życia — nic się tam nie działo. Drzwi i okna były

otwarte, lecz gdzie się podziały niewiasty, przekrzykujące się zazwyczaj jedna przez drugą?

Stodoła ziała otworem, drzwiczki od kurnika uchylone; ani śladu pastucha, stajennego czy

krzątających się dziewcząt. Posuwaliśmy się w skamieniałym świecie, poruszeni do głębi tą

ciszą. Sterty siana poniewierały się po ziemi, narzędzia były porozrzucane, z gnojówki

sterczały zatknięte tam kije.

Zsiedliśmy z koni i po chwili skonstatowaliśmy, że w środku też było jakoś dziwnie:

kufry pootwierane, wybebeszone torby, bielizna rozwłóczona po podłodze, meble i łóżka

poprzewracane, materace porozpruwane, pozrywane z okien zasłony. Nie było wątpliwości:

całe gospodarstwo padło łupem rabusiów.

Ale gdzie się podziała służba i domownicy? Obawiałem się najgorszego. Obyśmy się

tylko nie natknęli na trupy!

Rozesłałem moich ludzi, by przeszukali stodołę, stajnię i okolice. Ja wraz z Burrusem

przetrząsaliśmy cały dom.

Wszedłem do głównej komnaty zajmowanej przez Josefa i jego małżonkę. Panował

tam straszliwy nieład, lecz nigdzie nie było widać śladów krwi. Gdy spojrzałem na łoże,

wytrzeszczyłem oczy: wśród zmiętej pościeli poniewierała się rozsypana cała zawartość kufra

z klejnotami: pierścienie, bransolety, sztuki złota...

Jak to wszystko wytłumaczyć?

Czyżby złodzieje wtargnęli na folwark Josefa po to, żeby niczego stąd nie zabrać?

Wzgardzili całym jego majątkiem, nie bacząc na przedsięwzięte ryzyko, przemoc, do której

musieli się posunąć? Czego więc tutaj szukali? Czegoś zgoła innego?

Page 86: Ewangelia według Piłata

— Piwnica! Musimy zejść do piwnicy!

Burrus podążył za mną, nie rozumiejąc, w czym rzecz. Podchodząc do ciężkich drzwi

na dole, usłyszałem stłumione jęki, które upewniły mnie w przekonaniu, że miałem rację:

wszyscy ludzie z folwarku: mężczyźni, kobiety, dzieci i starcy, znajdowali się tam związani i

zakneblowani, stłoczeni pośród glinianych stągwi i kadzi.

Osobiście przeciąłem więzy krępujące Josefa i pomogłem mu wyjść na światło

dzienne. Jego twarz, poryta zmarszczkami okalającymi promieniście bladobłękitne oczy,

świadczyła niezbicie o prawości jej posiadacza; wszystko w niej tchnęło harmonią. Jedynie

krzaczaste brwi wskazywały na szczyptę fantazji. Zrozumiałem, co tu się niedawno

wydarzyło, wolałem jednak, aby on sam mi o tym opowiedział.

— Josefie, co tu się stało?

— Napadli na nas. Szukali zwłok — zwrócił się do mnie z dyskretnym, ironicznym

uśmieszkiem na wargach. — Myśleli tak samo jak ty.

— Kto to był?

— Byli zamaskowani.

Zdanie to zamykało rozmowę. Wiedziałem, że nic już więcej nie powie. Domyśliłem

się tego, co Josef dawał mi do zrozumienia: jeżeli rabusie byli zamaskowani, znaczyło to, że

mogli być rozpoznani przez Josefa, jeśli zaś Josef mógł ich rozpoznać, mogło to oznaczać

jedynie, iż byli to ludzie z Jerozolimy. A któż by inny dążył za wszelką cenę do odszukania

zwłok — by zapobiec wszelkim żenującym oznakom pośmiertnego kultu — jeżeli nie ludzie

Sanhedrynu?

Szepnąłem w zamyśleniu:

— Kajfasz?

Josef z Arymatei nie odpowiedział, co dla Żyda było jedynym możliwym, honorowym

sposobem, by zwierzyć się z sekretu Rzymianinowi. A więc to Kajfasz, podobnie jak ja,

podejrzewał Josefa o sprzątnięcie zwłok.

— Czy Kajfasz coś na ten temat przebąknął?

Page 87: Ewangelia według Piłata

— Oczywiście. Jeżeli mi nie wierzysz, to sam go zapytaj. Obaj przypisaliście mi

zamiary, których nigdy nie miałem. Skądinąd, co za szczęście, że stało się to, co się stało.

Osobiście bowiem jestem zachwycony, że sprawy przybrały taki obrót, chociaż ja nie

kiwnąłem nawet w tę stronę palcem. Teraz nie pozostaje nam nic innego, jak czekać...

— Czekać na co?

— Na potwierdzenie przypuszczenia, że ciało zostało wykradzione. Bo trzeba by

jeszcze, abyście, zarówno ty jak i Kajfasz, potrafili to udowodnić.

— Nie musimy udowadniać, że zwłoki, które zniknęły, zostały ukradzione; to przecież

oczywiste.

— Coraz mniej! Ze względu na ciebie obawiam się bardzo, aby z dnia na dzień ta

oczywistość nie zaczęła się nazywać: anioł Gabriel.

Byłem rozczarowany. Josef nie okazał się tak mądry, jak sobie to wyobrażałem.

Staliśmy w zacienionej kuchni, spod powały dochodziły nas smakowite zapachy, a jeszcze

trzy kurczaki czekały na oskubanie. Kobiety krzątały się wokół kogoś ze służby, wysokiego i

chudego parobka, zranionego w potyczce z zamaskowanymi napastnikami.

— Jeszua nie był zwyczajnym człowiekiem — podjął Josef. — Jego życie nie było

zwyczajne i śmierć także nie będzie.

— Dlaczego głosowałeś za wyrokiem śmierci, skoro tak dobrze o nim myślisz?

Josef usiadł i potarł dłonią czoło. Tysiące razy stawiał sobie pytanie, które mu w tej

chwili zadałem. Nalał wina sobie i mnie.

— Dla Kajfasza, naszego arcykapłana, sprawy przedstawiają się zawsze

jednoznacznie: on nie ma cienia wątpliwości w rozróżnianiu dobra od zła. Tam, gdzie

zwyczajny umysł jest w stanie rozterki, on rozstrzyga. Ta cecha predestynuje go do roli

przywódcy. Dla mnie sprawy są zawsze o wiele bardziej skomplikowane. Jeszua interesował

mnie, przyprawiał o zawrót głowy, skłaniał mnie do myślenia w sposób inny od

dotychczasowego, odsłaniał przede mną świat pięknych nadziei. Byłem pod wrażeniem

dokonywanych przez niego cudów, choć on sam nie chciał o nich słyszeć. Kajfasz uprzedził

się do Jeszui, zarzucał mu, że bluźni, i co gorsza, bluźni, zjednując sobie poklask tłumów.

Wszystko to, co głosił Jeszua, nie było skierowane przeciw naszym Księgom, lecz Kajfasz

Page 88: Ewangelia według Piłata

upatrywał w nim zagrożenie dla instytucji Świątyni. Nie wdawał się w niuanse, lecz z całą

mocą go potępiał.

— Czy posłuchałeś Kajfasza podczas procesu?

— Nie, posłuchałem Jeszui. – Jak to?

— W trakcie głosowania, kiedy chciałem go oszczędzić, Jeszua zwrócił się w moją

stronę, jakby słyszał moje myśli. Jego oczy powiedziały mi wyraźnie: „Josefie, nie czyń tego,

głosuj za śmiercią tak jak inni”. Nie chciałem go posłuchać, lecz w mojej głowie rozlegało się

coraz głośniej to, o czym krzyczało jego spojrzenie. Nie wypuszczał mnie spod swojej

władzy, jakbym był jego zdobyczą. I w końcu ustąpiłem. Głosowałem za śmiercią. Wyrok był

jednomyślny.

— Czy potrzebowaliście jednomyślności?

— Nie, wystarczyłaby większość głosów.

— A więc?

— Tak chciał Jeszua.

I tak Josef, podobnie jak moja małżonka Klaudia Prokula, poparł myśl, że Jeszua

pragnął umrzeć. Ich fascynacja jego osobą wydawała się nie mieć granic. Ponieważ oboje

chcieli w dalszym ciągu podziwiać Jeszuę i nie dopuszczali do siebie myśli, że jego śmierć

mogła być po prostu idiotyczna, zarówno Klaudia, jak Josef woleli uwierzyć, że to samemu

Jeszui zależało na własnej śmierci. Ich bohater pozostanie bohaterem, gdyż dobrowolnie

pragnął umrzeć i w ten sposób zapanować nad swoją śmiercią. Cóż za śmieszne akrobacje!

Cóż za niechęć widzenia świata takim, jakim jest! Aż mnie mdliło od politowania dla nich.

Doprawdy, wolałbym już nie być aż tak przenikliwy i nie widzieć przed sobą jasno, jak na

dłoni, tych wszystkich trybików ludzkiego umysłu. Nie było wyjścia. Nie chcąc stracić

szacunku dla siebie samych, Klaudia i Josef musieli odtąd nieustannie wyolbrzymiać w sobie

obraz magika.

Pożegnałem Josefa.

Już na progu zwróciłem się raz jeszcze ku niemu:

Page 89: Ewangelia według Piłata

— Nie chciałbym być na twoim miejscu, Josefie. Przypisałeś temu magikowi jakieś

nadzwyczajne moce i pomyliłeś się. Pokładałeś w nim jakieś szaleńcze nadzieje i byłeś w

błędzie. Ale to nic groźnego, jak sądzę. Jeszua miał w sobie coś szczególnego, był

nawiedzony, ale w gruncie rzeczy był przyzwoitym człowiekiem, który nigdy nikomu nie

wyrządził krzywdy i nigdy nie występował przeciwko Rzymowi. Zrobiłem wszystko, co

mogłem, aby mu zaoszczędzić tej śmierci, którą uważałem za niesprawiedliwą. Ustąpiłem

dopiero wobec przemożnej woli tłumu, umywając ostentacyjnie ręce od wyboru, którego

dokonano. Mam sumienie spokojne. Ale ty? Nie rozumiem, jak mogłeś, będąc członkiem

Sanhedrynu i mając możliwość głosowania przeciwko temu wyrokowi — tym bardziej, że nic

cię nie zmuszało do poparcia większości — jak mogłeś skazać niewinnego? Zabiłeś

człowieka sprawiedliwego!

Wyglądało na to, że mój wywód bynajmniej nie wstrząsnął Josefem. Odpowiedział mi

po prostu:

— Gdyby Jeszua był człowiekiem, skazałbym na śmierć sprawiedliwego. Ale Jeszua

nie był człowiekiem.

— Dobre sobie! A kimże był w takim razie?

— Synem Bożym.

Zakończyłem dyskusję i wróciłem do Jerozolimy.

Czy widzisz, gdzie ja żyję, drogi bracie? Na ziemi, gdzie nie tylko widuje się Synów

Bożych na ulicy, wśród arbuzów i melonów, ale jeszcze się ich skazuje, tych Synów Bożych,

na śmierć przez ukrzyżowanie pod tym niemiłosiernym słońcem! Bez wątpienia to najlepszy

sposób na pozyskanie sobie szczególnych względów Ojca...

W każdym razie nie mam w tej chwili żadnego nowego tropu i pętam się po

Jerozolimie w pościgu za rozkładającym się już trupem, którego uparłem się mimo wszystko

ponownie oddać we władanie robakom, oficjalnie i spektakularnie, zanim jego zniknięcie nie

spowoduje jeszcze poważniejszego fermentu w tutejszych umysłach. Życz mi powodzenia i

miej się dobrze.

Piłat do drogiego Tytusa

Page 90: Ewangelia według Piłata

Moja małżonka Klaudia przeniosła w głąb Palestyny całe wyrafinowanie obyczajów

Rzymu. Urządza z dużym powodzeniem wieczorne biesiady będące kwintesencją życia, w

trakcie których czas przelewa się przez palce równie szybko jak wino w gardle, rozmowy

uderzają do głowy swoim tempem, różnorodnością tematów, lotnością; krótko mówiąc,

przeniosła tutaj błyskotliwe i upajające noce spędzone nad Tybrem pod gwiazdami, noce,

które sprawiają, że czujemy się osadzeni w centrum świata, noce, które każą nam kochać

Rzym, wielbić Rzym, tęsknić za Rzymem i które zamieniają wszelkie życie poza jego murami

w wygnanie.

Wczorajszego wieczoru, chcąc z pewnością, abym się odprężył, i korzystając z tego,

że nie ruszaliśmy się z pałacu, Klaudia urządziła zaimprowizowane przyjęcie, jedno z tych,

których sekret powodzenia spoczywa w jej rękach. Każdy z gości jest traktowany jak

uprzywilejowany. Każde danie wydaje się czymś dotąd nie znanym. Każda rozmowa sprawia

wrażenie inteligentnej. To pani domu rozdaje owe iluzje niczym karty. Potrafi dla każdego

znaleźć przymilne słówko, wysłuchać, co komu leży na sercu, choćby po to, by więcej już do

tego nie wracał, rozruszać z kolei innych, w miarę potrzeby dziwić się i podziwiać. Dobiera

sobie gości niczym dania: liczy się smak, oryginalność i przyprawy. Drażni podniebienia i

umysły przelotnym muśnięciem uwagi, żarcikami, uwydatnia kontrasty, unikając

konfrontacji. W jej obecności nic nikomu nie ciąży na sercu ani na żołądku, trwa migotliwość

dań i konwersacji, a Klaudia sama, ze swego biesiadnego łoża, kieruje dyskretnie przebiegiem

uczty. Oczywiście, że daję jej całkowicie wolną rękę. O jakże prymitywne, drogi bracie,

wydają mi się, przez porównanie, tamte przyjęcia z czasów naszego dzieciństwa! Pamiętasz?

Jedno jedyne danie, rozmowa na jeden tylko temat. Trudno wyobrazić sobie coś bardziej

zgrzebnego! Gdy wyczyściło się do spodu talerz lub gdy wyczerpał się temat rozmowy —

życie przy stole zamierało. Pozostawało tylko trawienie ciężkie i bezmyślne. Życie to był

rodzaj jakiejś uciążliwej operacji, w trakcie której trzeba było się najeść, żeby nabrać sił, i

nagadać, żeby załatwić sprawy. Dzięki Klaudii — na szczęście! — stałem się o wiele bardziej

niefrasobliwy i dziękuję jej co dzień za to, że wydobyła moje życie z błotnistych kolein

działań wyłącznie pożytecznych, pozwalając mi zakosztować niezliczonych uciech i

wymyślności. Wczorajszego wieczoru w pałacu zebrał się kwiat najbardziej błyskotliwych i

najzabawniejszych gości: łysy poeta Marcellus, o którym zapewne słyszałeś, znany

powszechnie jako autor ód pisanych dla Tyberiusza, pewien grecki historyk, kupiec z Krety,

bankier maltański, armator z Marsylii i kuzyn Klaudii, Fabiusz, bogaty rozpustnik, jeden z

Page 91: Ewangelia według Piłata

tych, o których się mawia, skądinąd idiotycznie: „uganiający się za babami” — jakby te

„baby” miały przed nim uciekać! Fabiusz jest tak urodziwy, że trudno z nim wytrzymać

dłużej w jednym pomieszczeniu: kobiety czują się przy nim nieswojo — bo jest aż tak piękny,

mężczyźni czują się przy nim nieswojo — bo jest zbyt piękny. Te pierwsze, bezwiednie,

widzą w nim idealnego kochanka, ci drudzy, również bezwiednie, upatrują w nim swego

rywala. Fabiusz samym swym pojawieniem się wyzwala atmosferę erotycznych podbojów,

walk i podszytych zazdrością intryg. A jednak wczoraj wieczorem wydal mi się odmieniony.

Po raz pierwszy sprawiał inne wrażenie niż zazwyczaj; nie dlatego, że jego uroda przybladła,

lecz naprawdę wyglądał jakoś inaczej, jakby czymś zatroskany. Później zrozumiesz,

dlaczego...

Rozmawialiśmy o święcie Pesach. Poeta Marcellus utrzymywał, że wszystkie religie,

poczynając od Rzymu, Aten, Kartaginy, aż po Jerozolimę, zostały wymyślone przez

rzeźników:

— Te ofiary! Zawsze ofiary! A komu ich zabijanie przynosi zysk? Rzeźnikom! Komu

wolno pracować w czasie świąt? Rzeźnikom! Jakakolwiek ceremonia religijna na obszarze

wokół Morza Śródziemnego — to zawsze spisek rzeźników, którzy babrzą się we

wnętrznościach i przelewają krew ofiar. Rzeźnicy są za głupi, aby wymyślić bogów, oni

jednak na pewno wymyślili te wszystkie rytuały.

— A jakie zwierzęta zabijają Żydzi na święto Pesach? — spytał Fabiusz.

— Baranki — odpowiedziałem.

— Nie, tym razem nie zadowolili się barankami. Tego roku sięgnęli po człowieka.

Te słowa wypowiedział bankier maltański. Wszyscy spojrzeli nań ze zdziwieniem.

Miał wielce antypatyczną twarz, typową dla Maltańczyków, o smagłej cerze, ostrych rysach i

oczach wodnego węża. Nie przerywając jedzenia, wyjaśnił z całkowitą obojętnością, że Żydzi

odczuli potrzebę złożenia w ofierze jednego ze swoich, jakiegoś pomylonego rabina, ale że z

wyjątkiem owego młokosa wszystkim im to wyjdzie niechybnie na zdrowie; zabicie kozła

ofiarnego uspokoi cały naród, i to na dłużej, słowo honoru podróżnika!

Klaudia nieznacznie przybladła na twarzy, lecz jako niedościgniona pani domu

zwróciła się do swego kuzyna, Fabiusza:

— Fabiuszu, co cię przywiodło aż do Jerozolimy?

Page 92: Ewangelia według Piłata

Za całą odpowiedź Fabiusz przesłał jej pocałunek dłonią, mrużąc przy tym te swoje

zmysłowe oczy, nieustannie błyszczące i roześmiane. Przez chwilę wyglądał jak przedtem,

rozsiewając wokół siebie aurę alkowy i pieszczot, wieczorów oddanych w pacht sztuce

miłosnej; zdradzał to choćby sam wykrój jego ust wydatnych i pełnych, ta jego syta

erotycznych spełnień nonszalancja, a zwłaszcza jego skóra, jedwabista i błyszcząca,

stworzona dla pocałunków.

Wahał się z odpowiedzią. Klaudia nie przestawała nalegać, instynktownie

wyczuwając, że chciał, by go sprowokować do mówienia.

— Na pewno jakieś sprawy sercowe?

— Wiesz dobrze, droga Klaudio, że jestem bez serca. Albo mam je umieszczone o

wiele niżej.

Goście pękali ze śmiechu. Fabiusz najwyraźniej miał ochotę, aby dać się prosić.

— Tak czy owak, nie uwierzycie mi!

— Jesteśmy gotowi uwierzyć we wszystko, a zwłaszcza w rzeczy niewiarygodne —

odparła Klaudia.

Jeszcze przez chwilę zwlekał. Nie odpowiadano mu, aby zdecydowanie zachęcić go

do zabrania głosu.

— No więc dobrze — rzucił w końcu Fabiusz. — Przy byłem tutaj... z powodu...

Nie zdążył dokończyć. Trzej moi służący wtargnęli do sali, jak wystrzeleni z

katapulty. Za nimi, ciskając gromy, ukazał się naszym oczom wysoki, barczysty mężczyzna z

potarganymi włosami, o ciele owłosionym i pokrytym łachmanami; w ręku trzymał groźnie

wzniesiony kij.

— Piłacie! Nakaż swoim służącym odnosić się z większym szacunkiem do filozofii!

Podskoczyłem z radości. W tym dzikusie rozpoznałem Krateriosa, naszego drogiego

Krateriosa, który był w Rzymie naszym preceptorem, drogi bracie, gdy mieliśmy obaj po

dziesięć lat, byliśmy w wieku, kiedy nasze delikatne dziecięce mózgi chłonęły jak gąbka jego

nauki.

— Kraterios! Ty w Jerozolimie!

Page 93: Ewangelia według Piłata

Rzuciliśmy się na siebie, a raczej wpadłem w jego objęcia, albowiem uściski

Krateriosa są mocne i żywiołowe. Moi służący osłupieli. Oto ich namiestnik, zawsze tak

wygolony, wymuskany, maniak higieny i tropiciel włoska na tunice, ten oto ich gładkolicy

pan i władca rzuca się w ramiona wielkiej, dzikiej małpy, od której śmiechu trzęsą się

kolumny pałacu.

— Wychowaj sobie swój personel, Piłacie. Naucz to zbiorowisko umysłowych larw,

że człowieka poznaje się po tym, iż jest człowiekiem, a nie po długach, jakie zostawia u

krawca! Zmiatajcie stąd, fora ze dwora, stonogi!

Nie czekając mojego rozkazu i potwierdzenia tych słów, służący zniknęli w

okamgnieniu.

Uszczęśliwiony, przedstawiłem Krateriosa naszym gościom. Gdy wyjaśniłem im, że

jest filozofem cynikiem, uczniem Diogenesa, twarze obecnych nieznacznie się odprężyły.

Wspomniałem także, jak to nasz ojciec, nieświadom tego, że ma do czynienia z cynikiem

zadowalającym się skromnym wynagrodzeniem — tyle, żeby mieć za co zjeść — powierzył

mu na kilka miesięcy naszą edukację, wypędzając go wkrótce potem pod lawiną wyzwisk.

Kraterios pomrukiwał z rozkoszą na samo wspomnienie tego wydarzenia.

— Szczycę się tym, że wszyscy rodzice, jacy kiedykolwiek mnie u siebie zatrudniali,

zawsze w końcu wyrzucali mnie za drzwi. To dowodzi jedynie tego, że odnosiłem sukcesy

pedagogiczne: sprawiałem, że ich dzieci stawały się wolne, wolne także od przesądów.

— Czy jesteś głodny?

— Sądzisz, że inaczej bym tu przyszedł?

Klaudię bawiło gburowate zachowanie tego zbieszonego Sokratesa: pod szorstką

skorupą i uszczypliwościami umiała dostrzec jego dobroć.

— Przynieście jedzenie — zarządziła. — I bardzo proszę — nic gotowanego: surowe

jarzyny i surowe mięso.

Filokairos, historyk ateński, który podobnie jak wielu jego współziomków nie cierpiał

tej skandalizującej odmiany sokratyzmu reprezentowanej przez przybyłego, powstrzymał

służących ruchem ręki i zwracając się w stronę Krateriosa, podniósł do góry swoją miskę z

odpadkami:

Page 94: Ewangelia według Piłata

— Ponieważ cynicy traktują psy jako idealny wzorzec swojego życia, kości do

ogryzienia wystarczą w zupełności.

I jednym wyzywającym gestem rzucił mu naczynie. Kraterios zmierzył historyka

wzrokiem, z góry na dół. Spodziewałem się druzgocącej riposty. Zamiast tego Kraterios

całkiem spokojnie podszedł do historyka i mruknął:

— On ma rację.

Przykucnął, obwąchał kości i poruszył tyłkiem na znak ukontentowania. Po czym

stanął przed Filokairosem, zaczął grzebać w łachmanach pomiędzy nogami, aż wyjął kutasa.

— Gdzież ja miałem głowę?

I spokojnie, najspokojniej w świecie, Kraterios począł oddawać mocz na historyka.

Czas stanął w miejscu.

Każdy z obecnych słuchał w osłupieniu odgłosów tego strumienia, który wypływał

bez końca, znacząc plamami tunikę, brzuch i nogi zamienionego w słup soli gościa. Kraterios,

nie przerywając sobie, odlewał się obficie wprost na niego, a w miarę jak jego pęcherz

doznawał ulgi, twarz stopniowo zaczynała się odprężać.

Gdy skończył, strzepnął kilka ostatnich kropel, włożył fiuta na swoje miejsce i obrócił

się plecami do Filokairosa.

— Traktujesz mnie jak psa, toteż ja zachowuję się jak pies.

Po czym wyciągnął się na sąsiednim łożu biesiadnym i zaczął nabierać sobie na talerz

pełnymi garściami jedzenie, które służący podsuwali mu drżącymi rękoma.

Klaudia, ledwie powstrzymując się od szalonego śmiechu, w końcu się opanowała.

Skinęła mi dłonią na znak, że zaprowadzi zaraz Filokairosa do swoich apartamentów.

Ten zaś, trupio blady, wyglądał jakby odjęło mu całkowicie mowę.

Pomyślałem o tobie, drogi bracie, o naszych własnych onegdajszych zdziwieniach

wobec zachowań Krateriosa, które z początku wydawały nam się ekscentryczne, zanim

pojęliśmy ich pedagogiczny sens i wtłoczone w nie gwałtem nauki.

Kraterios, w dalszym ciągu jedząc i czkając, opowiadał o swojej ostatniej podróży:

Page 95: Ewangelia według Piłata

— Ten imbecyl Sulpicjusz wygnał mnie z Aleksandrii jako zakałę tego miasta. Już

nasze pierwsze spotkanie trudno było uznać za sukces. Gdy ujrzałem go przeciągającego

główną ulicą, uszminkowanego jak dziewka uliczna, rozwalonego w złoconej lektyce,

niesionej przez ośmiu niewolników, wykrzyknąłem: „Nie ta klatka dla tej bestii!” Wezwał

mnie zaraz do swego pałacu. Spodziewałem się, że każe mnie wrzucić do lochu, lecz

ponieważ już opowiadano mu o mnie i raczono anegdotami o moich bezczelnych wybrykach

w stosunku do innych tyranów, ani się spostrzegłem, jak on nagle odmienia swój humor, robi

się miły, sam przed sobą zaczyna odgrywać komedię wielkiego i szlachetnego liberała, który

wszystko rozumie i wszystko wybacza. Zabiera mnie z sobą, gębę ma pełną duserów —

fioletową, dla ścisłości, maluje sobie wargi na fioletowo, co wygląda jak para uzębionych

hemoroidów — obejmuje mnie ramieniem i ciągnie do swego nowego pałacu, każąc mi

podziwiać baseny, marmury, złocenia. Idę więc za nim, ale pary nie puszczam z ust. On za to

gada bez przerwy i zachwyca się za dwóch. Co ja mówię — za dziesięciu! W pewnej chwili

ten parweniusz pokazuje mi płytki ceramiczne w kolorze błękitnym. Na co ja odkaszlnąłem.

A ten cham jak nie zacznie się drzeć: „Nie pluj mi tutaj, podłoga jest czyściusieńka!”

Plunąłem mu więc w twarz, po czym dorzuciłem: „Proszę wybaczyć, ale to jedyne brudne

miejsce, jakie znalazłem!” Imbecyl kazał mi się zabierać z Aleksandrii.

Uśmialiśmy się wszyscy z tej historii.

— Udało ci się wywinąć, Krateriosie — powiedziałem. — Każdego innego czekałaby

za to egzekucja.

— Żaden z możnych tego świata nie będzie się chciał ośmieszyć, zabijając mnie. Nie

zabija się swego sumienia. Bąk użądli i znika, zanim zdążysz go trzepnąć. Ale nie mówmy

już o mnie. Musiałem wam przerwać jakąś dyskusję; a więc na czym skończyliście?

Pojawiła się Klaudia, oznajmiając nam, że historyk postanowił wrócić do domu, po

czym zwróciła się ku pięknemu Fabiuszowi:

— Mój kuzyn Fabiusz, który jest szczęśliwy, przebywając w Rzymie, zażywając tam

sobie spokojnie sławy rozpustnika, miał nam właśnie wytłumaczyć, dla jakich powodów

zdecydował się na podroż w nasze rejony. No więc, Fabiuszu, nie daj się dłużej prosić.

Fabiusz rozejrzał się wokół, jakby z wahaniem upewniając się, że nic nie będzie

rozpraszało uwagi obecnych.

Page 96: Ewangelia według Piłata

— No dobrze, powiem wam prawdę: przybywam z Egiptu, dziś bawię w Judei,

wkrótce udam się do Babilonu, a wszystko to z powodu... przepowiedni!

— Przepowiedni?

Zaintrygowani biesiadnicy jak jeden mąż umilkli na swych łożach.

— Istotnie — podjął Fabiusz — od dawna już interesują mnie wróżbici, pytie,

jasnowidzący, magowie; krótko mówiąc, ciekawi mnie przyszłość i wszelka wiedza, która jej

dotyczy.

— Kretynizm! — krzyknął Kraterios. — Zamiast niepokoić się tym, co może się

wydarzyć jutro, ludzie zrobiliby lepiej, gdyby zaczęli się zastanawiać nad dniem dzisiejszym.

— Bez wątpienia masz rację, Krateriosie, ale ludzie już tacy są: gdy idą, patrzą przed

siebie, a nie pod nogi. Krótko mówiąc, zasięgałem opinii wszelakiej maści jasnowidzów, i ku

memu największemu zdziwieniu ich przepowiednie są zbieżne. Żyjemy na huśtawce. Świat

ulega przeobrażeniu.

Spoglądał po twarzach obecnych, których uderzyły jego słowa.

— W tym momencie jedna epoka ustępuje miejsca kolejnej. Potwierdzają to wszyscy

astrologowie czy to z Aleksandrii, czy z Chaldei, czy z Rzymu.

— Co chcesz przez to powiedzieć?

— Ukaże się nam król. Nowy władca. Młody człowiek, który zostanie królem świata.

Jego królestwo obejmie całą ziemię.

— Gdzie się ukaże?

— Właśnie tutaj. Wszystkie wyrocznie są zbieżne ze sobą także w tym punkcie. Ten

człowiek pojawi się w Azji. Niektóre przepowiednie wymieniają Palestynę, inne Cylicję,

jeszcze inne Asyrię. W każdym razie, ukaże się na wschód od Morza Śródziemnego.

Goście spoglądali po sobie, pozostając najwyraźniej pod wrażeniem tych słów.

— Czy są jeszcze jakieś inne wskazówki?

— Są. Ten człowiek urodził się pod znakiem Ryb. Dostrzegłem poruszenie na twarzy

Klaudii: dreszcze, jak niespokojne jaszczurki, przebiegały pod jej skórą, rozszerzone oczy

Page 97: Ewangelia według Piłata

spochmurniały. Czułem, że jej umysłem owładnęły w tej chwili tysiące myśli. Wiem dobrze,

jak bardzo wrażliwa jest moja żona i otwarta na wszystko, co irracjonalne. Czułem, że

Fabiusz wprawił ją w stan gwałtownego rozkołysania emocji. Zawczasu obawiałem się

skutków jego słów i próbowałem zakończyć tę rozmowę:

— Jest tylko jedno imperium: Imperium Rzymskie. I jeden wielki władca: Tyberiusz.

Tyberiusz króluje nad całym znanym nam światem.

Fabiusz skwitował moje słowa wzgardliwym uśmieszkiem:

— Po pierwsze, Tyberiusz nie urodził się pod znakiem Ryb. Poza tym wszem wobec

wiadomo, że sprawuje on władzę nad światem tylko dlatego, że ją odziedziczył, rozpusta zaś i

uwiąd starczy nie należą chyba do największych jego atutów militarnych i politycznych. I na

koniec: Tyberiusz jest już za stary.

— Tak sądzisz?

— Tak. Zebrałem wszystkie informacje oparte na precyzyjnych obliczeniach

astrologów i wywnioskowałem z nich, że ów mąż opatrznościowy urodził się w czasie, kiedy

nastąpiła koniunkcja Saturna i Jowisza w gwiazdozbiorze Ryb. Na tej podstawie mogłem

obliczyć jego rok urodzenia.

— To znaczy?

— Urodził się w roku 750.

— Tak jak ja! — wykrzyknąłem, chcąc rozśmieszyć otoczenie.

— Tak jak ty, Piłacie. I tak samo jak ty powinien mieć dzisiaj trzydzieści trzy lata.

Odgłos spadającego metalu sprawił, że podskoczyliśmy: to Klaudia upuściła swój

kubek. Wyjąkała coś, przepraszając za nieuwagę.

— Moja żona się przestraszyła — wtrąciłem, chcąc ją usprawiedliwić. — Przez

chwilę myślała, że mogło chodzić o mnie.

— Ach nie, Piłacie. Pomyślałam coś o wiele bardziej strasznego...

Nie chciała dokończyć zdania. Przywołała służących, by wytarli rozlane wino.

Fabiusz badawczym wzrokiem ogarnął twarze obecnych.

Page 98: Ewangelia według Piłata

— Jeżeli ten człowiek przekroczył trzydziestkę, to musiał wzbudzić powszechne

zainteresowanie swoją osobą. Rozpoczął już zapewne realizację swojego dzieła. Czy

słyszeliście o kimś takim?

Jako pierwszy głos zabrał Kraterios:

— Znam sporo pomyleńców, którym roi się władza nad światem, niektórzy z nich

nawet rządzą jakimś miastem czy rejonem, nie wyobrażam sobie jednak, aby któremukolwiek

z tych pyszałków udało się spełnić swoje marzenie. Marzenie zresztą, które uważam za

całkowicie idiotyczne, rzecz jasna.

Łysy poeta, kupiec z Krety i armator z Marsylii mieli wątpliwości; wszyscy spotkali

kiedyś wartościowych i ambitnych ludzi, ale żaden z nich nie był na miarę takiej

przepowiedni.

— A ty, Piłacie — zwrócił się do mnie Fabiusz. — Czy dostrzegłeś gdzieś ludzi

zdolnych do tego, by zawojować świat?

Klaudia utkwiła we mnie wzrok z taką siłą, jakbym znał odpowiedź na to pytanie.

Wzruszyłem ramionami:

— Judea nie jest najlepszym miejscem do szukania takiego człowieka. Tutaj zeloci

chcą się nas pozbyć, zapewne, ale to są Żydzi, kwintesencja żydostwa, uważają się za

przedstawicieli narodu wybranego. Kpią sobie z takich pomysłów jak podbój świata, gardzą

innymi i myślą tylko o sobie. Zresztą Żydzi należą do wyjątkowych narodów, pozbawionych

tendencji imperialistycznych; jest to naród dziwny, zamknięty w sobie, zarozumiały.

Owszem, mają bohaterów w skali regionalnej, ale nie znajdziesz tu herosa na skalę światową.

A poza tym, obawiam się, że cię rozczaruję, ale gdyby stanął tu przede mną jakiś nowy

Aleksander, nie spocząłbym, póki bym go nie pobił i nie unicestwił. Cóż, ja bronię Rzymu.

— Być może Rzym nie będzie wieczny.

— Co ty opowiadasz, Fabiuszu? Doprawdy, zachowujesz się jak nieznośne dziecko.

— Możliwe. Kpię sobie z bycia Rzymianinem, Rzymianinem z Rzymu, z

przynależności do najpotężniejszego narodu świata. Oczekuję czegoś innego od życia, lecz

nie wiem dobrze czego. Czekam na tego człowieka. Całe życie byłem lekkoduchem,

zajmowałem się uwodzeniem kobiet, uciechami, wydawaniem pieniędzy, aż w końcu bardzo

Page 99: Ewangelia według Piłata

się tym wszystkim zmęczyłem. Mam wrażenie, że moje życie mogłoby być mniej puste,

gdybym spotkał tego człowieka.

Zwrócił się ku swojej kuzynce, która pobladła teraz tak bardzo, jakby cała krew

odpłynęła jej z warg i powiek.

— Zdaje mi się, że moja opowieść zrobiła na tobie wrażenie, Klaudio.

— Bardziej niż myślisz, Fabiuszu. Bardziej niż myślisz.

Kupiec kreteński sprowadził dyskusję na tory niedawnego skandalu z Pytią delficką;

była to młoda kobieta, którą uważano za natchnioną, dopóki nie wyszło na jaw, że jej źródłem

natchnienia był przede wszystkim generał Trimarchos, który podszeptywał jej odpowiedzi dla

swoich doraźnych celów politycznych, i rozmowy przy stole znowu zaczęły się na dobre.

Przyglądałem się spod oka Klaudii, niemej i zamyślonej, bladej jak posiniały księżyc; po raz

pierwszy nie przejmowała się rolą pani domu i zupełnie nie reagowała na szmer rozmów

zamierających u stóp jej łoża.

Gdy goście już sobie poszli, podszedłem do niej, zatroskany:

— Co się dzieje, Klaudio? Nie czujesz się dobrze?

— Czy zrozumiałeś to, co powiedział Fabiusz? Przepowiednie są ze sobą zgodne.

Mówią o kimś, kogo znamy, o kimś, kogo ty się obawiasz.

— Ale o kim? O Barabaszu? Barabasz nie zajdzie daleko. Mam go jak muchę w sieci

moich szpiegów. A poza tym Barabasz myśli wył ącznie o Izraelu.

Po raz pierwszy odczułem, że drażnię Klaudię. Przygryzła wargi, by mnie nie

zwymyślać, i zmierzyła mnie chłodnym spojrzeniem:

— Piłacie, przepowiednie mówią o Jeszui. — Jeszua? Ten magik? Przecież on nie

żyje.

— Jest w wieku, o którym mowa w przepowiedniach.

— On nie żyje!

— Pociągnął wszystkich za sobą. Bez broni, bez żadnego zaplecza, stworzył całą

armię wiernych.

Page 100: Ewangelia według Piłata

— On nie żyje! Nad jego krzyżem kazałem umieścić napis „Jeszua, król żydowski”. I

na tym koniec całej historii.

— On nie zwraca się tylko do Żydów. Przemawia do Samarytan, do Egipcjan, do

Syryjczyków, Asyryjczyków, do Greków, do Rzymian, do wszystkich.

— On nie żyje!

— Gdy mówi o królestwie, ma na myśli Królestwo powszechne, gdzie dla nikogo nie

zabraknie miejsca, gdzie wszyscy są zaproszeni.

— On nie żyje, Klaudio, zrozum. On nie żyje! Nie mówiłem już; wydzierałem się.

Głos mój rozlegał się w całym pałacu, który stopniowo, z sali na salę, z kolumny na

kolumnę, poczynał wibrować moim gniewem.

Klaudia podniosła ku mnie oczy. Nareszcie mnie zrozumiała, a wargi poczęły jej

drżeć:

— To myśmy go zabili, Piłacie. Zdajesz sobie z tego sprawę? To może był on, a

myśmy go zabili!

— To nie był on, ponieważ go zabiliśmy.

Klaudia zamyśliła się. Myśli niczym strzały przeszywały jej czaszkę. Źle się poczuła.

Zbierało jej się na płacz. Rzuciła mi się w ramiona i długo szlochała.

Teraz odpoczywa sobie po tym wszystkim, obok mnie, podczas gdy ja piszę do ciebie.

Jej krucha struktura psychiczna, a zarazem żywa emocjonalność sprawiają, że potrafi

przechodzić z jednej skrajności w drugą. Ulega głębokiemu wzburzeniu, po czym równie

głęboko zasypia. Te przypływy i odpływy do mnie nie mają dostępu, ja mam usposobienie o

wiele bardziej spokojne i zrównoważone, nie podlegam huśtawkom emocjonalnym. Mniej się

oburzam, ale też i mniej odpoczywam. Nie wciąga mnie ani wielki gniew, ani sen, który

niesie ukojenie. Poruszam się po wąskiej kładce, w miarę wygodnej. Czasami jednak

chciałbym zrobić fałszywy krok...

Tymczasem ściskam cię serdecznie, drogi bracie. Wkrótce opowiem ci coś więcej o

Krateriosie, który myśli zabawić jakiś czas w Jerozolimie. Póki nie uda mi się rozwiązać

Page 101: Ewangelia według Piłata

zagadki trupa, który zapadł się pod ziemię, nie zabraknie mi okazji do spotykania się z nim i

do opowiadania ci o jego ekstrawagancjach. Na razie bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

Wolałbym nie przeżywać dnia, o którym ci zaraz opowiem. Z tak wielką przykrością

przyjdzie mi odtwarzać w pamięci owe wydarzenia na twój użytek, że łapię się na myśli, iż po

raz pierwszy w naszej korespondencji chciałbym zostawić w tym miejscu białą stronę. A

jednak czuję, że jeśli pominę ten dzień milczeniem, jutro już do ciebie nie napiszę, pojutrze

tym bardziej, pióro obeschnie, głos zamilknie i stracisz z oczu swego brata. Zmuszam się

więc mimo odrazy, jaką we mnie to budzi, aby opisać ci ów dzień i nie zrywać nici naszej

korespondencji, rozpiętej między Jerozolimą a Rzymem, gdyż jest to nić naszej przyjaźni.

O świcie centurion Burrus poprosił mnie o audiencję. Miałem nadzieję, że oznajmi mi,

iż odnalazł zwłoki magika. Rozkazałem bowiem — czy już ci o tym wspominałem? — aby w

ciągu tej nocy przeszukano systematycznie wszystkie domy w Jerozolimie. Moi ludzie mieli

przykazane pod żadnym pozorem nie zdradzić, czego właściwie szukają, gdyż to jeszcze

bardziej rozdmuchałoby sprawę, która miała pozostać tajemnicą, mieli natomiast zajrzeć w

każdą mysią dziurę, w każdy kufer czy skrzynię, w której można by schować ciało.

Burrus stał przede mną zesztywniały, ze zsiniałym podbródkiem i czerwonymi

powiekami, we włosach zaś miał pełno kurzu. Przyszedł prosto po nie przespanej nocy, pełnej

poszukiwań, i nie miał czasu, by się wykąpać. Nie przyniósł nowych wiadomości na temat

zwłok. Natrafił jednak na pewien ślad. Przypadkiem natknął się w tawernie na strażników

grobowca, oddających się piciu tak solennie, że Burrus nawet nie zwróciłby na nich uwagi,

gdyby nie spostrzegł, że przed każdym z nich leżało na kupce po trzydzieści denarów. Była to

pokaźna suma, równowartość wynagrodzenia za wiele przepracowanych miesięcy, i to

właśnie wzbudziło natychmiast czujność Burrusa. Ci ludzie zostali opłaceni, ale za co? Za

jakąż to usługę? Za to, że czegoś nie zrobili? Coś powiedzieli? Przemilczeli? Trzeba było

wziąć ich na spytki.

Page 102: Ewangelia według Piłata

Zszedłem wraz z Burrusem do pretorium. Zapalono pochodnie, albowiem dzień

wstawał leniwie, i wprowadzono dwóch Żydów, a raczej doprowadzono ich do mnie; byli tak

pijani, że nie zdawali sobie nawet sprawy, iż znajdują się przed obliczem prokuratora.

— Skąd macie te pieniądze?

— Kim jesteś?

— Przyjacielem.

— Masz na picie?

— Kto wam dał te pieniądze?

...

— Za co je dostaliście?

...

— Odpowiadajcie, na Jowisza!

— Nie masz naprawdę nic do picia?

Wymieniliśmy z Burrusem spojrzenia pełne konsternacji: byli zalani jak przepełnione

amfory, nie dało się niczego z nich wycisnąć prócz kwaśnej woni potu.

Podsunąłem im karafkę z winem, na którą rzucili się natychmiast, z chciwością

wielbłądów po dwóch tygodniach podróży przez pustynię.

Machinalnie ważyłem w ręku sakiewkę z pieniędzmi, gdy nagle doznałem olśnienia.

Trzydzieści denarów! To mi coś przypominało... No tak! Na tyle właśnie szacowano wszelkie

zdrady, donosy i oszczerstwa, w których rytmie żyła Jerozolima. Kilka dni temu moi ludzie

znaleźli nawet taką kwotę, w stanie nienaruszonym, w kieszeni płaszcza wisielca, którego

zdjęli z drzewa. Chodziło o Jehudę, skarbnika Jeszui, który za tę właśnie sumę pieniędzy

sprzedał swego mistrza Kajfaszowi.

Podszedłem do dwóch pijanych strażników.

— To Kajfasz wam zapłacił? Napijecie się jeszcze? To Kajfasz, prawda?

Skinęli głowami. Wziąłem do ręki dwie sakiewki i podałem je im.

Page 103: Ewangelia według Piłata

— Kajfasz każdemu z was jeszcze raz daje po trzydzieści denarów, żebyście mi

wszystko opowiedzieli.

Mężczyźni aż się zatoczyli z radości. Nie zdawali sobie nawet sprawy z tego, że ja im

oddałem ich własne pieniądze.

— A teraz mówcie.

— Kiedy o to chodzi, że nic nie wiadomo.

— Kpicie sobie ze mnie?

— Skądże by znowu, szefie. Ale my niczego nie widzieliśmy. Spaliśmy. Z samego

rana obudziły nas niewiasty i kazały otworzyć grobowiec. Kiedy odkryły, że był pusty,

narobiły krzyku, powiedziały, że wydarzył się cud, że grobowiec sam się otworzył i zamknął,

a Galilejczyk został uprowadzony przez archanioła Gabriela. Wierzyły w to twardo. To był

szok, zaraz potem, jak się obudziliśmy. Toteż kiedy przybył tam Kajfasz — zanim jeszcze

pojawili się Rzymianie, szefie — woleliśmy mówić to, co one, przysięgaliśmy, że na własne

oczy widzieliśmy anioła Gabriela razem z Galilejczykiem. To było mniej kretyńskie, niż

przyznać się do tego, że nic kompletnie nie widzieliśmy, bośmy się pospali, zamiast czuwać. I

tu się okazało, że popełniliśmy błąd, bo Kajfasz wpadł w taki straszny gniew, że o mało mu

żyły nie pękły na szyi. Oświadczył, że nie mamy pojęcia, o czym mówimy, że mamy się

zamknąć, a jeżeli kiedykolwiek wygadamy się przed kimkolwiek o archaniele Gabrielu, to

każe nas ukamienować. Kolana się pod nami ugięły, bo wiadomo, że jeżeli arcykapłan grozi

takimi rzeczami, to zawsze dotrzymuje obietnicy. Aż tu nagle się uspokoił, uśmiechnął się do

nas, dał nam nawet pieniądze, każąc powtórzyć kropka w kropkę to, co mamy gadać. Albo

raczej to, o czym nie wolno nam pisnąć słówkiem.

— W gruncie rzeczy Kajfasz bezwiednie zapłacił wam za to, byście mówili prawdę.

— No tak.

— A naprawdę, toście nic nie widzieli?

— Nic a nic, szefie.

Podałem im sakiewki. A ci idioci porwali je, tańcząc i śpiewając, przekonani, że

każdemu z nich przypadło sześćdziesiąt denarów.

Page 104: Ewangelia według Piłata

Następnie zaszyłem się na osobności w sali narad, aby się nad tym wszystkim

zastanowić.

Od niedzieli już intrygowała mnie nieobecność pewnego człowieka. Nie chodziło o

nieobecność zwłok, lecz Kajfasza. Dlaczego arcykapłan nie chciał się ze mną natychmiast

zobaczyć? Jeżeli on także poszukiwał zwłok, jeżeli zależało mu jeszcze bardziej niż mnie na

tym, aby zniknięcie trupa nie obrosło żadną religijną fantasmagorią, to dlaczego mi nie

zaproponował, abyśmy połączyli siły i szukali razem? Jak dotąd, Kajfasz nie dał mi się

poznać od strony aż tak wielkiej dyskrecji. To przecież mnie zawdzięcza nominację na

przewodniczącego Sanhedrynu. Chcąc zachować moje łaski, obsypuje mnie prezentami. W

znacznie większym stopniu niż jego teść Annasz — poprzedni arcykapłan, którego

musieliśmy zdjąć z urzędu — rozumie swoją sytuację i współpracuje aktywnie z Rzymem. W

aferze Jeszui, będąc szczwanym politykiem, obawiał się tyleż samego magika, co mojej

reakcji. Obawiał się, aby popularność Jeszui nie wzbudziła mego niepokoju i nie skłoniła

mnie do przykręcenia śruby: Galilejczyk jemu samemu mógł zagrozić rozłamem religijnym,

mnie zaś buntem. W trakcie procesu dał jasno do zrozumienia, że pragnie zagwarantować

porządek społeczny: „Lepiej już, jak umrze jeden człowiek za naród, niż by miał zginąć cały

naród”.

Dlaczegóż od czasu, gdy spokój grobu został pogwałcony, Kajfasz zamknął się w

Świątyni, nie prosząc mnie o pomoc, nie proponując mi także swojej?

Równocześnie ze mną prowadził dochodzenie na własną rękę. Szybszy ode mnie,

wyprzedzał mnie wszędzie: przy grobowcu, u Josefa z Arymatei... Dlaczego działał w

pojedynkę? Jego gniew przecież powinien być jeszcze większy niż mój. Dlaczego więc do

mnie nie przybiegł, on, tak logiczny, tak skrupulatny, tak przewidujący, on, który rozkazał

pilnować grobu, by zdusić w zalążku powstanie kultu Jeszui? Teraz, gdy sytuacja była tak

poważna, Kajfasz nie raczy przyłączyć się do swego obiektywnie jedynego i wypróbowanego

sprzymierzeńca? Co się za tym kryje?

Podszedłem do okna i zapatrzyłem się na Jerozolimę. Z oddali wyłaniały się białe

stopnie amfiteatru i na ten widok poczułem w sercu ukłucie nostalgii. Spoglądając na

opustoszałą i tak rzadko wykorzystywaną dla występów scenę, nie lubianą przez Żydów,

mimo wszelkich moich wysiłków, mimo trup teatralnych i znakomitych sztuk, które tutaj

sprowadzałem, pomyślałem z ciężkim sercem o Rzymie i poczułem żal, że go opuściłem.

Mrużąc oczy, dostrzegłem miotającą się na scenie białą togę i rozpoznałem Marcellusa,

Page 105: Ewangelia według Piłata

naszego wczorajszego gościa, gestykulującego żywo przed pustymi kamiennymi ławami.

Recytował zapewne jeden ze swych poematów, wypróbowując nośność swoich słów i

dynamikę frazy. A może przymierzał się do napisania tragedii?

W tejże chwili doznałem olśnienia: Kajfasz udawał! Te jego poszukiwania były po

prostu wyreżyserowane! Doskonale wiedział od początku, gdzie znajdują się zwłoki,

ponieważ to on sam umieścił je w najodpowiedniejszym miejscu!

Jak to się stało, że nie pomyślałem o tym wcześniej? Kajfasz wszystko przewidział.

Plan jest prosty. Każe swoim strażnikom pilnować grobu magika, równocześnie jednak dając

im środki odurzające. Strażnicy zasypiają. Przychodzą następni, odsuwają głaz, zabierają

zwłoki i zamykają z powrotem wejście do grobowca. Lepiej zastosować dwa środki

ostrożności niż jeden. Kajfasz nakazuje złożyć ciało gdzie indziej, uzyskując pewność, że

zapobiegnie w ten sposób wszelkim oznakom pośmiertnego kultu. Sprawy jednak przybierają

nieco inny obrót, niż to sobie wymyślił. Niewiasty z bliskiego kręgu Jeszui każą otworzyć

grobowiec, konstatują zniknięcie zwłok i zaczynają coś bredzić, powołując się na archanioła

Gabriela. Z kolei strażnicy, zawstydzeni, powtarzają za nimi te bzdury. Rozwścieczony

Kajfasz za wszelką cenę chce zatkać usta wszystkim. Ale pogłoska już się szerzy...

wiadomość dociera do mnie i ja także wszczynam poszukiwania zwłok. Kajfasz dowiaduje się

o tym. Nie chcąc ściągnąć na siebie podejrzeń, on także udaje, że szuka. Przetrząsając dom

Josefa z Arymatei, wyreżyserował tę scenę na mój użytek, roztoczył zasłonę dymną.

Odetchnąłem. Afera niebawem miała się zakończyć. Kajfasz wkrótce wydobędzie

zwłoki z ukrycia. Być może nawet postąpi na tyle finezyjnie, że to moi ludzie je znajdą...

Wszystko bardzo szybko wróci na swoje miejsce. Kajfasz jest dobrym strategiem i

precyzyjnie gra na zwłokę.

Roześmiałem się niemal na tę myśl. Byłem zadowolony, że mam takiego partnera jak

Kajfasz: złośliwy, sprytny, skuteczny w działaniu, któremu zależy na spokoju, spokoju równie

potrzebnym jemu, jak mnie. Z ulgą nalałem sobie wina, i wznosząc kielich, zwróciłem się w

wyobraźni do arcykapłana, szepcząc do niego z uśmiechem:

— Piję twoje zdrowie, Kajfaszu. Tego ranka lew dziękuje lisowi.

I właśnie w tej chwili dobiegły mnie krzyki zza drzwi. Podwoje rozwarły się

gwałtownie.

Page 106: Ewangelia według Piłata

Moim oczom ukazał się arcykapłan Kajfasz, a za nim tuż zaraz strażnicy, mierzący w

niego lancami.

Kajfasz, wściekły, zatrzymał się na mój widok jak wryty. Wycelował we mnie

palcem, rzucając mi w twarz rozpaczliwe:

— Jeszua! Znowu się pojawił!

Wybuchnąłem śmiechem. Nie sądziłem, że jakikolwiek Żyd może mieć aż takie

wyczucie teatru.

— Oczywiście, że się znów pojawił. Spodziewałem się tego, Kajfaszu. Wyobrażałem

sobie jednak, że będziesz na tyle delikatny, iż pozwolisz, by to moi ludzie odkryli miejsce,

gdzie go ukryłeś.

Spojrzał na mnie takim wzrokiem, jakbym nagle przemówił do niego w języku ptasim.

Nie rozumiał.

— Piłacie, nie słuchałeś, co do ciebie powiedziałem. Jeszua znów się ukazał! Żywy!

— Żywy?

— Tak, żywy!

Patrzyłem na jego wielkie ciało, jakby wątlejsze niż zazwyczaj, na jego bladoszare

oczy, wytrzeszczone bardziej niż zwykle. Wyglądało na to, że był ze mną szczery, co więcej:

zdumiony. Kajfasz nie miał zwyczaju uciekać się do grymasów czy mimiki

charakterystycznej dla kłamców, kiedy chcą kogoś o czymś przekonać. Sprawiał wrażenie

człowieka, którego dręczy jakieś zmartwienie.

— Przysięgam ci, Piłacie, na Tego-który-nie ma-imienia, że mówią, jakoby Jeszua

powrócił ze świata zmarłych. Że rozmawia z ludźmi i żyje. Krótko mówiąc, że

zmartwychwstał.

— Bądźmy poważni, to przecież tylko pogłoska.

— Oczywiście.

— Od kogo pochodzi?

— Od kobiety

Page 107: Ewangelia według Piłata

— Od kobiety? Na szczęście.

— Tak, na szczęście. To mniej wiarygodne.

Musisz wiedzieć, mój drogi bracie, że my tutaj jesteśmy daleko od nowoczesnego

Rzymu i że poza Klaudią Prokulą kobiety nie mają w Judei nic do gadania. Istnieją tylko

poprzez swój brzuch, jeżeli jest płodny, a brzucha nikt nie pyta o zdanie, o to, co myśli i co

czuje. W Palestynie słowom niewiast nie daje się żadnej wiary, a ich ewentualne

oświadczenia traktowane są jako mentalny równoważnik menstruacji.

— Nikt w to jeszcze nie wierzy — rzekł Kajfasz — ale już się o tym mówi, ludzie już

się tym interesują. Wystarczy, że pojawią się jeszcze inne opowieści, aby zaczęli się burzyć.

Trzeba koniecznie odnaleźć zwłoki, Piłacie. Ktoś musiał je wykraść specjalnie z tą myślą, by

dzisiaj można było uwierzyć, że on zmartwychwstał.

Kajfasz miał rację. Ktoś realizował swój plan, opracowany w najdrobniejszych

szczegółach, z zamiarem spowodowania zamętu w umysłach i pogrążenia nas wszystkich w

oparach irracjonalizmu.

— Kim jest ta kobieta, która utrzymuje, że go widziała? — wykrzyknąłem. — To na

pewno wspólniczka tego całego pomysłu. Przez nią możemy dojść do osoby podżegacza.

Kajfasz wzdrygnął się mimo woli, dreszcz przebiegł mu od krawędzi nosa aż po

spiczasty podbródek. Minę miał sceptyczną.

— Kto to jest? — nalegałem.

Ociągał się z wymówieniem imienia, aż wreszcie rzucił, odwracając głowę:

— Salome.

Zamarłem z otwartymi ustami. Sądziłem, że się przesłyszałem.

— Salome? Kobieta, która...

Kajfasz odpowiedział półgłosem, ze zmarszczonymi brwiami:

— Tak, kobieta, która...

Page 108: Ewangelia według Piłata

Czy przypominasz sobie, drogi bracie, mój list sprzed kilku lat, w którym

opowiedziałem ci historię tej amatorki ściętej głowy? Robiłem potem często do tego aluzje,

jako że owa makabryczna farsa zmodyfikowała później charakter jej głównych aktorów.

Herodowi Antypasowi, tetrarsze, który rządzi Galileą, udało się pogodzić w swojej

postawie, w sposób jedyny w swoim rodzaju i nie do przecenienia, dwie rozbieżne z sobą

cechy: jest bardzo religijnym Żydem, wybitnym obrońcą mozaizmu, a przy tym pełnym

szacunku wielbicielem Tyberiusza. Obsypuje go prezentami, a na jego cześć zbudował piękne

nowe miasto nad brzegiem jeziora Genezaret i nazwał je niedawno Tyberiadą. Na skarpie

okalającej jezioro i nad brzegami Jordanu zdzierał sobie płuca kilka lat temu pewien

nawiedzony w stylu Jeszui, popędliwy i apodyktyczny eremita o gwałtownym

temperamencie, przyciągający do siebie tłumy swym przedziwnym rytuałem zanurzania ciał

w wodzie celem obmycia ich z grzechów.

Johanan Obmywający, jak go powszechnie nazywano, wzbudził początkowo mój

niepokój, lecz szybko się okazało, że podobnie jak później Jeszua nie zwracał się wyłącznie

do Żydów jako do jedynego narodu wybranego. Przemawiał do wszystkich zgromadzonych,

nie starając się ich zjednoczyć przeciwko Rzymowi. Pacyfista, a zarazem choleryczny

moralista, wydawał się najzupełniej pozbawiony ambicji politycznych.

Na swoje nieszczęście miał zbyt ostry język, skory do miotania obelg. Ten mąż

sprawiedliwy, owładnięty przesadnymi wymogami moralnej nieskazitelności, wypluwał swój

gniew, gdy tylko się zetknął z przejawami zachowań nagannych. Usta jego ciskały słowa jak

kamienie przeciwko Herodowi i świeżo upieczonej królowej Herodiadzie. Potępiał tetrarchę

za to, że oddalił swoją pierwszą małżonkę, by móc poślubić żonę swego brata. Herodiada nie

pozwoliła mu zbyt długo krytykować swojej osoby. Ta wysoka, szczupła Żydówka, o

paznokciach jak szpony, cała obwieszona klejnotami, jakby obnosiła na sobie wojenne trofea,

ta Herodiada ma diabła za skórą, a spojrzenia jej to strzały palące i gotowe zabić śmiałka,

który by stanął na jej drodze. Kazała aresztować Johanana Obmywającego i osadzić go w

twierdzy Macherontu. Mimo to Herod wzbraniał się przed zgładzeniem świątobliwego męża,

uważając swego więźnia za proroka. W tej sytuacji Herodiada, zmęczona przeciągającą się

walką, posłużyła się jeszcze inną bronią, budzącą konsternację, lecz nader skuteczną: swoją

córką, Salome. Salome wykonała przed ojczymem taniec tak zmysłowy i do głębi

przejmujący, że Herod przyrzekł, iż spełni każde jej życzenie. Matka szepnęła jej do ucha, by

zażądała głowy Johanana, i wtedy Herod, zwabiony w pułapkę, kazał ściąć głowę prorokowi i

Page 109: Ewangelia według Piłata

podać ją Salome na srebrnej tacy. Od tej pory Herod się zmienił. Ma sobie wciąż za złe tamtą

decyzję; trawiony ciągłym niepokojem, zżerany wyrzutami sumienia, podstępny, agresywny,

jako że we własnym mniemaniu sam jest przedmiotem agresji, obwarowuje się w twierdzach

w obawie przed zemstą swego Boga. Oczywiście Herodiada wykorzystuje te jego lęki, by

manipulować starzejącym się tetrarchą, stopniowo przejmując kontrolę nad wszystkim. Nie

wiem, dokąd zaprowadzi ich oboje ambicja tej kobiety, obawiam się jednak, że to się fatalnie

skończy, ponieważ Herodiada kocha władzę dla samej władzy, upaja się nią; na razie czerpie

stąd siłę, lecz któregoś dnia owa władza stanie jej kością w gardle.

Kajfasz zaproponował mi, abyśmy się udali na spotkanie z Salome.

Chcąc dojść do pałacyku Heroda, trzeba było przedzierać się przez zbity gęsto tłum

podnieconych gapiów, bełkocących niezliczone głupstwa, tak że moja gwardia przyboczna z

najwyższym trudem torowała sobie pośród nich drogę. Moi ludzie już odzywali się

podniesionym tonem, zaczynając poszturchiwać Żydów. Obawiałem się awantury... Toteż

kazałem im zaczekać na nas. Dalej już, Kajfasz i ja, szliśmy sami, bez ochrony, pomagając

sobie łokciami, depcząc po nogach, szarpiąc za płaszcze.

Przeszliśmy pod bogato rzeźbionym portalem, utrzymanym w owym pełnym

przepychu stylu orientalno-rzymskim, którym ja już rzygam, a który ma oczarować

Tyberiusza, gdyby ten zdecydował się kiedykolwiek postawić stopę w pałacu Heroda.

Znalazłszy się tam, wtopiliśmy się w falujący tłum. I tak, poruszając się z prądem, dotarliśmy

na środek dziedzińca. Z podwyższenia spoglądała na tłum ogromnymi oczyma,

rozszerzonymi przez środki odurzające, bardzo młoda dziewczyna, w otoczeniu licznych

piastunek; jej znieruchomiały wzrok był wzrokiem Pytii, hipnotyzującej otoczenie.

— To ona? Księżniczka Salome? — zdziwiłem się. Kajfasz skinął głową. Byłem

rozczarowany. Nie ustępowałem:

— Nie jest tak urodziwa, jak słyszałem.

— To tylko pierwsze wrażenie.

Salome musiała mieć jakieś szesnaście lat. Wkroczyła w ten niezdecydowany wiek,

kiedy to natura zaczyna modelować jeszcze szczupłe ciało, przynależne dzieciństwu: to nie

była kobieta, lecz zaledwie jej pierwszy szkic. Talia, biodra, pośladki, piersi, wszystko było w

niej drobne, choć zarazem delikatnie zaokrąglone, nieśmiało cielesne; jej urok budził jakieś

Page 110: Ewangelia według Piłata

palące doznania, jak te, co się w nas rodzą w pierwszych, ulotnych godzinach wiosny...

Widząc ją tak niedookreśloną i cielesną, niewinną i sugestywną, zwiewną i masywną w

tiulowych woalach, zaczynało się myśleć, że nawet obnażona byłaby zaledwie obietnicą

nagości...

Nie widziałem związku między tym młodziutkim stworzeniem a jej reputacją kobiety

fatalnej. Z pewnością Salome w większym stopniu odpowiadała gustom żydowskim niż

rzymskim.

Sądziłem, że milczy, lecz oto nagle odkryłem, iż nieustannie coś do siebie

niesłyszalnie mówiła. Chcąc zrozumieć jej słowa, ulatujące jak oddech z warg niemal

nieruchomych, zgromadzeni wokół podwyższenia mężczyźni i kobiety musieli podejść do

niej jak najbliżej, wsłuchując się w coś na podobieństwo nuconej z cicha melodii.

Kajfasz mruknął, że ona robi tak zawsze, że tylko udaje nieśmiałą. Salome mówiła

cicho, chcąc, żeby podchodzono do niej bliżej. Gdy tylko mężczyźni znaleźli się w pobliżu jej

nóg, gdy owionął ich jej zapach, już miała ich w garści.

Istotnie, nagle poczułem, że mam ciężką głowę, spowitą zapachem piżma i kwiatów

morwy, że nie odrywam oczu od kostek jej stóp, zwinnych jak przeguby harfistki, omotanych

z wdziękiem cienkimi łańcuszkami, do których uczepiono maleńkie dzwoneczki... Uniosłem

głowę, by spijać nektar z jej warg i wsłuchiwać się, a raczej zgadywać słowa przedziwnej

opowieści, którą ona snuła bez końca, nazywając w niej siebie po imieniu, jakby stała się

owładniętym halucynacją widzem własnego życia:

— Salome wracała do pałacu, wielkiego, ciemnego pałacu pod księżycem. Salome

wracała z cmentarza, gdzie opłakiwała śmierć Rabbiego. Salome była smutna, wieczór był

zimny, a ziemia czarna. Początkowo Salome nie zauważyła mężczyzny, stojącego w

przedsionku. Ale głos ją zatrzymał: „Kogo opłakujesz, Salome?” Mężczyzna był wysoki i

szczupły, z kapturem cienia na głowie. Salome nie odpowiada nieznajomym. Jednak głos nie

pozwalał przejść Salome. „Opłakujesz Jeszuę, wiem, ale nie masz racji”. „Dlaczego się

wtrącasz? Opłakuję, kogo chcę!” M ężczyzna podszedł bliżej, i Salome poczuła się bardzo

poruszona. „Nie opłakuj już dłużej Jeszui. Wczoraj skonał, lecz dzisiaj zmartwychwstał”.

Mężczyzna stał całkiem blisko, ze zwieszonymi dużymi dłońmi. Jego głos coś przypominał,

jego oczy także. Lecz półmrok panujący w wysokim i ciemnym pałacu zakrył oczy Salome.

„Kim jesteś?” Wtedy odrzucił kaptur i Salome go rozpoznała. Padła na kolana. „Salome,

Page 111: Ewangelia według Piłata

wstań. To ciebie wybrałem jako pierwszą. Wiele grzechów popełniłaś, Salome, ale ja cię

kocham i przebaczyłem ci. Idź, zanieś Dobrą Nowinę wszystkim. Idź!” Lecz Salome płakała

tak bardzo, że nie była w stanie się ruszyć, a gdy osuszyła łzy, jego już przy niej nie było.

Otrzymała jednak Dobrą Nowinę: Jeszua ją kocha. Powrócił ze świata zmarłych. A Salome

opowiada i wciąż będzie głosić Dobrą Nowinę wszystkim ludziom.

Zdawało mi się, że Salome mówiła i poruszała się tylko dla mnie. To, co z daleka

ukazało mi się jako widowisko, dane mi było teraz jako całkiem osobiste zwierzenie. Z oczu

Salome płynęły strugi czarnych łez. Nagie ramiona Salome rozchylały się dla mnie. Wężowe

nogi Salome wyzierały z rozcięć jedwabiu. A kształty jej falowały pod woalami,

nieodgadnione, bezwstydne. A głos jej był jak soczysta brzoskwinia, którą zjada się w samym

środku lata.

Mógłbym bez przykrości wysłuchać po raz drugi, nawet po raz trzeci, jej opowieści,

ale nas, Kajfasza i mnie, odepchnęli, przegnali stamtąd nowi słuchacze.

Gdy znaleźliśmy się z powrotem na ulicy, musieliśmy trochę pochodzić, rozruszać

członki, otrząsnąć się z wrażenia. Nic z tego. Nasze myśli zostały na dziedzińcu pałacu,

przykute do Salome.

— Na dobrą sprawę, jest całkiem niebrzydka — odezwałem się, chcąc przerwać

krępujące milczenie.

Kajfasz splunął na ziemię.

— To jeszcze gorzej, niż gdyby była piękna.

Szliśmy dłuższą chwilę, nie zamieniwszy ani słowa. Urok Salome wślizgnął się w nas.

Zapomnieliśmy nawet, dlaczego poszliśmy jej posłuchać.

Zatrzymaliśmy się w końcu przy jakiejś fontannie. Cień platana, śmiech wody

przyniosły nam ukojenie i odświeżyły nieco nasze myśli.

— Co ona opowiadała? — spytałem.

— Szczebiotała coś niezrozumiale, jakoby widziała Jeszuę żywego. Z początku go nie

poznała. Miał dla niej Dobrą Nowinę: kocha ją.

— Kogo to interesuje?

Page 112: Ewangelia według Piłata

— Nikogo. Ale wszyscy przychodzą do pałacu. Wszyscy przyglądają się wybrykom

Salome, chociaż nikt nie zwraca na nie specjalnej uwagi. Ogląda się Salome dla samego jej

oglądania, słucha się jej dla słuchania, nie po to, aby rozumieć. Salome jest nieszkodliwa;

mężczyźni się otrząsną z zamroczenia, a kobiety ją obgadają. I to wszystko.

— Czy sądzisz, że ktoś nią manipuluje? — zapytałem Kajfasza.

— Nie. I to mnie pokrzepia. Nie sądzę, aby za tymi wszystkimi zjawiskami krył się

jakiś ukartowany z góry plan. Być może nie ma bezpośredniego związku między

wykradzionymi zwłokami a bajdurzeniem Salome. Ta dziewczyna jest po prostu szalona.

Wariatka z domu Heroda. Każdy ma taką w rodzinie lub u siebie na wsi. Cały szum wokół

zmartwychwstania Jeszui nie rozejdzie się za daleko.

Poczuliśmy się raźniej. Sprawowanie władzy czyni człowieka niespokojnym.

Wymaga uprzedzania myślą katastrof, a po wielu latach wytwarza w nas jakąś skłonność do

wyobrażania sobie najgorszego. Jeszcze rano obawialiśmy się, by sytuacja nie wymknęła się

nam spod kontroli. Zobaczywszy Salome, odzyskaliśmy spokój. Niemniej nie ulegało

wątpliwości, że trzeba było odszukać zwłoki. Ustaliliśmy, Kajfasz i ja, że razem będziemy

prowadzić poszukiwania.

— Kiedy już odnajdziemy szczątki Jeszui, każę wystawić je pod murami miasta, na

modłę grecką, a moi legioniści będą ich dobrze pilnować. Zostawię je tam przez tydzień, żeby

gniły, a w tym czasie wszystko wróci do normy.

W chwili, gdy się rozstawaliśmy, Kajfasz ścisnął mnie poufale za ramię, wskazując mi

zbiegowisko, jakie utworzyło się na narożniku placu.

Jakaś kobieta jechała na ośle. Była to bardzo piękna, dojrzała kobieta, o delikatnych

wargach, czystych rysach i szlachetnie sklepionym nosie; jedna z tych twarzy tak

zarysowanych, że nawet widziane en face wyglądają jak z profilu. Jej jasne spojrzenie

zdawało się przenikać na wskroś rzeczy, które dla innych pozostają nieznane.

Kajfasz szepnął mi jej imię: „Miriam z Magdali”.

Chłonąłem jej widok z zachwytem. Było coś szlachetnego w gładkości jej czoła,

naturalności jej fryzury, eleganckiej, bez specjalnego układania ciężkich, czarnych włosów,

zarzuconych zwyczajnie z przodu na lewe ramię. Jadąc na ośle, była ucieleśnieniem iście

królewskiego majestatu.

Page 113: Ewangelia według Piłata

Kajfasz zabronił mi kontemplowania tego obrazu. Powiadomił mnie, że ta niewiasta

była prostytutką z północnej dzielnicy.

Poprzedzała ją gromadka kobiet, jakby ściągniętych tutaj emanującą z niej siłą.

— Widziałam go! Widziałam go! On zmartwychwstał! Głos czarnowłosej kobiety był

równie zmysłowy jak jej oczy w kolorze węgla, którym długie rzęsy przydawały wyrazu

zdziwienia; brzmiał głęboko i ciepło.

Zsiadła z osła i uściskała swe towarzyszki.

— Radujcie się. On zmartwychwstał. Gdzie jest jego matka? Chcę jej o tym

powiedzieć.

Stanęliśmy z boku.

Z ubogiej lepianki wyszła jakaś wieśniaczka. Na jej starej twarzy malowały się troski

pracowitego żywota, zmęczenie trudami egzystencji i niedawne ciężkie przeżycia. Na widok

Miriam z Magdali otwarła przed nią ramiona i żylaste, zniszczone ręce. Owa stara matka,

która utraciła syna skazanego na upokarzające męczarnie, znalazła w sobie jeszcze dość sił,

by otworzyć ramiona przychodzącej do niej w odwiedziny.

Lecz prostytutka padła do jej stóp:

— Miriam, twój syn żyje! Na początku go nie poznałam. Jego głos brzmiał mi

znajomo, oczy także mi coś przypominały. Ale zakrywał go kaptur. Wszystko, co mówił ten

nieznajomy, trafiało mi prosto do serca, podeszłam więc bliżej. Dopiero wtedy go

rozpoznałam. Uściskał mnie i powiedział: „Idź, zanieś Dobrą Nowinę całemu światu. Jeszua

umarł za was wszystkich i dla was wszystkich zmartwychwstał”. Twój syn żyje, Miriam! On

żyje!

Stara kobieta nie poruszyła się. Wysłuchała w milczeniu słów niewiasty z Magdali.

Nie wyglądała wcale na pocieszoną, wprost przeciwnie — sprawiała wrażenie przytłoczonej

jakimś nowym ciężarem. Myślałem, że za chwilę upadnie.

A potem dwie łzy, bardzo powoli, wypłynęły spod jej zaczerwienionych powiek. To

nareszcie uchodziło cierpienie, zaczynało wypływać niepowstrzymanie. Ale nie było słychać

żadnego łkania. Na nowo rozbłysło światło w jej oczach, przywracając ją życiu, i teraz,

Page 114: Ewangelia według Piłata

przebijając się poprzez maskę pomarszczonej skóry, rozjaśniało ją wspaniałą i olśniewającą,

wielką i cudowną miłością do syna, promienną jak wschód słońca nad morzem.

Kajfasz ścisnął mnie za ramię z taką siłą, iż przez chwilę myślałem, że mnie ugryzł.

Jesteśmy zgubieni!

Ale ja nie miałem siły mu odpowiedzieć. Zostawiłem go tam i wróciłem biegiem do

pałacu. Coś poruszyło mnie do głębi na tym placu, do czego nie mogłem mu się przyznać.

Tylko tobie to powiem: w oczach tej starej Żydówki odnalazłem, przez chwilę,

spojrzenie naszej matki.

I znowu to wspomnienie przeszywa mi serce. Wrócę do mojej opowieści trochę

później. Judea przyprawia mnie o zawrót głowy. Przyjmij wyrazy serdeczności od twego

brata, trzymaj się z dala od wspomnień i od żydowskiego szaleństwa i miej się dobrze.

Piłat do drogiego Tytusa

Być prokuratorem Judei, to tak jakbym znalazł się na wygnaniu. Wychodzę ze skóry,

żeby narzucić tutaj szacunek dla Rzymu, choć tak naprawdę powoduje mną tyleż nostalgia, co

poczucie obowiązku. Tęsknię za Rzymem. Pragnę znowu tam się znaleźć. Są takie dni, kiedy

tęsknota czyni mnie przeczulonym: wszystko jest tu dla mnie obce, inne, rani mnie i szokuje,

wydaje się barbarzyńskie. Mam ochotę zwinąć się w kłębek, z głową ukrytą w ramionach, z

kciukiem w ustach, chciałbym przypaść do piersi mego miasta-wilczycy. Pod wpływem

zalewającej mnie fali emocji, która kazała mi cofnąć się w czasie, musiałem przerwać moją

opowieść. Odczułem z niezwykłą siłą brak tego wszystkiego: mojego miasta i mojej matki.

To pierwsze żyje, ta druga umarła, ale po obu jeszcze nie odprawiłem żałoby.

Chcąc się jakoś uspokoić, kazałem obudzić Sertoriusza, mojego lekarza. Długo mnie

masował. Czułem zalatującą spod jego pachy woń schnącego siana, i — co ciekawe — jej

cierpkość działała na mnie uspokajająco. Kazał mi mówić o moim złym samopoczuciu,

słuchając mnie ze spokojem na twarzy, charakterystycznym dla ludzi wiedzy. Ze zmrużonymi

oczyma i skupieniem na ustach, kiwając głową na znak aprobaty i zachęty, Sertoriusz ma dar

wysłuchiwania zwierzeń i obdarzania uwagą moich drobnych zmartwień. Przywiązuje dużą

Page 115: Ewangelia według Piłata

wagę do wszystkiego, co mówię, dopatrując się często sensu w nic nie znaczącym szczególe.

Oczyścił mój umysł i zwrócił mi ciało ukojone i namaszczone. Spoglądając za odchodzącym,

zauważyłem powiększającą się łysinę nad jego poczciwymi oczami wydry, barki, które

zaczynały się garbić, i na myśl o tym, że mój lekarz też podlegał prawom czasu i starzenia się,

odzyskałem całkowicie dobre samopoczucie.

Znów więc sięgam po pióro, by opowiedzieć ci o tym męczącym dniu.

Pożegnałem Kajfasza w chwili, gdy Miriam z Magdali wkroczyła do Jerozolimy, by

głosić, że Jeszua zmartwychwstał.

Począwszy od tego momentu pozbyłem się jakichkolwiek złudzeń: jeżeli można było

zlekceważyć opowieść samej Salome, to potwierdzenie tego przez Miriam z Magdali mogło

jedynie rozpowszechnić pogłoskę. Z ust do ust, od kobiety do kobiety, niezwykła wieść

przebiegała Jerozolimę. To prawda, że miały w tym udział same baby, co pozbawiało rzecz

wiarygodności, lecz równocześnie zapewniało jej szybki obieg.

Gdy dzisiejszego popołudnia zeszło z gór do Jerozolimy dwóch mężczyzn, którzy jęli

ze swej strony zapewniać, że widzieli na własne oczy Jeszuę, zrozumiałem, że sprawy

przybrały nieodwracalny obrót i że muszę zebrać wszystkie swe siły, by pognębić

nieprzyjaciela, który uknuł całą tę intrygę.

Zamknąłem się na szczycie wieży w forcie Antonia. Tam moi szpiedzy przytoczyli mi

słowa, które padły z ust obu mężczyzn.

Metodycznie, jeden po drugim, ważyłem na szali wszystkie elementy tej historii.

Wydarzenia były znakami, do mnie zaś należało wyłowić spoza nich myśl, która je

zorganizowała, wciągając mnie w tę pułapkę.

To, co opowiadali pielgrzymi, najwyraźniej w świecie nie odbiegało od opowieści

Salome i Miriam z Magdali. Po święcie Pesach opuścili Jerozolimę, udając się do swoich

domów. Zapadała noc, gdy zbliżali się do Emaus. Po drodze spotkali mężczyznę w kapturze,

siedzącego przy ścieżce; przyłączył się do nich. Nie znali go, a jednak coś w owym

podróżnym wydało im się znajome. Zaczęli rozmawiać. Obaj pielgrzymi mówili o nadziei,

którą pokładali w rabbim Jeszui, i o zawodzie, którego doznali podczas jego egzekucji.

Wówczas podróżny wszedł wraz z nimi do gospody w Emaus i pocieszył ich, że nie powinni

się smucić ani czuć oszukani, albowiem Jeszua jest wciąż pośród nich. Przy świetle lamp

Page 116: Ewangelia według Piłata

oliwnych rozpoznali go. A wtedy Jeszua poprosił ich, by zawrócili do Jerozolimy i zanieśli

innym Dobrą Nowinę. Ani się nie spostrzegli, kiedy im zniknął z oczu.

Pierwszą rzeczą, która wydała mi się najbardziej podejrzana, był fakt, że wszystkie te

opowieści za bardzo były do siebie podobne. Mój drogi bracie, znasz, podobnie jak ja,

zmienność natury ludzkiej. Obaj dobrze wiemy, że żaden świadek danego wydarzenia nie

widzi nigdy tego samego co inny, a już zwłaszcza nie opowiada tego samego. Uważam nawet,

że różnorodność i osobliwość owych raportów, a nawet sprzeczności, jakie między nimi

zachodzą, to jedyne oznaki ich autentyczności. W tym wypadku absolutna identyczność tych

opowieści zalatuje mi kłamstwem. Ktoś podstawił fałszywych świadków, nauczył

skrupulatnie ich kwestii, chcąc poprzez efekt ich zgodności stworzyć złudzenie prawdy.

Nie pozostawało mi nic innego, jak znaleźć sprawcę. I tutaj, mój drogi Tytusie, twój

brat błysnął inteligencją. Konfrontując ze sobą rozmaite wskazówki, dostrzegłem pomocną

dłoń w ciemności. Salome najprawdopodobniej ujrzała Jeszuę, wracając do pałacyku Heroda.

Miriam z Magdali spotkała go w ogrodach Jasmeth, wśród plantagi należących do rodziny

Heroda, gdzie on sam zwykł urządzać polowania w czasie swoich pobytów w Jerozolimie. I

wreszcie, w pobliżu Emaus znajduje się letnia rezydencja, którą Herod tak bardzo lubi. Herod,

Herod, Herod! To on uknuł spisek.

Nie zastanawiając się dłużej, wysłałem przodem swoich żołnierzy i udałem się sam do

pałacyku Heroda.

Na mój widok Szuza, intendent Heroda, nie krył zdziwienia i zmieszania.

Przygryzając wargi, w których nie było ani kropli krwi, zaimprowizował jakieś

wytłumaczenie, byleby tylko nie wpuścić mnie do pałacu.

— Jego Wysokość śpi. Właśnie wrócił z polowania. A potem pił i ucztował...

— Nie mam wątpliwości, mój poczciwy Szuzo, że o tej godzinie Herod jest już pijany.

Obudź go, pryśnij mu wodą w twarz — tylko w tej formie toleruje wodę — i prowadź mnie

do niego.

Szuza zniknął. Usłyszałem najpierw pomruki, które zamieniły się w gniewne ryki

rozbrzmiewające w głębi pałacu, po czym ukazał się czerwony jak burak Szuza, który kazał

otworzyć przede mną ciężkie podwoje z brązu, prowadzące do sali posłuchań.

Page 117: Ewangelia według Piłata

— Piłacie! Mój przyjacielu Piłacie! Najpiękniejsze pukielki w całym cesarstwie

rzymskim!

Z głębi sali Herod, rozwalony na niezliczonej ilości poduszek, bladozielony na twarzy,

pochylony nad ostrygą w otwartej skorupie, czynił gesty zapraszające ramionami:

— Piłacie! Piłacie! Pachniesz ładniej niż kobieta! Masz skórę delikatniejszą od kurwy!

Ach, ten Tyberiusz musi ciebie kochać!

Byłem przyzwyczajony do hipokryzji Heroda, do tych jego głośnych wynurzeń,

pełnych superlatywów i seksualnych apostrof, hipokryzji jawnej i gadatliwej, bardzo w guście

orientalnym. Hipokryzja Heroda stała się jego szczerością: on chciał mi w ten sposób okazać,

jak bardzo jest zadowolony, że mnie widzi i że przyjmuje mnie z całą życzliwością.

— Milutcy jesteście wy wszyscy, rzymscy urzędnicy. Patrzcie no na tego pożeracza

serc. Twarz ogolona, włosy obcięte i ufryzowane, ramiona i nogi zdepilowane, ciało

namaszczone olejkami i pachnące. Opowiadano mi, Poncjuszu Piłacie, że ty się codziennie

myjesz! Codziennie, czy to możliwe? Cóż za dbałość o siebie i wyrafinowanie! Jestem

pewien, że twoja żona, zachwycająca Klaudia Prokula, musi być szczęśliwa, mając przy sobie

mężczyznę gładkiego jak otoczak! Całe szczęście, że nie poślubiła któregoś z nas.

Zemdlałaby przy takich śmierdzielach... A już szczególnie ja jestem na bakier z wodą. Jak nie

wierzysz, zapytaj Herodiady, tego starego czupiradła!

Wybuchnął gromkim śmiechem. Nauczyłem się nie zwracać uwagi na wulgaryzmy,

którymi przyprawiał swoje słowa; trzeba było je złożyć na karb dobrego humoru.

Rozejrzałem się baczniej wokół siebie i zauważyłem na innych łożach pogrążone w

głębokim uśpieniu, obnażone młode niewolnice, w swobodnych pozach wśród pościeli. Herod

skomentował natychmiast moje spojrzenie dookoła sali.

— Oczywiście, gdybym nie miał koło siebie pięknego ciała, miałbym zawczasu

wrażenie, że jestem już w grobie. Mam sześćdziesiąt lat, wiesz, bardzo mało włosów i ani

jednego zęba. Ale to nie dlatego nie ma się apetytu, że brakuje czegoś do schrupania!

— Myślałem, że jesteś bardzo pobożny.

Sposępniał i jednym gestem odprawił intendenta Szuzę i innych świadków. Drzwi

zamknęły się, zostawiając nas samych w otoczeniu uśpionych dziewcząt.

Page 118: Ewangelia według Piłata

— Nawet ich nie tykam. W każdym razie, nawet gdybym chciał, nie dałbym rady. Za

młodu mogłem tłuc orzechy moją pałką. Tak, tak, Piłacie, była twarda jak z oliwnego drzewa.

A dzisiaj nie ukrzywdziłbym nawet zgniłego pomidora. A ty?

Uśmiechnąłem się tylko za całą odpowiedź. Wiedziałem, że rozmowa z Herodem

zawsze zaczynała się od sprośności.

— A ty? — naciskał.

— Nie przyszedłem tutaj rozprawiać o moich wyczynach seksualnych, Herodzie.

— Wyczynach? A więc z tobą wszystko w porządku. Pytam cię o to, bo czasami

myślę sobie, że moje ułomności biorą się, być może, bardziej z władzy niż z mojego wieku.

Ale jeżeli ty mi powiadasz, że... A Tyberiusz? Jest jeszcze starszy i ma więcej ode mnie

władzy! Czy, według twego rozeznania, on wciąż jeszcze jest zdolny do...

— Nic mi o tym nie wiadomo, Herodzie.

Oczywiście, skłamałem. Wiadomo, że Tyberiusz nie odczuwa już żadnych podniet i

jest zmuszony do urządzania oszałamiających orgii, by wzbudzić w swoim ciele choćby

najlżejszą emocję. Chcąc jednak, by Herod zmienił temat, postanowiłem zaprzeczyć

prawdzie:

— Prawdę mówiąc, wiem, jak się sprawy mają, Herodzie.

— A więc jak? — zapytał z pasją.

— Tyberiusz jest wciąż... całkiem świeży.

Herod spuścił głowę na piersi, znużony i zdegustowany. Wyglądał tak, jakby

pozbawiono go przed chwilą ostatniej nadziei.

— Masz rację, Piłacie. Tyberiuszowi jeszcze staje. To dlatego Tyberiusz jest

Tyberiuszem, a Herod tylko Herodem.

Wciągnął powietrze nosem. Zaniepokoiłem się, że obyczajem pijaka zacznie się

użalać nad samym sobą. Nadałem błyskawiczny zwrot naszej rozmowie, uważając, że dość

już czasu minęło na wstępnej gadaninie:

— Herodzie, przyszedłem, aby z tobą pomówić o Jeszui.

Page 119: Ewangelia według Piłata

— Co tu jest jeszcze do powiedzenia? To temat zamknięty. Masz, napij się czegoś.

Doradzałbym ci wino z Szałas, jest mocniejsze niż wino z Lassum, lecz najwyraźniej nie tak

niestrawne jak białe wino z Kalzar.

— Jesteśmy dwa stare lisy, Herodzie. A lisy nie potrafią się długo zwodzić. Za dobrze

cię znam. Po śmierci twego ojca Palestyna została podzielona na cztery części. Z czwórki

braci tylko ty jesteś coś wart, Herodzie, tylko ty masz głowę. Bardzo dobrze zarządzasz swoją

częścią, Galileą. Tylko ty zasługujesz naprawdę na tytuł tetrarchy. Czy mam ci przypomnieć,

co myślę o twoim starszym bracie? Zawdzięczam Judeę jego niekompetencji, to dzięki niemu

jestem namiestnikiem. Co do dwóch pozostałych braci, wiesz to lepiej ode mnie, zawsze będą

mysikrólikami bez klasy, niczym więcej. Ty jeden, Herodzie, jesteś nie tylko prawowitym

dziedzicem krwi, lecz także talentu do sprawowania władzy.

Herod przerwał mi, śmiejąc się szyderczo:

— Chcesz mnie uraczyć najwidoczniej czymś mocnym, że aż tak mi pochlebiasz.

Spodziewam się najgorszego.

— Cierpliwości, Herodzie, cierpliwości. Wy, Żydzi, pozwalaliście się przez całe wieki

podbijać, dostawaliście się pod okupację, znosiliście niewolę. Wasza historia jest historią

kolejnych zniewoleń. A wiesz dlaczego? Nie dlatego, że jesteście słabi, wprost przeciwnie,

macie dużo siły i tyle samo odwagi. Nie, to bierze się stąd, że jesteście za bardzo podzieleni.

Nawet tej waszej wiary w jedynego Boga bez imienia nie przeżywacie w identyczny sposób i

także ona dostarcza wam powodów do waśni. Jesteś synem Heroda Wielkiego, najbliższym

swemu ojcu i najbardziej jego godnym. Wiem, o czym marzysz: aby twój naród znów był

zjednoczony pod przewodem jednego króla, jednej i tej samej wiary. Na króla wybrałeś sam

siebie. Dla wiary wybrałeś Jeszuę, a raczej kult Jeszui. W tej chwili usiłujesz wszystko

zjednoczyć wokół siebie i wokół niego. Gotujesz się do przepędzenia wszystkiego, co obce, z

twojej ziemi, a mnie — w pierwszej kolejności. Herod patrzył na mnie, uśmiechając się:

— Czy już skończyłeś, Piłacie?

— Nie!

— Odpowiem ci więc później. Po wysłuchaniu twojej lekcji. Czy pozwolisz, że będę

pił; zamiast robić notatki?

Page 120: Ewangelia według Piłata

— Zawsze bardzo się interesowałeś tymi nawiedzonymi, których pełno było w kraju.

Niektórzy utrzymywali, że to z powodu twojej religijności, ale ja podejrzewam, że tu chodzi o

kalkulację polityczną. Wasze teksty zawierają proroctwa, że pojawi się pewien człowiek,

mesjasz — jak go nazywacie — potomek rodu Dawida, który zgromadzi wokół siebie lud

Izraela. I oto nad brzeg Jordanu, na terytorium twojego królestwa, przybywa Johanan

Obmywający. Interesujesz się nim, marzysz o tym, aby go wykorzystać dla swoich celów, ale

później odkrywasz, że nie da się nim manipulować, że nienawidzi was, ciebie i Herodiady, i

w końcu skazujesz go na śmierć. Wówczas pojawia się Jeszua. Przez moich szpiegów wiem,

że od początku spotykałeś się z nim, dyskutowaliście. Inaczej, niż to było w wypadku

Johanana Obmywającego, pozwalasz Jeszui głosić nauki, gromadzić wokół siebie ludzi.

Mówię „pozwalasz”, albowiem to wszystko dzieje się na twoich ziemiach, w Galilei.

Wystarczyłby jeden twój gest i Jeszua zniknąłby, podobnie jak Johanan. Wprost przeciwnie,

upoważniasz go do krążenia po twoim terytorium, do przemawiania, do wzbudzania

namiętności i pociągania za sobą tłumów wiernych. Zauważyłeś, że ten człowiek jest inny, o

wiele bardziej radykalny i popularny niż jakikolwiek prorok do tej pory. Jego słowo odmienia

słuchających, naród ciągnie za nim na kolanach, ojcowie rodzin porzucają swoje domy,

dojrzali ludzie odchodzą od miejsc pracy, aby iść w ślad za nim i żyć z jałmużny.

Zrozumiałeś, że wykorzystując wpływ tego człowieka, możesz doprowadzić do powstania

Żydów.

— Twoja opowieść jest poruszająca, Piłacie. Masz bardzo wybujałą wyobraźnię.

Zastanawiam się, jakie będzie zakończenie.

— Jeszua przyciąga do siebie wielką liczbę wiernych na twoim terytorium, w Galilei.

Chcąc dopełnić dzieła, musi przybyć do Jerozolimy. Niestety, kapłani Sanhedrynu, a w

szczególności Kajfasz, nie patrzą na Jeszuę takim okiem jak ty. Są przeciwko niemu.

Wyczułeś niebezpieczeństwo. Przybyłeś do Jerozolimy.

— Przybywam tu każdego roku.

— Niekoniecznie jednak na święto Pesach. I na pewno nie wtedy, kiedy twoje interesy

wymagają pozostania w Galilei. Rzecz szczególna, tegoroczne pożary nad Jeziorem

Tyberiadzkim powinny były zatrzymać cię na twoich ziemiach. Mimo to przybywasz. Chcesz

udzielić Jeszui zbrojnego poparcia. Spotykasz się z nim u bram miasta, naświetlasz mu spisek

kleru przeciwko niemu, namawiasz go, aby stąd odszedł. Lecz on uparcie nie chce ciebie

słuchać. Zdajesz sobie wówczas sprawę z jego ograniczeń, pojmujesz, że nie jest twoim

Page 121: Ewangelia według Piłata

obiektywnym sprzymierzeńcem, lecz nie rezygnujesz. Chcesz go ratować, albowiem masz

zamiar się nim posłużyć. Z powodu zdrady skarbnika, Jehudy, kapłanom udaje się pojmać

Jeszuę i w nocy przygotować jego proces. Tej nocy miotasz się, usiłujesz interweniować.

Dajesz im do zrozumienia, że postanowienia ich rady nie mają żadnej władzy wykonawczej,

że nawet jeśli zostanie skazany na śmierć, nie mają prawa tego uczynić. Nagle Sanhedryn

oddaje go mnie. Przesłuchuję tego człowieka na próżno. Nie wiem za bardzo, co robić, jednak

z uwagi na moje dobre stosunki z Kajfaszem byłbym skłonny przychylić się do woli

Sanhedrynu, to znaczy do wykonania jego wyroku. W tym momencie ty przysyłasz mi

twojego intendenta Szuzę, który przypomina mi, że wprawdzie znajdujemy się w Jerozolimie,

lecz Jeszua urodził się w Galilei, a więc według prawa powinno się go oddać tobie,

Herodowi, tetrarsze Galilei. Wielce zadowolony pozbywam się więźnia, odsyłając go tobie.

Odzyskałeś Jeszuę; jest uratowany, twoje plany będą mogły się zrealizować. Udajesz, że

kpisz sobie z niego, chcesz go upokorzyć na pokaz, przebierając go w szaty króla

żydowskiego, i w końcu mi go odsyłasz, z zapewnieniem, że jest nieszkodliwy. Niestety, nie

wziąłeś pod uwagę uporu Kajfasza, który od chwili, gdy Jeszua został oddany w moje ręce, i

to właśnie wtedy, kiedy gotowałem się go uwolnić, zdwaja naciski na mnie, domagając się,

bym wykonał wyrok Sanhedrynu. Dalszy ciąg jest wiadomy: Jeszua umiera na krzyżu.

— Tak, Jeszua umiera na krzyżu. Twoja pomysłowa opowieść bardzo źle się kończy.

Ale jest skończona.

— Bynajmniej. Ty przecież się nie poddajesz. W nocy wykradasz zwłoki, ukrywasz

je, bez wątpienia, tutaj, w pałacu, w jedynym — oprócz Świątyni — miejscu w Jerozolimie,

którego nie przetrząsnęli moi ludzie, a potem postanawiasz stworzyć legendę Jeszui.

Herod zerwał się na równe nogi, owładnięty nagłą wściekłością. Wszelkie oznaki

ironii i arogancji ulotniły się bez śladu.

— Co takiego? Jakaż to legenda?

— Przestań zgrywać niewiniątko, Herodzie. Męczysz siebie i mnie. Zebrałem i

połączyłem ze sobą wszelkie informacje. Wszystko wskazuje, że pogłoska wyszła od ciebie.

— Jaka pogłoska?

— Ta, którą podszepnąłeś Salome, Miriam z Magdali i dwóm pielgrzymom z Emaus.

Musiało cię to kosztować sporo złota.

Page 122: Ewangelia według Piłata

— Co to za pogłoska?

— Że Jeszua zmartwychwstał.

— Ludzie tak mówią? Tak mówią? Naprawdę?

Herod wprost idealnie odegrał wystraszonego. Ty, który tam, w Rzymie, oglądasz o

wiele więcej spektakli niż ja, drogi bracie, podziwiałbyś zapewne jego aktorską ekspresję.

Zbladł na twarzy, to znaczy jeszcze bardziej zzieleniał, oczy wyszły mu z orbit i uciekły w tył

głowy, przyłożył ręce do szyi, jakby się dusił. Wargi mu drżały, a oddech uległ

przyspieszeniu.

— Jeszua zmartwychwstał... Zamordowałem Johanana, który to prorokował... A

potem zabiłem Jeszuę, Syna Bożego...

Zwalił się nagle na sofę i zaczął rzęzić, z pianą na ustach.

— Będę cierpiał przez całe moje życie wieczne... jestem potępiony...

Jego członkami wstrząsało konwulsyjne drżenie, niczym u psa, któremu się śni, że

gdzieś pędzi. Zacząłem się wstydzić tej maskarady i chciałem położyć jej kres z całą

stanowczością.

— Herodzie, dosyć tej błazenady. Nie jestem ani twoją publicznością, ani kretynem.

Wracam do fortu Antonia, by napisać raport dla Tyberiusza. Czekam na ciebie jutro, abyś

sprowadził wszystko na właściwą drogę i skończył z tą bajką. Tyberiusz sam zdecyduje, w

zależności od twojego zachowania, o wymierzeniu kary za twoją próbę rebelii. Bądź zdrów.

Herod, jakby głuchy na moje słowa, w dalszym ciągu miotał się konwulsyjnie na

poduszkach. Podziwiałem z początku jego przebiegłość, lecz teraz mój przeciwnik z tym

swoim patosem wydał mi się godny pożałowania.

Wróciłem do siebie. Oczywiście, nie piszę jeszcze tego raportu dla Tyberiusza. Myślę,

że Herod uiści stosowną grzywnę, odda zwłoki, a cała sytuacja wróci do normy. A ja

wykonam, co do mnie należy, bez niepokojenia cesarza.

Tylko ty wiesz naprawdę, na jakim wulkanie siedzę, sprawując swój urząd. Tylko ty

jeden zdobyłbyś się na to, by podejrzewać moich rozmówców o dwulicowości, i widzisz

labirynty przebiegłości, do której mnie zmuszają. Rzym, chcąc zostać Rzymem, nie może

Page 123: Ewangelia według Piłata

walczyć bronią Rzymu. My mamy jasny sposób rozumowania i uzbrojoną dłoń; wszystko u

nas jest siłą i racjonalnością. Tutaj duch jest pokrętny, a w pogłoskach kryją się sztylety.

Wszystko jest spowite nadzieją i mgłą. Mimo satysfakcji z dobrze spełnionego zadania, której

doznałem tej nocy, czuję się jakby zbrukany, tak, zbrukany środkami, do których musiałem

się odwołać, aby dojść do celu. Napiszę do ciebie jutro wieczorem, potwierdzając ci

przewidywaną reakcję Heroda i obwieszczając, nareszcie, mój powrót do Cezarei. A

tymczasem bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

Wydarzenia tego dnia, o których ci zaraz opowiem, irytowały mnie po wielekroć i

zbijały z tropu, wszystko skończyło się jednak o wiele lepiej, niż można się było spodziewać.

Pilno mi podzielić się z tobą wnioskami, lecz one same mają wartość jedynie dzięki

rozumowaniu, jakie do nich prowadzi.

Wiesz, w jakim stanie znajdowałem się wczoraj. Sądziłem, że jestem dostatecznie

zorientowany we wszystkich manewrach Heroda, który zamierzał złowić mnie w swoje sieci.

Zagroziłem mu raportem do Tyberiusza i czekałem — wiedząc, że mam do czynienia z kimś

bardziej chytrym niż odważnym — że dziś jeszcze okaże skruchę.

Jako pierwszy poprosił o posłuchanie centurion Burrus. Twarz jego zdradzała niejaką

konsternację, gdy zapytał mnie głosem takim, jakby mu coś dolegało:

— Czy to prawda, że ten dzikus, o tam, na dziedzińcu w dole, jest twoim gościem,

Piłacie?

I pokazał mi przez okno zaimprowizowane w samym środku ogrodzenia legowisko,

gdzie na skórach zwierzęcych spoczywał na wpół nagi Kraterios.

— Oczywiście, że Kraterios jest moim gościem. Był moim nauczycielem, zanim

przywdziałem togę mężczyzny. To filozof cynik o wielkim potencjale, wiesz coś o tym?

Burrus zaczerwienił się jeszcze bardziej:

— W jego potencję nie wątpię. Wystarczy tylko się przyjrzeć.

Page 124: Ewangelia według Piłata

— Co chcesz przez to powiedzieć?

Spojrzałem uważniej, by zobaczyć, co się dzieje tam, na dole, i nie mogłem

powstrzymać okrzyku. Bezzwłocznie, przeskakując po kilka schodków naraz, popędziliśmy

do Krateriosa.

— Witaj, Piłacie, zapowiada się niezły dzień! Kraterios, zazwyczaj ponurak, obdarzył

nas szerokim uśmiechem. Rozłożył swoje skóry obok dziadowskiej sakwy, i wyciągnął się na

nich jak długi w porannym słońcu koloru słomy.

Nie, to nie był sen: Kraterios, odsłoniwszy swój olbrzymiej wielkości, wyprężony

męski organ, masturbował się beztrosko pośrodku dziedzińca fortu Antonia. I nasza przy nim

obecność, nasze twarze, na których malowało się osłupienie, nie miały żadnego wpływu na

skuteczne tam i z powrotem jego mocarnej dłoni.

— Mam zamiar zostać przez jakiś czas w Jerozolimie — podjął Kraterios,

najzupełniej naturalnie.

— Rozmawiałem wczoraj z twoją małżonką, Klaudią Prokulą. To kobieta, która jest

warta więcej niż wszystkie jej klejnoty! Opowiadała mi o tej żydowskiej religii i doprawdy,

ku memu zdziwieniu, zaczynam uważać to wszystko za nader interesujące. A nawet —

zadziwiające! Czy wiesz, że ze wszystkich znanych mi religii jest to jedyna, która zbliża się

do filozofii? Podobnie jak u naszych greckich mistrzów ona mówi o Bogu, o jednym Bogu, o

jedynym Bogu.

Kraterios prawił o tym wszystkim statecznie, poważnie, jakby jego ręka w tym samym

czasie nie działała w okolicy podbrzusza. Ja jednak nie potrafiłem go słuchać; aż taka

niezależność głowy od genitaliów była dla mnie czymś nie do pojęcia. Nie zrozumiałem ani

słowa z jego przemowy.

Wyciągnąłem palec w kierunku drażliwego miejsca i słabym głosem zapytałem:

— Powiedz mi, Krateriosie, czy to, co robisz w tej chwili, to ćwiczenie... filozoficzne?

— Może raczej terapeutyczne. Terapeutyczne i moralne! Terapeutyczne, zważywszy,

że kiedy ciało wypełnia nadmiar nasienia, to — jak radził Hipokrates — należy wspomóc

własnym nadgarstkiem naturę, by wyrzucić z siebie obfitość płynu. Moralne zaś z tego

względu, że zależy mi na swobodzie myślenia i działania; nie chcę być niewolnikiem moich

Page 125: Ewangelia według Piłata

jąder. Jeżeli codziennie rano nie ulżę tej bestii, fluidy uderzają mi do głowy, wariuję,

zaczynam robić głupstwa.

— Zastanawiam się, co może być dla ciebie głupstwem.

— Staję się sentymentalny! Przyklejam się do pierwszej lepszej dziewczyny o długich

udach i rozłożystych biodrach, noszę za nią wodę, prowianty, opowiadam swawolne

anegdoty, prawię jej komplementy, zgrywam się na uszczęśliwionego, posuwam się nawet do

składania jej jakichś obietnic... Nic takiego się nie zdarza, jeżeli ulżę sobie zaraz z rana.

Polecam ci moją metodę, Piłacie. Czy nie wspominałem ci o niej swego czasu?

Bez słowa odpowiedzi nie spuszczałem oka z inkryminowanego szczegółu jego

anatomii. Czyżby podniecił go widok jakiejś służącej? Zdawało mi się, że gorliwa ręka

czyniła postępy w działaniu i że chwila ulgi nadchodzi.

— Ludzie uważają mnie za maniaka seksualnego, za rozpustnego Cyrenajczyka —

rzekł, przyspieszając rytmiczną kadencję nadgarstka — podczas gdy ja gardzę ciałem, gardzę

seksem, chcę tylko po prostu... uwolnić się od... mmm... tego świństwa... ach!

I finalnym spazmem Kraterios zakończył poranną gimnastykę. Po czym wytarł jej

ślady skórą zwierzęcą.

— Na czym to stanęliśmy? — Już wiem. Piłacie, ci Żydzi praktykują religię, która nie

jest pozbawiona sensu. Mówiłem ci już, że wyznają wiarę w jedynego Boga, co wydaje mi się

szczytem możliwości poznawczych umysłu. Od Anaksagorasa aż do Platona tą właśnie drogą

podążała refleksja mędrców. Jeżeli Bóg istnieje, to jest to jedyny Bóg. Jedynym bogiem do

pomyślenia jest bóg w liczbie pojedynczej, bóg-absolut, źródło wszechrzeczy, siedlisko

Jedności, jedyna przyczyna różnorodności bytu. Nie uważasz za rzecz zdumiewającą, że te

ich mity wyrażają w sposób spontaniczny tę samą teorię, którą wypracowali najwięksi

filozofowie Grecji? Cóż za przedziwna zbieżność! Ci myśliciele odkrywali monoteizm na

drodze stopniowych postępów w rozumowaniu, podczas gdy Żydzi doszli do niego poprzez

objawienie, i to na początku swojej historii! Co więcej, według Klaudii Prokuli — kobiety

wyjątkowej, Piłacie, mam nadzieję, że zdajesz sobie z tego sprawę — Żydzi utrzymują także,

iż wiek złoty nie jest poza nimi, lecz wciąż jeszcze przed nimi. Wyobrażasz to sobie? Podczas

gdy wszystkie religie, a nawet filozofie, są z ducha nostalgiczne, zwrócone ku założycielskiej

przeszłości, oni idą naprzód, posuwają się do przodu! Upatrują szczęścia w przyszłości,

czekają na jej nadejście, żyją nadzieją, jakby historia nie była kołem, nie była cykliczna, lecz

Page 126: Ewangelia według Piłata

polegała na ruchu, była strzałą wystrzeloną do celu... Klaudia Prokula wyjaśniła mi to

wczoraj, powołując się na ich księgi. W istocie, jest to kobieta zadziwiająca, ona wykracza

daleko poza swoją kondycję arystokratki, nie wiem, czy nawet ty zasługujesz na taką żonę.

W tym punkcie zgadzałem się całkowicie z Krateriosem. Nie rozumiałem nigdy,

dlaczego Klaudia Prokula wybrała właśnie mnie spośród dwudziestu pretendentów do jej ręki,

o wiele bogatszych, bardziej wykształconych i sławnych.

— Twoja małżonka posiada zaletę niesłychanie rzadko spotykaną u kobiet:

niezależność. Ona ma swoje własne gusta, swoje myśli i swoje opinie. Podróżuje, kiedy ma

na to ochotę. Nie wyobraża sobie nawet, aby status żony miał ograniczać jej wolność.

Opuściłaby cię, Piłacie, gdybyś ją rozczarował. A jest przy tobie tylko dlatego, że cię kocha,

przekonując się każdego ranka, że kocha cię nadal. Ona czuje się tak bardzo wolna, że żal jej

mężczyzn, tak, ona współczuje tym osobnikom, którzy z racji swych zajęć są zmuszeni

podporządkować się graniu komedii społecznej i politycznej. Opowiadała mi zresztą o

pewnym tutejszym filozofie, niejakim Jeszui, hołdującym doktrynie, która nie wydała mi się

zbytnio odbiegać od poglądów naszego wielkiego Diogenesa. Życie proste i wstrzemięźliwe,

pogarda dla możnych, przymierze z kobietą, poszanowanie dla ludzi, pod warunkiem że

zasługują na miano ludzi... Zamierzam dowiedzieć się jeszcze czegoś więcej o tym mędrcu.

— Zgoda, dowiaduj się. Zrób mi jednak przyjemność, Krateriosie: unikaj publicznego

oddawania się ćwiczeniom terapeutycznym i moralnym. Wbrew temu, co ty o nich sądzisz,

Żydzi nie podzielają poszanowania Greków dla filozofii ani zaciekawienia Rzymian dla

rzeczy nadzwyczajnych. Oni szanują wyłącznie swoje Prawo. Są bardzo wstydliwi i karzą

surowo za... seksualne niepomiarkowanie. Mógłbyś się narazić na śmierć przez

ukamienowanie, zanim zdążyłbym interweniować.

Wzruszywszy ramionami, Kraterios oddalił się w stronę kuchni, żeby nażreć się teraz

resztek ze śniadania.

W tejże chwili przybył posłaniec od Herodiady z wieścią, że tetrarcha Herod jest

cierpiący.

Wymówka była grubymi nićmi szyta i co więcej, niedopuszczalna. A więc Herod

starał się wszelkimi sposobami zyskać na czasie. Trwał uparcie przy tym swoim planie

zatruwania umysłów, dążąc do wzniecenia powstania w Palestynie. Musiałem interweniować

jak najszybciej.

Page 127: Ewangelia według Piłata

Na czele dwóch oddziałów żołnierzy puściłem się galopem do pałacu. Kazałem moim

ludziom go otoczyć, żądając, aby Herod mnie wpuścił.

Intendent Szuza pospieszył mi na powitanie i padł przede mną na kolana.

— Herod jest w stanie krytycznym, panie.

Skwitowałem pogardliwym spojrzeniem te pełne przesady zwroty, te jęki, te

orientalne jeremiady. Nie zważając na zgiętego Szuzę, przeskoczyłem go i sam sobie

otworzyłem podwoje, zatrzymując się dopiero u progu sali balowej.

Na wielkim łożu, wyeksponowanym tak, jak się wystawia na widok publiczny

umarłego, spoczywał Herod. Podszedłem do tego szczwanego lisa, udającego zapewne

głęboki sen, by uniknąć rozmowy ze mną. Pochyliłem się nad tłustą twarzą, nad popękaną

skorupą z warstw szminki i pudru pozlepianych potem i tworzących strupy na pomarszczonej,

starej skórze.

Przyprowadziłem Sertoriusza, mojego lekarza. Pochylił się nad Herodem, wsłuchując

się w jego rytmiczny oddech.

— On śpi — orzekł.

— To go obudź.

Sertoriusz wbił gwałtownie igłę w ramię Heroda. Ciało ani drgnęło, nie zadrżały mu

nawet nozdrza.

Z głębi komnaty doszedł ostry, kategoryczny głos:

— On nie śpi. Inaczej by chrapał.

Między dwoma gigantycznymi świecznikami stała królowa Herodiada w obcisłej,

odświętnej sukni, z twarzą w plamach pudru. Chcąc zaprzeczyć działaniu czasu,

przyspieszyła je tylko. Peruka na głowie i szminki na twarzy pięknej czterdziestoletniej

kobiety stworzyły z niej maskę bez wieku. Szła ku mnie, falując biodrami, bez najmniejszego

skrępowania.

— On nie umarł, lecz zapadł się w sen, z którego nie można go wyprowadzić. Nic do

niego nie dociera.

Page 128: Ewangelia według Piłata

— Czy to niebezpieczne?

— Mam nadzieję. Poślubiłam tego sprośnego, śmierdzącego wieprza tylko po to, aby

owdowieć. On zresztą o tym wie. Prawda, Herodzie, że cię nienawidzę i że czekam, aż zgnije

twoje stare ciało?

Herod, niemy jak ostryga, nie mrugnął nawet okiem. Nie mogłem powstrzymać

uśmiechu na widok manier Herodiady.

— Z tego, co widzę, niezmiennie zakochana.

— Niezmiennie — odparła spokojnie Herodiada.

Mój lekarz zbadał Heroda. W końcu orzekł, że żaden z kluczowych dla życia organów

tetrarchy nie został naruszony, lecz że on sam, na skutek bardzo żywej emocji, wycofał się, by

tak rzec, w siebie. Równie dobrze mógł wyjść ze stanu odrętwienia, jak i pozostać w nim już

na zawsze.

— Wyjdzie z tego — podsumowała Herodiada. — Zawsze z tego wychodził. Już raz

wyciął mi taki numer, gdy podano mu głowę Johanana na srebrnej tacy. W trzy dni później

był już razem z nami wszystkimi, wracając do swoich nieznośnych obyczajów. Twoja

wczorajsza wizyta wywołała taki sam skutek, jak ścięcie głowy owego pustelnika z gębą

pełną nieczystości. Co mu takiego powiedziałeś?

Surowym tonem — chcąc z kolei na niej wywrzeć odpowiednie wrażenie —

opowiedziałem jej, jak to rozbiłem plan Heroda i jaki nacisk wywarłem na niego, by ukręcił

łeb wszystkim pogłoskom i wydobył z ukrycia zwłoki.

Herodiada wysłuchała mnie z zainteresowaniem. Jej oczy ciskały czarne płomienie,

lecz twarz była całkowicie nieruchoma.

Długo trwała w milczeniu, zanim się znów ożywiła, by mi odpowiedzieć:

— Nie masz racji, Piłacie. Twoje rozumowanie, zmierzające do oskarżenia Heroda,

jest błyskotliwe, a raczej błyskotliwie nietrafne. Ten wieprz jest przebiegły jak labirynt, ale

nie doceniasz jednej rzeczy: Herod ma w sobie wiarę przodków i nigdy nie uchybi Prawu; jest

głęboko religijny. Tak, on zawsze czatował na proroków, ale prawdą jest także, że

przemyśliwał, jak by ich wykorzystać do odzyskania czterech części Palestyny.

Zdecydowałby się na tego typu działanie jedynie wówczas, gdyby był przekonany, że

Page 129: Ewangelia według Piłata

Mesjasz wcielił się w mesjasza. Bardzo źle zniósł fakt, że wymusiłam na nim, właściwie

wbrew jego woli, śmierć Johanana Obmywającego: widział w nim męża prawdziwie

natchnionego i drżał na samą myśl, że oto zamordował pełnomocnika samego Boga. Od

dawna już mnie nie dotykał, a od tego epizodu przestał się do mnie nawet odzywać. Gdy

pojawił się Jeszua, zapowiedziany przez Johanana jako prawdziwy Mesjasz, Herod istotnie

zaczął pokładać w nim wielkie nadzieje. Chciał mu pomagać, proponował mu nawet

pieniądze, by wzmóc jego działalność kaznodziejską. Jeszua kpił sobie z tego. Herod się nie

obrażał. Na jego oczach spełniały się proroctwa, potwierdzające tożsamość Jeszui. Gdy

Nazarejczyk oznajmił, że na Święto Przaśników udaje się do Jerozolimy, by dopełnić swojego

dzieła, Herod kazał spakować nasze bagaże, byśmy mogli uczestniczyć w jego triumfie. A

kiedy został pojmany, Herod nie lękał się o niego ani przez chwilę. Do tego stopnia był

przekonany o boskiej naturze Jeszui, że wyobrażał go sobie miażdżącego swych

przeciwników, stwarzającego między sobą a swymi sędziami zaporę z ognia, czy

dokonującego jakiegoś innego cudu. Trzeba przyznać, że Jeszua przyzwyczaił nas do tego, bo

uzdrowił tylu chorych! Kiedy Herod dowiedział się przez swoich szpiegów, że Sanhedryn

bynajmniej nie został poskromiony przez Jeszuę, lecz wprost przeciwnie — rozjuszony jego

uległością i uporem, wydał na niego jednogłośny wyrok śmierci, postanowił interweniować.

Posłużył się argumentami natury prawnej, by odesłano Nazarejczyka do ciebie, a potem tutaj.

I tej nocy... tej nocy...

Zamilkła na chwilę. Wydawała się zmęczona już na samą myśl o tym, co będzie mi

musiała opowiedzieć. Odrzuciła głowę do tyłu, by zaczerpnąć energii. Następnie szybkim

ruchem podważyła oprawkę jednego ze swoich pierścionków, wyjmując stamtąd szczyptę

proszku i kładąc ją sobie na język. Z przymkniętymi powiekami zdawała się nabierać sił.

— Wszystko odbyło się inaczej, niż myśleliśmy. Herod przyjął Jeszuę bardzo

uprzejmie, oznajmiając mu, że go uratuje. Jeszua odpowiedział, że nikt, a zwłaszcza on,

Herod, nie może go uratować; on bowiem musi spełnić swoje przeznaczenie. Jego zadaniem

jest ratować ludzi, ale nie siebie. Nic z tego nie rozumieliśmy. Jeszua chciał umrzeć,

utrzymywał, że nic się nie stanie bez jego przejścia przez śmierć. Wydawał nam się

przygnębiony, na skraju wyczerpania: był kimś, kto nie chce już iść dalej. Byliśmy

niespokojni. Prosiliśmy go, aby wziął się w garść i pokazał nam znów swoje cuda.

Odpowiadał ciągle tak samo: że musi umrzeć i że będzie to musiał zrobić w strasznych

warunkach. Zawsze podejrzewałam go, że jest oszustem, ale tej nocy Herod po raz pierwszy

zgodził się ze mną. Wpadł w straszliwy gniew, zaczął lżyć Jeszuę, usiłując go zmusić, aby

Page 130: Ewangelia według Piłata

zrobił dla nas cud. Nazarejczyk już nawet nie odpowiadał, załamany, z opuszczonymi

ramionami, jak pierwszy lepszy łotr, który nie ma już siły uciekać dalej. Herod postawił na

równe nogi cały pałac, wszystkich: strażników, służbę, niewolników. Każdy mógł wyżyć się

na Jeszui, szydząc z niego, obrzucając go obelgami, przebierając go za kobietę.

Oczekiwaliśmy jakiejś reakcji. Posunęliśmy się w prowokacji jak najdalej, byle tylko

otrzymać odpowiedź. Nic z tego, Nazarejczyk, bezwolny jak lalka wypchana trocinami,

pozwalał nam na wszystko. Został zdeptany, znieważony, uszminkowany, był wszędzie

dotykany, obcałowany, podczas gdy oczy jego wyrażały nieodmiennie jakiś pełen pokory

smutek, który jeszcze bardziej rozjuszył uczestników tego widowiska. I wreszcie,

przepełnieni niesmakiem i rozczarowaniem, odesłaliśmy go do ciebie, Piłacie, w wiadomym

stanie, okrytego fałszywą królewską purpurą, odzianego w poszarpany i poplamiony płaszcz,

by zakpić sobie ostatecznie z jego pretensji ustanowienia Królestwa i dać ci do zrozumienia,

że chodzi tu tylko o nieszkodliwego oszusta. Muszę ci zresztą powiedzieć, że gdybyśmy nie

uzgodnili między sobą wcześniej, że ci go oddamy, rozszarpalibyśmy go na kawałki i zabili

tej samej nocy.

Westchnęła przeciągle. Najwidoczniej musiała żałować tej nie dopełnionej egzekucji.

Tę przedziwną kobietę trawiła żądza zabijania.

— Rozumiesz więc, Piłacie, że wczoraj wieczorem, gdy podzieliłeś się z nim

pogłoskami o zmartwychwstaniu, obudziłeś wszystkie obawy Heroda. Musiał sobie

natychmiast wyobrazić, że oto uderzył po raz drugi w osobę Bożego wysłannika, toteż znów

owładnęło nim przerażenie, zsyłając na niego sen, w którym udaje się na nieznane ziemie,

pustynne i milczące, gdy nie ma już odwagi dalej żyć. Patrzyła mi twardo w oczy.

— Czy wierzysz w to zmartwychwstanie?

— Oczywiście, że nie.

— Ja też nie wierzę.

Obróciła się do mnie plecami i podeszła do jednego z posągów ze złota i kości

słoniowej; długo pieściła go dłońmi, zbrojnymi w imponujące paznokcie. Zamyśliła się;

miałem nawet wrażenie, że nie znajduję się w tej samej co ona komnacie, tak głęboko

pogrążyła się w medytacji. Bez jednego ruchu oddaliła się stąd, mimo że ja byłem przy niej.

Nagle zmarszczyła czoło, przestała głaskać posąg i spojrzała na mnie półprzymkniętymi

oczyma, jakby właśnie odnalazła prawdę na samym dnie nocy.

Page 131: Ewangelia według Piłata

— Czy pomyślałeś o sobowtórze?

— Co takiego?

— Mnie osobiście w tych wszystkich opowieściach, które przytoczyłeś, uderzył fakt,

że zarówno mężczyźni, jak i kobiety nie rozpoznali Jeszui od razu. Mężczyzna ukazuje się w

kapturze, odrzuca go tylko na chwilę, po czym znika. To właśnie zrobiłby sobowtór,

posługujący się słabym podobieństwem do oryginału.

— Myślisz więc, że te opowieści są autentyczne, że świadkowie nie kłamią, lecz

łatwowierność ich została wykorzystana przez jakiegoś sobowtóra Jeszui?

— Naturalnie. Fałszywego świadka nietrudno zidentyfikować. Podczas gdy świadek

działający w dobrej wierze, świadek wyprowadzony w pole przez odpowiednią reżyserię

sceny, nawet wzięty na tortury, jeszcze będzie krzyczał, że widział Jeszuę

zmartwychwstałego.

Dostrzegłem od razu siłę tej hipotezy. Musiałem natychmiast wydać odpowiednie

dyspozycje. Pożegnałem się z Herodiadą, lecz już stojąc na progu, poczułem się zobowiązany

zaoferować jej usługi Sertoriusza:

— Czy chcesz, bym ci zostawił mojego lekarza, który by czuwał nad zdrowiem

Heroda?

Herodiada odpowiedziała wzgardliwym grymasem:

— Nie przejmuj się. Herod ma w sobie coś ze złego zielska, żywotnego, mocnego, nie

do wyrwania z ziemi; nie potrzeba mu nawet wiosny, by znowu zakwitło.

Wymawiając te słowa, jej usta wykrzywiły się, jakby chciała zwymiotować.

Najwyraźniej Herodiada namiętnie nienawidziła Heroda.

Przejeżdżałem przez Jerozolimę, rozmyślając wciąż nad sugestią Herodiady, usiłując

wycisnąć z niej samą esencję prawdopodobieństwa. Ulotność otaczająca pojawienia się Jeszui

jakąś mgiełką tajemniczości mogła znaleźć proste wytłumaczenie w oszustwie. Mężczyzna,

który grał rolę zmartwychwstałego skazańca po śmierci na krzyżu, ukazywał się ostrożnie w

półmroku, pod osłoną kaptura; najpierw zaczynał rozmowę z ofiarą, by zbadać jej stopień

wrażliwości, przetestować prawdziwość i głębię jej smutku, odczuwanego przez nią

osamotnienia, a poprzez to zmiarkować, czy byłaby ewentualnie skłonna uwierzyć w powrót

Page 132: Ewangelia według Piłata

Jeszui. Gdy rybka połknęła haczyk — z chwilą, kiedy ukrzyżowany stawał się już ośrodkiem

zainteresowania — mężczyzna odrzucał swój kaptur. Być może nawet miał zamiar

wykreować jeszcze innych świadków, lecz nie zbadawszy dokładnie, na ile jego rozmówcy

chcieli widzieć Jeszuę żywego, nie odsłaniał planu aż do końca i szedł dalej swoją drogą.

Miałem ochotę przedłożyć tę teorię Kajfaszowi. Posłałem po niego do Świątyni i

arcykapłan przybył niezwłocznie. Nie dopuścił mnie nawet do głosu, tak bardzo był

wzburzony:

— Idź tylko na schody i posłuchaj ich, Piłacie: tym wszystkim niewiastom nie schodzi

z ust imię Jeszui! Oto co nas czeka, jeśli tylko do tego dopuścimy: niewiasty myślą, niewiasty

wyrażają swoje zdanie! Dlaczego nie miałyby sięgnąć po władzę? Doprowadzają do

zbiegowiska na placu publicznym i głoszą, że zaczyna się nowa era! Gdyby Mojżesz to

widział! A poza tym, cóż to są za niewiasty, którym objawił się Jeszua? Salome i Miriam z

Magdali! Nimfomanka i prostytutka! Specjalistki od ruszania biodrami! Jedna z drugą to

egzaltowane baby, które się nawracają i przechodzą od rozpusty do mistycyzmu! Z jednego

transu w drugi!

— Czy ta Miriam z Magdali wciąż uprawia swoje rzemiosło?

— Wycofała się z tego. Ta wszetecznica utrzymuje, że to dzięki Jeszui zeszła z drogi

występku. Dobre sobie! Zrozumiała, że zbliża się do wieku, w którym zostanie spisana na

straty! Suki, wszystkie to suki!

Odczekałem, aż Kajfasz przestanie zrzędzić, po czym, korzystając z chwilowej

przerwy, wyłożyłem mu moją nową teorię. Słuchał najpierw z irytacją, następnie z

zainteresowaniem, a wreszcie z ulgą:

— Oczywiście, masz rację, Piłacie. Jeszua gdzieś tam gnije, podczas gdy jakiś

sobowtór odgrywa jego rolę. Ale kto to może być?

Zamyślili śmy się. Z okna widziałem, jak zapadał zmierzch, niebo przybierało kolor

fiołkowy, ciała ludzi nie rzucały już cienia na bruk. Nastała ta nieokreślona godzina, kiedy to

dzień i noc wślizgują się w siebie i żadne z nich nie przeważa nad drugim. Czułem, jak

udziela mi się otępiająca nieruchomość tej chwili.

Page 133: Ewangelia według Piłata

Ani on, ani ja nie mogliśmy sobie przypomnieć, aby istniał choćby ślad

jakiegokolwiek sobowtóra Jeszui, ponieważ Jeszua z wyglądu nie odznaczał się niczym

szczególnym.

W każdym razie nie zapamiętaliśmy niczego charakterystycznego. Przypomniałem

sobie tylko jego spojrzenie, O nieznośnej wprost intensywności, płomień drzemiący w

źrenicach, podejrzany błysk.

Kajfasz pożegnał się ze mną, obiecując zastanowić się nad tym wszystkim i skłonić do

tego samego członków Sanhedrynu. Nie uważałem jednak, aby ta metoda mogła cokolwiek

dać, jako że sobowtór mógł równie dobrze przybyć skądinąd, na przykład z Galilei, tak że

mogliśmy go do tej pory nie znać. Nie, trzeba było go złapać na gorącym uczynku, w trakcie

mistyfikacji. Ale w jaki sposób przewidzieć, gdzie i kiedy może się pojawić?

Szukając jakiegoś tropu, zbadałem na nowo kolejność osób i miejsca, w których się

ukazywał. Niczego nie mogłem się dopatrzyć prócz... stopniowania ryzyka. Ten spryciarz

zaczął od odegrania farsy przed Salome, która bardzo mało znała Jeszuę. Następnie ukazał się

pielgrzymom w Emaus, którzy wcześniej, przez kilka tygodni, towarzyszyli Jeszui.

I wówczas, zachęcony sukcesem, podjął ryzyko zbliżenia się do Miriam z Magdali,

która obcowała z Nazarejczykiem od lat... Nie ulegało wątpliwości, że teraz zamierzał zbliżyć

się do środka tego kręgu, podejmując próbę ukazania się osobom bliskim Jeszui.

Na kogo mógł paść jego wybór? Na uczniów, rodzinę? Zważywszy, że uczniowie

mieli zakaz przebywania w Jerozolimie, z pewnością skieruje swe kroki w stronę rodziny,

która musiała tutaj pozostać. A jeżeliby mu się udało ją przekonać, sprawa była załatwiona.

Przywołałem tylko czterech ludzi, wśród nich Burrusa. Nakazałem im włożyć na

siebie, dla niepoznaki, płaszcze kupieckie i zaprowadziłem ich w nocy na plac wokół

fontanny, tam, gdzie przybyła Miriam z Magdali, aby zanieść Dobrą Nowinę starej matce

magika.

Moi ludzie rozproszyli się w błękitnawym cieniu. Kierowałem się logiką zbrodni:

oszust będzie musiał się ukazać matce Jeszui, będzie się starał ją nabrać. Stanęli śmy więc na

czatach wokół jej lepianki.

Nie będę cię dłużej trzymał w napięciu, drogi bracie. Podczas trzeciego naszego

czuwania, po północy, jakiś zakapturzony cień przemknął przez plac. Mężczyzna poruszał się

Page 134: Ewangelia według Piłata

bardzo ostrożnie. Co chwila odwracał głowę. Zachowywał się jak złodziej. Wstrzymaliśmy

oddech. Mężczyzna jakby się wahał. Czyżby wyczuł naszą obecność?

Znieruchomiał na dłuższą chwilę. A później, upewniwszy się, że wokół panuje spokój,

zbliżył się do domku Miriam. Jeszcze wciąż powstrzymywałem moich ludzi. Wahał się przez

chwilę, obejrzał za siebie, a potem zapukał do drzwi.

W tejże chwili moi ludzie rzucili się na niego. W mgnieniu oka leżał na ziemi, ręce i

nogi miał unieruchomione, a głowę w ścieku pełnym nieczystości. Podszedłem do niego i

zerwałem mu kaptur z głowy: oczom moim ukazała się zmieniona do niepoznaki, bo

ucharakteryzowana twarz najmłodszego ucznia Jeszui.

To był Johanan, syn Zebedeusza, ten sam, który wcześniej powrócił pędem do swoich

towarzyszy, aby obwieścić im zniknięcie zwłok, ten sam także, który dopatrywał się w tym

wydarzeniu interwencji anioła Gabriela; teraz ściął sobie brodę i usmarował powieki węglem.

Tak przeobrażony wykazywał pewne podobieństwo do swego mistrza.

Nie usiłował nawet walczyć. Spoglądał na nas z większym zdumieniem niż strachem.

Równocześnie poczułem ulgę, że udało nam się go złapać, i niesmak z powodu całej

tej machinacji. Targały mną uczucia tak bardzo mieszane, że nie byłem w stanie

wypowiedzieć słowa.

Zabraliśmy go z sobą do fortu Antonia i wrzuciliśmy do podziemnego lochu, nic z

niego nie wydobywszy. W tej chwili leży gdzieś pod moimi stopami i pewno się modli.

Przesłucham go później, następnej nocy, gdy nie będę już miał aż takiego poczucia niesmaku

dla jego podłości.

Ponieważ panuję nad sytuacją, mogę sobie wreszcie pozwolić na kilka godzin

odpoczynku, zmyć z siebie szaleństwo, odzyskać siły witalne. Przypominasz sobie mój

upadek, gdy miałem osiem lat, podczas naszych zabaw na dachu, kiedy to potknąłem się o

dachówkę? Jakimś cudem nic mi się nie stało. Byłem głupi, że nie bałem się wcześniej. Ale

byłem też głupi, gdy zacząłem bać się po fakcie. Przez długie godziny drżałem na całym

ciele, obawiając się śmierci, której dopiero co uniknąłem. Dzisiaj wieczór jestem w tym

samym stanie: powinienem się cieszyć, że nareszcie położyłem kres całej aferze, a tymczasem

trzęsę się na myśl o niebezpieczeństwach, których uniknąłem.

Opowiem ci jutro o przesłuchaniu. A na razie bądź zdrów.

Page 135: Ewangelia według Piłata

Piłat do drogiego Tytusa

Czymże jest niespodzianka? Krótko mówiąc, jest to nieoczekiwane zdarzenie, które

wywołuje w nas smutek lub radość; zawsze potem wszystko wraca do normy, niezależnie od

tego, czy niespodzianka była dobra, czy zła. Ale jak nazwać niespodziankę, która nie ma

końca, nieodwracalną? Niespodziankę, która nam nie pozwala wrócić do normalności? Jak

nazwać niespodziankę, która nie sprowadza się ani do zmartwienia, ani do przyjemności?

Niespodziankę, która zostaje niespodzianką? Strzałę, która ostatecznie przygwoździła

panujący w nas zamęt?

Wczorajszego wieczoru zszedłem do lochu.

Był tam tylko Johanan i noc.

Młody człowiek leżał na brzuchu, z ramionami rozkrzyżowanymi, twarzą do podłogi.

Płaski, obojętny księżyc sączył się przez kraty skąpym blaskiem promieni.

Był równie długi jak Jeszua, tego samego wzrostu. Biała tunika obciskała jego

szerokie ramiona i wąską talię, miał lędźwie piechura, a nogi smukłe i nerwowe.

Przyglądałem mu się, nie zdradzając ani słowem swej obecności. Długo błąkałem się

po uśpionym forcie. Zmarzłem. Nie lubię tych lodowato zimnych nocy wiosennych, które nie

dotrzymują obietnic dnia. Przyglądałem się rękom Johanana, z dłońmi ułożonymi płasko na

podłodze, bladym i drżącym, o skórze bielszej niż niewieścia, rękom delikatniejszym niż

puszek na policzkach.

— Zbliż się, Piłacie, widzę, że umierasz z ochoty, aby ze mną mówić.

Podskoczyłem. Jego glos rozbrzmiewał pod sklepieniem, podczas gdy żadna cząstka

ciała nawet nie drgnęła.

— Zbliż się.

Uśmiechnąłem się. Johanan posunął swoje pragnienie naśladownictwa tak dalece, że

nawet mówił jak Jeszua, z tym odcieniem czulej wylewności w głosie, nawet z tą samą

niezwyczajną poufałością, która nie chce czynić różnicy między pastuchem a cesarzem.

Page 136: Ewangelia według Piłata

Podszedłem do kraty. Mruknąłem:

— Cóż za dziwaczna pozycja przy modlitwie...

— On był w takiej pozycji, gdy skonał. Na krzyżu, jak zbrodniarz. Odtąd tak właśnie

będę się modlił. Przed chwilą niemal czułem, jak wbijają mi się gwoździe w nadgarstki.

Nagle podniósł się, okręcił wokół siebie i usiadł naprzeciwko mnie. Obejmował

kolana rękoma, czarne oczy błyszczały w półmroku, długie włosy zaś w martwym świetle

księżyca przybierały niebieskawy odcień popiołu.

— Chciałbym upodobnić się do niego tak, jak to tylko możliwe. I naśladować go.

Dopóki starczy mi życia.

W jego głosie brzmiała tak straceńcza szczerość, że zacząłem podejrzewać, iż Johanan

oszalał. Nie tylko nie wypierał się naśladowania Jeszui, lecz jeszcze wykrzykiwał to na cały

głos. A może uważał się za swojego mistrza? Może nadużywał łatwowierności świadków

całkiem bezwiednie, bez złej intencji? Może nawet nie był świadom tego, że wprowadza ich

w błąd?

Musiałem rozpocząć przesłuchanie:

— Niezależnie od tego, co twierdzi Sanhedryn, ja ze swej strony zawsze uważałem, że

twój Jeszua był człowiekiem prawym, sprawiedliwym i szczerym. Nigdy nie chciał nikogo

oszukać, nawet gdy sam się mylił. Dlaczego więc ty, ty...

— A więc ty także, Piłacie, przyjąłeś światło jego słowa? Nie znoszę tej żydowskiej

retoryki, tych egzaltowanych obrazów, które są chlebem powszednim ich mglistego myślenia.

Przywołałem go do porządku:

— Nie. Po prostu otrzymałem greckie wychowanie i jestem wciąż ciekaw mędrców.

— Ale Jeszua nie jest mędrcem!

— Jest, jest wprawdzie mędrcem niezręcznym, mędrcem upartym jak Sokrates, który

umarł, bo nie chciał zaprzeczyć sam sobie.

— Jeszua nie jest mędrcem!

Page 137: Ewangelia według Piłata

Młodzieniec zamknął się w sobie. Myślałem, że przyrównując jego nauczyciela do

Sokratesa, pochlebię mu, gdyż był to komplement przesadny, grubo na wyrost, lecz w efekcie

nie tylko nie zatarłem dystansu między nami, lecz poczułem, że wyrósł między nami mur

milczenia.

— Dlaczego chcesz uchodzić za Jeszuę?

Spojrzał na mnie, nie rozumiejąc. Miał doprawdy zdziwioną minę. Zacząłem wierzyć

w to, że ludzie brali go za Jeszuę, podczas gdy on nie zdawał sobie w ogóle z tego sprawy.

— Johananie, posłuchaj mnie. Jakże mam nie myśleć, że musiałeś wdać się w jakieś

pokrętne machinacje, mające na celu wprowadzenie w błąd zawiedzionych członków sekty

Jeszui? Zawsze byłeś trochę podobny do niego i chcąc podtrzymywać to podobieństwo,

zgoliłeś sobie brodę. Wspaniały pomysł. Twój zarost był jaśniejszy, nie tak bujny jak u niego.

Toteż nie przypominasz już teraz tak bardzo siebie i można nawet sobie wyobrazić, że gdyby

Jeszua się ogolił, wyglądał by podobnie... Poczerniłeś sobie powieki węglem, żeby się

postarzeć i nadać sobie wygląd zmęczonego. Ukrywasz się pod kapturem, doskonale

naśladując jego głos, a gdy wyczuwasz, że twój rozmówca jest skłonny wziąć ciebie za niego,

ukazujesz na chwilę twarz w półmroku. Jeżeli nie dlatego, to dlaczego miałbyś to wszystko

robić, ty, pobożny Żyd? Pobożny Żyd się nie goli!

Johanan wybuchnął śmiechem:

— Nie zgoliłem brody po to, żeby się upodobnić do Jeszui, lecz po to, aby się

wymknąć spod kurateli twoich ludzi. Zabroniłeś nam, wszystkim jego uczniom, postawienia

nogi w Jerozolimie. Otóż ja wiedziałem, że tutaj będzie się teraz działo wiele rzeczy.

Zlekceważyłem twój zakaz i postanowiłem się ukryć. Kaptur także posłużył mi do tego. To

prawda, ukrywam się, prowadzę życie potajemne, ale nie chcę uchodzić za Jeszuę.

— W takim razie dlaczego poszedłeś do jego matki?

— Jeszua kochał bardzo swoją matkę i jestem pewien, że zaniesie jej Dobrą Nowinę.

Chciałbym znaleźć się tam, przykucnąć w jakimś kącie, żeby asystować jej, kiedy on się

ukaże.

Ten chłopak zbijał mnie z tropu. Z całym przekonaniem mówił to, co myślał, i

wyglądał na niezdolnego do udawania.

Page 138: Ewangelia według Piłata

— Błagam cię, Piłacie, pozwól mi iść do Miriam. Nie chciałbym tego przegapić.

Ujął mnie za dłonie, a jego spojrzenie wyrażało usilną prośbę.

— Nie posłuchałem twojego zakazu, przybyłem po kryjomu do Jerozolimy; możesz

mnie za to ukarać, z pewnością, ale później, Piłacie, później. Odsiedzę ci w więzieniu tyle, ile

zechcesz, będziesz mógł mnie nawet ukrzyżować, co mi tam, z chwilą kiedy zobaczę na

własne oczy Jeszuę. Pozwól mi czekać na niego u Miriam.

Odsunąłem się, aby przestał mnie ściskać za ręce. Upadł na ziemię, nie przestając

błagać.

Ponieważ ten chłopak nie kłamał, musiałem z kolei sprawdzić słuszność mojej

hipotezy: Johanan nie był świadomy swej mistyfikacji, był mistyfikatorem, lecz

nieświadomym.

— Zaprzeczasz, jakobyś chciał uchodzić za Jeszuę.

— Oczywiście.

— Czy spotkałeś ostatnio Salome, pasierbicę Heroda?

— Tak.

— A Miriam z Magdali?

— Tak.

— A dwóch pielgrzymów z Emaus?

— Oczywiście.

Potakiwał. Nie dostrzegał w moich pytaniach podstępu. Nie był świadom tego, jakie

wrażenie mógł wywrzeć na nich wszystkich.

— Co myślisz o ich relacjach?

— Zazdroszczę im. Och, Piłacie! Błagam cię, pozwól mi zaczekać na Jeszuę u jego

matki. Nie pragnę już zobaczyć go po to, by uwierzyć, lecz byłbym taki szczęśliwy, gdybym

znów go spotkał. Pozwól mi odejść. Zobowiązuję się oddać do twojej dyspozycji, gdy tylko

nie będę już na niego czekać. Pozwól mi odejść.

Page 139: Ewangelia według Piłata

Pozwoliłem mu zedrzeć sobie płuca.

Wreszcie umilkł.

Zrozumiał, że nie wypuszczę go z lochu. Powoli ułożył się z powrotem na podłodze,

rozkrzyżował ramiona i na nowo pogrążył się w modlitwie.

Wyobraź sobie moją sytuację... Mogę podać w wątpliwość wszystkie zeznania, z

wyjątkiem relacji Klaudii Prokuli. Mogę zamknąć uszy na wszelkie opowieści, wszelkie

skargi, oświadczenia, oskarżenia, wszystko mogę zdementować, z wyjątkiem słów

pochodzących z ust Klaudii Prokuli. Jestem skłonny podejrzewać, że Jeszua z całą

premedytacją ukazał się właśnie mojej żonie; chciał mnie w ten sposób dosięgnąć, przekonać.

Ale o czym? Dlaczego aż tak ryzykuje? Co chce mi powiedzieć?

Po co to równoczesne ukrywanie się i ukazywanie? Co ma znaczyć to pomieszanie

obecności z nieobecnością? Gdybym był, tak jak on, niesprawiedliwie osądzony i gdybym

jakimś cudem powrócił ze świata zmarłych, co bym wtedy zrobił? Albobym uciekł za granicę,

chroniąc się przed moimi oprawcami, unikając dostania się w ich ręce; albobym wykorzystał

ten cud, ukazując im się z całą ostentacją, zapewniając sobie tym samym reputację

nietykalności. Także w tym wypadku zająłbym jasną postawę. Albo zniknąć, albo się

objawić. Ale Jeszua jakby nie mieści się w tej logice. Kombinuje coś, kręci, lawiruje, miesza

szyki przeciwnikom, otacza się tajemnicą.

W jaki sposób mogę wytropić i dopaść przeciwnika, którego nie rozumiem?

Próbowałem wziąć na spytki Klaudię, wycisnąć z niej jakieś wytłumaczenie. Ale

Klaudia, niemal tak samo zdezorientowana jak ja, chociaż z innych powodów, też nie może

rozszyfrować intencji Nazarejczyka.

— Trzeba by — rzekła wreszcie — lepiej poznać teksty Prawa żydowskiego.

Postanowiłem więc udać się po radę do Nikodema, członka Sanhedrynu, który cieszy

się tutaj sławą uczonego doktora, specjalisty i znawcy najdrobniejszych szczegółów religii

mojżeszowej.

Klaudia uprosiła mnie, aby mogła mi towarzyszyć w tej wyprawie i wziąć udział w

naradzie. Zasugerowała także, abyśmy się tam udali pod osłoną pielgrzymich opończy, jako

że widok prokuratora Rzymu i jego żony, składających wizytę Nikodemowi, mógłby

Page 140: Ewangelia według Piłata

wywołać publiczne zdziwienie. Zwłaszcza Kajfasz mógłby powziąć jakieś podejrzenia,

albowiem dobrze wie, że Nikodem ma wszelkie dane po temu, aby pewnego dnia zostać

przeze mnie powołany w jego miejsce na przywódcę Sanhedrynu.

Opatuleni, zakapturzeni dotarliśmy do dzielnicy garncarzy, minęli śmy plac

Niewiniątek i zapukaliśmy do drzwiczek na dole.

Nikodem kazał nam długo czekać. Gdy przyglądał się nam przez zakratowane

okienko, uniosłem lekko głowę, aby mógł mnie rozpoznać. Szczęknęły klamki, wpuścił nas i

starannie zamknął za nami drzwi.

Nie spodziewałem się, że dom doktora Prawa może tak wyglądać. Wyobrażałem

sobie, że będzie w nim pełno zwojów, rękopisów, a tymczasem ujrzałem jedynie puste półki i

rozbity dzban.

Nikodem odgadł przyczynę mojego zdziwienia:

— Mój majątek właśnie został skonfiskowany. Kajfasz zarzuca mi, że za bardzo

nakłaniałem ucha do słów Jeszui, że chciałem mu zaoszczędzić procesu i że towarzyszyłem

mu aż do grobu. On, kapłani i faryzeusze wybaczyliby mi zresztą to wszystko, gdyby Jeszua

zadowolił się śmiercią na krzyżu, ale od kiedy zaczął się ukazywać, cały ich gniew skupił się

na mnie. A ponieważ wściekają się z bezsilności, zamienili mnie w kozła ofiarnego.

Ten niepozorny człowiek uśmiechał się.

— Na razie zostawili mi jeszcze dom mojego ojca. Moim zdaniem, za jakiś tydzień

zabiorą mi go także, a wtedy już stracę wszystko.

Nie wydawał się tym za bardzo przejmować. Był szczęśliwy, ożywiony i poczułem, że

nie będę musiał zarzucać go pytaniami, aby zwierzył mi się ze wszystkiego, co wie.

Nalał nam wody do dwóch pucharków, które mu jeszcze zostały.

— Przeżywamy obecnie nadzwyczajny moment: spotkał nas niezwykły przywilej, że

na naszych oczach Odwieczny przybrał kształt skończony. Jakiż to dla nas zaszczyt!

Dlaczego dla nas, dlaczego teraz? Dzięki Ci, Panie! Mojżesz pierwszy obwieścił, że pewnego

dnia zjawi się prorok i stworzy Nowe Przymierze. Za nim Dawid, Ezechiel, Jezue, a

zwłaszcza Jeremiasz przepowiedzieli w przypływie natchnienia przyszłe dzieło Mesjasza. I

Jeszua się ukazał. On, w odróżnieniu od wszystkich prawdziwych proroków i fałszywych

Page 141: Ewangelia według Piłata

mesjaszy, tak, jedynie On, Jeszua, spełnił jedne po drugich, wszystkie te proroctwa,

urzeczywistnił to, co zostało przepowiedziane. Przede wszystkim zostało obwieszczone, że

Mesjasz narodzi się w Betlejem — i Jeszua tam się właśnie urodził. Że kulminacja jego

nauczania wypadnie w Jerozolimie — i Jeszua tam pociągnął za sobą tłumy. Z chwilą gdy

osiągnął wiek dojrzały, Johanan Obmywający, ostatni prorok przed Mesjaszem, rozpoznał Go

pośród bezimiennego tłumu, ukląkł przed nim i obwieścił, że tak długo oczekiwany Mesjasz

przybył do ziemi palestyńskiej. Po czym wypadki nabrały przyspieszenia, a z ust Jeszui padły

prorocze słowa: Raduj się wielce, córo Syjonu, wołaj radośnie, córo Jeruzalem! Oto Król

twój idzie do ciebie, sprawiedliwy i zwycięski! Pokorny — jedzie na osiołku, na oślątku,

źrebięciu oślicy* [* Wszystkie cytaty z Ksiąg Starego i Nowego Testamentu według tekstu

Biblii Tysiąclecia (przyp. tłum.)]. Jak przepowiedział Ezechiel, Jeszua wjechał do Jerozolimy

na osiołku, którego jeszcze nikt nie dosiadł, ludzie zaś, rozpoznawszy znak, rozpostarli na

drodze Jego przejazdu swoje płaszcze, inni zaś usłali ją gałązkami oliwnymi ściętymi na wsi,

i zarówno ci, którzy Go poprzedzali, jak ci, którzy szli za nim, krzyczeli: Hosanna!

Błogosławiony, który przychodzi w Imię Pana! To tutaj, na Górze Oliwnej, Bóg miał się

ukazać u schyłku czasów, według Zachariasza. Kapłani Świątyni, wzburzeni, nakazują

dzieciom zamilknąć, a Jeszua im odpowiada: Czy nigdy nie czytaliście: Z ust niemowląt i

ssących zgotowałeś sobie chwałę? Oczywiście, że znaleźli się tacy, którzy utrzymywali, że

Jeszua wykorzystywał swoją znajomość Pisma, by przygotować sobie teren do replik i

zmiany miejsca. Lecz w takim razie, jeśli miałby być zwyczajnym oszustem, dlaczego by brał

na siebie ryzyko przepowiadania? Pamiętacie, jak wybuchnął gniewem w Świątyni, jak

poprzewracał kontuary tych, co wymieniają pieniądze, ławki sprzedawców gołębi, jak

zdemolował barierki, za którymi trzymano woły i owce na sprzedaż, jak przegnał kupców

batem. Jego czyn ma swoje usprawiedliwienie w Piśmie — Dom mój ma być domem

modlitwy dla wszystkich narodów, a wyście uczynili z niego jaskinię zbójców. A potem On

sam z kolei podejmuje ryzyko przepowiadania. Zburzcie tę Świątynię, a ja w trzech dniach

wzniosę ją na nowo. Słysząc to, kapłani niczego nie zrozumieli i zaczęli z Niego szydzić.

Czterdzieści sześć lat budowano tę Świątynię, a ty ją wzniesiesz w przeciągu trzech dni? A

przecież On tak właśnie uczynił. Dopiero dzisiaj możemy to pojąć. Świątynią, o której mówił,

jest Jego ciało. A swoje ciało On wskrzesił w trzy dni! Trzy dni!

Słysząc to stwierdzenie, rozstrzygające na wyrost o faktach, już miałem na końcu

języka, że to jakieś gry słowne, lecz w tejże chwili poczułem lekki ucisk dłoni Klaudii.

Page 142: Ewangelia według Piłata

— Czy proroctwa domagały się także — zapytała Klaudia — aby wasz Mesjasz został

ukrzyżowany jak zwyczajny złodziej?

— Oczywiście. Izajasz nas o tym uprzedza: Oto się powiedzie mojemu Słudze — rzekł

Pan — wybije się, wywyższy i wyrośnie bardzo! Jak wielu osłupiało na Jego widok — tak

nieludzko został oszpecony Jego wygląd i postać Jego była niepodobna do ludzi. Po udręce i

sądzie usunięto Go z krainy żyjących, grób Mu wyznaczono między bezbożnymi. Dręczono

Go, lecz sam dał się gnębić, nawet nie otworzył ust swoich. Jak baranek na rzeź prowadzony,

jak owca niema wobec strzygących ją, tak On nie otworzył ust swoich. Wy, Rzymianie i

Grecy, nie możecie sobie nawet wyobrazić, aby któryś z waszych bogów osiągnął pełnię

boskości w upokorzeniu, wy utożsamiacie świętość z heroizmem. Ale my, my potrafimy

uchwycić sens Jego męki. Mesjasz godzi się umrzeć, aby zbawić wszystkich. Na krzyżu nie

dźwiga własnych przewin, lecz grzechy całego swego narodu. Jahwe zwalił na Niego winy

nas wszystkich — powiada Izajasz. — On się obarczył naszym cierpieniem, był przebity za

nasze grzechy, zdruzgotany za nasze winy. Prosi nas, byśmy je w sobie rozpoznali,

odpokutowali i tak jak On zaraz potem się odrodzili. Ach, gdybyście wiedzieli: słowa Pisma

spełniły się co do joty, nawet w najdrobniejszych szczegółach! Zostało powiedziane: Kości

Jego nie będą łamane, a ty, Piłacie, nie odjąłeś Mu członków ani ich nie poćwiartowałeś.

Zdjęto Go z krzyża nietkniętego, ja mogę o tym poświadczyć, albowiem tam byłem w

towarzystwie Josefa z Arymatei. Powiada Pismo: Będą patrzeć na Tego, którego przebodli,

wskazując na twoich legionistów u stóp krzyża. Strumienie żywej wody wytrysną z Jego serca

— ja to mogę potwierdzić, bo gdy jeden z twoich żołnierzy przebił mu włócznią bok, z Jego

piersi trysnęła woda pomieszana z krwią. Czy to nie jest cudowne? A jednak owego

popołudnia ja także miałem wątpliwości. To widowisko, tak bardzo ponure, kontrastowało z

moimi dziecięcymi marzeniami. Ja także, podobnie jak Kajfasz, jak inni kapłani, jak

większość spośród nas, oczekiwałem na przyjście Mesjasza w pełni chwały, czekałem na

człowieka silnego i potężnego, który by najpierw dał się poznać jako wielki generał lub wielki

król. Nie mogłem się powstrzymać od wyobrażania sobie Mesjasza mocarnego, także ciałem.

A poza tym, podobnie jak moi bracia, a także ze względu na moje wykształcenie, jako doktor

Praw, byłem skłonny pojmować wszystko najzupełniej dosłownie. I tak, kiedy Dawid

powiada, że Mesjasz oswobodzi swój naród od nieprzyjaciół, ja też początkowo

interpretowałem te słowa tak jak inni, że On nas wyzwoli od Rzymian. Nie zrozumiałem od

razu, że nieprzyjacielem, od którego nas uwalnia Jeszua, są przede wszystkim nasze grzechy.

Page 143: Ewangelia według Piłata

Nie uważałem za stosowne przedłużać naszej rozmowy. I tak zapuściłem się najdalej,

jak tylko można, w żydowskie fantazmaty. Aby podzielić stan zachwycenia Nikodema,

musiałbym uwierzyć w dwie rzeczy, pod którymi nie mógłbym się podpisać: w teksty owych

proroctw, gromadzonych w ciągu wieków na niespokojnych ziemiach Palestyny przez jakichś

nawiedzonych brodaczy, a także i w to, że zmartwychwstały Jeszua istotnie jest mężem

opatrznościowym zapowiadanym przez ten zbitek niedorzeczności.

— o masz zamiar zrobić, Nikodemie?

— dać się w drogę do Nazaretu. W tygodniu poprzedzającym Jego śmierć, podczas

spożywania z uczniami Ostatniej Wieczerzy, zapowiedział im: „Gdy powrócę do świata

żywych, będę przed wami w Galilei”. Toteż wiemy, że objawi się i będzie przemawiał na

drodze do Galilei. Teraz to nie my czekamy na Mesjasza, to On czeka na nas. Muszę tylko

znaleźć jakąś lektykę...

— Po co?

Nikodem wskazał na swoje biodro:

— Mam z tym poważny kłopot. Nie mogę ani chodzić, ani dosiąść jakiegokolwiek

zwierzęcia. Tylko na leżąco mogę pokonywać większe odległości. W dodatku teraz, kiedy

Sanhedryn pozbawił mnie wszystkiego, nie mam potrzebnych środków. Ale znajdę zapewne

jakąś przyjazną duszę...

Ta wzmianka o ułomności okrutnie mnie rozbawiła. Po nasłuchaniu się aż do przesytu

tych wszystkich religijnych majaczeń byłem niemal zadowolony, widząc Nikodema

potykającego się o jakiś konkretny szczegół.

— To ciekawe, Nikodemie. A dlaczegóż to Jeszua cię nie uzdrowił, kiedy się z nim

spotykałeś?

— Bo Go o to nie poprosiłem.

Nikodem udzielił mi odpowiedzi z rozbrajającym spokojem. Rozdrażniony,

trzasnąłem za sobą drzwiami i wróciliśmy do pałacu.

Zmierzch.

Page 144: Ewangelia według Piłata

Zapada noc i nie przynosi mi ukojenia. Słabnące światło dnia odchodzi gdzieś za

horyzont, nie zabierając jednak ze sobą moich smutków. Przez okno widzę pagórki,

ciemniejące masywy wzgórz, które wrastają w mrok. Ta cisza mnie dręczy; ona milczy. Z

głową na poduszce tajemnic ukrywa je przede mną.

Piszę do ciebie, a bladość tych kartek wychodzi naprzeciw moim myślom. Przestałem

już myśleć; czekam. Nie chcę już więcej wybierać między słowem roztropnym a słowem

szalonym. Czekam, aż wróci mi rozum. Czekam, aż zdrowy rozsądek uporządkuje na nowo

fakty.

Całkiem niedawno, zanim zacząłem pisać do ciebie, odczułem nagle potrzebę

porozmawiania z Klaudią, ucałowania jej. Krew szybciej krążyła mi w piersiach. Wydało mi

się nagle, że spóźnię się na umówione spotkanie. Wbiegłem po schodach do naszej sypialni i

tam zrozumiałem, dlaczego serce mi biło tak mocno.

Klaudia wyjechała. Na łóżku, w widocznym miejscu, zostawiła mi parę słów.

Położona na papirusie gałązka mimozy nie pozwoliła, by go porwał przeciąg.

„Nie niepokój się. Niebawem wrócę”.

Jak wiesz, przyzwyczaiłem się już do tych bilecików, zapowiadających godziny mojej

przymusowej samotności. Klaudia nawykła do owych ucieczek, a ja wiem, że ona ulega w

takich chwilach jakimś nieodpartym przypływom natchnienia i od dawna już nie byłbym jej

mężem, gdyby mi strzeliło do głowy nie okazać dla niej tolerancji.

Wyciągnąłem się na jedwabnej narzucie.

Sypialnia była nasycona Klaudią; jej piżmowym zapachem, jej upodobaniem do

delikatnych, drogocennych tkanin, pełna rzeźbionych krzeseł, inkrustowanych kolorowymi

kamieniami, jakichś przedziwnych popiersi, przywożonych ze wszystkich naszych wojaży.

Gdziekolwiek jednak byliśmy z racji naszych przeprowadzek, u siebie czułem się tylko

wtedy, gdy znalazłem się w łożu przesyconym zapachem Klaudii. Tym razem wiem, gdzie

ona jest. Tym razem nie wyruszyła w ślad za jakąś karawaną, po to by zastąpić jakąś chorą

matkę w opiece nad dziećmi, czy spędzić po prostu kilka dni nad brzegiem morza, zapatrzona

w muszelkę, zgłębiająca jakąś swoją tajemnicę, pogrążona w jednym z owych rozmyślań,

odejmujących jej chęć jedzenia i picia. Tym razem wyruszyła w stronę Nazaretu... Owładnęła

nią ta przedziwna gorączka, której ofiarą padają najtęższe umysły Jerozolimy...

Page 145: Ewangelia według Piłata

Cóż, muszę pozwolić, by doszła aż do kresu tej swojej iluzji. Aż do rozczarowania.

Nic by mi nie dało, gdybym ruszył za nią w pościg. Wyjście z tego wszystkiego muszę

znaleźć tutaj.

I rzecz szczególna, czuję, że tak powinno być. Jestem rozdwojony. Moja siła,

muskuły, mój zdrowy rozsądek zostają tutaj, w forcie Antonia, podczas gdy moja druga

połowa, ta marzycielska, wrażliwa, ulegająca podszeptom wyobraźni, podatna na miraże

irracjonalności, towarzyszy Klaudii na wyboistych drogach Galilei.

Ucałowałem gałązkę mimozy, nie wątpiąc w to, że moja żona, gdziekolwiek jest,

poczuje na swoim czole moje gorące wargi.

A gdzie ty się podziewasz, mój drogi bracie? Gdzie będziesz odczytywał ten list? Nic

nie wiem o ludziach, którzy będą cię wtedy otaczali, o domach i drzewach, których cienia

będziesz szukał, o barwie nieba, pod którym będziesz się głowił nad moimi sprawami. Piszę

do ciebie z głębi mojej ciszy, która łączy się z twoją, piszę, by przezwyciężyć odległość, by

przejść od mojej samotności do twojej. Tak, o to właśnie chodzi. Moja samotność, twoją.

Samotność. Jedyna rzecz, która jest dla nas obu taka sama. Jedyna rzecz, która nas rozdziela i

przybliża. Bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

Znalazłem!

Twój brat jest na powrót twoim bratem i znowu kieruje się logicznym myśleniem.

Moja głowa jest już w porządku. Pozostaje mi tylko zrobić z tego odpowiedni użytek.

Wszelkie czynniki nadprzyrodzone zniknęły. A fakty przestały już przeczyć

rozumowi; wprost przeciwnie, snują nitkę misternej, pokrętnej i nieubłaganej machinacji,

prawdziwej orientalnej intrygi, która potrafi uszczęśliwi ć historyka. Wprawdzie w Palestynie

niebezpieczeństwo nie jest jeszcze zażegnane, lecz w każdym razie blednie groźba

postradania zmysłów. Kiedy skończysz już czytać mój list, odkryjesz, że nie ma tajemnicy

Jeszui; jest tylko afera Jeszui. To już tylko kwestia godzin...

Page 146: Ewangelia według Piłata

To Kraterios zasugerował mi wyjaśnienie tej zagadki, choć sam nie zdawał sobie z

tego sprawy. Zgarnąłem go w chwili, gdy moi legioniści obrzucali go zniewagami w forcie

Antonia: nic sobie nie robiąc z obowiązujących w naszej armii przepisów, jadł, siedząc w

kucki pośrodku dziedzińca. Żołnierze krzyczeli na niego: „Ty psie! Ty brudasie! Jazda do

refektarza! Do kuchni!”, on zaś, obżerając się w dalszym ciągu, odpowiadał im najspokojniej

w świecie: „To wy jesteście psami! Kręcicie się dookoła mnie, gdy tylko wyciągnę jedzenie!”

Nadszedłem w chwili, gdy już miało dojść do rękoczynów z Burrusem. Zabrałem Krateriosa

do pałacu. Na wstępie wyraziłem zaniepokojenie jego poranną gimnastyką.

— Właśnie miałem się do niej zabrać, gdy twój centurion zaczął mi ujadać nad głową.

Pozwoliłem mu zrobić swoje w jakimś kącie.

Gdy pod koniec już wydał swój okrzyk ulgi, zaraz potem dał wyraz ubolewaniu, że

nie można tak samo zwyczajnie zaspokoić głodu przez pocieranie brzucha, po czym udaliśmy

się do łaźni.

Marmury dymiły od pary.

Lubię być w łaźni, bo tam przynajmniej nagość zrównuje ludzi ze sobą. Żadnej togi

ani purpury, by jedni się mogli wywyższać, a drudzy być przez nich deptani.

Oczywiście, Kraterios jeszcze i tu znalazł sposób, by sprowokować kilka skandali. Na

samym wstępie przyczepił się do kilku młodych ludzi o wspaniałych atletycznych ciałach

namaszczonych olejkami, którzy znajdując najwyraźniej upodobanie w ćwiczeniach

fizycznych, trenowali walkę i podnoszenie ciężarów.

— Przystojniacy pozbawieni kultury są jak marmurowe amfory napełnione octem.

Budzicie we mnie litość! Tyle czasu poświęcacie treningom, żeby tylko zostać biegaczem czy

miotaczem dysków, ale nie troszczycie się o to, żeby być uczciwym człowiekiem! Jakie

epitafium będzie widniało nad waszym grobem? Że nieboszczyk miał muskuły?

Następnie zaatakował młodzieńca o nieco zniewieściałym wyglądzie, przypatrującego

się ze zbyt wyraźnym zainteresowaniem ćwiczącym atletom.

— Natura uczyniła cię mężczyzną. Chcesz pogorszyć swój przypadek, zostając

kobietą?

Page 147: Ewangelia według Piłata

Udało mi się na koniec wpakować go do pomieszczenia z parą, choć on lubi tylko

chłód, i nareszcie mogliśmy porozmawiać. Powtórzył mi, że coraz większe zainteresowanie

budzi w nim Jeszua, którego uważa za filozofa najwyższej klasy, godnego ucznia Diogenesa,

podobnie jak on sam, ponieważ ideałem jego było włóczenie się po drogach dla

prowokowania ludzi i odzierania ich z raz przyjętych pewników.

— Tak jak Diogenes, wyzbył się wszystkiego, co posiadał, i porzucił rodzinę. Pędził

żywot wędrowca, przyjmując od ludzi jałmużnę. Nie zostawiał suchej nitki na utartych

zwyczajach, konwencjach, nie uznawał żadnych z góry ustalonych reguł, uważał, że jedynym

bogactwem człowieka jest cnota. Powiadam ci, Piłacie, że ten Żyd wybrał tak jak ja, za

przykładem Diogenesa, pieskie życie.

— A jak rozumiesz jego śmierć na krzyżu?

— Tu nie ma nic do rozumienia. Prawdziwy mędrzec nie lęka się śmierci, gdyż ma

śmierć za nic. Świadomość nie cierpi, albowiem zanika. Wraz z gnijącym ciałem rozkłada się

także umysł, wszelkie pożądania i trwoga. Śmierć, uwalniająca nas od jakichkolwiek

możliwości cierpienia, powinna być oczekiwana przez człowieka i traktowana jak

błogosławieństwo. To zresztą jedyny sposób, aby stać się mędrcem: traktować śmierć jako

święto.

Opowiedziałem mu wówczas dalszy ciąg historii: o zniknięciu zwłok, o powrocie

umarłego do świata żywych, o jego kolejnych ukazywaniach się ludziom. Wzruszył

ramionami:

— To niemożliwe!

— Ja też tak mówię. Ale jak to w takim razie wytłumaczyć?

— Bardzo prosto. Jeżeli wciąż żyje, to znaczy, że nie umarł na krzyżu.

Stwierdzenie Krateriosa nie znalazło we mnie natychmiastowego oddźwięku. Trzeba

było dopiero pewnego szczegółu, dziwnego szczegółu, aby nagle mnie ono zainteresowało.

Ze środkowej sali dobiegły nas krzyki protestu. Udałem się tam, by zobaczyć scenę, w której

młodzi ludzie lżyli pewnego starca, a raczej w szkielet obciągnięty obwisłą skórą; właśnie

wchodził do basenu wyłożonego błękitną mozaiką kreteńską. Całe ciało miał w odleżynach i

w strupach, kilka jeszcze wciąż ropiało.

Page 148: Ewangelia według Piłata

Młodzi ludzie wrzeszczeli, aby stamtąd wyszedł, oskarżając go o zanieczyszczenie

wody tymi jeszcze otwartymi ranami, ale weteran centurii, zbyt zajęty wychodzeniem

naprzeciw nieprzychylności zimnej wody, nawet ich nie słyszał.

To wtedy we wspomnieniu powrócił pewien obraz. Obraz ten, który wcześniej nie

zdołał mnie specjalnie poruszyć, uderzył mnie teraz z taką siłą, jakby ktoś mnie zdzielił

pięścią w żołądek: podczas mojej bytności w domu Josefa z Arymatei, gdy byłem całkowicie

zaabsorbowany myślą, gdzie też mogą być ukryte zwłoki, ujrzałem wysokiego, bardzo

bladego i rannego mężczyznę, wokół którego krzątały się służące... A gdyby to był Jeszua?

Jeszua rekonwalescent, którego ani ludzie Kajfasza, ani ja nie rozpoznaliśmy, ponieważ my,

oczywiście, szukaliśmy umarłego?

Wyszedłem z łaźni, by zastanowić się głębiej nad tą myślą. A oto wynik tych moich

dociekań, który mogę już teraz, wieczorem, przed tobą odsłonić.

Jeszua żyje. Mówi. Chodzi. Oddycha, tak jak ty i ja, po prostu dlatego, że wcale nie

umarł.

Cofnijmy się do dnia jego ukrzyżowania. Około południa posyłam trzech skazańców,

dwóch złodziei i Nazarejczyka na miejsce kaźni. Jeszua był ostatni, który zawisł na krzyżu;

przybito go gwoździami około wpół do pierwszej. Otóż pięć godzin później zjawia się w

pałacu Josef z Arymatei, oznajmiając, że Jeszua już skonał i można będzie go pochować. To

mnie bardzo urządza, jako że podczas trzech dni żydowskiego święta Pesach nie wolno

wystawiać zmarłych na widok publiczny. Posyłam Burrusa, by sprawdził na miejscu zgon

Jeszui. Burrus potwierdza. Żołnierze dobijają wówczas tamtych dwóch złoczyńców, a ja

upoważniam ich do wyjęcia gwoździ i pochowania ciał.

Otóż — i w tym punkcie mój lekarz jest bardzo skrupulatny — nie umiera się tak

szybko na krzyżu.

Chciałbym, żebyś mógł posłuchać dzisiaj wraz ze mną Sertoriusza, kiedy zrobił mi

wykład o torturach i agoniach. Wyjaśnił mi, że ukrzyżowany nie umiera na skutek swoich ran,

choćby nawet najbardziej bolesnych, ani nawet z powodu utraty krwi, kiedy się go przybija

do ramion krzyża. Nie, ukrzyżowanie nie jest egzekucją, lecz torturą. Skazaniec umiera

bardzo powoli. Nasi prawnicy zaakceptowali tę technikę, albowiem taka powolna agonia daje

złoczyńcy czas na rozważenie ogromu swych zbrodni. Według Sertoriusza, który lubuje się w

porównaniach lekarsko-prawniczych, ukrzyżowanie ma o wiele więcej zalet niż

Page 149: Ewangelia według Piłata

ukamienowanie, tradycyjnie praktykowane przez Żydów. Zapewne, rzucanie kamieniami w

skazańców pozwala ludowi zaspokoić pragnienie zemsty i rozładować gwałtowne, acz skryte

popędy, z których zawsze się warto oczyścić, lecz wszystko to trwa zbyt krótko, wystarczy

cios w czaszkę, by nastąpiła szybko śmierć. Ukrzyżowanie jest także lepsze niż śmierć w

płomieniach, na którą skazuje się mężczyznę oskarżonego o cudzołóstwo ze swoją teściową,

skuteczniejsze niż roztopiony ołów w gardle, chociaż ta ostatnia metoda pozwala zachować

zwłoki nietknięte i wystawić je na widok publiczny. Ukrzyżowanie — według naszych

ekspertów — ma potrójną przewagę nad innymi metodami uśmiercania: pozwala skazańcom

długo cierpieć, na końcu ich zabija i czyni ze śmierci widowisko, które przeraża lud.

Sertoriusz nie szczędził wyrazów uznania, unosząc się także nad symbolicznymi wartościami

męki na krzyżu: karząc bandytę, przybija mu się gwoździami dłonie, którymi się posługiwał,

aby kraść, i stopy, które mu pozwalały uciekać. Krótko mówiąc, ukrzyżowanie nie jest

żydowskie, lecz rzymskie.

Z czego umiera ukrzyżowany? Z uduszenia. Ciężar ciała opiera się do tego stopnia na

ramionach, że powoduje to nieznośny ucisk na klatkę piersiową i wywołuje skurcze mięśni.

Człowiek się cały napina, coraz trudniej mu jest oddychać, tak więc stopniowo się dusi.

Na moją prośbę Sertoriusz zasięgnął porady swoich książek, by móc mi powiedzieć,

ile czasu trzeba, by człowiek się udusił. Wahał się.

Przeciętnie... to trudno powiedzieć... trzeba uwzględnić dodatkowe parametry, takie

jak ilość utraconej krwi, stany zapalne ran, żar słońca lejący się na głowę. Trzeba by też

zauważyć, że u jednych wylew krwi w płucach czy w mózgu następuje szybciej niż u

drugich... Można przyjąć średnio, że ukrzyżowany umiera po trzech dniach.

Po trzech dniach?

Oczywiście, zdarzają się wyjątki. Sam słyszałem, że niektórzy osobnicy, o szczególnie

mocnej konstytucji fizycznej i odporności, wytrzymywali nawet do dziesięciu dni, zanim

wyzionęli ducha. Ale to już należy do rzadkości.

A więc pięć godzin na krzyżu to śmiesznie mało?

Za mało. Widywano już takich zdjętych z krzyża po jednym dniu; wchodzili w okres

rekonwalescencji i przychodzili szybko do siebie, z wyjątkiem przypadków, kiedy wdały się

jakieś powikłania. Toteż w tym celu wymyślono łamanie im kości piszczelowych.

Page 150: Ewangelia według Piłata

Lekarz pogrzebał chwilę w swych akcesoriach i przyniósł model z wosku ciała

przybitego do krzyża. Była to makieta nie wyższa niż moja noga. Sertoriusz zawiesił krzyż na

gwoździu wbitym w ścianę, po czym wziął do ręki siekierę:

— Widzisz ten manekin. Kazałem go odlać na potrzeby moich wykładów. Opierając

się na przybitych do drzewa sto pach, ukrzyżowany nie zawisa całym ciężarem na ramionach.

Jak długo starczy mu sil, może się opierać na nogach i jeszcze oddychać. Toteż jeśli

chce się uśmiercić szybko skazańca, przetrąca mu się piszczele.

Jednym ciosem siekiery, połamał nogi manekina. A wtedy kukiełka osunęła się,

trzymając się już jedynie na przygwożdżonych do krzyża nadgarstkach.

Uduszenie następuje wówczas szybko. Dla większej pewności ten właśnie sposób jest

praktykowany, zanim usunie się gwoździe z ciała skazańca.

Wezwałem wówczas Burrusa, centuriona, który miał obowiązek sprawdzenia śmierci

skazanych. Ów zaś przypomniał, że poprzetrącał piszczele dwóch złoczyńców, którzy jeszcze

żyli, a nawet przeklinali, lecz że istotnie, nie tknął kostek u stóp Jeszui, jako że ten już skonał.

— Skąd możesz być tego pewny?

— Przebito mu włócznią serce, a on w ogóle nie zareagował.

— A gdyby po prostu zemdlał, wówczas także by nie zareagował.

— Oczywiście, ale tak czy owak, został przebity włócznią. Gdyby nawet wcześniej

nie umarł, to w zupełności by wystarczyło, aby go zabić.

Sertoriusz, podobnie jak ja, wykazał sceptycyzm w tym względzie. Nie każdy cios jest

śmiertelny, zbyt wiele wojen już przeprowadziliśmy, by o tym nie wiedzieć.

Wezwałem więc do gabinetu lekarskiego żołnierza, który zadał ten cios. Był to mały,

krępy Marsylczyk z jedną, lecz za to długą kreską krzaczastych brwi nad oczami.

— Czy możesz nam dokładnie pokazać to, co zrobiłeś?

Mężczyzna wziął do ręki włócznię, podszedł do manekina i uderzył go w pierś. Wosk

zaczął stawiać opór, ostrze się ślizgało, lecz żołnierz dał się ponieść tej grze w wizję lokalną,

uderzając z całej siły.

Page 151: Ewangelia według Piłata

Aż westchnął z satysfakcji.

— Wtedy weszło o wiele łatwiej. Ale z grubsza, to było to. Ugodziłem w serce.

Zwróciłem się do lekarza.

— Co o tym myślisz?

— Myślę, że serce jest nie po tej stronie.

Wybuchnęliśmy gromkim śmiechem. A z każdym odgłosem czkawki, którą się

zaniosłem, ulatniały się moje strapienia z ostatnich dni. Im głośniej się śmialiśmy, tym lżej

robiło mi się na sercu.

Marsylczyk zasępił się, zaciskając pięści; zniekształcona grymasem jego twarz

wydawała się jeszcze bardziej tępa, a czoła w niej było mniej jeszcze niż u małpy.

— Wiem w końcu, kiedy ktoś jest martwy, a kiedy nie!

— Ach tak? — odparł mój lekarz pogardliwie. — A po czym to poznajesz? Nawet ja

się mylę, jeżeli nie zbadam sprawy dokładnie.

— Zapewniam, że uderzyłem włócznią bardzo mocno. I głęboko. Najlepszy dowód, że

z rany wypłynęła ciecz. Wytrysnęła.

— Wytrysnęła? — powtórzył za nim lekarz. — No właśnie, chodzi o to, że trup już

nie krwawi. Najwyżej sączy się z niego gęsta, brunatna krew, która ledwie cieknie. Nic, co by

mogło wytrysnąć! Teraz już możemy być pewni, że ukrzyżowany nie był martwy w chwili,

gdy chcieliście sprawdzić jego zgon.

— Ale mój cios by go dobił!

— Uderzenie włócznią nie wystarczy. Opowiedz nam raczej, jakie miałeś odczucie

ciała, kiedy je zdjąłeś z krzyża. Czy było ciepłe? Letnie? Zimne? Czy jeszcze elastyczne, czy

już sztywne? Opowiedz nam, jak to było.

Marsylczyk spurpurowiał na twarzy. Zaczął uparcie wpatrywać się w podłogę.

Wziąłem stronę lekarza i rozkazałem mu natychmiast odpowiedzieć na jego pytanie.

— No więc tak... to znaczy... trudno powiedzieć, jak to było, bo w tym samym

czasie... zdejmowaliśmy z krzyża tamtych dwóch...

Page 152: Ewangelia według Piłata

— Co takiego? To nie moi ludzie wyjmowali gwoździe skazańcom!

— Ależ tak. Ci po bokach nie mieli rodziny, nikogo. Tylko ten pośrodku,

Nazarejczyk, miał przy sobie pełno ludzi, którzy chcieli się nim zajmować... między innymi

ten człowiek, który przyszedł do ciebie, Piłacie...

— Josef z Arymatei!

— Tak, a że myśmy się spieszyli...

Nie umiem ci powiedzieć, drogi bracie, czy czułem wtedy większą wściekłość, czy

ulgę. Odegrałem scenę wielkiego gniewu i kazałem wszystkich wtrącić do karceru w forcie

Antonia; namiestnik musi przecież karać za wszelką opieszałość w wykonywaniu jego

rozkazów. Ale ja łatwiej bym już zniósł utratę autorytetu niż rozumu, i ulga, że zacząłem

rozumieć, o co w tym wszystkim chodzi, była ważniejsza niż wszystko. A zresztą, gdy

jeszcze inni żołnierze, wtrąceni także do lochu, potwierdzili, że nie dotknęli nawet ciała

Nazarejczyka, jeden z nich, na znak protestu, przechwalając się na dodatek swymi

kompetencjami, oświecił mnie ostatecznie:

— My wyciągaliśmy gwoździe z dwóch ciał, podczas gdy Żydzi tylko z tego jednego.

Widać było od razu, że nie mają w tym wprawy. Musieli aż trzy razy podchodzić do

wyciągania wielkiego gwoździa ze stopy. My wiemy, jak się obchodzić z martwym mięsem,

nie ma się co patyczkować. A oni go traktowali tak, jakby mógł jeszcze cokolwiek czuć.

Dzisiejszego wieczoru zdałem sobie sprawę, że mam jednego nieprzyjaciela na ziemi

palestyńskiej, nieprzyjaciela, którego bym o to nie podejrzewał, który manipuluje Kajfaszem,

mną, Sanhedrynem, uczniami Jeszui, a może nawet samym Jeszua: chodzi o Josefa z

Arymatei. To on przewiduje, antycypuje, myli tropy, posługuje się regułami Prawa i

kalendarzem, aby nas wszystkich wyprowadzić w pole. Wiedząc, że podczas trzech dni

żydowskiego święta Pesach obowiązuje zakaz wystawiania ukrzyżowanego na widok

publiczny, od początku zamierzał wykorzystać tę okoliczność jako atut: Jeszua aresztowany

w nocy poprzedzającej święta, osądzony i skazany, nie zdąży umrzeć na krzyżu! Chcąc

zaoszczędzić mu siły, na drodze skazańca podstawia zaufanego człowieka, by ten niósł jego

krzyż, a może i znalazł okazję, by podszepnąć mu do ucha swój plan. W pięć godzin później

Jeszua wygląda już na nieboszczyka, a Josef pędzi co tchu do pałacu, aby oznajmić mi o jego

śmierci i powołując się na zwyczaje żydowskie, prosi mnie o wydanie rozkazu dobicia jego

towarzyszy, by można było pochować wszystkich trzech. Oswobodziwszy w ten sposób

Page 153: Ewangelia według Piłata

umierającego oraz tamtych, niesie go ostrożnie do własnego grobowca, za pomocą środków

odurzających usypia strażników Kajfasza i pod osłoną nocy zabiera stamtąd swego rannego.

Daje mu trzy dni na rekonwalescencję, ukrywając go pośród domowników. A potem zaczyna

go pokazywać, zawsze na krótko i bardzo oszczędnie, ponieważ ranny musi się jeszcze czuć

bardzo osłabiony.

Josef obawia się, aby Nazarejczyk mu nie umarł. W ciągu kilku dni mnoży spotkania

raz po raz, później zaś, stwarzając wokół niego aurę tajemniczości, postanawia oddalić go

stąd i ukryć na drogach Galilei. Jeżeli stan zdrowia Nazarejczyka się pogorszy, Josef wkrótce

rozpuści pogłoskę, że Jeszua ukaże się po raz ostatni, zanim połączy się ostatecznie ze swoim

Ojcem w Jego Królestwie..

Jeżeli nie będę działał szybko, Josef gotów jeszcze uprawomocnić pomysł, że Jeszua

jest Mesjaszem. Rozesłałem wielu moich ludzi na poszukiwanie tych dwóch łotrów, którzy są

w stanie nie tylko wywołać powstanie Żydów przeciwko Rzymowi, lecz na dodatek zagrozić

idei, że ludzkość istnieje dzięki sobie samej. Jeżeli w najbliższych dniach tym dwóm uda się

rozgłosić wieść o zmartwychwstaniu, z tą chwilą całe oblicze ziemi zostanie odmienione,

wszelkie inne religie obalone, filozofia żydowska rozprzestrzeni się po ziemiach i oceanach

swym dymnym oparem.

Tej nocy moi ludzie przetrząsają całą Palestynę, by położyć karzącą dłoń na tym

oszuście Josefie i jego wspólniku, Jeszui. To, co uważałem do tej pory za drobną aferę

galilejską, może stać się spiskiem przeciwko całemu światu.

Bądź spokojny, twój brat wziął się w garść. Gdy otrzymasz ten list, wszystko na

pewno już się uspokoi. Pilno mi będzie to potwierdzić. A tymczasem bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

Rozumiem, dlaczego Rzym panuje nad światem.

Tak brzmiała pełna podziwu konkluzja Kajfasza, gdy opowiedziałem mu o moich

dedukcjach. Przepiliśmy radośnie do siebie, zjednoczeni w przeżywaniu szczęścia z powodu

rozszyfrowania zagadki. Po kilku kieliszkach (wino z Lesbos zrobiło swoje) śmialiśmy się już

Page 154: Ewangelia według Piłata

z pułapek, które zastawił na nas Josef: Jeszua ogolony, a więc zmieniony nie do rozpoznania,

poddający się na naszych oczach troskliwym zabiegom kobiet, podczas gdy my szukaliśmy

zwłok, Jeszua w trakcie swoich objawień udzielający się na krótko, z powodu swojej

rekonwalescencji, i nadający tej ulotności charakter cudu. Szczególnie ubawił nas pewien

szczegół tej całej machinacji: opaski i całun, pozostawione w grobowcu. Gdy Josef przyszedł

po swego rannego leżącego w miejscu fałszywego wiecznego odpoczynku, zażądał na pewno,

by Jeszua się ubrał, w trosce o to, by go nie rozpoznano na uliczkach Jerozolimy; musiał

także przewidzieć, że umysły naiwne, po znalezieniu we wnętrzu groty jedynie ziemskich

szczegółów należących do Nazarejczyka, wywnioskują stąd łacniej, że magik udał się z tego

miejsca w tajemniczy sposób prosto do nieba.

Moja pierwsza kohorta powróciła z majątku Josefa i potwierdziła wiadomość o jego

ucieczce. Zostawił pusty dom, powierzając zwierzęta i winnice trzem słabym niewiastom. Te

z kolei, trochę pod wpływem pogróżek, trochę także zapewne poszturchiwania, wyznały w

końcu, że Josef wraz ze swoją rodziną udali się w kierunku Nazaretu, by dołączyć do Jeszui.

Inne moje kohorty już galopują po drogach Galilei.

Jedyną kością niezgody między mną a Kajfaszem jest kwestia wspólnictwa Jeszui w

tym spisku; Kajfasz jest o tym przekonany, ja zaś nie.

Kajfasz widzi w Jeszui dalekowzrocznego oszusta o przesadnie wybujałej inteligencji,

będącego w gruncie rzeczy oportunistą, który doskonale potrafi wyczuwać ludzkie słabości i

pragnienia. Wszystko w jego postępowaniu sprowadza się do stopniowego i demagogicznego

zaskarbiania sobie głosów ludu. Wie on dobrze, jak bardzo ciąży Żydom skrupulatne

codzienne przestrzeganie Prawa. Toteż bardzo zręcznie dezawuuje ścisłe posłuszeństwo

wobec reguł, rzucając w zamian swój slogan: Szabat jest dla człowieka, a nie człowiek dla

szabatu. Wie także, jak bardzo niewiasty cierpią z tego powodu, że społeczeństwo żydowskie

sprowadza je do roli brzuchów, toteż schlebia im i poruszając w nich strunę uczuciową, raz po

raz prawi im o miłości. Wiedząc dobrze, że większość ludzi ledwie zarabia na swoje

utrzymanie, głosi pochwałę biedy i piętnuje bogatych. Wiedząc, że ludność Palestyny jest

zróżnicowana i przemieszana, rozwija temat braterstwa i nawołuje do solidarności. Wie, że

ludzie nieustannie błądzą, wymyśla więc odpuszczenie grzechów. Zna pobożność Żydów i ich

przywiązanie do tradycji; utrzymuje więc, że nie przyszedł po to, by je niszczyć, lecz spełnić.

Zna święte teksty w najdrobniejszych szczegółach; usiłuje więc wcielać w życie proroctwa,

aby go uznano za Mesjasza. Wie, że wkrótce zostanie skazany przez Sanhedryn; zgrywa się

Page 155: Ewangelia według Piłata

więc na proroka. Znając Prawo żydowskie, wie, że jeśli zostanie ukrzyżowany tuż przed

trzema dniami obchodów święta Pesach, nie będzie wolno wystawić jego ciała na widok

publiczny; organizuje więc własny areszt i przyspiesza wyrok skazujący przez swoje

milczenie. Wie, że musi zebrać siły, żeby wytrzymać te kilka godzin na krzyżu; udaje więc

słabość, pozwala, by któryś z przechodniów dźwigał jego krzyż. Wie, że powinno się go zdjąć

z krzyża przed wieczorem; żegna się więc ze wszystkimi i udaje, że umarł. Obwieścił, że w

ciągu trzech dni odbuduje siebie; ukrywa się więc przez trzy dni, a potem zaczyna się

ukazywać. Kajfasz nigdy nie wierzył w szczerość Nazarejczyka, a we wszystkim, co tamten

czynił, widział jedynie imponującą kampanię, mającą na celu zjednanie sobie umysłów

podatnych na urok jego osoby i stworzenie z nich armii o niebezpiecznej wprost potędze,

armii, której bronią jest wiara, a żołdem — zbawienie.

Cóż, mogę mu przeciwstawić tylko jakieś swoje wrażenia, niejasne odczucia. Byłbym

skłonny sądzić, że to Josef się posługuje Jeszuą, który nie zdaje sobie za bardzo sprawy z

manipulacji swoją osobą i w dobrej wierze oznajmia, że jest żywy, interpretacja zaś jego słów

wymyka mu się spod kontroli. Czy pamięta dokładnie wszystko, co się stało? Czy nie uważa

sam swego omdlenia na krzyżu za rodzaj śmierci, z której właśnie się ocknął? W jakiej

mierze jest przekonany, czy też nie, o własnym zmartwychwstaniu?

Jednej rzeczy nie śmiałem wyznać Kajfaszowi. Otóż dla mnie prawdziwa przyczyna

mojej wiary w niewinność Jeszui ma na imię Klaudia. Moja żona zawsze okazywała bardzo

żywe zainteresowanie dla wszystkich religii. Lecz ona, córa rzymskiej arystokracji, potrafi

rozpoznać demagoga wcześniej od wszystkich. Jeszuą potrafił ukoić Klaudię w jej cierpieniu

z powodu braku dzieci, osuszył jej łzy, jej krwawienia, przywrócił jej spokój i zaufanie do

samej siebie, z czego ja korzystam od miesięcy. Zapewne Klaudia łatwowiernie dała się

wciągnąć w maskaradę rezurekcji, ale jak tu się oprzeć reżyserii tak doskonałej? I nawracam z

uporem do mojej myśli: kto mi zaręczy, że Jeszuą istotnie nie jest przekonany, iż poznał

śmierć, a wkrótce potem zmartwychwstanie?

Poszedłem się skupić, pobyć sam na sam ze sobą, na szczycie fortu Antonia. Nie

śmiem się przyznać moim strażnikom, że wykonuję ich pracę, że zamiast nich wpatruję się w

horyzont, obserwując bacznie najmniejsze obłoki kurzu na drogach wiodących do Jerozolimy,

i z każdym z nich wiążąc nadzieję, że to kurz wzniecony przez kohortę, która przyprowadzi

mi Josefa i Jeszuę. Bądź zdrów.

Page 156: Ewangelia według Piłata

Piłat do drogiego Tytusa

Wciąż czekam.

Co chwila znajduję nowe powody tłumaczące, dlaczego moje oddziały tak ociągają się

z powrotem: obliczam odległości, godziny drogi, zmęczenie koni, liczbę posiłków i

koniecznych postojów. Ale niecierpliwość to pragnienie, którego żadne tłumaczenia nie

ugaszą. Najchętniej wyskoczyłbym ze szczytu fortu Antonia, rzuciłbym się w tę pustkę i sam

leciał ponad Galileą. Wściekam się na moich ludzi, zarzucam im mięczakowatość. Wydaje mi

się, że będąc na ich miejscu, bez wahania i bez zastanowienia puściłbym się spontanicznie

galopem i dopadłbym owczarni czy gospody, gdzie zaszyli się Josef i Jeszua. Źle znoszę

dyskomfort bycia dowódcą, wydawania rozkazów i oczekiwania, w jakiejś pełnej napięcia

pustce, na właściwe ich wykonanie. Wolałbym znaleźć się na miejscu któregoś z moich

żołnierzy, choćby nawet ostatniego marudera w oddziale, by rozgarniać ostrzem włóczni

krzaki, przewracać sterty słomy, przekłuwać sienniki i rozrzucać naokoło zawartość kufrów.

Fabiusz przyszedł się ze mną pożegnać. Rusza w dalszą drogę. On także kieruje się w

stronę Nazaretu. Jeszua intryguje go, ale nic poza tym. Nie wierzy, że jest człowiekiem

przepowiedzianym przez astrologów, gdyż brakuje mu wielu znaków na ziemi i na niebie:

królestwa i urodzenia się pod znakiem Ryb.

— Na razie chodzi jedynie o żebraka, o którym się dużo mówi. Nawet jeśli pociągnął

za sobą tysiące mniej lub bardziej zawszonych Żydów, nie odpowiada on mojemu

wyobrażeniu o nowym cesarzu świata.

Umilkłem, ze wzrokiem obróconym ku drogom zachodu. Nie śmiałem go prosić, by

pomówił z Klaudią, jeśli przypadkiem ją spotka po drodze, i aby jej powtórzył, jak bardzo za

nią tęsknię.

Ale on jakby odgadł moje myśli:

— Myślisz o mojej kuzynce, Piłacie?

— Tak. To idiotyczne. Ale miłość czyni człowieka słabym.

— Wprost przeciwnie, Piłacie, miłość napełnia go mocą. Zaskoczony, spojrzałem ze

zdziwieniem na Fabiusza.

Page 157: Ewangelia według Piłata

I nie tylko nie odnalazłem wizerunku uwodziciela o błyszczących oczach i

uśmiechniętych, lekko aroganckich ustach, o drapieżnych białych zębach, w odcieniu ni to

perły, ni to psich kłów, lecz ujrzałem przed sobą smutnego mężczyznę, o barkach przygiętych

ciężarem niewysłowionych zmartwień. Po raz pierwszy Fabiusz nie budził we mnie ani

uczucia zazdrości, ani pragnienia rywalizacji, lecz jakąś niejasną litość. Powtórzył:

— To miłość czyni cię tak silnym, Piłacie. Jeśli sprawiasz wrażenie człowieka

prawego, solidnego, niewzruszonego, to nie dlatego, że jesteś wspaniałym pływakiem czy

dobrym jeźdźcem, lecz dlatego, że kochasz Klaudię i jesteś przez nią kochany. Myślę, że to

jest twój prawdziwy kręgosłup.

— Nikt mi tego jeszcze nie powiedział.

— Nikt niczego nikomu nie mówi, bo wszyscy przyzwyczaili się do ciągłej paplaniny.

Byłem coraz bardziej zdumiony tonem, jaki przybierała rozmowa, nie zamierzałem

jednak jej przerywać.

— A ty, Fabiuszu, nie kochasz nikogo?

— Ja? Biegam za wszystkim, co się rusza, ale nikogo nie chcę zatrzymać. Jestem

tylko człowiekiem rozwiązłym, Piłacie, to znaczy kimś, kto nie ufa sobie nawet w

najmniejszym stopniu. Od czasu do czasu, ponieważ sam dla siebie nie mam poważania,

próbuję się dopatrzyć jego oznak w spojrzeniu innych. Wygląd mam taki, że kobiety wpadają

mi same do łóżka, toteż ja wpadam tam razem z nimi. Oszukuję moją potrzebę miłości —

seksem. Ale nie potrafię się zaangażować. Po dwóch lub trzech razach czuję, że trzeba by

posunąć się dalej, odkryć się przed kimś, odkryć tę drugą istotę, obnażyć przed nią swoją

duszę. A ja wolę obnażyć swój tyłek niż duszę. Brałem udział we wszystkich orgiach

rzymskich i ani raz nie doznałem olśnienia. Ty za to jesteś zawsze sobą, takie mam wrażenie.

A prawdziwą przyczyną jest Klaudia. Uśmiechnąłem się, a on spuścił oczy.

— A jednak teraz, Fabiuszu, obnażyłeś swoją duszę przede mną.

— Bynajmniej. Nic tak nie osłania, jak mówienie o sobie źle, zwłaszcza jeśli się

potrafi ubrać to wszystko w ładne formułki.

Fabiusz mnie pożegnał. W chwili gdy piszę do ciebie te słowa, widzę, jak się oddala

cyprysową aleją, w świetle zachodzącego słońca: wyprostowany na koniu, a w ślad za nim

Page 158: Ewangelia według Piłata

około dziesięciu niewolników, objuczonych jego bagażami, i czterech olbrzymów z Numidii

w charakterze osobistej ochrony. Wyrusza na poszukiwanie cesarza, który z pewnością nie

istnieje, tak więc okrąży nasze morze na próżno. Oczekuje od życia czegoś, czego ono nie jest

w stanie mu dać i to idiotyczne oczekiwanie jest celem jego życia, jego pasją. Jego życie to

oczekiwanie, które przeszkadza mu żyć. Dlaczego ludzie widzą pustkę tam, gdzie jest pełnia?

Ale właśnie dochodzą mnie, drogi bracie, odgłosy końskich kopyt i gwar na głównym

dziedzińcu. Jeden z moich oddziałów powrócił. Widzę z góry, jak moi ludzie ściskają się z

radości, winszują sobie wzajemnie: słyszę, że przyprowadzili mi Josefa i Jeszuę!

Muszę cię zostawić i biec tam jak najszybciej. Wiesz już zresztą to, co najważniejsze.

Jutro będziesz miał szczegóły.

A na razie bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

Byłem świadkiem najnędzniejszej komedii, jaką kiedykolwiek odegrano. Tak mnie

uraziła ta kpina z mojej osoby, to, że brano mnie za idiotę, że przez chwilę, z pianą na ustach,

miałem ochotę kogoś zabić. Nie wiem, co mnie od tego w końcu powstrzymało: może

wyczulenie na śmieszność, a może wzgarda, ów nagły — na szczęście — paraliż woli, o jaki

przyprawia nas wzgarda, gdy patrzymy na coś niepojętego, przesadnego, brutalnego i

upokarzającego.

Moi ludzie przywiedli wraz z sobą tylko Josefa z Arymatei. Jeszua jeszcze wciąż

biega na wolności. Na wszelki wypadek centurion Burrus objął także aresztem całą służbę

towarzyszącą Josefowi, ale sam mogłem stwierdzić, że Jeszui wśród nich nie było.

Kazałem zapalić pochodnie w sali obrad i przesłuchałem Josefa z Arymatei.

— Gdzie jest Jeszua?

— Nie wiem.

— Gdzie go ukryłeś?

Page 159: Ewangelia według Piłata

— Ja go nie ukryłem. Nie wiem. Ja także go szukam. Żeby nie tracić czasu,

spoliczkowałem starego Josefa.

Następnie, krążąc wokół niego pośrodku pięciu zapalonych pochodni, dymiących i

skwierczących, rozsiewających po sali niepewne żółte światło, zażądałem, by przestał udawać

i wytłumaczyłem mu wszystko, co sam zrozumiałem.

Josef wysłuchał mnie, stojąc wyprostowany na swoich chudych, starczych nogach,

przezierających przez brązową tkaninę płaszcza pokrytego kurzem i błotem.

Wyciągnął dłoń, zaprzeczając wszystkiemu:

— Przysięgam ci, Piłacie, że Jeszua umarł na krzyżu i że w moim grobowcu złożyłem

jego zwłoki.

— Oczywiście. Nie spodziewam, że wyprzesz się tego, co sam powiedziałeś. I na

pewno przysięgniesz mi także, że on zmartwychwstał.

— Nie, tego ci nie przysięgnę, bo ja sam go po śmierci nie widziałem.

Z jego przekrwionych oczu wypłynęły łzy i stoczyły się po bruzdach policzków,

znikając w zaroście koloru pleśni.

— Ukazał się tylu ludziom, z wyjątkiem mnie. Uważam, że to niesprawiedliwe. Ja tyle

zrobiłem dla niego.

Tym razem nie mógł się powstrzymać i wybuchnął łkaniem, a ramionami jego

wstrząsało drżenie:

— Troszczyłem się o niego aż do ostatniej chwili, a on woli się ukazywać

nieznajomym, tym, którzy się zlękli, którzy go zdradzili!

Osunął się na podłogę i położył krzyżem, z twarzą na lodowatej posadzce.

— Boże mój, przebacz mi te słowa! Jakże się ich wstydzę! Ale nic nie mogę poradzić

na to, że jestem zazdrosny. Tak, zazdrosny! Umieram z zazdrości! Przebacz mi, Boże.

Odsunąłem się od niego ze zgrozą. Byłbym w stanie zabić Josefa, żeby się wreszcie

zamknął, żeby przestał mnie uważać za kretyna, żeby przyznał się wreszcie do spisku, który

był jasny jak na dłoni. Przysięgi niewinności składane przez winnych to przenikliwy,

Page 160: Ewangelia według Piłata

obrażający harmonię świata zwierzęcy protest, który uchybia inteligencji sędziów, świdrując

uszy jak niepotrzebny nikomu ryk zarzynanego wieprzka.

Kazałem moim ludziom zabrać starca i wrzucić go do lochu. W tej samej chwili inne

moje oddziały metodycznie i racjonalnie szukają wszędzie Jeszui. Nie ma żadnej wątpliwości,

że Nazarejczyk bez osłony, jaką zapewniał mu Josef, bez całej jego siatki wpływów, bez jego

władzy, ludzi na jego usługach, nie uchroni się przed nami. Pozbawiony wspólnika, nie

wytrzyma długo w ukryciu. Jeszcze odrobina cierpliwości; to słowo się szybko wymawia,

lecz cnotę, którą oznacza, osiąga się z trudem.

Wstrzymuję się jeszcze z napisaniem raportu dla Tyberiusza. A powinienem był go

uwiadomić już z chwilą, gdy powziąłem pierwsze podejrzenia o ryzyku powstania, które

wiąże się z aferą Jeszui. Z każdym dniem jednak wydawało mi się, że czynię postępy w

wyjaśnieniu tej całej zagadki, że bardziej panuję nad sytuacją. Udostępnię pewne jej elementy

Rzymowi, gdy sprawa już będzie zamknięta. Muszę przekazać rezultaty mojej pracy, a nie

moich wysiłków, a tym bardziej niepokojów. Tylko tobie, drogi bracie, zwierzam się z moich

negatywnych odczuć. Mam nadzieję, że mimo ciężaru, jaki zwalam na ciebie z każdym moim

listem, masz się dobrze.

Piłat do drogiego Tytusa

Pisze do ciebie człowiek zraniony.

Nie pytaj mnie, bracie, w które miejsce zostałem ugodzony; na pewno nie w prawą

rękę, którą stawiam teraz litery, ani nie w lewą, która trzyma pergamin rozwinięty na stole,

ani nie w nogi, które mnie teraz podtrzymują, bo ty wiesz dobrze, że zawsze piszę na stojąco.

Cios w głowę? W brzuch? Na pewno bym to wolał, coś, co krwawi, co się zabliźnia, co się

goi. Ale lepiej, żebym ci opowiedział fakty.

Świt zapowiadał dzień pełen uśmiechów. Tej nocy nareszcie trochę spałem i pianie

koguta przebudziło mnie wypoczętego. Spojrzałem na czyste niebo, niebo w bieli, niebo,

które nigdy się nie zużywa, niezależnie od tego, co by się działo. Masztalerze na dziedzińcu

poili już konie, drzwi zewsząd się otwierały, do fortu Antonia wracało życie.

Page 161: Ewangelia według Piłata

Wyzwoleniec przyszedł z wiadomością, że mój lekarz pragnie mnie widzieć.

Odpowiedziałem, że przyjdę do jego gabinetu.

I tam właśnie, gdy tylko się pojawiłem świeżo ogolony, pachnący, czekał na mnie

pierwszy w tym dniu cios. Sertoriusz był w trakcie badania wnętrzności gęsi.

— Czy przepowiadasz przyszłość z wnętrzności? — zapytałem wesoło.

— Nie, próbuję zrozumieć, na czym polega trawienie. Sertoriusz osuszył dłonie, a

potem wciąż je pocierał o siebie, z zakłopotaną miną, nawet gdy były już całkiem czyste.

Usiadłem na taborecie i zachęciłem go do mówienia.

— Wiedząc, że interesujesz się, Piłacie, ukrzyżowaniem Nazarejczyka, w dalszym

ciągu zajmowałem się naświetlaniem jego przypadku i jeden po drugim zgromadziłem więcej

elementów, konsultując się ze wszystkimi świadkami. I niestety, jestem zmuszony

zrewidować moją wcześniejszą diagnozę.

— Co chcesz przez to powiedzieć?

— Że jest rzeczą bardzo możliwą, a nawet prawdopodobną, wręcz bardzo

prawdopodobną, że Nazarejczyk naprawdę umarł na krzyżu.

Podrapał się po głowie, jakby skrupuły objawiały się swędzeniem.

— Tamtego dnia nie miałem wszystkich danych w ręku, co sprawiło, że przeceniłem

stan zdrowia Nazarejczyka. Przede wszystkim był na czczo od czterdziestu ośmiu godzin, co

go bardzo osłabiło. Poza tym, owej nocy, kiedy został pojmany na Górze Oliwnej, po jego

twarzy spływał krwawy pot, co zdziwiło wielce wszystkich świadków. Tego typu zjawisko

odnotował już Tymokrates, mój grecki kolega, dla którego tak niezwykły sposób pocenia się

jest symptomem poważnej choroby. Na tej podstawie już teraz wnioskuję, że Nazarejczyk,

jeszcze przed rozpoczęciem procesu, nie cieszył się dobrym zdrowiem. Tamtego dnia nie

powiedziano mi jednak, że ten człowiek podlegał torturom i karze chłosty, zanim jeszcze

powiedziono go na Golgotę.

— Nie umiera się przecież od chłosty! — zaprotestowałem.

— Ależ tak! To się zdarza. Przestępca w ten sposób traci dużo krwi, odnosi rany.

Twoi centurioni wytłumaczyli mi zresztą, że tradycyjnie już wymierzali chłostę skazańcom na

krzyżu, aby ci szybciej umierali.

Page 162: Ewangelia według Piłata

— Nie kazałem wychłostać Jeszui po to, by szybciej umarł, lecz po to, by uchronić go

przed śmiercią. Myślałem, że to wystarczy, by zadowolić lud.

— Z medycznego punktu widzenia wychodzi na to samo. Nazarejczyk więc nie był w

stanie zanieść swego krzyża aż na Golgotę i ktoś z przechodniów musiał go zastąpić. A

zresztą twoi legioniści zaakceptowali propozycję owego Żyda w obawie, że skazaniec nie

dojdzie żywy do miejsca kaźni. W tym stanie rzeczy utrata krwi płynącej z nadgarstków i stóp

oraz kilka godzin duszenia się na krzyżu mogło wystarczyć do spowodowania zgonu.

— A krew? Krew, która wytrysnęła, gdy żołnierz przebił mu bok włócznią?

Zgęstniała już krew nie tryska przecież z trupa!

— Słusznie. I na ten temat także otrzymałem bardziej dokładne informacje, które każą

mi postawić inną diagnozę. Według Johanana, młodego ucznia Nazarejczyka, i żołnierzy,

którzy stali wówczas u stóp krzyża, to, co wyciekło wtedy z ciała, było mieszaniną krwi z

wodą. Co świadczy o tym, że cios od włóczni przebił opłucną, tę kieszonkę, w której znajduje

się woda. Z chwilą gdy została rozerwana, musiało z niej wypłynąć także trochę krwi,

zabarwiając wodę, nawet gdy ciało było już martwe. Co więcej, zakładając, że ten człowiek

był wtedy tylko w stanie agonii, ów cios dobiłby go z całą pewnością. Tak więc dzisiaj, w

świetle tych wszystkich faktów, czuję się zmuszony oświadczyć, że mamy dziewięćdziesiąt

procent pewności, że Nazarejczyk był martwy w chwili, gdy go zdejmowano z krzyża.

— Bardzo dobrze, Sertoriuszu. A jak w takim razie tłumaczysz to, że on teraz żyje,

mówi i chodzi? Zmartwychwstaniem?

— Idea rezurekcji nie wchodzi w zakres mojej wiedzy medycznej.

— A więc, skoro zmartwychwstanie jest nie do pomyślenia zarówno dla ciebie, jak i

dla mnie, wynikałoby stąd, że nawet jeśli istniała szansa na dziewięćdziesiąt dziewięć

procent, iż Jeszua był wtedy martwy, to nie był martwy, ponieważ ciągle żyje.

Wybiegłem z gabinetu bez słowa pożegnania; nie spojrzałem nawet na lekarza. On już

rozwiązał swoje wątpliwości, ale mnie w niczym nie pomógł; tyle że udało mu się zepsuć mi

humor.

Zawiadomiono mnie wtedy, że Josef z Arymatei, osadzony w celi, chciałby złożyć mi

poufne zeznania. Poczułem, że siły mi wracają: nareszcie złapiemy Jeszuę.

Page 163: Ewangelia według Piłata

Stwierdziłem, że Josef był dziwnie spokojny. Uśmiechnął się nawet na mój widok.

Oznajmił, że chciałby wyjawić mi całą prawdę, ale pod jednym warunkiem: że udamy się

razem na cmentarz do grobu Jeszui.

Nie podejrzewałem pułapki ani podstępu. Starzec miał jasne spojrzenie i oddychał

spokojnie, jak człowiek, który za chwilę uwolni się od ciążącej mu tajemnicy. Machnąłem

więc ręką na jego kaprys.

W asyście zaledwie kilku moich ludzi stanęliśmy przed grobem Jeszui.

— A więc mów, Josefie.

— Wejdźmy najpierw do grobu. Tam pokażę ci dwie rzeczy, które chciałbym ci

wyjawić.

Dałem moim ludziom znak ręką, by odsunęli kamień. Czegóż mogłem się w tych

warunkach obawiać? A może nawet Josef chciał mi pokazać jakiś właz, jakieś przejście

tajemne, które pozwoliło Jeszui ukryć się lub uciec? Już czułem lekkie ukłucie ciekawości.

Stara, wyschła dłoń Josefa spoczęła na moim ramieniu i weszliśmy do przedsionka.

On bał się bardziej niż ja.

Już z wnętrza grobowca poprosił, by z powrotem zamknięto wejście. Moi ludzie

zawahali się. Wydałem im więc rozkaz. Muskuły znów się napięły, usłyszeliśmy zdyszane

oddechy, kilka przekleństw i światło dnia znikło całkowicie. Zostaliśmy sami w zamkniętym

grobowcu.

Josef po omacku wprowadził mnie w głąb śmiertelnego pomieszczenia i kazał mi

usiąść. Nic nie widziałem przed sobą. Jakiś zapach świeży i bardzo silny przedarł się poprzez

ciemności.

Oparłem się o zimną skałę, w oczekiwaniu na rewelacje Josefa.

— Nie wyobrażałem sobie, że grób może tak ładnie pachnieć.

— Prawda? Tu znajduje się sto funtów mirry i aloesu, dar Nikodema, doktora Prawa,

którego z pewnością znasz. Kazał to złożyć tutaj owego popołudnia w dzień ukrzyżowania.

— Mów dalej, Josefie, słucham cię. Josef nie odpowiedział.

Page 164: Ewangelia według Piłata

— A więc, co chcesz mi pokazać? Josef wciąż nie odpowiadał.

Czy to sprawił ów zapach tak świeży? Czy wilgoć? Czy zamknięcie? Zaczynało mnie

lekko mdlić.

— Josefie, powiedz mi, po co tutaj przyszliśmy?

— Chcę cię przekonać, że Jeszua był martwy.

Głos Josefa był całkiem bezbarwny, miał trudności z oddychaniem. Mnie samemu

serce waliło coraz mocniej i łapałem z trudnością powietrze.

— Dalej, mów szybko! Ta woń jest nie do zniesienia! Nie wytrzymam długo...

Otarłem dłonią czoło i stwierdziłem, że było pokryte potem, podczas gdy mnie było

zimno. Co się tutaj działo? — Josefie, wystarczy! Co my tu robimy?

— Sam zgadnij...

Jego głos ledwie dał się słyszeć, jakieś ciche rzężenie u kresu wyczerpania.

A potem rozległ się głuchy odgłos; coś upadło.

Wstałem. Pod stopami poczułem coś ciepłego i miękkiego. Przeskoczyłem to i

pobiegłem w stronę głazu, zamykającego wejście do grobowca. Nabrałem oddechu i zacząłem

krzyczeć do moich ludzi przez ścianę, żeby mi otworzyli. Żadnej odpowiedzi. Zbliżyłem się

do jedynego pasemka światła, by zaczerpnąć trochę świeższego powietrza, po czym, już u

progu zemdlenia, znów zacząłem wołać. Ogłuchłem i czułem, że świat także był głuchy na

moje wołanie. Musiałem paść ofiarą jakiejś ciemnej machinacji. Krzyczałem więc,

krzyczałem i krzyczałem...

Nareszcie przesmyk światła się poszerzył, głaz ruszył z miejsca, dobiegło mnie

ćwierkanie ptaków, przekleństwa moich ludzi i ujrzałem przed sobą słońce nad zielenią i bielą

kwitnących drzew w sadzie. Wyskoczyłem z grobu i padłem na trawę.

Moi ludzie poszli po Josefa — to coś miękkiego, co upadło mi, zemdlone, pod stopy.

Skropili nas wodą z manierki i klepali po policzkach, żeby wróciły nam kolory, nie przestając

do nas mówić.

Page 165: Ewangelia według Piłata

Stopniowo wracałem do życia, przychodziłem do siebie, myśląc w duchu, że

przyjemnie było patrzeć na moich przejętych żołnierzy i że lubiłem te z gruba ciosane

plebejskie twarze, na których uśmiech zwyciężał w walce z niepokojem.

Josef potrzebował więcej czasu, by jego twarz odzyskała kolory. Aż wreszcie ujrzałem

jego błękitne oczy, rozbielone starczymi plamkami katarakty, otwierające się znów na widok

nieba. Zwrócił się do mnie:

— A więc, zrozumiałeś?

Zrozumiałem. Korzenie i wonne zioła, które miały odkazić powietrze i towarzyszyć

nieboszczykowi, owa mirra i aloes, złożone we wnętrzu grobu, sprawiały, że powietrze

stawało się tam duszące, uniemożliwiające oddychanie, zabójcze. Jeszua, obojętnie czy w

agonii, czy w dobrym zdrowiu, nie miał żadnych szans, aby przeżyć w tym zatrutym

pomieszczeniu.

Moi ludzie pomogli nam wstać i posadzili nas przy fontannie, w cieniu figowca.

Wciąż jeszcze negowałem wymowę pokazu Josefa. Któż mógł mi zaręczyć, że nie

złożono tego daru w grobie już po opuszczeniu go przez Jeszuę? Lub w chwili, gdy go

stamtąd zabierano?

Josef czytał te wątpliwości, wypisane na moim czole.

— Zapewniam cię, że Nikodem umieścił w grobie swój upominek, zanim złożono tam

zwłoki.

Nie byłem przekonany. Raz jeszcze w grę wchodziło czyjeś zeznanie. Cała ta afera

Jeszui obfitowała wprost w zeznania. Cóż bardziej wątłego niż zeznanie? I jak tu okazać

zaufanie Żydom, którzy, tak czy inaczej, od samego początku chcieli widzieć w Jeszui

swojego Mesjasza?

Josef uśmiechnął się i poszperał w fałdach swojego płaszcza. Wyjął stamtąd pergamin

obwiązany wstążką, którą dobrze znałem, a w nią zatknięta była gałązka mimozy.

Zadrżałem.

Josef podał mi zawiniątko. Wiedział, że zrozumiałem. To Klaudia Prokula powierzyła

mu to przesłanie, skierowane do mnie.

Page 166: Ewangelia według Piłata

— Komu wierzyć? Komu nie wierzyć? Mój dobry Piłacie — westchnął Josef —

wiem, że ty słuchasz tylko jednej osoby. Czytaj więc.

Rozwinąłem zwój.

Piłacie,

U stóp krzyża słały cztery zakwefione kobiety. Miriam z Nazaretu — jego matka,

Miriam z Magdali — dawna kurtyzana, którą Jeszua darzył czułą miłością za jej dobroć i

inteligencję. Salome, matka Johanana i Jakoba, jego uczniów, podtrzymywała biedną

nazaretankę. Czwarta z tych kobiet to była twoja żona, Piłacie. Nie śmiałam ci tego wyznać,

ani tobie, ani komukolwiek innemu. Byłam szczelnie ukryta pod warstwami jedwabiu, tak by

nikt nie rozpoznał mnie, z wyjątkiem mych towarzyszek spod krzyża. Mogę cię zapewnić, że

tego wieczoru Jeszua był naprawdę martwy, bo to ja owinęłam jego zesztywniałe i lodowate

ciało w całun. Wypłakałam wtedy z rozpaczy wszystkie łzy. Byłam głupia. Niedostatecznie w

niego wierzyłam. Lecz teraz stało się światło. Dołącz do mnie szybko na drodze do Nazaretu.

Kocham cię.

Twoja Klaudia

Piłat do drogiego Tytusa

Dwa dni upłynęły, zanim zdobyłem się na list do ciebie.

Znajdowałem się gdzieś z dala od wszystkiego, włącznie z moimi myślami. Tysiące

ulotnych wrażeń przelatywało przez moją głowę, żadne z nich jednak nie zagrzało dłużej

miejsca, nie zakorzeniło się i nie rozwinęło w coś sensownego. Ot, suche liście, miotane przez

wiatr.

Oniemiałem i ogłuchłem; żyję jak za murami pustelni. Wszystko, o czym mi się

donosi, opisuje, wszystko, czego się ode mnie chce, kwituję obojętnością. Znałem dotychczas

obojętność zblazowanych, tych, których już nic nie może zaskoczyć. Nie znałem czegoś w

Page 167: Ewangelia według Piłata

rodzaju obojętności, której teraz doświadczam, obojętności człowieka, który doznał szoku,

obojętności tego, kto został zbyt gwałtownie zaskoczony i kto nie chciałby być zaskoczony

powtórnie. Świat wydaje mi się niebezpieczny, nowy, nieprzewidywalny i wolę się z niego

wycofać. Wyobraź sobie dziecko, które po opuszczeniu brzucha matki, gdzie mu było tak

dobrze, krzyczy z zimna, dusi się, bo trzeba oddychać, spostrzega wokół siebie całą tę krew,

strupy, rozerwane tkanki, ból i smród, przechwytuje zdumione spojrzenie ojca, wyczerpane

spojrzenie matki, przerażone swoich braci, badawcze ze strony położnej, chwyta z tego

wszystkiego pępowinę i owija się nią ze słowami: „Zostawcie mnie, wracam, skąd

przyszedłem”. To ja jestem tym noworodkiem, zszokowanym, zupełnie nowym, a jednak

tęskniącym za światem, który znałem wcześniej.

Nie pociąga mnie tajemnica Jeszui. Przyznaję dzisiaj, że afera Jeszui jest czymś

więcej niż zagadką, bo tajemnicą. Nie ma nic bardziej niepokojącego niż tajemnica; jest ona z

góry skazana na niemożność wyjaśnienia. Skłania do rozmyślań, odwołuje się do wyobraźni...

Ale ja nie chcę myśleć. Chcę poznać, wiedzieć. Reszta mnie nie interesuje. To dlatego od

dwóch dni jestem jednym wielkim kamiennym milczeniem, które jakieś nieważne szepty, bez

konsekwencji, mogą ledwie zadrasnąć, milczeniem ciężkim i nieruchomym jak marmurowa

urna.

Właśnie obudził mnie Kraterios.

Przyszedł zjeść ze mną obiad. Jadł tak żarłocznie i niechlujnie, że wraz z ustami żywił

także swoje stopy.

Znowu zaczął o Jeszui. Poprosiłem go, aby zmienił temat. Czknął i usiadł na moim

stole, z rozłożonymi nogami i z odsłoniętym kutasem.

— Tak, tak, miałem właśnie ci powiedzieć, że początkowo zainteresowałem się nim,

gdy Klaudia Prokula — co za wspaniała kobieta, gdzie ona jest? doprawdy, nie zasługujesz na

nią — przytoczyła mi jego słowa. Ale w końcu się rozczarowałem. My, filozofowie cynicy,

staramy się walczyć z cierpieniem; otóż ja mam wrażenie, że — wprost przeciwnie — Jeszua

wynosi cierpienie ponad wszystko, dopatruje się w nim wielkości, przyznaje mu władzę

odkupienia win. W gruncie rzeczy całkowicie kpi sobie ze szczęścia ziemskiego, prawi o

szczęściu, które nadejdzie w jego Królestwie bez granic i poza śmiercią. To mi się wydaje

śmiesznym bajdurzeniem! Podejrzewam coraz bardziej, że ten Jeszua chce widzieć w

człowieku anioła, a nie zwierzę. Zamiast podporządkować się naturze, jak nasz mistrz

Page 168: Ewangelia według Piłata

Diogenes, i żyć jak pies, on bezsensownie próbuje podporządkować nas prymatowi ducha.

Upija się tajemnicą. Mówi o jakimś bogu ponad obłokami. Wykracza definitywnie poza

granice porządnej filozofii. A zwłaszcza wtedy, gdy mówi o miłości. Byłem zszokowany.

Pierwszy raz słyszę, żeby filozof rozprawiał o miłości! Toż to gruby błąd! Na miłości niczego

się nie da ufundować. Miłość nie należy do jurysdykcji filozoficznej. Miłość nie jest w

żadnym wypadku konceptem, który poddaje się rozumowaniu czy analizie. Nie zgadzam się z

tym Jeszuą, który chce oprzeć na miłości całą swoją moralność.

Po raz pierwszy podkusiło mnie, aby mu odpowiedzieć, tym bardziej że chrapliwe

stwierdzenia Krateriosa drażniły mnie coraz bardziej.

— Na tym właśnie polega wartość tego, co ma do powiedzenia! Że mówi o miłości!

Kiedy widzę, do czego ciebie doprowadził sam tylko rozum, doprawdy, nie rozumiem, z

czego możesz być dumny!

— Ależ Piłacie, co cię ugryzło?

— Męczysz mnie, Krateriosie; jesteś cieniem wielkiego oszustwa. Uchodzisz za

mędrca, a przecież nigdy nikomu nie podałeś ręki, nigdy nie dałeś nikomu ani grosza, do

nikogo się nie uśmiechnąłeś, nikomu nigdy nie pospieszyłeś z najdrobniejszą nawet pomocą

czy pociechą. Ty gadasz, gadasz, a twoje działanie sprowadza się do odgłosów, które

wydajesz! Jesteś pasożytem, który żyje z pracy tych, którymi gardzi. Celem twojego

rozumowania, jeśli kierujesz je do innych, jest tylko szokowanie ich, jeśli zaś robisz to sam

dla siebie, to po to, by podziwiać własną inteligencję. Jesteś próżny! Ty jesteś Atenami! Jesteś

Rzymem! Myślisz tylko o sobie, mówisz tylko o sobie, a jesteś tylko bańką mydlaną!

Kraterios zeskoczył ze stołu i pierdnął.

— Nareszcie! Cieszę się, że przestałeś być jak mumia. Piłacie, miałem wrażenie, że

umarłeś.

— Krateriosie, nie udawaj, że kontrolujesz sytuację i że chciałeś mnie sprowokować!

A jeżeli już mówisz mi o Jeszui, to odpowiedz na zasadnicze pytanie, które się z nim wiąże:

zmartwychwstał czy nie?

Kraterios położył swą grubą dłoń na moim czole.

Page 169: Ewangelia według Piłata

— Mój biedny Piłacie, za długo już mieszkasz w Palestynie; słońce w końcu ci

zaszkodziło.

— Zmartwychwstał, tak czy nie? Jest tylko mędrcem czy Synem Bożym? Czy jest

Mesjaszem?

Ku mojemu własnemu zaskoczeniu wydzierałem się, ledwie powstrzymując łzy.

Byłem świadom tego, co czynię, ale nic na to nie mogłem poradzić.

Kraterios odparł, drapiąc się w zamyśleniu po prawym jądrze:

— Jeszcze nigdy nikt nie zmartwychwstał.

Ujadałem mu prosto do ucha, nie panując już dłużej nad sobą:

— Jak możesz z góry wiedzieć, co jest prawdziwe, a co nieprawdziwe? Co możliwe, a

co niemożliwe? Naprawdę myślisz, że wiesz wszystko o tym świecie? Czy ktokolwiek, zanim

ty przyszedłeś na świat, mógł sobie wyobrazić, że będzie istniało indywiduum tak

odpychające i bezużyteczne jak Kraterios?

I wybiegłem z pokoju, nie spojrzawszy nawet na filozofa naszego dzieciństwa.

Ten wybuch gniewu przywrócił mi życie. Idę przygotować torbę podróżną.

Pożyczyłem już opończę pielgrzyma. Gdy tylko skończę ten list, wyruszam na poszukiwanie

Klaudii na drodze do Nazaretu.

Nie wiem, czy będę mógł do ciebie pisać. Spróbuję to robić, gdy będę się zatrzymywał

w gospodach. Nie wiem, co zamierzam spotkać, ale jedno jest pewne: idę.

Bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

Jestem tylko wędrowcem pośród wędrowców.

Jak dotychczas nie odnalazłem Klaudii, nie dowiedziałem się także niczego nowego.

Z każdym dniem na drogach pojawia się coraz więcej ludzi. Chcą ujrzeć Galilejczyka.

Page 170: Ewangelia według Piłata

Przechodząc przez wioski, pielgrzymi zatrzymują się przy źródłach i powtarzają wciąż

te same historie: Jeszua ukazał się swoim jedenastu uczniom. Spożywali wspólnie wieczerzę,

gdy zapukał do ich drzwi. Wzięli go początkowo za żebraka i wierni obowiązkowi

miłosierdzia, zaprosili do środka i posadzili za stołem, prosząc, by jadł razem z nimi.

Włóczęga usiadł, wziął chleb i podziękował zań Bogu, po czym przełamał chleb i rozdał im

po kolei; dopiero wtedy otworzyły im się oczy i rozpoznali go.

Karczmarze nie są przygotowani na taką liczbę gości, nie mają już pokoi do wynajęcia

i rozkładają sienniki na podwórkach. Ja wolę spać jeszcze dalej, pośród pól, pod okiem

głupich i niemych gwiazd, żeby mnie nie rozpoznano.

Niebawem napiszę. Bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

Nic nowego, mój drogi bracie, prócz rosnącego zarostu, co mi pozwala poruszać się

bez zwracania na siebie uwagi. Nie robię sobie jednak żadnych złudzeń co do tego, że

mógłbym uchodzić za Żyda; nie tylko moje gładkie, wygolone nogi zdradzają Rzymianina.

Wiem, że przynależność do określonego narodu zostawia zawsze jakieś niezatarte ślady na

twarzy; język urabia sobie usta i zęby, które nie potrzebują mówić, by je rozpoznano, rodzaj

odżywiania wpływa na wygląd skóry, obyczaje rodzą spojrzenia śmiałe lub wstydliwe, niebo,

pod którym się przyszło na świat, odpowiednim kolorem rozświetla oczy. Toteż kark mnie już

boli od chodzenia za spuszczoną głową i z nasuniętym na głowę kapturem. Moja szyja cierpi

tyle samo co stopy.

Osobliwa rzecz: po wyruszeniu z Jerozolimy czułem się osamotniony pośród rzeszy

pielgrzymów, teraz zaś czuję się z każdym dniem bliższy tym ludziom. To nie tylko

podeszwy zużywają mi się na tych kamienistych drogach Galilei, lecz także dotychczasowe

moje odczucie, że jestem kimś jedynym w swoim rodzaju. Coś każe mi doświadczać coraz

większej bliskości w stosunku do współtowarzyszy podróży, nie bardzo wiem, co... Być może

to przemierzanie kilometrów, pragnienie, bycie na tropie czegoś ważnego... Albo może po

prostu zmęczenie. Bądź zdrów.

Page 171: Ewangelia według Piłata

Piłat do drogiego Tytusa

Idę wciąż dalej.

Zdarzają się chwile, w których nie jestem już nawet pewien wyznaczonego mi

spotkania.

Muszę wtedy przypomnieć sobie list od Klaudii, żeby zebrać siły. Jestem przekonany,

że podobnie reagują inni pielgrzymi. Dokąd idą? Sami dokładnie nie wiedzą: tam, gdzie

zechce im się ukazać Jeszua. Dlaczego tam idą? — tak samo nie wiedzą: pcha ich do tego coś

tak nieokreślonego, jak łaknienie, łaknienie duchowe, które pragnie zaspokojenia z

prawdziwego źródła. Czy zostali zaproszeni? Na pewno nie osobiście, gdyż przesłania Jeszui

zwracają się zawsze do wszystkich; tylko wiara pozwala każdemu oszacować, czy ma prawo

znajdować się w tym miejscu.

Przedziwna kohorta wzniecająca kurz na drogach, który unosi się aż do słońca.

Tego ranka zatrzymałem się, by sprawdzić, czy jakaś drzazga nie wbiła mi się w

stopę, skórę mam bowiem wciąż jeszcze nazbyt delikatną. Oglądałem swój wielki palec i

liczyłem pęcherze, gdy wtem podeszła do mnie jakaś kobieta.

Uklękła przede mną.

— Pozwól mi umyć ci stopy.

I zanim jeszcze zdołałem jej odpowiedzieć, wylała pachnącą wodę na moje umęczone

kończyny i poczęła je delikatnie masować. Odczułem natychmiastową ulgę.

A potem osuszyła je czystym płótnem, otrząsnęła moje sandały z kurzu i zapięła mi je.

Widziałem tylko pochyloną głowę kobiety, jej piękne czarne włosy, zaczesane wokół

przedziałka na środku i częściowo zasłonięte woalem.

— Dziękuję ci, niewolnico.

I podałem jej monetę za wykonaną pracę.

Page 172: Ewangelia według Piłata

Wówczas kobieta uniosła ku mnie twarz i rozpoznałem w niej Miriam z Magdali,

dawną kurtyzanę, jedną z pierwszych niewiast, które przyłączyły się do Jeszui, jedną z

pierwszych, które widziały zmartwychwstałego.

— Nie jestem niewolnicą.

Uśmiechała się, bez śladu irytacji. I podobnie jak za pierwszym razem olśniła mnie

promienna, pogodna biel jej czoła.

— Przepraszam cię za to, że cię obraziłem.

— Nie obraziłeś mnie. Jeżeli być niewolnikiem, to czynić dobro bliźniemu swemu, to

wolę być niewolnicą. Sam Jeszua mył nogi swoim uczniom. Czy możesz sobie wyobrazić,

Rzymianinie, Boga, który tak bardzo ukochał ludzi, że klęka przed nimi, by umyć im stopy?

Nie czekając na odpowiedź, raz jeszcze się uśmiechnęła i wstała z klęczek.

— Pospiesz się, Piłacie. Twoja żona czeka na ciebie z niecierpliwością. Należy do

tych szczęśliwych, którym ukazał się Pan.

— Gdzie ona jest? Którą drogą mam pójść?

— To nieważne. Znajdziesz drogę, gdy będziesz gotowy. Wiesz przecież dobrze, że

podróży nie odbywa się na drodze, lecz wewnątrz samego siebie.

I znikła, dołączając do swoich towarzyszek.

Otrzymałem więc potwierdzenie wyznaczonego mi spotkania. Wiem, dokąd niosą

mnie nogi. Mam nadzieję, że one są mądrzejsze niż ja.

Kończy mi się atrament i pergamin, o które postarał się dla mnie karczmarz. Żegnam

cię więc, drogi bracie, życząc ci, abyś miał się dobrze.

Piłat do drogiego Tytusa

Page 173: Ewangelia według Piłata

Ze wszystkich stron, jak strumienie, napływają pielgrzymi i łączą się w jedną wielką

rzekę. Te same rozmowy, te same anegdoty, te same nadzieje płyną z prądem, przechodząc

niepostrzeżenie z ust do ust.

Z każdym dniem wyczuwam coraz bardziej olbrzymią, straszliwą i cudowną energię,

która pcha naprzód te fale wędrowców. Ta energia, która rozjaśnia im oczy i czoła i sprawia,

że mięśnie ich ud nie ustają w wysiłku, to Dobra Nowina. Zaczynam wreszcie pojmować, co

oni przez to rozumieją. Wierzą, że zaczyna się nowy świat, owo Królestwo, o którym mówił

Jeszua. Źle rozumiałem przedtem sens słowa „królestwo”; jako porządny Rzymianin,

konkretny, praktyczny, czujny i odpowiedzialny, dopatrywałem się w nim Palestyny i

podejrzewałem, że Jeszua będzie chciał podjąć dzieło Heroda Wielkiego, zlikwidować

podział na cztery terytoria i na nowo je zjednoczyć, wypędzić stąd Rzymian i zasiąść na

jednym tronie. Później, podobnie jak Kraterios, myślałem, że mówił o jakimś królestwie

abstrakcyjnym, rozciągającym się poza granicami śmierci, tak jak grecki Hades, i

przynoszącym obietnicę zbawienia. Po dwakroć się pomyliłem. W gruncie rzeczy chodzi tu o

Królestwo zarazem bardzo konkretne i abstrakcyjne: o świat tutaj i teraz, przeobrażony

słowem Boga. Pozornie będzie to ten sam świat, lecz ożywiony i przeniknięty od wewnątrz

miłością. Każdy człowiek będzie się sam przeobrażał. Aby nastało Królestwo, wszyscy ludzie

muszą tego pragnąć. Jeśli ziarno padnie na złą glebę, uschnie i obumrze. Jeśli, wprost

przeciwnie, upadnie na dobrą ziemię, urośnie i przyniesie owoce. Słowo Jeszui nabierze mocy

dopiero z chwilą, gdy zostanie przyjęte. Przesłanie jego miłości urzeczywistni się tylko

wtedy, gdy ludzie zapragną sami kochać.

Nie wiem jeszcze, mój drogi bracie, co o tym naprawdę myśleć. Na razie całą moją

energię pochłania wysiłek zrozumienia tego wszystkiego. Opinie będę wyrażał później.

Doceniam jednak fakt, że Jeszua nie wywiera żadnych nacisków, niczego nie wymusza i

odwołuje się nieustannie do poczucia wolności swoich rozmówców. Jakże różni się w tym od

kapłanów, którzy męczą cię dogmatami, tak jak filozofowie swym rozumowaniem, a

adwokaci retoryką. Jeszua niczego nie narzuca ani nie rozumuje; nikogo też nie chce

przekonywać. Prosi o wewnętrzną gotowość, o drzwi otwarte dobrowolnie i pod tym

warunkiem proponuje swoje przesłanie, całą jego doniosłość, ofiarowując nam możliwość

życia innego niż dotychczas. Cóż za przedziwna łagodność...

A poza tym, żadnych wiadomości od Klaudii. Czasami moje serce bije jak oszalałe,

lecz dalsza wędrówka je uspokaja. Nie wiem, ile czasu upłynie, zanim moje listy dotrą do

Page 174: Ewangelia według Piłata

ciebie z Galilei. Niech ci przyniosą, wraz z moim zabłąkaniem i wątpliwościami, także

wyrazy mojej serdeczności. Bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

I wciąż nic.

Wstaję razem ze słońcem i wraz z nim się kładę. A w przerwie między jednym a

drugim idę. Nasza gromada kieruje się na wschód, potem na zachód, pod górę i z góry.

Wszystkie nasze ruchy są daremne, lecz zmęczenie nie pozwala nam o tym myśleć każdej

nocy, a sen przywraca nadzieję. W gruncie rzeczy nikt nie wie, gdzie się ukaże Jeszua. A ja

nie mam pojęcia, gdzie czeka na mnie Klaudia.

Opowiem ci tylko o pewnym szczególe, zabawnym, ale jakże niepokojącym.

Wielokrotnie podczas postojów widywałem rysunki na piasku, przedstawiające ryby.

Z początku nie zwracałem na to uwagi, lecz gdy zauważyłem, że rysunek systematycznie się

powtarza czy też przybiera kształt usypanych kamyków lub w specjalny sposób ułożonych

muszelek, zacząłem podejrzewać, że chodzi o pewien znak.

Postarałem się, na miarę moich możliwości, ukryć swój rzymski akcent i zapytałem

pewnej kobiety, która nosiła ozdobny wisiorek w kształcie ryby, co to oznacza.

— Jak to? Ty nie wiesz? To znak Jeszui. „Ryba” w języku greckim pisze się „ ίχΰυς” i

to słowo składa się z inicjałów oznaczających: „Jeszua-Chrystus-Syn Boga-Zbawiciel”. Dla

nas jest to znak połączenia i wzajemnego rozpoznania.

Pomyślałem o Fabiuszu. Przyszły król świata, zapowiadany przez wszystkich

astrologów, miał jakiś związek ze znakiem Ryb. Czy Fabiusz porzuciłby trop Jeszui, gdyby

wiedział o tym sekretnym kodzie?

Bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

Page 175: Ewangelia według Piłata

Wciąż jeszcze nie odnalazłem Klaudii, ale mam już odpowiedź na pytanie zawarte w

moim poprzednim liście.

Biwakując na skraju drogi, odrzuciłem mój kaptur, zmożony upałem, gdy wtem

poczułem czyjąś dłoń na ramieniu.

— Mój poczciwy Piłacie, nigdy nie myślałem, że cię zobaczę z brodą.

Fabiusz, piękny kuzyn Klaudii, wpatrywał się we mnie, zwracając ku mnie swą

szczerą twarz Rzymianina, sytego kobiet i dobrego mięsa. Nie czekając na moją reakcję,

kucnął naprzeciwko mnie, czyniąc znak ręką swym tragarzom i ludziom z ochrony, by

pozwolili się popaść swym mułom na sąsiednim polu.

— Cóż za rozczarowanie! Nie, wybacz mi, Piłacie, ale sądzę, że Klaudia nam

wskazała zły trop. Ten Jeszua miałby być królem? On nie potrafi nawet trzymać w ręku

włóczni, nie mówiąc już o przewodzeniu armii. Zamiast wykorzystać niezgłębioną

łatwowierność ludu, zachowuje się dziwnie, tajemniczo, ogołaca się ze wszystkiego, sam

siebie stawiając niżej niż najbiedniejszy z biedaków! A teraz jeszcze oznajmia, że wkrótce

odejdzie! Co za nielogiczność! Co za brak jakiegokolwiek życiowego sprytu! A to zdanie, to

idiotyczne zdanie, tak, tak, zapewniam cię, że on je wypowiedział, zaraz — jak to brzmiało?

— „Kochaj bliźniego swego jak siebie samego, a także nieprzyjaciół swoich”. Co za absurd! I

jakaż to niekonsekwencja! Król jest królem dlatego właśnie, że ma wrogów, że odnosi nad

nimi zwycięstwa i przez to wzbudza w nich respekt. Król nie kocha! Nie, ten młody człowiek,

zdecydowanie nie ma żadnego zmysłu politycznego.

Fabiusz był tak przekonany o swojej racji, że nie interesowało go nawet, czy się z nim

zgadzam, czy nie. Wstał.

— Odjeżdżam. Pojadę teraz szukać od strony Babilonu. Ludzie tam cieszą się sławą

dobrych żołnierzy. Może od nich przyjdzie ów Król, zapowiadany przez wróżbitów.

Otrzepał swą togę z kurzu, jak zwykle przekonany, że podjął dobrą decyzję. A ja nie

zadałem sobie nawet trudu, by mu wspomnieć o moim odkryciu dotyczącym znaku Ryb.

— To powiedziawszy, Piłacie, uważam, że nieźle, iż przybyłeś w te strony. Mieszam

się z pewnością w nie swoje sprawy, ale myślę, że powinieneś zadbać, aby idee tego Żyda się

Page 176: Ewangelia według Piłata

nie rozpowszechniły. On proponuje niebezpieczną moralność, moralność, która mogłaby

zburzyć całą równowagę naszego świata, gdyby znalazła w nim najmniejszy oddźwięk. On

utrzymuje, że wszyscy ludzie są równi. Czy ty mnie rozumiesz, Piłacie? Czy ty sobie zdajesz

z tego sprawę? Nikt nie jest wart więcej niż inny. To znaczy, że on atakuje niewolnictwo!

Wyobraź sobie, że znajduje posłuch u ludzi wolnych, u wyzwoleńców, no i oczywiście u

niewolników; on mógłby wywołać bunt, przewrócić cały porządek do góry nogami, stać się ni

mniej, ni więcej tylko takim Spartakusem, który zwycięża! Albowiem słabością Spartakusa

było to, że sam był tylko niewolnikiem, który podburzył niewolników, podczas gdy ten Żyd

zwraca się do całej ludzkości i ma zamiar ją uwolnić od wszelkich kajdan. Miej się na

baczności, Piłacie! Pilnuj go! Aresztuj!

— Ja go już ukrzyżowałem. Co mogę zrobić więcej? Fabiusz długo na mnie patrzył.

Rozważał moją odpowiedź w swym umyśle. Próbował się przekonać, że usłyszał to, co był

usłyszał. Uchwyciłem błysk pogardliwej litości w jego spojrzeniu, po czym wybuchnął

śmiechem, jakby chcąc przegnać definitywnie to, co powiedziałem:

— Co ty opowiadasz, Piłacie? Spotkałem go, tego twojego człowieka, nie dalej jak

wczoraj. Nie za mocny on, nie za dobrze się trzyma na nogach. Ma wdzięk, ale nie ma

zdrowia.

— Rozmawialiście ze sobą?

— Oczywiście.

— A więc?

— Nie przekonał mnie.

Fabiusz dał znak swoim ludziom do odmarszu. Jego spotkanie z Jeszuą zadecydowało

po prostu o tym, że miał teraz zamiar szukać gdzie indziej.

Nie mogłem się jednak powstrzymać, by nie krzyknąć:

— Ale w końcu, Fabiuszu, rozmawiałeś z kimś, kto zmartwychwstał!

Fabiusz nawet nie mrugnął okiem. Wsiadł na swego konia i patrzył na mnie z

politowaniem:

Page 177: Ewangelia według Piłata

— Ach nie, Piłacie, nie chcesz mi chyba dać do zrozumienia, że ty także połknąłeś ten

haczyk! Za długo już mieszkasz w Palestynie. Zdecydowanie, władza jest rzymska, kultura —

grecka, a obłęd — żydowski...

Spiął konia ostrogą i zniknął.

Nie miałem nawet czasu, aby go zapytać, gdzie jest Klaudia. A może nie chciałem

dowiedzieć się o tym od niego.

Staję się skomplikowany. A może o wiele prostszy? Tymczasem bądź zdrów.

Piłat do drogiego Tytusa

Po jakimś rozedrganiu powietrza poznałem, że zbliżam się do celu.

Od rana wpatrywaliśmy się w chmury. Zasnuwały wciąż niebo siatką w kolorze

rozwodnionego atramentu, a potem ściemniały, tworząc rozdęte kłębowisko kształtów i

skierowały się ku górze Tabor. Tłum idący pod górę gęstniał coraz bardziej, wijąc się teraz

ciemną serpentyną ludzi, wspinających się po zboczach.

Po przejściu przez pierwszą przełęcz dowiedzieliśmy się, że poprzedza nas jedenastu

uczniów, którzy doszli już do szczytu góry. Trzeba się było pospieszyć.

Wezbrane deszczem chmury przepychały się po niebie, dymiąc czarnym światłem.

Burza miała wybuchnąć lada moment.

A potem wielka jasność, olśniewający miecz ze stali rozdarł chmury i uderzył w górę.

To spadł piorun. Pomyślałem o sobie: za późno.

Gęste, długie, siekące krople rozbijały się o nasze głowy. Niektórzy schronili się pod

skałami, inni zaś, a wśród nich ja, wspinali się w dalszym ciągu pod górę.

Gdy już byliśmy u stóp ostatniego stromego podejścia, ujrzeliśmy postacie apostołów

na szczycie.

Ledwie ich rozpoznałem. Dawni tchórze, niepewni każdego dnia, przeobrazili się w

silnych i pełnych wigoru mężczyzn, o twarzach jaśniejących zdrowiem i radością. Wyszli

Page 178: Ewangelia według Piłata

nam naprzeciw i wszystkich nas uściskali. Przepełnieni entuzjazmem, mówili wszyscy naraz,

a słowa ochoczo wypływały z ich ust, jakby nie należały do nich samych:

— Przyszedł do nas, kiedy w pewnej ustronnej owczarni spożywaliśmy chleb i wino,

tak jak nas był nauczył. Po wielekroć nas pytał, czy go kochamy; był w tym jego pytaniu jakiś

niepokój i zatrwożenie, jakby od naszej odpowiedzi miały zależeć losy całej jego misji. Był

jakby mniej spokojny niż przedtem, przechodził od czułości do gwałtowności, z tym

drżeniem głosu, który zauważa się u przyjaciół wybierających się w długą podróż. Gdy

Shimon zapewnił go i trzykrotnie potwierdził, że go kochamy, wskazał nam na baranki,

pasące się wokół nas, na stokach góry. Paś owce moje. Zaprawdę, powiadam ci: Gdy byłeś

młodszy, opasywałeś się sam i chodziłeś, gdzie chciałeś. Ale gdy się zestarzejesz, wyciągniesz

ręce swoje, a Inny cię opasze i poprowadzi, dokąd nie chcesz. Nie zrozumieliśmy jego słów.

Zrozumiemy je zapewne któregoś dnia, jak i wszystko, co nam był powiedział, gdy uczynimy

postępy w mądrości.

— A później kazał podejść do siebie trzem spośród nas: Shimonowi, Andrajowi i

Johananowi, tym, którzy byli przy nim w noc pojmania na Górze Oliwnej, gdy oczekiwał na

śmierć. Chciał, aby ci, którzy znali go na początku, pomogli mu wejść na sam szczyt.

— I weszliśmy na szczyt. Słaby był, ten nasz Jeszua, chudy i wycieńczony, taki, jakim

go przybito do krzyża. Jego pociemniałe rany jakby się jeszcze dobrze nie zasklepiły. Jego

ciało było tak wątłe i tak lekkie, iż ledwie można było uwierzyć, że trzyma się jeszcze na

własnych nogach. W czym chciał odnaleźć siłę? Na pewno nie w poszarpanych mięśniach. Na

pewno nie w odwodnionym ciele. Na pewno nie w wystających kościach. Był istnym

szkieletem na skraju urwiska. Lecz jego siła emanowała z czoła i z oczu; to tam schroniło się

życie, życie mocne, uparte, gwałtowne, prawie gniewne.

— Na szczycie Jeszua się osunął, a my przestraszyliśmy się, że ciało odmówiło mu

posłuszeństwa. Ale nie, on po prostu uklęknął. Modlił się. A potem nas pobłogosławił. Idźcie

na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu... I nauczajcie wszystkie narody,

udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego... Tym zaś, którzy uwierzą, te znaki

towarzyszyć będą... Nowymi językami mówić będą... Węże brać będą do rąk i jeśliby co

zatrutego wypili, nie będzie im szkodzić. Na chorych ręce kłaść będą, i ci odzyskają zdrowie...

A oto ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata.

Page 179: Ewangelia według Piłata

— I raz jeszcze nas pobłogosławił, po czym oddalił się od nas. Był cały przemieniony.

Nie, to nie było życie powracające na twarz umierającego, to było jakieś przedziwne światło,

jaśniejsze niż z wnętrza ognia, jaśniejsze niż we wnętrzu płynącej wody, światło tak jasne, że

słońce w południe wydawało się ciemne obok niego.

— I jego szaty także pojaśniały.

— Po chwili poczuliśmy czyjąś duchową obecność wokół Jeszui. Niewidzialne

postacie coś mówiły. A Jeszua im odpowiadał. I uśmiechał się, jakby odnalazł starych

przyjaciół.

— Na próżno zaciskaliśmy powieki, by oswoić się ze zbyt jaskrawym światłem, nie

udało nam się rozróżnić tych postaci. Lecz ci spośród nas, którzy mają wyczulony słuch,

słyszeli Mojżesza, który reprezentował Prawo, i Eliasza ze strony proroków. Dyskutowali z

Jeszuą. Nie mogliśmy ich zrozumieć, rozróżnialiśmy tylko poszczególne słowa: przywoływali

obraz Jerozolimy, mówili o nowym przymierzu, o odejściu Jeszui. Ale ta scena najwidoczniej

nie miała być dla nas przeznaczona, gdyż czuliśmy ucisk w karku, a powieki same się

zamykały. Sen potężny, niczym grad wiosenny, zwalił się na nas i pokładliśmy się wszyscy

na trawie.

— Jak długo trwaliśmy w tym otępieniu? Na chwilkę trzepotu skrzydeł ptaka? Na całe

godziny letniej sjesty? Gdy znów otworzyliśmy oczy, Jeszui już przy nas nie było.

— Ale w głębi naszej pamięci, niezależnie od oczu, które już nie widzą, zachowujemy

wspomnienie Jeszui wstępującego do nieba w pełni chwały, podtrzymywanego przez dwie

postacie po obu jego stronach.

I jedenastu nagle przestało snuć swoją opowieść.

W ciszy, która zaległa, wibrowała wspaniała wizja. Wszystkich nas połączyło

wzruszenie i tak trwaliśmy w uniesieniu. To była jedna z tych godzin otwartych na oścież,

godzin, w których można we wszystko uwierzyć, w których ma się odwagę zmienić wszystko

i wszystko rozpocząć na nowo. Deszcz ustał.

Każdy niósł w głębi siebie gorący blask tej opowieści, płomień dający ochronę przed

wszystkim, płomień, który oswajał w sobie.

Page 180: Ewangelia według Piłata

Zeszliśmy w milczeniu. Bo tylko milczenie mogło wyrazić tę pełnię, którą wszyscy

odczuwaliśmy. Inaczej musielibyśmy krzyczeć lub wyć bez końca, na jednym oddechu.

Wiem już teraz, że Klaudia jest blisko. Że wkrótce wezmę ją w ramiona. A na razie

nie jestem w stanie nic więcej powiedzieć. Kocham cię, drogi bracie, i pragnę, abyś czuł się

dobrze.

Piłat do drogiego Tytusa

Odnalazłem Klaudię.

Czekała na mnie, stojąc wyprostowana w samym środku drogi, jakby wiedziała, że w

tej właśnie chwili miałem podejść do niej.

Myślałem, że ją zmiażdżę w ramionach. Na szczęście, ona zaczęła się śmiać, zanim o

mało jej nie zadusiłem. A potem ja nie dałem jej dojść do słowa, całując ją bardzo długo.

Wokół nas przechodzili pielgrzymi.

Gdy przestałem się już zachowywać jak dzikus, ona znowu zaczęła się śmiać:

— Wyglądasz jak wariat.

I z kolei ona ucałowała mnie na swój sposób, po kobiecemu, bardziej kokieteryjnie,

wtulając się we mnie wargami, a równocześnie uchylając się. Natychmiast zapragnąłem się z

nią kochać.

— Nie odchodź już nigdzie, Klaudio.

— Nie odejdę. Musisz się mną teraz zająć. I zajmować się mną codziennie. Jestem

teraz bardziej wrażliwa niż kiedykolwiek. Noszę pod sercem nasze dziecko.

Piłat do drogiego Tytusa

Page 181: Ewangelia według Piłata

I oto jesteśmy w drodze powrotnej do Cezarei. Codziennie wpatruję się w morze i

próbuję sobie wyobrazić Rzym, ciebie, dom naszego dzieciństwa, park z tysiącem cyprysów;

to wszystko schowane za horyzontem, nietknięte, czeka na mnie. Nie sądź, że szukam

wytłumaczenia, dlaczego nie pisałem do ciebie od wielu tygodni: nie mam nic na swoje

usprawiedliwienie. Zapewniam cię jednak, drogi bracie, że kocham cię tyleż samo, a nawet

więcej niż przedtem. Tyle tylko, że konieczność codziennego do ciebie pisania ulotniła się:

zdałem sobie sprawę z tego, że pisałem te listy przede wszystkim do samego siebie — tu

trzeba też wspomnieć, że odpowiadałeś mi rzadko i bardzo lakonicznie — i że w każdym z

nich szukałem sposobu upewnienia się, że naprawdę jestem Rzymianinem. Posyłałem swoje

myśli ku ziemi rodzinnej, by wzmocnić swoje korzenie i krzyczeć wielkim głosem, że nie

jestem stąd, z Palestyny. Mówiłem do ciebie, bo ty to jesteś ty, z całą pewnością, ale także

dlatego, że jesteś moim bratem, moją, wypisz wymaluj, własną twarzą, która pozostała w tych

murach, moim sobowtórem i moją prawdą, uwiecznioną na rzymskim fresku.

Dzisiaj wszystko to wydaje mi się takie puste. Być stąd czy skądinąd, co za różnica?

Czy to w ogóle możliwe? Związać się z jakimś krajem, z jego osobliwościami, to przywiązać

się do tego, co w nim małe. Przywiązać się do ziemi rodzinnej, to pełzać. A ja chcę się

podnieść. To, co mnie teraz interesuje w ludziach, nie ma nic wspólnego z ich

przynależnością do Rzymu i rzymskością, lecz pociąga mnie w nich jakaś cząstka piękna,

wspaniałomyślności, poczucia sprawiedliwości i wspólnoty, a także to, co mogą wymyślić, by

uczynić świat lepszym i przyjaznym do zamieszkania.

Na razie wywiązuję się z wyznaczonych mi zadań. Zapewniam porządek: grożę, stoję

na straży i karzę. Ale wkrótce, gdy tylko nasze dziecko się urodzi, wrócimy do Rzymu. Z

własnej woli chcę opowiedzieć Tyberiuszowi o tym, co tutaj się działo. Ta stara, malowana

kukła z pewnością nie będzie mnie chciała nawet słuchać. Cesarz, który nie bardzo mnie cenił

w roli zarządcy i prokuratora, blokując wszelkie moje inicjatywy, gwizdnie tylko ze wzgardą,

kiedy mu opowiem o przygodzie z Jeszuą. Klaudia i tak jest już przekonana, że Tyberiusz

odwoła mnie z moich funkcji, i choć kiedyś wykorzystała wszystkie swoje znajomości, by

uzyskać dla mnie to stanowisko, dzisiaj kpi sobie z tego. Jej brzuch się zaokrągla,

rozmawiamy o Jeszui; patrzy w przyszłość pogodnie, z apetytem na dalsze życie.

Przyznaję, że jestem daleki od podzielania jej spokoju. Nie mogę żyć nieustannie na

wyżynach góry Tabor. A poza tym, cóż ja takiego widziałem? Nic. Co z tego zrozumiałem?

Nic.

Page 182: Ewangelia według Piłata

Spotkałem Jeszuę jeden raz. Ale czy to można nazwać spotkaniem? Spotkanie to coś

fundamentalnego, jakieś drzwi uchylone, pęknięcie, chwila, która naznacza czas, stwarzając

jakieś przed i po. Biorąc to wszystko pod uwagę, ja nie spotkałem Jeszui.

Tamtego dnia przyprowadzono mi więźnia.

Sytuacja, którą przeżywałem już tysiąc razy...

Jako ten, kto przesądza o egzekucji, mogłem zaakceptować lub odrzucić wyrok

skazujący na śmierć, której żądał trybunał religijny.

Sytuacja, którą przeżywałem tysiąc razy...

Sędziowie uznali go winnym, podczas gdy oskarżony uważał się za niewinnego.

Sytuacja, którą przeżywałem tysiąc razy...

Czy chociaż na niego patrzyłem? Zapamiętałem szczegółowo jego rysy?

A dlaczego miałbym otwierać oczy szerzej niż zwykle? Ja, funkcjonariusz rzymski,

widziałem tylko przed sobą zadanie do wykonania. W imię czego miałbym z większą niż

zazwyczaj uwagą przeżywać tę chwilę banalną, codzienną i nacechowaną rutyną?

Jeszua grał swoją rolę. Ja także. Nigdy nie widzimy innych takimi, jakimi są.

Dysponujemy tylko widzeniem cząstkowym, ułomnym, w zależności od tego, na czym nam w

danej chwili zależy. Biorąc udział w komedii ludzkiej, próbujemy się utrzymać w swojej roli,

tylko w swojej roli — a już to jest trudne — wczepiając się w swój tekst, w daną sytuację. Tej

nocy było dwóch aktorów. Jeszua grał ofiarę sądowej pomyłki. Ja, Piłat, grałem rolę

rzymskiego prokuratora, sprawiedliwego i bezstronnego.

— Czy jesteś królem Żydów? — Ja tego nie powiedziałem.

— A jednak tak mówią.

— Kto?

— Oskarżają cię ludzie, mężczyźni, którzy cię do mnie przyprowadzili, cały

Sanhedryn.

— To niesprawiedliwe. To oni tak o mnie mówią, ale nie ja, a działając na moją

zgubę, zarzucają mi, jakobym ja tak mówił.

Page 183: Ewangelia według Piłata

— A jednak chcesz ustanowić królestwo?

— Tak.

— A więc?

— Moje Królestwo nie jest z tego świata.

Wydawał się smutny, pełen goryczy, jakby trawiło go poczucie klęski.

Ale za chwilę wziął się w garść i powiedział z mocą:

— Gdybym chciał być królem na tym świecie, nie pozwoliłbym się aresztować,

sprawiłbym, że moi słudzy obroniliby mnie i nie stałbym teraz naprzeciwko ciebie. Nie, moje

Królestwo nie jest z tego świata.

— Jesteś więc królem?

— Tak, jestem królem, królem z innego świata, tego, skąd przyszedłem i dokąd

powrócę, a który tutaj trzeba dopiero stworzyć. Przybyłem tutaj, do Palestyny, aby mówić o

prawdzie. Każdy, kogo interesuje prawda, słucha tego, co mam do powiedzenia.

— Czymże jest prawda?

Powiedziałem to tak, jak się wzrusza ramionami, aby pozbyć się niefortunnego gościa.

Czymże jest prawda? Istnieje prawda twoja, moja, a także innych ludzi. Dla mnie,

prawdziwego Rzymianina, ukształtowanego przez grecki sceptycyzm, wszystko jest

relatywne. Każda prawda jest wyłącznie prawdą tego, kto ją wypowiada. Jest tyle prawd, ilu

ludzi. Nie ma jednej prawdy — i dlatego prawda nie istnieje. Tylko siła narzuca prawdę, a siła

nie ma w sobie nic z intelektu. Posługuje się bronią: mieczem, walką, zabójstwem, torturą,

szantażem, strachem i chłodną kalkulacją, jest narzędziem przymusu, wywierając presję na

umysły, każe im się prowizorycznie porozumiewać co do obowiązującej doktryny. Prawda w

pojedynczych wypadkach to zwycięstwo lub klęska, a w najlepszym razie zawieszenie broni.

Ale to nie jest ani prawda, ani pokój.

— Czymże jest prawda?

Powiedziałem te słowa bardziej do siebie niż na użytek oskarżonego.

Page 184: Ewangelia według Piłata

Uspokajałem się. Lecz ku memu zdziwieniu ten Żyd dobrze mnie zrozumiał i począł

drżeć na całym ciele.

Byłem zdumiony.

Ten człowiek wątpił.

Zazwyczaj fanatycy zagłuszają swoje własne wątpliwości, nadbudowując argumenty

na rzecz swojej wiary. Jeszua odwrotnie, z maksymalną szczerością, sam siebie podawał w

wątpliwość. Wyglądało na to, iż zdaje on sobie dobrze sprawę z tego, że wierzyć, nie znaczy

wiedzieć. Wydawało się, że lęka się możliwości, iż mógł obrać całkowicie fałszywą drogę. W

jakiś sposób zdawał sobie sprawę z tego, że brałem go za nawiedzonego szaleńca, i w

prostocie ducha zapytywał sam siebie, czy przypadkiem nie miałem racji...

Opanował w końcu swoje drżenie, zebrał siły, wytrzymał moje spojrzenie i odrzekł

powoli:

— Istotnie, czymże jest prawda? Odrzucał mi z powrotem pytanie.

I jak za odrzuceniem piłeczki, to ja teraz zadrżałem pod ciosem pytania i poczułem

lęk. Nie, nie byłem posiadaczem prawdy; miałem jedynie władzę, obłędną władzę

decydowania o tym, co jest dobre, a co złe, kolosalną władzę nad życiem i nad śmiercią,

władzę niemal obsceniczną.

Zapadło milczenie.

Piłeczka zawieruszyła się gdzieś pomiędzy nami.

Milczeliśmy.

Milczenie, które zapadło między nami, zaczęło mówić. Mówiło o tysiącu rzeczy,

ulotnych, niejasnych, migotliwych i nieokreślonych.

I to milczenie — rzecz osobliwa — mówiło mi o mnie. Co tu robisz? — pytało

milczenie. Kto ci dał prawo rozporządzania ludzkim życiem? Kto cię oświeca w chwili

podejmowania decyzji? Przeniknęło mnie dojmujące uczucie znużenia, trwającego już od

dawna wyczerpania. Nie było to zmęczenie władzą, bo to już poznałem i wiem, że najlepszym

na nie lekarstwem jest wypoczynek. Nie, to było znużenie wślizgujące się podstępnie do

wewnątrz, o wiele bardziej niebezpieczne, działające w spowolnionym rytmie, zatruwające

Page 185: Ewangelia według Piłata

ciało niczym paraliżująca trucizna: absurd władzy. Czym górowałem nad tym żydowskim

żebrakiem? Inteligencją nakierowaną na strategię działań, rzymskim pochodzeniem,

stanowiskiem, które dawało mi władzę nad żołnierzami i bronią, i mnóstwem jeszcze innych

rzeczy... Ale czy to miało jakąkolwiek wartość?

— Co jest wartością?

Oto w jaki sposób ten Żyd przeobraził moje pytanie o prawdę. O co warto się bić? Dla

jakiej racji umierać? Żyć? Co jest prawdziwą wartością?

Im bardziej cisza szeleściła, tym bardziej się czułem samotny. I przygnębiony. Lecz

— co ciekawe — była jakaś niezwykła słodycz w tym moim psychicznym rozkołysaniu.

Byłem wolny. Albo raczej oswobodzony od żelaza krępujących mnie więzów i łańcuchów,

które wycisnęły piętno na mojej skórze, z czego nie zdawałem sobie dotychczas sprawy, z

łańcuchów, których nie nałożyło mi niewolnictwo, lecz władza...

Niecierpliwość kapłanów czatujących za drzwiami kazała mi ocknąć się nareszcie z

tych długich medytacji i powrócić do moich obowiązków. Próbowałem ocalić Jeszuę.

A więc, cóż ja widziałem? Nic. Co zrozumiałem? Także nic, oprócz tego, że coś

mogło umknąć mojej zdolności rozumienia. W ciągu ostatniego miesiąca usiłowałem z tej

całej afery Jeszui ratować rozum, ratować go za wszelką cenę, wbrew tajemnicy, ratować

rozumne — aż do bezrozumu... Poniosłem klęskę i zrozumiałem w końcu, że istnieje

niepojęte. Stałem się dzięki temu nieco mniej arogancki, lecz za to w dużej mierze przestałem

rozumieć świat. Utraciłem wiele z poczucia pewności: pewności panowania nad własnym

życiem, pewności w rozumieniu porządku świata, pewności poznawania ludzi takimi, jakimi

są — a cóż za to zyskałem? Często skarżę się Klaudii: przedtem byłem Rzymianinem, który

wiedział, teraz stałem się Rzymianinem, który wątpi. A ona się śmieje. Klaszcze w dłonie,

jakbym wykonywał przed nią cyrkowy numer:

— Wątpić a wierzyć, to jest to samo, Piłacie. Tylko obojętność jest ateistyczna.

Nie godzę się, aby wciągała mnie w ten sposób w szeregi członków sekty Jeszui. Po

pierwsze, moje stanowisko mi na to nie pozwala: moi obiektywni sojusznicy, kapłani

Świątyni pod przewodnictwem Kajfasza, zwalczają gwałtownie tę nową wiarę i urządzają

polowania na uczniów Jeszui, na Nikodema, na Josefa z Arymatei, na Szuzę, a nawet na tego

nieszczęsnego Shimona Cyrenajczyka, przypadkowego przechodnia, który niósł jego krzyż.

Page 186: Ewangelia według Piłata

Po drugie, mam zbyt wiele pytań, na które nie ma odpowiedzi, abym mógł sobie wyrobić

jakąś opinię.

Czy pamiętasz maksymę, którą powtarzał nam Kraterios w czasach, gdy byliśmy jego

uczniami: „Nie wierzyć nigdy w to, w co się jest skłonnym uwierzyć”. W trakcie naszych

dyskusji wielokrotnie przeciwstawiałem tę maksymę wierze Klaudii:

— Ty chciałaś wierzyć w to, o czym mówił Jeszua, Klaudio, jeszcze zanim ci

udowodnił, że jest wysłannikiem swojego Boga.

— Oczywiście. Ja chcę wierzyć, że dobroć jest coś warta, że miłość postawi ją

wysoko, ponad przesądami, że bogactwo nie jest tym, za czym powinniśmy się uganiać, że

świat ma jakiś sens, a śmierci nie trzeba się lękać.

— Jeżeli potrzebujesz w to wierzyć, to zaspokajasz tylko tę swoją potrzebę. Nie

zważasz na wymóg prawdy.

— A czymże jest ów wymóg prawdy? Dyskomfortem? Brakiem zadowolenia?

Według ciebie powinno się wierzyć tylko w to, co nas przejmuje lękiem, niepokojem i

doprowadza do rozpaczy?

— Ja tego bynajmniej nie powiedziałem.

— A widzisz! Ani przyjemność, ani nieprzyjemność nie mogą być kryteriami prawdy.

I nie chodzi o to, aby zrozumieć czy poznać. Istotną rzeczą jest wierzyć, Piłacie, wierzyć!

Ale w co ona by chciała, żebym wierzył? Ja niczego nie widziałem. Ona tak, ona

widziała. Ale ja nie. Oczywiście, że niektórzy widzieli, tak jak Fabiusz, a jednak w nic nie

uwierzyli. To z pewnością dlatego, że Fabiusz, na dodatek, niczego nie rozumiał. A więc

trzeba wierzyć i rozumieć. Ta wiara domaga się zbyt wielkiej aktywności. Na razie nie

narzuca żadnego kultu, w przeciwieństwie do wierzeń greckich czy rzymskich, mobilizuje

jednak umysł w sposób maksymalny.

Tylko dlatego choćby, myślę, nie będzie miała przyszłości.

Tłumaczę to często Klaudii. Po pierwsze, ta religia zrodziła się w nieodpowiednim

miejscu: Palestyna jest ziemią małego narodu, który nie ma znaczenia ani wpływów w

dzisiejszym świecie. Ponadto Jeszua głosił swoje nauki wyłącznie wśród analfabetów; za

uczniów obrał sobie prymitywnych rybaków znad Jeziora Tyberiadzkiego, którzy z

Page 187: Ewangelia według Piłata

wyjątkiem Johanana mówią tylko po aramejsku, ledwie znają hebrajski i bardzo źle grecki.

Czymże stanie się jego historia, gdy wymrą ostatni świadkowie? Nie pozostawił po sobie

żadnego zapisu — pisał tylko na piasku i na wodzie — a jego uczniowie tym bardziej. I

wreszcie, to jego przedwczesne odejście — będące słabym punktem. Nie dał sobie czasu na

przekonanie zbyt wielkiej liczby ludzi, zwłaszcza ludzi znaczących w świecie. Dlaczego nie

udał się do Aten czy do Rzymu? Dlaczego zdecydował się opuścić ziemię? Jeżeli jest

rzeczywiście Synem Bożym, jak utrzymuje, dlaczego nie został z nami na zawsze? W ten

sposób mógłby nas przekonać. I sprawić, że zaczęlibyśmy żyć w prawdzie. Gdyby na wieki

pozostał pośród nas, nikt by nie wątpił o jego posłannictwie.

Mój sposób myślenia wywołuje nieodmiennie wybuchy wesołości ze strony Klaudii.

Ona twierdzi, że Jeszua nie miał żadnego powodu, aby tutaj zostać. Wystarczy, że przyszedł

ten jeden raz. Nie powinien bowiem dostarczać zbyt wielu dowodów. Gdyby ukazywał się

stale, w sposób namacalny i oczywisty, wywierałby tym samym nacisk na ludzi, zmuszałby

ich do oddawania mu czci, podporządkowałby ich prawu naturalnemu, czemuś takiemu jak

instynkt. Tymczasem on stworzył człowieka wolnym. I zdaje sobie sprawę z tej ludzkiej

wolności, pozostawiając nam możliwość wyboru wiary lub niewiary. Czy można być

zmuszonym do tego, żeby na coś przystać? Czy można być zmuszonym do miłości? Człowiek

powinien dysponować sobą, zgodzić się na to, by uwierzyć, i na to, by kochać. Jeszua szanuje

ludzi. Poprzez swoje dzieje daje nam znak, zostawia nam jednak swobodę interpretacji tego

znaku. Za bardzo nas kocha, by nas do czegokolwiek zmuszać. Dlatego, że nas kocha,

pozwala nam wątpić. Ta cząstka wyboru, który nam pozostawia, to inne imię jego tajemnicy.

Ten dyskurs mąci mi spokój. I nigdy nie przekonuje.

Znaki ryb mnożą się na piasku i w kurzu Palestyny; pielgrzymi kreślą je końcem

swych kijów jako tajemny znak wspólnoty, która się wciąż poszerza. Moi szpiedzy właśnie

mi donieśli, że sekciarze Jeszui znaleźli dla siebie nazwę — chrześcijan, uczniów Chrystusa,

pomazańca Bożego. Mają też jeszcze inny znak rozpoznawczy, który często zawieszają sobie

na szyi: krzyż.

Zadrżałem, dowiedziawszy się o tym dziwactwie. Cóż za barbarzyński pomysł! A

dlaczego nie szubienica, siekiera, sztylet? W jaki sposób zamierzają zgromadzić wiernych

wokół owego epizodu z historii Jeszui, najbardziej niesławnego i upokarzającego?

Page 188: Ewangelia według Piłata

Powiedziałem o tym Klaudii, a ona zaczęła płakać na samą myśl o męce, której była

świadkiem. Nie zapomni nigdy owego popołudnia na Golgocie, gdzie patrzyła w osłupieniu

na agonię Jeszui. A wieczorem zawinęła poranione zwłoki wraz ze swoimi iluzjami w całun...

Nic nie jest w stanie umniejszyć rozdzierającej siły tamtych przeżyć, nawet widok

Zmartwychwstałego. Wziąłem ją w ramiona, chcąc uśmierzyć jej smutek ciepłem mego ciała

i siłą moich mięśni. Po chwili przestała łkać, położyła dłoń na swym zaokrąglonym brzuchu,

prosząc dziecko o wybaczenie. Rozmyślała na głos:

— Oni nie są w błędzie. Nawet jeśli ten znak budzi grozę, to właśnie na krzyżu Jeszua

objawił nam to, co najistotniejsze. Bo jeżeli pozwolił się ukrzyżować, zrobił to z miłości do

ludzi. A zmartwychwstał po to, by udowodnić, że kochając, miał rację. I że trzeba zawsze, w

każdej sytuacji, nawet jeśli nikt nie chce nas słuchać, mieć odwagę kochać.

Drogi bracie, nie chcę cię już dłużej niepokoić tym całym moim zamętem i gonitwą

myśli. Będziemy mogli dyskutować o tym do woli, gdy przypłyniemy do Rzymu. A może

nawet już podczas rejsu wszystkie moje refleksje znikną same z siebie i stawiając stopę na

nabrzeżu Ostii, uświadomię sobie, że chyba wszystkie musiały pozostać w Palestynie?

Chrześcijaństwo, ta cała żydowska historia, rozpuści się, być może, w naszym morzu? A

może pójdzie w ślad za mną... Któż zna bieg myśli?

Bądź zdrów.

Postscriptum. Dzisiaj rano powiedziałem Klaudii, która uważa się — wiedz o tym —

za chrześcijankę, że zawsze będzie jedno tylko pokolenie chrześcijan: tych, którzy widzieli

Jeszuę zmartwychwstałego. Ta wiara zgaśnie wraz z nimi, z ludźmi tego pokolenia, z chwilą

gdy zamknie powieki ostatni starzec przechowujący w pamięci twarz i głos żywego Jeszui.

— Nie będę więc nigdy chrześcijaninem, Klaudio. Ja bowiem niczego nie widziałem;

wszystko przegapiłem, przybyłem za późno. Gdybym chciał wierzyć, musiałbym najpierw

uwierzyć w świadectwo zostawione przez innych.

— A więc, być może, ty jesteś pierwszym chrześcijaninem?

Page 189: Ewangelia według Piłata