ewcom2011 bruneel joke
TRANSCRIPT
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 1/73
Arteveldehogeschool
Opleiding Communicatiemanagement
Voetweg 66
9000 Gent
Begeleider:Geert Stox
Academiejaar 2010 - 2011
Eindproject voorgedragen doorJoke Bruneel
tot het behalen van het diplomaBachelor in het Communicatiemanagement
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 2/73
Ik wilde een interessant onderwerp bespreken als eindwerk. Iets waar ik echt mijn schouders
onder zou kunnen zetten. Ik dacht aan het begrip privacy. Het is heel subjectief en wordt door
iedereen anders omschreven. De ene persoon schreeuwt moord en brand bij het opduiken van
zijn geloofsovertuiging op het internet, de andere ziet er geen graten in en vindt dit een logisch
gevolg van de open wereld waar we nu in leven. Het onderwerp duikt regelmatig op in de media
en er wordt voortdurend over gedebatteerd. Tijd om er zelf eens wat dieper op in te gaan.
Hierbij wil ik meteen mijn promotor Geert Stox bedanken. Hij liet me vrij in de keuze van mijn
onderwerp, stuurde bij en hielp waar nodig. Bovendien bracht hij me in contact met Steve De
Veirman, Business Intelligence Manager bij Netlash-bSeen. Die laatste zorgde voor heel wat
technische ondersteuning ondermeer omdat hij dagelijks in contact komt met het internet enalles daar rond. Daarnaast bedankt ik ook mevrouw Cotton voor haar onuitputtelijke
gedrevenheid ten aanzien van alle studenten.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 3/73
Inleiding .................................................................................................................................... 1
1. Wetgeving rond online privacy........................................................................................ 2
1.1 Privacy ....................................................................................................................... 2
1.2 Cookies ...................................................................................................................... 3
1.3 Elektronische communicatie ....................................................................................... 4
1.4 Privacybeleid .............................................................................................................. 4
1.5 De Verenigde Staten .................................................................................................. 4
2. Het begrip online privacy in praktijk ............................................................................... 6
2.1 Digital natives en digital immigrants ........................................................................... 6
2.2
Onderzoekskader ....................................................................................................... 7
2.3 Online privacy in het algemeen .................................................................................10
2.4 Cases........................................................................................................................17
2.4.1 Algemene methode om gegevens te verzamelen: Cookies ..............................17
2.4.2 Sociale media: Facebook .................................................................................24
A. Waarom Facebook? .............................................................................................24
B. Facebook App ......................................................................................................24
C. Facebookduimpje .................................................................................................30
D. Facebook Connect ...............................................................................................33
E. Privacybeleid ........................................................................................................35
F. Beoordeling Facebook ..........................................................................................38
2.4.3 Search engines: Google ...................................................................................39
A. Waarom Google? .................................................................................................39
B. Google gezichtsherkenning ..................................................................................41
C. Google Analytics...................................................................................................42
D. Google Alerts ........................................................................................................42
E. Privacybeleid ........................................................................................................43
2.4.4 Web-gebaseerde e-mail: Gmail ........................................................................44
A. Waarom Gmail?....................................................................................................44
B. Screening .............................................................................................................44
C. Beoordeling Gmail ................................................................................................48
Besluit .......................................................................................................................................50
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 4/73
Bijlagen ....................................................................................................................................52
Begrippenlijst ..........................................................................................................................65
Bronnenlijst .............................................................................................................................66
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 5/73
1
Velen van mijn generatie, zogezegde digital natives, denken geen geheimen te hebben. We
gooien alles op Facebook te grabbel zonder te beseffen dat niet iedereen het even goedmet je voorheeft en je gegevens kan misbruiken. Zo kwam een Amerikaanse vrouw er
achter dat een foto van haar dochtertje op een seksueel getinte pagina gebruikt werd in
Portugal.
Ook in de reclamesector wordt heel wat gebruik gemaakt van de gegevens die jij of iemand
anders op het internet zet. Sociale media campagnes zijn niet meer weg te denken, ook niet
bij het reclamebureau waar ik mijn stage deed, Proximity BBDO. De consument en de
reclamesector hebben compleet andere belangen. De consument wil niet alles delen met
iedereen en een beetje privacy behouden terwijl de reclamesector er bij gebaat is zoveel
mogelijk te weten te komen over de consument en er zijn advertenties op te kunnen
afstemmen.
Zowel in de reclamesector als in de communicatie in het algemeen vind ik dat je rekening
moet houden met de wensen van de consument. Privacy is een wens van de consument die
niet duidelijk omschreven is. Daar wilde ik dieper op in gaan.
In wat volgt bekijk ik hoe online privacy momenteel door de wetgever opgenomen is. Daarna
haal ik enkele cases aan waarmee je gegevens op legale wijze achterhaald en bewaard
worden. Sommigen onder hen lijken fel in strijd te komen met de online privacy. Neem nu
het screenen van je mails. Zoals het in de volksmond gezegd wordt, je vindt het wel terug in
de kleine lettertjes. Ook voor Facebook geldt dit. Ze beschikken over een privacy policy,
maar wie leest die? Hier zal je ondermeer een antwoord op krijgen wanneer je de resultatenvan mijn enquête leest. Je komt te weten hoe de consumenten die online privacy nu
eigenlijk écht ervaren. Wat kan voor hen? Wat kan niet? Daarnaast ga ik na of digital
natives en immigrants online privacy anders ervaren.
Mijn eindwerk heeft betrekking tot Vlaanderen. Mijn respondenten zijn dan ook online
Vlamingen ouder dan 18 jaar. Mijn verkennend onderzoek, een online enquête, voerde ik
tijdens de maand mei. Aangezien de aard van mijn onderwerp ga ik voor de deskresearch
maximum vijf jaar in de tijd terug en dat is al een hele ruime marge. Mijn onderwerp belicht
ik vanuit de ethische invalshoek en marketingcommunicatie, respectievelijk “Hoe ervaren de
consumenten privacy?” en “Hoe worden de gegevens verkregen om daar marketing op toe
te passen?”.
Belangrijk om weten is dat ik mijn eindwerk toegankelijk wilde maken voor de consument. Je
hoeft dus geen informatica-specialist te zijn om te begrijpen wat ik op de volgende pagina‟s
bespreek.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 6/73
2
Er zijn heel wat wetgevingen die handelen over het begrip privacy. Een groot deel daarvan
houdt de verwerking van persoonsgegeven in.
Laten we beginnen bij het begrip privacy zelf. Het begrip privacy kent geen vaste omschrijving.
Het is een begrip dat evolueert in tijd en ruimte en afhankelijk is van socio-culturele opvattingen.
Als je privacy ruim omschrijft lijkt privacy op een situatie waarin een persoon controle heeft over
wie hij/zij wel of niet tot zijn leefwereld toelaat. Als je privacy iets concreter bekijkt gaat het erom
dat een persoon een bepaalde invloed heeft op welke informatie over hem/haar wordt
vrijgegeven en welke hij/zij zelf wil ontvangen. (Graux & Dumortier, 2009, pp. 15)
In de Belgische Grondwet wordt privacy als volgt omschreven:
Artikel 22. Ieder heeft recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn gezinsleven, behoudens
in de gevallen en onder de voorwaarden door de wet bepaald.
Op internationaal vlak is het vooral volgend artikel in het Europees Verdrag van de Rechten van
de Mens, dat toonaangevend is:
Artikel 8. Recht op eerbiediging van privéleven, familie- en gezinsleven.
1. Een ieder heeft recht op respect voor zijn privéleven, familie- en gezinsleven, zijn woning en
zijn correspondentie
2. Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan in de uitoefening van dit recht, dan
voor zover bij de wet is voorzien en in een democratische samenleving noodzakelijk is in het
belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid of het economisch welzijn van het
land, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of voor de bescherming van de rechten en vrijheden van
anderen. (Graux & Dumortier, 2009, pp. 15)
Het komt er dus op neer dat elke persoon zelf bepaalt hoe ver zijn of haar privacy gaat. Er zijn
geen strikte omschrijvingen.
Een groot deel van wat volgt gaat over het verzamelen van persoonsgegevens door bedrijven
zoals Google en Facebook. Ook hieromtrent zijn er enkele toonaangevende wetgevingen in
België.
Zo moet uitdrukkelijk omschreven worden voor welke doeleinden jouw persoonsgegevens
gebruikt worden. Die gegevens dienen nauwkeurig te zijn en als betrokkene mag je die ook
altijd laten bijwerken. Dat betekent dus ook dat je toegang moet krijgen tot die gegevens en
mag weten wat er over jou bewaard wordt. Natuurlijk vallen hier enkele uitzonderingen onder
zoals de staatsveiligheid.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 7/73
3
Daarnaast moet je ondubbelzinnig je toelating gegeven hebben voor deze verwerking en enkele
gegevens zoals je geloofsovertuiging en politieke opvattingen mogen niet verzameld worden.
Het is ook zo dat je als betrokkene altijd verzet mag aantekenen tegen het verzamelen van jouw
gegevens. Ook derden moeten je op de hoogte brengen wanneer ze jouw gegevens verwerken.(Privacywet, Internet, 2011)
Op 25 mei 2011 zou er in elk Europees land een nieuwe wetgeving gebaseerd op een
Europese Richtlijn (Richtlijn 2009/136/EG) met betrekking tot cookies van kracht moeten gaan.
Vanaf dan moeten websites uitdrukkelijk toestemming vragen aan hun gebruikers om informatie
over hen bij te houden met behulp van cookies. De gebruiker moet bovendien ook duidelijke
informatie krijgen over wat die cookie precies is en waar hij voor gebruikt wordt. Deze wetgeving
heeft als doel de privacy van de consument beter te beschermen. (Rechtennieuws.nl, Internet, 2011)
Vroeger was het zo dat je niet expliciet toestemming moest geven voor een cookie. Elke web
browser (zoals Firefox) hanteerde hiervoor bepaalde controle-instellingen. Deze instellingenkwamen voldoende tegemoet aan de toestemmingverplichting van de wetgeving. (IAB Belgium,
Internet, 2011)
De vraag is hoe deze wetgeving in de praktijk omgezet zal worden. De gebruiker zal er
waarschijnlijk meer last van ondervinden doordat hij elke keer opnieuw gegevens zoals de taal
moet bevestigen. Uiteindelijk zou het gevolg misschien zelfs kunnen zijn dat er een
schijnveiligheid ontstaat doordat de gebruiker de vraag om toestemming niet meer zal
doorlezen zoals dat nu veelal het geval is met het gelijkaardige privacybeleid. (Siggy Volgt, Internet,
2011)
Voorlopig is er van deze wetgeving in vele Europese landen nog geen sprake. Onder andereomdat de richtlijn niet echt duidelijk is. Er staat niet of de toestemming expliciet of impliciet moet
zijn en ook niet of die toestemming voorafgaandelijk gegeven moet worden. België zal
waarschijnlijk wachten op de andere lidstaten. In Engeland is de richtlijn wel al van toepassing
en krijgen de bedrijven een jaar de tijd om website af te stemmen op het nieuwe cookiebeleid.
Daarna zullen overtredingen bestraft worden. (Van Poppel, Indirect, 05/2011, pp. 8-9)
Sommige politici willen cookies helemaal verbieden. Zij realiseren zich niet dat wanneer cookies
volledig verboden zouden worden, er maar één bedrijf is dat hier alleen maar baat bij heeft,
Facebook. Facebook heeft geen cookies nodig om te segmenteren, ze hebben alle informatie
die ze nodig hebben op de profielen van hun gebruikers staan. (Versluis, KRO, 2011)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 8/73
4
Naast deze wetten op de privacy is er ook een reglementering aangaande de elektronische
boodschappen. België zette deze Europese Richtlijn (2002/58/CE) als eerste om. Met
elektronische boodschappen wordt spam bedoeld. Sinds het van kracht gaan van deze
wetgeving (maart 2003) is het zo dat men verzamelde gegevens niet zomaar zondertoestemming van de ontvanger mag gebruiken om spam te verzenden. (Observatorium van de
Rechten op het Internet, Internet, 2011)
In België moeten websites aan enkele voorwaarden voldoen. Deze voorwaarden zijn opgesteld
aan de hand van de Privacywet.
Op een website moet duidelijk vermeld worden welke gegevens er over je bijgehouden worden,
wie die gegevens beheert, op welke manier zij inzage krijgen in jouw gegevens en hoe je zelf
wijzigingen kunt aanbrengen. Al deze informatie vind je bij het privacybeleid. De website kan hetprivacybeleid weergeven op een aparte pagina, op een online formulier dat je moet invullen, op
de homepagina of via een disclaimer. Let wel, elke dienst mag op elk moment het privacybeleid
wijzigen. Dus het is niet omdat je gegevens vandaag beschermd worden op een bepaalde
netwerksite dat dit morgen nog steeds het geval zal zijn. (Portaal Belgische Overheid, Internet, 2011)
Aangezien de bedrijven die ik verderop bespreek (Facebook en Google) Amerikaanse bedrijven
zijn, leek het mij aangewezen om ook de wetgeving daar even kort te bespreken. In Europa
gaat men er van uit dat de elke persoon recht heeft op zijn eigen persoonlijke gegevens en datdie enkel na toestemming openbaar gemaakt kunnen worden. In de Verenigde Staten worden
de gegevens over hun burgers als openbaar beschouwd. Dat betekent dus dat het Europese
systeem gebaseerd is op opt-in terwijl er in de Verenigde Staten slechts sprake is van een opt-
out. (Nu.nl, Internet, 2011)
Het wettelijk kader betreffende online privacy is in de Verenigde Staten heel beperkt. Er worden
continue voorstellen ingediend om de wetgeving aan te passen maar het lijkt erop dat de
regering bang is dat vergaande privacyreguleringen teveel schade zullen toebrengen aan de
commerciële bedrijven. (US Legal, Internet, 2011) Obama zou momenteel wel werken aan nieuwe
privacywetten en daarmee Europa en Canada bijbenen. (Webwereld, Internet, 2011)
Eerst en vooral is er de Electronic Communications Privacy Act (ECPA). Deze wetgeving
onderging voor het laatst een update in 1986 en zorgt ervoor dat het voor een individu verboden
is om informatie of elektronische communicatie te onthullen. Natuurlijk zijn daar wel enkele
uitzonderingen op. Zo kan de overheid heel gemakkelijk de bijgehouden informatie over jou
nagaan bij de internet service provider (vb. AOL). Indien de verzender of de ontvanger hiertoe
toestemming geeft, mag de internet service provider de inhoud van het bericht vrijgeven.(Internet, Wikipedia, 2011)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 9/73
5
Daarnaast is er de Patriot Act. Deze wet werd in 2001 in het leven geroepen door president
Bush in het kader van het anti-terrorisme. Zo wilde men het aantal middelen om online activiteit
na te gaan, opdrijven en vereenvoudigen. Onder die online activiteit vallen bijvoorbeeld ook
financiële gegevens. (Internet, Wikipedia, 2011)
Als laatste haal ik nog de Internet Safety Act aan. Die wetgeving kadert in het bestraffen vanpedofilie op het internet. Diensten die voorzien in elektronische communicatie of andere
diensten op het internet moeten voor een periode van ten minste twee jaar alle informatie over
de identiteit van een gebruiker bijhouden. (Internet, Wikipedia, 2011)
In de Verenigde Staten wordt wel gewerkt aan een “Do Not Track” mechanisme. Dat zal
waarschijnlijk geïmplementeerd worden aan de hand van een instelling die terug te vinden zal
zijn in je browser. Zo zal je kunnen aangeven dat je niet wilt dat de websites die je bezoekt
gegevens over jou bijhouden. (Security.nl, Internet, 2011)
Het beschermen van online privacy is tot nu toe zo goed als onbestaande. Het feit dat ze er aan
werken, wijst er volgens mij toch wel op dat er toch wel nood is aan het beschermen van je
online privacy.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 10/73
6
Op internet worden heel wat gegevens over je verzameld. Gegevensverzameling kan je indelen
in twee categorieën. Enerzijds is er de expliciete gegevensverzameling. Dit is het geval
wanneer je als consument bijvoorbeeld een formulier invult online. Je weet dat je dezegegevens achterlaat of ter beschikking stelt. Anderzijds heb je ook impliciete
gegevensverzameling. Je laat sporen achter op het internet en zonder dat je het weet
verzamelt iemand je gegevens. Wat hieronder staat heeft betrekking tot deze laatste categorie.
Als de expliciete gegevens en de impliciet verzamelde data aan elkaar gekoppeld worden vormt
dit een zeer krachtig marketinginstrument. (Portaal Belgische Overheid, Internet, 2011)
Naast het verzamelen van deze voorbeelden, die ik vanaf nu cases noem, heb ik ook een
onderzoek gevoerd. Een deel van onderstaande cases heb ik voorgelegd aan de online
Vlaming zodat ik hun mening kon koppelen aan de cases.
In de digitale wereld worden er twee doelgroepen onderscheiden: digital natives en digital
immigrants. Digital natives zijn personen die geboren zijn na 1980. Ze zijn opgegroeid met
allerlei technologische snufjes en kunnen er dan ook heel goed mee overweg. Heel hun
levensstijl is hierop afgestemd. Zo kopen digital immigrants (geboren voor 1980) hun cd‟s nog
steeds aan in Free Record Shop, terwijl digital natives die downloaden via de Apple Store,
online dus. (Palfrey, Gasser, 2008, pp. 1-2)
Digital immigrants maakten pas op latere leeftijd kennis met al deze technologische
toepassingen en snufjes. Zij zijn degene die hun jongere generatie moeten bijbenen. Ze hebben
het er moeilijker mee, het vlot niet zo goed. In het ergste geval zijn ze afgeschrikt door al die
technologische snufjes. Daarenboven ergeren ze zich soms aan het gedrag van digital natives.
Ze snappen niet waarom dochterlief nu absoluut nog even haar Facebook moet checken net
voor de familie aan tafel gaat. Ze zien niet wat voor baat ze kunnen hebben bij dit online
gebeuren. (Palfrey, Gasser, 2008, pp. 3)
Hoe gaan digital natives en digital immigrants om met hun privacy? Digital natives laten zowat
alles achter op het internet zonder er veel over na te denken. Ze zijn zich er niet van bewust dat
ze onuitwisbare sporen op het internet nalaten en dat hun activiteiten niet zo privaat zijn als ze
denken.
De ouders en grootouders van digital natives vatten niet waarom hun kinderen zoveel informatie
achterlaten op het internet terwijl dat achterlaten van informatie een deel van hun leven is.
Digital immigrants zijn erg op hun privacy gesteld, terwijl digital natives hun leven willen delen
met anderen online. Zo vormen ze hun identiteit. Daarnaast vormen ook anderen je identiteit
mee. Denk maar aan foto‟s waarin je getagged bent. Op die manier wordt het mo eilijk om bij te
houden wat er op het internet allemaal van je te vinden is. (Palfrey, Gasser, 2008, pp. 53-54)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 11/73
7
De vraag is hoe onze online identiteit eruit zal zien over ongeveer 60 jaar. Zal alles dan over
ons, digital natives, te vinden zijn op het internet vanaf onze geboorte tot aan het moment dat
we deze aardbol verlaten? (Palfrey, Gasser, 2008, pp. 62)
Het lijkt erop dat iedereen zich een primaire vraag zou moeten stellen: “Wat delen wij in het
echte leven met onbekenden?” Is het verschil tussen deze twee categorieën echt zo groot? Of berust iedereen in zijn privacy? Of maakt net iedereen zich zorgen? Of ligt de grens fout en zijn
de digital immigrants al aangepast aan de natives? Dit leek me interessant om verder te
onderzoeken.
Ik heb ervoor gekozen om een online enquête te verspreiden bij de volgende populatie: de
online Vlaming ouder dan 18 jaar. Er zijn zo‟n 3 645 953 Vlamingen ouder dan 18 die het
internet gebruiken. Zo‟n 72.53% van de Vlamingen ouder dan 18 zijn online te vinden. Deze
cijfers dateren uit 2010. (Studiedienst van de Vlaamse Regering, Internet, 2011)
Zie bijlage I op p. 52
Een steekproefkader heb ik niet aangezien ik mijn enquête verspreid heb via sociale media
waaronder Facebook en Twitter en e-mail. Ik had geen verder invloed op de verspreiding ervan.
Ik maande mijn vrienden aan om de enquête zo wijd mogelijk te verspreiden. Dit betekent dus
niet dat die verspreiding enkel via de sociale media verliep. Het kon bijvoorbeeld ook via mail of
mond-tot-mond. (Kooiker, Broekhoff, Stumpel, 2007, pp. 96)
De bedoeling is dat ik in mijn resultaten vooral een onderscheid maak tussen twee groepen:
digital natives en digital immigrants. Hierboven kon je lezen wat het verschil precies is tussen
die twee groepen. Bij de resultaten zal je zien dat ik soms niet inga op het verschil tussen dedigital natives en immigrants. Dit omdat er in dat geval geen groot verschil waarneembaar is. Ik
bekijk dan of er een verschil is in een andere sociodemografische categorie.
Mijn online enquête was in te vullen vanaf maandag 16 mei tot zaterdag 28 mei 2011. Er namen
tijdens die kleine twee weken 535 respondenten deel. Daarvan waren 302 digital natives en 229
digital immigrants.
Mijn steekproefomvang moest minstens 385 respondenten omvangen als ik de resultaten op
5% nauwkeurigheid wilde aangeven en het onderzoek 95% betrouwbaarheid wilde toekennen.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 12/73
8
Zie bijlage III op p. 59 voor de vragenlijst
Aangezien mijn aantal respondenten hoger lag dan het beoogde 385 heeft dit ook mijn
betrouwbaarheid omhoog getrokken.
Onder mijn respondenten bevonden zich 257 vrouwen en 271 mannen.
Hun leeftijd bedraagt (n = 531):
< 18 jaar: 10 respondenten
18 tot 30 jaar: 292 respondenten
31 – 45 jaar: 138 respondenten
46 – 60 jaar: 74 respondenten
> 60 jaar: 17 respondenten
Hun beroep (n = 488):
Vrij beroep 6 respondenten
Gepensioneerd 12 respondenten
Arbeider 20 respondenten
Ambtenaar 29 respondenten
Zelfstandige 54 respondenten
Bediende 219 respondenten
Ander 141 respondenten
o
Waarvan studenten 125 respondenten
Ze genoten het volgend aantal jaren opleiding (n = 531):
0 – 9 jaar 17 respondenten
10 – 13 jaar 102 respondenten
Minstens 14 jaar 412 respondenten
Ze gebruiken het internet sinds (n = 530):
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 13/73
9
Internetgebruik
0 – 1 jaar
1 – 5 jaar
5 – 10 jaar
+ 10 jaar
Totaal:
Aantal
0 respondenten20 respondenten211 respondenten299 respondenten
530
Mannen
0786178
271
Vrouwen
013125119
257
Natives
07143152
302
Immigrants
01358156
227
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 14/73
10
Ik vroeg de respondenten in hoeverre zij zich zorgen maken over hun online privacy. Die vraag
werd gesteld vooraleer er cases werden voorgelegd. Bij digital immigrants is die bezorgdheid
14% groter dan bij digital natives.
Maken zich “heel veel” + “een beetje” zorgen om hun online privacy:
Digital natives: 53% (n=302)
Digital immigrants: 67% (n=229)
Als we deze cijfers bekijken voor de online Vlaming ouder dan 18 jaar blijkt dat 12% zich “heel
veel” zorgen maakt.
Na het voorleggen van onderstaande cases namen deze cijfers opvallend toe. Het verschil
tussen beide doelgroepen wordt zo goed als onbestaande.
Digital natives: 76% (+23%)
Digital immigrants: 77% (+10%)
Aangezien het cijfer vooral toeneemt bij de digital natives lijkt het mij dat vooral deze digitale
groep geschrokken is van de voorgelegde cases. Ze schatten het privacyprobleem geringer in
tot ze er met hun neus opgeduwd worden.
Er is wel een verschil van 17% waarneembaar bij mannen en vrouwen op het einde van de
enquête.
Mannen: 69% (n=271)
Vrouwen: 86% (n=257)
Zie bijlage II op p. 53
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 15/73
11
Zie bijlage II op p. 53
Ook per beroep duiken verschillen op. Bij aanvang van de enquête maken studenten zich het
minst zorgen om hun online privacy. 53% geeft aan dat ze zich “een beetje” of “heel veel”
zorgen maken om hun online privacy (n=114). De vrije beroepen en zelfstandigen maken zich
wel veel zorgen: 70% (n=60). Ik neem deze twee categorieën samen omdat ze individueel te
klein zijn.
Studenten maken zich op het einde 75% “een beetje” of “heel veel zorgen”, een stijging van
22%. Zelfstandigen vormen dan de laagste categorie met 63% (n=54). De hoogste categorieën
zijn nog steeds de ambtenaren, vrije beroepen en gepensioneerden (n=54) met 85%.
helemaal niet niet niet echt beetje heel veel
arbeider (n=20) 0% 0% 20% 65% 15%
bediende (n=219) 3% 5% 19% 51% 23%
zelfstandige (n=54) 7% 0% 24% 37% 31%
ambtenaar (n=29) 0% 3% 10% 52% 34%
vrij beroep (n=6) 0% 0% 17% 33% 50%
gepensioneerd (n=19) 5% 5% 5% 21% 63%
ander (n=140) 3% 3% 17% 57% 20%
3%
3%
18%
51%
25%
6%
5%
30%
47%
12%
helemaal niet
niet
niet echt
een beetje
heel veel
start enquête einde enquête
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 16/73
12
Voor het voorleggen van de cases zagen de cijfers er als volgt uit:
arbeider bediende zelfstandige ambtenaarvrij
beroep gepensioneerd studenten
n=20 n=219 n=54 n=29 n=6 n=19 n=114helemaalniet 5% 5% 9% 3% 0% 5% 7%
niet 0% 7% 0% 0% 0% 5% 7%
niet echt 40% 31% 28% 21% 17% 11% 33%
een beetje 45% 46% 46% 55% 67% 63% 43%
heel veel 10% 11% 17% 21% 17% 16% 10%
Ik toon het verschil aan voor en na de enquête in de privacyzorg per beroep voor zij die zich
“een beetje” en “heel veel” zorgen maken om hun online privacy. De stijging bij de arbeiders
(n=20) is het hoogst, gevolgd door de studenten (n=114). Bij de vrije beroepen en de
zelfstandigen is die stijging het laagst.
voor na verschil
arbeider 55% 80% 25%
bediende 57% 74% 17%
zelfstandige 63% 68% 5%
ambtenaar 76% 86% 10%
vrij beroep 84% 83% -1%
gepensioneerd 79% 84% 5%
studenten 53% 75% 22%
Op het einde heb ik de resultaten ook even gekoppeld aan het internetgebruik. De
privacybezorgdheid verschilt niet erg afhankelijk van hoe lang men het internet al gebruikt.
helemaal niet niet niet echt beetje heel veel
0-1 jaar internetgebruik(n=0- 0% 0% 0% 0% 0%1-5 jaar internetgebruik(n=20) 0% 10% 20% 50% 20%5-10 jaar internetgebruik(n=211) 3% 0% 18% 53% 26%>10 jaar internetgebruik(n=299) 3% 5% 17% 51% 25%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 17/73
13
88 % van de online Vlaming ouder dan 18 jaar denkt na over wat hij/zij online plaatst
(n=533). Het verschil tussen de natives en de immigrants is niet erg groot. Ze denken wel over
andere dingen na.
Digital natives: foto‟s
Digital immigrants: alles
Als we deze gegevens bekijken per scholingsgraad zien we wel een verschil. Mensen met een
hogere opleiding denken dus vaker na over wat ze online plaatsten.
0 – 13 jaar opleiding: 79% (n=119)
+14 jaar opleiding: 91% (n=410)
Uit mijn analyse blijkt dat mensen die zich meer zorgen maken over hun online privacy ook
vaker nadenken over wat ze online plaatsen.
Ja
(n=472)
Nee
(n=63)Helemaal niet(n=31) 5% 14%Niet(n= 28) 5% 13%Niet echt(n=160) 29% 33%Beetje(n=252) 49% 32%Heel veel(n=64) 13% 8%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 18/73
14
Ook per beroep heb ik deze analyse even doorgevoerd . Arbeiders denken het minst na over
wat ze online plaatsen en ambtenaren het meest. De vrije beroepen reken ik niet mee omdat
het aantal respondenten onvoldoende is.
ja nee
Ambtenaar(n=29) 93% 7%Bediende(n=219) 91% 9%Arbeider(n=20) 75% 25%Zelfstandige(n=54) 87% 13%Vrij beroep(n=6) 0% 100%Gepensioneerd(n=19) 79% 21%
Ander(n=140) 86% 14%
Digital natives zijn sneller geneigd om na te gaan wat er over hen te vinden is op het
internet. 91% van hen heeft dit al eens gedaan tegenover 84% van de digital immigrants.
90% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar doet dit via Google (n=519). De jongere
categorie (digital natives) kent wel meer methodes om informatie over zichzelf na te gaan zoals
pipl.com en wieowie.nl.
18% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar vond iets dat hij/zij onaangenaam vond
(n=500). Het verschil tussen de digital natives (19%) en digital immigrants (15%) is hier klein.
Voorbeelden hiervan zijn vooral oude berichten op fora, reacties op krantenartikels, (oude)
foto‟s en Facebookgegevens die opduiken bij Google resultaten.
Een vijfde (20%) van de online Vlaming ouder dan 18 jaar geeft aan dat ze er geen
probleem mee hebben als hun e-mailadres online te vinden is. Daar tegenover staat dat
slechts 5% er geen probleem mee heeft als zijn of haar gsm-nummer online terug te
vinden is (n=535).
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 19/73
15
Ik heb ook even nagegaan of er een verschil is tussen mensen die aangeven of ze wel of niet
nadenken vooraleer ze informatie online plaatsen.
ja nee
e-mail 21% 19%
gsmnummer 4% 5%geboortedatum 21% 17%
vrienden & kennissen 18% 16%
interesses & hobby's 18% 20%
advertenties 8% 13%
foto's 8% 10%
Ander 0% 1%
Op zich zijn de resultaten niet zo verschillend. Wel is het zo dat de mensen die aangaven dat ze
nadenken voor ze informatie online plaatsen gemiddeld 2,34 elementen aankruisten (1098
antwoorden door 470 respondenten) en zij die nee antwoordden gemiddeld 2,65 elementen
aankruisten (167 antwoorden voor 63 respondenten). Zij die niet nadenken over wat er online
over hen te vinden is, hebben dus met meerder onderdelen geen probleem, hoewel ook hier het
verschil klein is.
In onderstaande tabel kan je de resultaten ook bekijken per beroepscategorie. De groene
aanduidingen wijzen erop dat deze beroepscategorie hier het minst problemen mee heeft en de
rode aanduidingen duiden op informatie die deze beroepscategorie liever niet online ziet.
arbeider bediende zelfstandige ambtenaar vrij beroep gepensioneerd ander
e-mail 25% 22% 23% 17% 22% 20% 19%gsmnummer 4% 5% 11% 3% 4% 9% 3%
geboortedatum 22% 20% 15% 22% 22% 17% 22%
vrienden & kennissen 16% 17% 20% 12% 17% 11% 20%
interesses & hobby's 16% 17% 14% 24% 17% 20% 22%
advertenties 8% 10% 11% 10% 4% 14% 7%
foto's 10% 9% 6% 10% 13% 9% 8%
ander 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 20/73
16
Daarnaast heb ik de resultaten ook in verband gebracht met hoelang de respondent reeds het
internet gebruikt. Opvallend is dat de mensen die het internet nog maar 1 à 5 jaar gebruiken het
minst problemen hebben met het feit dat anderen hun vrienden en kennissen kunnen
terugvinden op het internet. De groep is wel niet echt representatief.
De groep die zich 1 à 5 jaar online bevindt bestaat vooral uit bediendes (40%) tussen 46 en 60
jaar oud (35%) en zijn voornamelijk vrouwelijk (65%).
0-1 jaar(n=0)
1-5 jaar(n=20)
5-10 jaar(n=211)
>10 jaar(n=299)
e-mail 0% 15% 20% 21%
Gsmnummer 0% 6% 3% 6%
geboortedatum 0% 15% 23% 19%vrienden &kennissen 0% 24% 19% 16%interesses &hobby's 0% 21% 18% 19%
Advertenties 0% 9% 8% 10%
foto's 0% 9% 7% 9%
Ander 0% 0% 0% 0%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 21/73
17
Cookies zijn bestanden die op de harde schijf van de gebruiker geplaatst worden op het
moment dat die een website bezoekt. Elke keer dat de gebruiker de website opnieuw bezoektwordt de cookie naar de website gestuurd. Met deze cookie kan de clickstream van de
gebruiker gevolgd worden. Zo kan de exploitant van de website er achter komen welke
producten de bezoeker interessant vindt. Zolang de gebruiker zijn gegevens niet achtergelaten
heeft op de website, weet de exploitant van de website in principe niet wie zijn website bezocht
heeft. Een cookie vergemakkelijkt het gebruik van bepaalde websites. Zo hoef je niet telkens je
taalkeuze te bevestigen. Het gevaar bestaat erin dat derden deze cookies eventueel kunnen
ontvreemden en daarmee persoonlijke informatie zoals wachtwoorden ontfutselen. (Walrave,
2001, pp. 15-18)
Cookies zijn het ultieme middel om de bezoeker te identificeren en als uniek te bekijken. Er zijn
drie niveaus om de activiteiten van de bezoeker te meten. Het IP-adres is het meest ruime
niveau om te meten, daarna heb je de user-agent data en dan de cookie. Het IP-adres is niet
gebruikergebonden. Stel dat je overdag op het internet surft op je werk en ‟s avonds bij je thuis
dan zijn dit twee verschillende IP-adressen. Daaronder heb je user-agent data. Deze gegevens
vertellen meer over je browser zoals het feit dat je een Mac gebruikt en het besturingssysteem
ervan. Als je met meerdere mensen onder hetzelfde IP-adres werkt zie je welke van die mensen
jouw website bezoekt. Daaronder vind je de cookies. Zij zorgen voor een uniek nummer en je
wordt altijd herkend, ook wanneer je op een ander IP-adres werkt. (De Veirman, Gent, 13/05/2011)
81% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar weet dat cookies je surfgedrag opslaan. De
resultaten verschillen sterk bij mannen en vrouwen (n=533). Bij natives (n=301) en immigrants(n=228) verschillen ze niet sterk (natives 52%, immigrants 45%).
Mannen: 92% (n=270)
Vrouwen: 70% (n=257)
Daarnaast is er ook een verschil waar te nemen volgens hoe lang de respondent het internet al
gebruikt.
1 – 10 jaar: 71% (n=231)
+ 10 jaar: 89% (n=298)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 22/73
18
De helft (50%) van respondenten vindt het geen probleem dat cookies je surfgedrag
opslaan (n=533). Bij digital natives (52%, n=301) en digital immigrants (45%, n=228) is een
minder groot verschil waarneembaar dan bij mannen en vrouwen.
Mannen: 61% (n=270)
Vrouwen: 37% (n=257) 1 – 10 jaar internetgebruik: 37% (n=230)
+10 jaar internetgebruik: 59% (n=299)
Aangezien het verschil tussen de natives en de immigrants klein is, vroeg ik me af of de grens -
namelijk 31 jaar oud - niet verhoogd moet worden. Ik verwijderde de categorie 31-45 jaar bij de
immigrants en voegde die bij de natives. Ik kwam tot volgende resultaten voor de
bovengestelde vraag waarbij ik bij mijn respondenten polste of het volgen van je surfgedrag
door cookies door de beugel kan. Een groot verschuiving was waarneembaar. De volgende
respondenten antwoorden “ja” op de vraag.
Nieuwe digital natives*: 54% (n=439) Nieuwe digital immigrants*: 29% (n=90).
*Nieuwe digital natives: “<18 jaar, 18-30 jaar, 31-45 jaar”
*Nieuwe digital immigrants: “46-60 jaar, >60 jaar”
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 23/73
19
Ik koppelde deze vraag ook aan de privacyzorg van de respondent. Je ziet bijvoorbeeld dat de
mensen die zich “een beetje” of “heel veel” zorgen maken dan ook aangeven dat het
bovenstaande niet kan.
ja nee
Helemaal niet(n=30) 77% 23%
Niet (n=28) 68% 32%Niet echt(n=160) 57% 43%Een beetje(n=252) 44% 56%Heel veel(n=63) 32% 68%
40% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar zou een site vanwege de cookies vermijden
(n=532). De cijfers bij digital natives (36%) en digital immigrants (46%) verschillen enigszins(10%) maar ook hier scoren de vrouwelijke respondenten opvallend hoger, meer dan het
dubbele dan het andere geslacht, de mannen.
Mannen: 25% (n=270)
Vrouwen: 55% (n=256)
Nieuwe natives (tot 45 jaar): 35% (n=439)
Nieuwe immigrants (+45 jaar): 65% (n=89)
0 – 13 jaar opleiding: 55% (n=119)
+ 14 jaar opleiding: 36% (n=410)
1 – 10 jaar internetgebruik: 50% (n=230)
+ 10 jaar internetgebruik: 32% (n=298)
Er zijn twee soorten cookies: session cookies en persistent cookies. De eerste zijn tijdelijke
cookies. Ze worden gewist wanneer je de browser sluit. Als je dan de volgende keer dezelfde
site bezoekt wordt er dus een nieuwe cookies aangemaakt. De website herkent je dus niet de
volgende keer dat je de website bezoekt. Daarnaast heb je ook persistent cookies. Deze
cookies blijven op je computer staan tenzij je ze zelf verwijdert of laat verwijderen door je
browser. Het kan ook zijn dat de website zelf een soort vervaldatum aan de cookie meegegeven
heeft. (AllAboutCookies, Internet, 2011)
Maar er worden ook netwerken van bepaalde websites aangelegd doorcybermarketingbedrijven. Daarmee halen ze niet enkel de cookie van één netwerk binnen maar
van soms duizenden websites samen, zoals Doubleclick dat in het verleden gedaan heeft. De
aanpak is simpel. De website legt eerst een netwerk van websites aan waar er op geadverteerd
kan worden via banners. Als die banners passeren via hun server. Als de surfer een site opent
waar zo een banner te zien is, wordt meteen ook een cookie op zijn computer geplaatst.(Walrave, 2001, pp. 21)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 24/73
20
Momenteel wordt in België ook gewerkt aan een dergelijke koppeling van verschillende sites
maar voorlopig zijn er nog enkele privacyproblemen. Het is wel zo dat wanneer verschillende
bedrijven eigendom zijn van dezelfde beheerder, die cookies wel gekoppeld kunnen worden. Dit
is bijvoorbeeld het geval bij Durabrik (nieuwbouwwoningen) en hun dochteronderneming Victor
(renovatie). (De Veirman, Gent, 13/05/2011)
85% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar vindt dat een dergelijke koppeling niet door
de beugel kan (n=533). Het verschil tussen digital natives (83%, n=301) en digital immigrants
(87%, n=228) is klein.
Ik heb deze vraag gekoppeld aan de privacyzorg van de respondent. Je kan zien dat naarmate
de privacyzorg groter wordt de bovenstaande koppeling meer afgekeurd wordt.
ja nee
helemaal niet 50% 50%
niet 36% 64%
niet echt 20% 80%
een beetje 8% 92%
heel veel 5% 95%
Daarnaast bekeek ik ook het verband met het beroep dat de respondent beoefent. Bedienden
zijn het meest geneigd om aan te geven dat deze koppeling door de beugel kan. Daartegenover
staat dat arbeiders, vrije beroepen en gepensioneerden deze koppeling het meest afkeuren.
Niet alle categorieën zijn even representatief.
ja neeAmbtenaar(n=29) 10% 90%Bediende(n=219) 19% 81%Arbeider(n=20) 5% 95%Zelfstandige(n=54) 17% 83%Vrij beroep(n=6) 0% 100%Gepensioneerd
(n=19) 5% 95%Ander (n=139) 15% 85%
Op de site van Durabrik (een bouwonderneming) wordt gebruik gemaakt van een persistent
cookie. Alle bezoekers die op de site langskomen, worden automatisch gevolgd door een
IdCookie. Die cookie slaat alle acties op zoals wat je download, je klikpad, hoelang je op de
website blijft en dergelijke. Hieronder kan je inderdaad zien welke pagina‟s ik allemaal bezocht
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 25/73
21
heb. Het moment waarop ik mij ingeschreven heb is aangeduid. De onderstaande analyse
gebeurt met behulp van het programma Fork, iets gelijkaardigs zoals Google Analytics.
Naast het bekijken van onderstaande gegevens kan je ook een filmpje aanklikken dat de
volledige weg van de bezoeker in beeld brengt. (De Veirman, Gent, 13/05/2011) (E-mail van Steve De
Veirman, 10/05/2011) (E-mail van Steve De Veirman, 13/05/2011)
Zodra die anonieme persoon ergens zijn of haar e-mailadres achterlaat is die persoon niet
langer anoniem. Dat kan bijvoorbeeld door het inschrijven voor een infomoment.
Alle voorgaande informatie die verkregen werd door de cookie wordt dan gekoppeld aan die
persoon. Het is zelfs mogelijk om ook het Facebookprofiel erbij te voegen. Hieronder zie je mijn
gegevens.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 26/73
22
Samengevat, de klant (Durabrik) kan dan plots zien wie zijn site bezoekt, hoe oud die is en
gezinsinformatie. De klant beschikt natuurlijk ook over het e-mailadres om de bezoeker te
mailen indien die bijvoorbeeld een cruciale pagina op de site heeft gelezen. (E-mail van Steve De
Veirman, 10/05/2011)
Als je Google Chrome gebruikt kan je gemakkelijk nagaan hoeveel en welke cookies er per site
op je computer geplaatst worden. (De Veirman, Gent, 13/05/2011)
Bij Google Code kan je nagaan waar de afkortingen voor staan, met andere woorden, wat de
cookies precies van je bijhouden. De _utmz-cookie duidt bijvoorbeeld aan hoe je op de website
terecht gekomen bent. Hierboven zie je dat dit via Google gebeurd is door het ingeven van
“Perfect Day Chords”. (Google Code, Internet, 2011)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 27/73
23
Volgens Steve De Veirman zijn er ook voordelen aan het koppelen van de cookies over
verschillende websites. In de toekomst staat er ons een overload aan informatie te wachten op
het internet. Dan zal het een voordeel zijn dat de websites ons inhoud aanbieden aangepast
aan onze noden. Stel bijvoorbeeld dat je na je bezoek aan Durabrik ook de site van Bostoen
bezoekt en dat je daar ook meteen alle aanbiedingen in Varsenare aangeboden krijgt omdat je
bij Durabrik ook zocht naar vastgoed in Varsenare.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 28/73
24
Hier kies ik ervoor om Facebook onder de loep te nemen. Facebook beschikt over meer dan
500 miljoen actieve gebruikers en is marktleider in meer dan 115 landen! Het is wereldwijd degrootste netwerksite. (Facebook, Internet, 2011) (Facebookblog.nl, Internet, 2011)
Facebook neemt het niet zo nauw met de privacy. Om de haverklap wijzigen de instellingen en
elk jaar wordt er meer vrijgegeven over de gebruiker. Facebook toont je vrienden, koppelt je via
je woonplaats aan pagina‟s over die stad, toont je fanpagina‟s … De artikelen over
privacyschending door Facebook zijn rijkelijk aanwezig op het internet. Facebook voert stiekem
nieuwe toepassingen in en kijkt pas achteraf of er oproer rond ontstaat. Bovendien zijn de
nieuwe toepassingen altijd opt-out. Onlangs lanceerde Facebook een
gezichtsherkennigstoepassing. Ook dit werd voorzichtig ingevoerd en zonder expliciete
toestemming van de gebruiker. (Cnet, Internet, 2011)
443 van mijn 535 respondenten gebruiken Facebook (83%). Bij de digital natives heeft bijna
iedereen een Facebook-account terwijl dat cijfers bij de digital immigrants heel wat lager ligt.
Digital natives: 94% (n=302) Digital immigrants: 68% (n=229)
Facebookapplicaties worden ontwikkeld door allerlei commerciële organisaties. Het zijn
toepassingen zoals spelletjes waaronder het bekende FarmVille. Veelal is dit voor deze
bedrijven een manier om persoonlijke gegevens over je te weten te komen.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 29/73
25
Zo geef je bij het installeren van zo‟n applicatie de toestemming aan Facebook om gegevens
over jezelf te overhandigen aan deze commerciële organisatie. Zo gaf Steven Van Dingenen
van Mia mij een fictief voorbeeld. Stel dat Mia een BinckBank-applicatie lanceert op Facebook
dan ontvangt Mia volgende gegevens van de gebruiker: zijn e-mailadres, zijn naam,
woonplaats, geslacht, leeftijd, interesses en hobby‟s. Die zijn vanaf dat moment de eigendom
van Mia. Daarna kan Mia de gebruiker commerciële mails sturen over BinckBank. De gebruikerheeft dus als het ware een opt-in gegeven want bedrijven mogen de consument niet zomaar
mails sturen zonder toestemming. (Van Dingenen, Antwerpen, 06/05/2011)
Symantec voerde onlangs een onderzoek naar lekken binnen Facebook. Symantec is een
toonaangevend bedrijf op het vlak van internetbeveiliging. Uit dat onderzoek bleek dat derden
via Facebook Apps al jaren toegang krijgen tot gegevens van gebruikers. Niet enkel de
gegevens maar bijvoorbeeld ook chatgesprekken. Het probleem ontstaat wanneer gebruikers
bepaalde applicaties de toegang geven tot hun informatie. Het aantal apps dat deze gegevens
gelekt heeft wordt geschat op zo‟n honderdduizend. De vraag is hoeveel gebruikers hiermee
weer een stuk van hun privacy verloren hebben. (Nu.nl, Internet, 2011)
Dit voorval maakt vooral één tendens duidelijk. Bedrijven, waaronder ook Facebook,
verzamelen hoe langer hoe meer gegevens over de consumenten. Tegelijkertijd nemen de
mogelijkheden om deze databases te hacken ook toe. Inbreken in deze databases wordt
alsmaar reëler. Daarnaast kunnen ook werknemers wel fouten begaan en deze gegevens per
ongeluk verspreiden. (Palfrey, Gasser, 2008, pp. 60)
Gebruik van een Facebookapplicatie bij Facebookgebruikers (n=439):
Digital natives: 70% (n=273)
Digital immigrants: 50% (n=154)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 30/73
26
Mannen: 76% (n=207)
Vrouwen: 52% (n=119)
ja nee
Facebookgebruiker (n=439) 64% 36%
Geen Facebookgebruiker (n=91) 2% 98%
73% van de Facebookgebruikers leest het verzoek voor toestemming (n=280):
Digital natives: 71%(n=190) Digital immigrants: 80% (n=78)
0 – 13 jaar opleiding: 64% (n=56)
+ 14 jaar opleiding: 75% (n=222)
De meerderheid (60%) van de Facebookgebruikers weet dat deze applicaties niet van
Facebook zijn (n=529). Bij niet-Facebookgebruikers weet slechts een derde dit.
Het verschil tussen natives (61%, n=274) en immigrants (60%, n=155) is zeer klein. Wel is er
een groot verschil waar te nemen bij de verschillende geslachten. Mannen zijn beduidend beter
op de hoogte (n=441).
Mannen: 79% (n=208)
Vrouwen: 43% (n=230)
1 – 10 jaar internetgebruik: 49% (n=97)
+ 10 jaar internetgebruik: 69% (n=241)
Nieuwe natives (tot 45 jaar): 62% (n=391) Nieuwe immigrants (+45 jaar): 38% (n=47)
ja nee
Facebookgebruiker (n=280) 73% 27%
Geen Facebookgebruiker (n=5) 100% 0%
ja nee
Facebookgebruiker (n=441) 60% 40%
Geen Facebookgebruiker (n=88) 33% 67%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 31/73
27
52% van de Facebookgebruikers weten niet dat je gegevens toegankelijk worden en
blijven voor de commerciële organisatie achter deze applicatie (n=440).
ja nee
Facebookgebruiker (n=440) 48% 52%Geen Facebookgebruiker (n=91) 25% 75%
Het verschil tussen natives en immigrants is niet zo groot.
Digital natives: 50%(n=275)
Digital immigrants: 58% (n=153)
Er is wel een groter verschil waarneembaar bij mannen en vrouwen.
Mannen: 38% (n=207) Vrouwen: 65% (n=230)
Als we even polsen of de grens tussen natives en immigrants verlegd moet worden zien we bij
onze nieuwe categorieën ook een verschuiving.
Nieuwe natives: 49% (n=391)
Nieuwe immigrants: 74% (n=46)
84% van de Facebookgebruikers vindt dat dit niet kan (n=441).
Het verschil tussen natives en immigrants is niet groot.
Digital natives: 82% (n=275)
Digital immigrants: 85% (n=154)
Er is opnieuw een groter verschil waarneembaar bij mannen en vrouwen.
Mannen: 75% (n=208)
Vrouwen: 92% (n=230)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 32/73
28
Ik koppelde deze gegevens aan de privacyzorg van de respondent. Opnieuw dezelfde evolutie:
zij die zich meer zorgen maken vinden ook talrijker dat het bovenstaande niet door de beugel
kan.
ja nee
helemaal niet (n=30) 53% 47%niet (n=28) 21% 79%
niet echt (n=160) 19% 81%
beetje (n=252) 8% 92%
heel veel (n=63) 6% 94%
Daarnaast koppelde ik de gegevens ook aan het beroep van de respondent. Bedienden en vrije
beroepen staan hier het meest voor open terwijl ambtenaren het meest gekant zijn tegen het feit
dat commerciële organisaties altijd toegang krijgen tot je gegevens van zodra je de applicatie
geïnstalleerd hebt.
ja nee
arbeider (n=20) 10% 90%
bediende (n=219) 19% 81%
zelfstandige (n=53) 17% 83%
ambtenaar (n=29) 3% 97%
vrij beroep (n=6) 33% 67%
gepensioneerd (n=19) 5% 95%
ander (n=140) 11% 89%
80% van de Facebookgebruikers zou de applicatie omwille van bovenstaande reden
vermijden (n=530).
ja nee
Facebookgebruiker (n=439) 80% 20%
Geen Facebookgebruiker (n=91) 95% 5%
Digital natives: 78% (n=274)
Digital immigrants: 84%(n=153)
Nieuwe natives (tot 45 jaar): 79% Nieuwe immigrants (+45 jaar): 87%
Mannen: 74% (n=208)
Vrouwen: 86% (n=228)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 33/73
29
73% van de Facebookgebruikers weet niet dat je ook de gegevens van je vrienden
doorsluist via deze applicaties (n=532).
ja nee
Facebookgebruiker (n=441) 27% 73%
Geen Facebookgebruiker (n=91) 22% 78%
Digital natives zijn hier iets minder goed van op de hoogte, een uitzondering tot nu toe.
Digital natives: 74%(n=275)
Digital immigrants: 70% (n=154)
Nieuwe natives: 71%
Nieuwe immigrants: 87%
1 – 10 jaar internetgebruik: 79% (n=197)
+ 10 jaar internetgebruik: 67% (n=242)
Opvallend want Facebook brengt je van bovenstaand feit op de hoogte in hun verzoek voor
toestemming en 73% van de Facebookgebruikers geeft aan dit verzoek te lezen.
Ik koppelde deze gegevens ook aan de privacyzorg van de respondent. Opnieuw dezelfde
evolutie: zij die zich meer zorgen maken vinden ook talrijker dat het bovenstaande niet door de
beugel kan.
ja nee
helemaal niet (n=30) 27% 73%
niet (n=28) 11% 89%
niet echt (n=160) 2% 98%
beetje (n=251) 2% 98%
heel veel (n=61) 0% 100%
96% van de Facebookgebruikers vindt dat dit niet kan (n=530). Hieronder kan je zien dat
arbeiders en ambtenaren hier het hardst tegen gekant zijn. Bedienden en vrije beroepen
kunnen hier iets beter mee overweg maar het verschil is allesbehalve groot te noemen.
ja nee
arbeider (n=20) 0% 100%bediende (n=218) 5% 95%
zelfstandige (n=52) 4% 96%
ambtenaar (n=29) 0% 100%
vrij beroep (n=6) 17% 83%
gepensioneerd (n=19) 0% 100%
ander (n=139) 4% 89%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 34/73
30
82% zou de applicatie omwille van deze reden vermijden (n=529). Niet-Facebookgebruikers
zijn veel strenger. 96% van hen zou in dit geval de applicatie mijden.
ja nee
Facebookgebruiker (n=439) 82% 18%
Geen Facebookgebruiker (n=90) 96% 4%
Het feit dat deze applicaties de gegevens van je vrienden via jou achterhalen wordt als erger
beschouwd dan het feit dat de derde instanties altijd toegang krijgen tot je gegevens.
Digital natives: 81% (n=274)
Digital immigrants: 84% (n=154)
Nieuwe natives: 81%
Nieuwe immigrants: 87%
Mannen: 77% (n=206)
Vrouwen: 87% (n=230)
Voor de sociale netwerksite Facebook zijn advertenties de grootste bron van inkomsten. Het is
dan ook logisch dat de makers van Facebook hun best doen om de advertenties zo goed
mogelijk te richten.
De meest voor de hand liggende wijze is het surfgedrag van de Facebookgebruikers te
analyseren.
Ze analyseren dat surfgedrag niet enkel op de site van Facebook, maar ook daarbuiten.Facebook is op vele sites geïntegreerd door middel van een button, “Vind ik leuk”. Door middel
van deze button kunnen Facebook gebruikers hun vrienden laten weten welk artikel of video ze
leuk vinden. Telkens iemand een pagina opent waar een dergelijk duimpje op te vinden is, moet
die afbeelding gedownload worden van de server van Facebook en op dat moment wordt
informatie over jouw op je computer door middel van een cookie naar Facebook gestuurd. Maar
het gaat verder dan dat: ook het surfgedrag van mensen die Facebook niet gebruiken wordt
geanalyseerd. Hoe is dat mogelijk? Op vele sites is ook Facebook Connect geïmplementeerd
(zie d). Een site met Facebook Connect is te herkennen aan het symbooltje van Facebook op
die pagina. De toepassing zorgt ervoor dat Facebookleden zich gemakkelijk kunnen aanmelden
op andere sites. Voor niet-leden wordt hiermee een cookie op hun computer geplaatst die
telkens bij het binnenhalen van het duimpje verstuurd wordt. Zo beschikt Facebook dus over hetsurfgedrag van zowel leden als niet-leden, zeg maar alle internetgebruikers want het duimpje is
op talrijke sites aanwezig en het ontbreken ervan is eerder een uitzondering. Facebook zelf
heeft zo‟n 700 miljoen leden en daarnaast beschikken ze nu ook over de gegevens van veel
meer mensen dan die 700 miljoen gebruikers. (Versluis, KRO, 2011)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 35/73
31
Van alle online Vlamingen ouder dan 18 jaar heeft 78% dit duimpje al opgemerkt (n=534).
Digital natives: 88%(n=302)
Digital immigrants: 65%(n=228)
Nieuwe natives: 84% (n=440)
Nieuwe immigrants: 50% (n=90)
ja nee
Facebookgebruiker (n=442) 82% 18%
Geen Facebookgebruiker (n=92) 58% 42%
Als we deze vraag bekijken bij de Facebookgebruikers ligt het percentage iets hoger. 82% vande Facebookgebruikers heeft dit duimpje al opgemerkt (n=442).
Digital natives: 88% (n=275)
Digital immigrants: 71% (n=155)
Nieuwe natives: 85% (n=392)
Nieuwe immigrants: 55% (n=47)
21% van de online Vlamingen ouder dan 18 jaar vindt deze duimpjes vervelend (n=411).
Digital natives: 16% (n=302)
Digital immigrants: 31% (n=145) Nieuwe natives: 20% (n=363)
Nieuwe immigrants: 31% (n=45)
Mannen: 26% (n=209)
Vrouwen: 16% (n=197)
27% van de online Vlamingen ouder dan 18 jaar weet dat dit duimpje het surfgedrag
bijhoudt van zowel leden als niet-leden (n=531). 60% vindt dat dit niet kan (n=528).
Digital natives: 55% (n=300)
Digital immigrants: 67% (n=224)
Nieuwe natives: 56% (n=437) Nieuwe immigrants: 80% (n=87)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 36/73
32
Bij Facebookgebruikers is dit percentage even hoog (n=441).
ja nee
Facebookgebruiker (n=441) 27% 73%
Geen Facebookgebruiker (n=90) 28% 72%
Dit percentage is opvallend laag omdat Facebook door het gebruiken van deze duimpjes het
surfgedrag niet alleen in beeld brengt van zowel leden als niet-leden maar ook hun surfgedrag
op verschillende sites kan koppelen. Dat komt dus eigenlijk op hetzelfde neer als de hierboven
besproken koppeling van cookies. Daar vond 85% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar dat
dit niet door de beugel kon, een verschil van 25% met de Facebookduimpjes. Vergeet niet dat
Facebook ook over de gegevens op je profiel beschikt en die kan koppelen aan je surfgedrag
op al die websites waar hun duimpje aanwezig is.
Ik koppelde de resultaten ook aan het beroep en dat zorgde voor de volgende resultaten.
Arbeiders en gepensioneerden scoren het hoogst in de categorie „nee‟ als hen gevraagd wordtof zij vinden dat het kan dat de duimpjes het surfgedrag van Facebook- en niet-Facebookleden
volgt.
ja nee
Ambtenaar(n=29) 28% 72%Bediende(n=215) 41% 59%Arbeider(n=20) 20% 80%Zelfstandige(n=54) 43% 57%Vrij beroep(n=6) 33% 67%Gepensioneerd(n=18) 29% 78%Ander(n=140) 42% 58%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 37/73
33
Gekoppeld aan hun privacyzorg:
Ja nee
Helemaal niet(n=29) 62% 38%Niet(n=27) 59% 41%Niet echt(n=159) 54% 46%Een beetje(n=249) 33% 67%Heel veel(n=64) 14% 86%
16% van de online Vlamingen ouder dan 18 jaar zou een site die gebruik maakt van dit
duimpje vanwege bovenstaande reden vermijden (n=530).
Digital natives: 10% (n=299)
Digital immigrants: 25% (n=227)
Bij Facebookgebruikers zou 11% van hen een dergelijke website hiervoor mijden (n=439).
Digital natives: 8% (n=272)
Digital immigrants: 16% (n=155)
ja nee
Facebookgebruiker (n=441) 11% 89%
Geen Facebookgebruiker (n=90) 43% 57%
Dit terwijl 40% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar een site zou vermijden vanwege een
cookie die je surfgedrag bijhoudt en eigenlijk doet het Facebookduimpje hetzelfde zoals een
cookie.
Facebook Connect is een toepassing waarmee je gemakkelijk met je Facebookgegevens op
andere sites kan inloggen. De voorganger heette Beacon maar stootte op heel wat verzet
omdat Beacon zijn leden liet weten wat hun vrienden aankochten. Het voordeel is dat FacebookConnect een gemak is voor de consument. Maar er is ook een keerzijde aan de medaille.
Facebook deelt ook je gegevens meteen met de derde site. De gegevens zijn hun bezit, zij
bepalen welke gegevens ze geven, aan wie. Dat is het verschil met een OpenID. Een OpenID
steunt eigenlijk op hetzelfde principe maar de gegevens zijn geen eigendom van één of andere
databank. Wat je niet uit het oog mag verliezen is dat Facebook Connect per dag zo‟n 10.000
sites toevoegt. (Dutch Cowboys, Internet, 2011)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 38/73
34
De helft (50%) van de Facebookgebruiker weet dat Facebook Connect je gegevens deelt
met externe websites (n=440). Mannen zijn hier beter van op de hoogte.
Mannen: 63% (n=207)
Vrouwen: 39% (n=230)
Het verschil tussen de Facebookgebruiker en de niet-Facebookgebruiker is niet zo groot. De
Facebookgebruiker is iets beter op de hoogte.
ja nee
Facebookgebruiker(n=440) 50% 50%Geen Facebookgebruiker(n=91) 43% 57%
Een groot deel (76%) van de online Vlaming ouder dan 18 jaar vindt dat dit niet kan
(n=532).
Digital natives: 69% (n=301)
Digital immigrants: 85% (n=227)
Mannen: 70% (n=270)
Vrouwen: 81% (n=256)
Ik koppelde deze gegevens ook nog eens aan de privacyzorg van de respondent. Je kan zien
dat zij die zich meer zorgen maken om hun privacy ook talrijker vinden dat het bovenstaande
feit niet door de beugel kan.
ja Nee
helemaal niet (n=30) 60% 40%
niet (n=28) 39% 61%
niet echt (n=160) 34% 66%
beetje (n=251) 16% 84%heel veel (n=63) 5% 95%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 39/73
35
Daarnaast koppelde ik de gegevens ook aan het beroep van de respondent. Je kan zien dat
andere beroepen het meest positief zijn en de gepensioneerden het meest negatief.
ja nee
arbeider (n=20) 10% 90%
bediende (n=218) 25% 75%zelfstandige (n=53) 23% 77%
ambtenaar (n=29) 10% 90%
vrij beroep (n=6) 17% 83%
gepensioneerd (n=19) 5% 95%
ander (n=140) 31% 69%
69% van de Facebookgebruikers vindt bovenstaande reden doorslaggevend om
Facebook Connect niet langer te gebruiken (n=440).
Digital natives: 65% (n=275) Digital immigrants: 74% (n=153)
Mannen: 62% (n=208)
Vrouwen: 75% (n=229)
Bij zij die geen Facebook gebruiken ligt dit percentage bijna 20% hoger.
ja nee
Facebookgebruiker (n=440) 69% 31%
Geen Facebookgebruiker (n=89) 88% 12%
Toch zijn dit veel hogere cijfers dan bij het Facebookduimpje. Slechts 11% van de
Facebookgebruikers geeft daar aan Facebook Connect te vermijden.
Belangrijk om te weten is dat Facebook een Amerikaans bedrijf is en dus onder de
Amerikaanse wetgeving valt. Die nemen het veel minder nauw met privacy. Sinds 1995 zijn er
sterke databeschermingsregels in Europa. Facebook hamert erop dat de gegevens die je op
Facebook plaatst in de VS bewaard worden en niet in Europa. Daarom wil men nu de Europese
wetgeving aanpassen omdat het belangrijker is dat de wetgeving de woonplaats van degebruiker volgt, niet het land van de dataverwerking. Bij de Belgische tegenhanger van
Facebook Netlog staat duidelijk vermeld dat het sociale netwerk niet gebruikt mag worden in
landen waar hun privacybeleid in strijd is met de lokale regelgeving. (Versluis, KRO, 2011) (Netlog,
Internet, 2011)
Als je zelf even naar Facebook surft en je bent nog geen lid, kom je op een pagina terecht waar
je kan inschrijven. Je kunt geen mensen opzoeken zonder dat je lid bent.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 40/73
36
Sinds 2007 worden alle openbare gegevens die te vinden zijn op Facebook wel weergegeven
bij de Google zoekresultaten. Dat betekent dat een niet-lid via Google wel toegang kan krijgen
tot Facebook! (Facebook, Internet, 2011)
Indien ze hun privacybeleid wijzigen wordt dat enkel aangegeven in het privacybeleid en een
pagina op Facebook, genaamd Site Governance Page en niet met een algemene mededelingdus. Bij Netlog is dit bijvoorbeeld anders. Er wordt aangekondigd dat het privacybeleid wijzigt en
het nieuwe beleid gaat pas 30 dagen later van start. (Facebook, Internet, 2011) (Netlog, Internet, 2011)
Bij het inschrijven op Facebook merk je meteen dat je niet alle informatie op Facebook
onzichtbaar kan houden. Zo moet je echte naam zichtbaar zijn, je kunt geen nickname opgeven
zoals bij Netlog. In bepaalde gevallen mag Facebook extra informatie vragen en dit volgens
Facebook met als doel je veiligheid te garanderen. Gegevens die je verplicht moet opgeven aan
Facebook zijn je naam, je e-mailadres, je geboortedatum en je geslacht. Leeftijd en geslacht
zijn nu eenmaal de essentiële elementen die je nodig hebt indien je aan demografisch bieden
wilt doen. Daarmee richt je een advertentie op een doelgroep met een bepaalde leeftijd en
geslacht. Ook al staat je e-mailadres onzichtbaar ingesteld, anderen kunnen je wel vinden door je op te zoeken via je e-mailadres. Ze geven je e-mailadres niet rechtstreeks in maar de
Vriendenzoeker haalt meteen heel je e-mailadressenbestand op via Hotmail bijvoorbeeld. Naast
de zichtbare informatie over jezelf, zijn ook je vrienden altijd zichtbaar. Natuurlijk kan je deze
optie ook uitschakelen, zoals zo ongeveer alles. Alleen moet je weten hoe en waar. (AdWords
Help, Internet, 2011) (Internet, Facebook, 2011)
Facebook waarschuwt dat hun veiligheidsmaatregelen niet onfeilbaar zijn en ze onttrekken zich
van alle verantwoordelijkheid als iemand anders toch je gegevens in handen zou krijgen. Zo
verklaren ze je gegevens niet te delen met derde partijen maar het is natuurlijk altijd mogelijk
dat een adverteerder zelf een cookie op je computer plaatst van zodra je op de advertentie klikt.(Facebook, Internet, 2011)
29% van de Facebookgebruikers weet dat Facebook zich van alle verantwoordelijkheid
onttrekt als je gegevens per ongeluk in handen komen van een derde (n=400).
ja nee
Facebookgebruiker (n=400) 29% 71%
Geen Facebookgebruiker (n=91) 20% 80%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 41/73
37
81% vindt dat dit niet kan (n=400).
Digital natives: 78% (n=238)
Digital immigrants: 85% (n=152)
Ik heb deze gegevens ook gekoppeld aan de privacyzorg van de respondent. Opnieuw zien we
dezelfde evolutie.
Ja nee
helemaal niet (n=30) 40% 60%
niet (n=25) 28% 72%
niet echt (n=140) 35% 74%
beetje (n=243) 10% 90%
heel veel (n=63) 8% 94%
Ik heb alsook een koppeling doorgevoerd met het beroep van de respondent. De zelfstandigenen vrije beroepen zijn het meest positief terwijl de ambtenaren en gepensioneerden het meest
negatief zijn.
Ja nee
arbeider (n=20) 15% 85%
bediende (n=212) 17% 83%
zelfstandige (n=50) 22% 78%
ambtenaar (n=27) 11% 89%
vrij beroep (n=6) 33% 67%
gepensioneerd (n=19) 12% 89%
ander (n=118) 18% 82%
Wanneer je besluit om je Facebookprofiel te verwijderen waarschuwt Facebook ervoor dat er
informatie zichtbaar blijft. Een voorbeeld hiervan is de informatie die je gedeeld hebt met
anderen. Facebook vermeldt ook dat zij de informatie kunnen bijhouden om een
identiteitsdiefstal tegen te gaan. Ik denk niet dat dit één van hun grootste zorgen is en dat dit
enkel een drogreden is om je gegevens verder bij te houden en te gebruiken voor
adverteerders. Als vanzelfsprekend behouden alle derde partijen, die je daar ooit de
toestemming toe gegeven hebt, jouw informatie. (Facebook, Internet, 2011)
61 % van de Facebookgebruikers is zich er niet van bewust dat Facebook je gegevens
bijhoudt, ook nadat je profiel verwijderd is (n=529). Bij de vrouwen is dit minder goed
geweten.
Mannen: 52% (n=268)
Vrouwen: 71% (n=183)
89 % van de online Vlaming ouder dan 18 jaar vindt dat dit niet kan (n=531).
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 42/73
38
Als je deze gegevens koppelt aan de privacyzorg zie je opnieuw dezelfde evolutie.
Ja nee
helemaal niet (n=30) 30% 70%
niet (n=28) 18% 82%
niet echt (n=159) 13% 87%beetje (n=251) 9% 91%
heel veel (n=63) 2% 98%
Gekoppeld aan de beroepen:
ja nee
arbeider (n=19) 5% 95%
bediende (n=219) 12% 88%
zelfstandige (n=53) 15% 85%
ambtenaar (n=29) 0% 100%
vrij beroep (n=6) 17% 83%
gepensioneerd (n=19) 6% 95%
ander (n=140) 10% 90%
Netlog deelt echter mee dat de opgeslagen gegevens tot 6 maand na de verwijdering van de
account bewaard worden. Je kunt ook op elk moment Netlog contacteren met de vraag je
bijgehouden informatie te bekijken. Ook voor logs en cookies wordt een opslagtermijn bepaald.
Bij Facebook staat nergens vermeld dat je bij hen mag aankloppen om in te kijken welke
gegevens zij over jou verzamelen. (Netlog, Internet, 2011)
26% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar heeft het privacybeleid van Facebook al
eens gelezen (n=535).
ja nee
Facebookgebruiker (n=443) 29% 71%
Geen Facebookgebruiker (n=92) 8% 92%
30% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar zou na het lezen van bovenstaande
voorbeelden geen Facebook-account aangemaakt hebben of zal dat niet doen (n=531).
ja nee
Facebookgebruiker (n=441) 82% 18%
Geen Facebookgebruiker (n=90) 6% 94%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 43/73
39
Digital natives: 18% (n=302)
Digital immigrants: 47% (n=226)
Als we deze vraag bekijken bij de Facebookgebruikers zien we dat 18% geen Facebook-
account aangemaakt zou hebben mochten ze dit geweten hebben (n=441).
Digital natives: 14% (n=275)
Digital immigrants: 25% (n=155)
Hier kies ik ervoor om Google te bespreken. Er zijn redenen genoeg. Google is in ons land de
grootste zoekmachine en de concurrentie zoals Bing blijft ver achter. Het marktaandeel van
Google bedroeg het voorbije jaar in België 97%, Bing 2% en Yahoo 1%. (Seodvize, Internet, 2011)
Niet alleen in België, maar ook wereldwijd is Google de grootste zoekmachine. In december
2009 bedroeg hun marktaandeel 67%. Die maand werden er door Google 88 biljoen
zoekopdrachten uitgevoerd. (ComScore, Internet, 2011)
Google komt ook heel dikwijls in opspraak in verband met privacy. Google was de eerste
zoekmachine die besloot een cookie te gebruiken die pas vervalt in 2038, een onsterfelijke
cookie laten we zeggen. Niemand ging hier tegenin en vandaag is dit dus de standaard bij
Google. De cookie plaatst een uniek ID nummer op je harde schijf. Telkens je een Google
pagina bezoekt stuurt Google je zijn cookie. Als je die al hebt wordt je uniek ID nummer gelezen
en geregistreerd. (Google Watch, Internet, 2011)
Google houdt alles bij over je: je cookie ID, je IP adres, de tijd en datum, je zoektermen en jebrowser instellingen. Google bezorgt je dus zoekresultaten aan de hand van de gegevens waar
ze over beschikken via je IP-adres. Even een test. Wanneer twee verschillende personen
dezelfde zoekterm ingeven op Google krijg je verschillende resultaten . (Google Watch, Internet 2011)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 44/73
40
Daarbij komt dat Google absoluut niet verbonden is aan wetgevingen betreffende hun
dataverzameling. Ze zeggen ook niet wat ze aanvangen met de data, behalve dat ze je
zoekresultaten er op aanpassen en dat ze hun diensten willen verbeteren. Bovendien slaan ze
niet enkel de data van de gebruiker op maar ook alle websites worden opgeslagen in het
Google cachegeheugen, met andere woorden, niets verdwijnt! Je kunt dit cachegeheugen
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 45/73
41
uitschakelen (opt-out) maar eigenlijk zou men vooraf toestemming moeten vragen (opt-in).(Google Watch, Internet, 2011)
Als je wilt te weten komen wat er van jou te vinden is op het web is de simpelste manier
natuurlijk om je naam even in te geven bij Google. Bij het invullen van mijn naam
“Joke+Bruneel” komen 154 resultaten tevoorschi jn in 0,27 seconden. Bij de resultaten vind je
ondermeer een bod dat ik ooit geplaatst heb voor een Yamaha Fazer, tickets die ik won voor
een fuif, berichten die ik op Facebookfanpagina‟s geplaatst heb en een foto die ik ingezonden
heb voor een wedstrijd van De Standaard. Je schrikt ervan eens je door hebt dat feiten uit een
ver verleden nog altijd te vinden zijn op het internet. Informatie op het internet vergaat niet. Je
kunt zelfs verwijderde websites nog bekijken via The Way Back Machine
(http://wayback.archive.org).
Zo goed als alle online Vlamingen ouder dan 18 jaar gebruiken Google (99,44%).
Het lijkt science-fiction, maar vandaag is er ook voor de doorsnee consument
gezichtsherkenningssoftware ter beschikking. Op basis van de verhoudingen in het gezicht kan
je dus op basis van één foto van een persoon al zijn of haar foto‟s op het web terugvinden
zonder dat zijn/haar naam daarbij vermeld staat. (Advocatenkantoor Elfri De Neve, Internet, 2011)
Google is momenteel een applicatie aan het ontwikkelen op basis van die gezichtsherkenning.
Door het nemen van een foto van een individu zou je zo meteen veel persoonlijke informatie
achterhalen. Momenteel bestaat deze applicatie al voor objecten, Google Goggles genaamd. Ik
deed even de test en nam een foto van een blikje Ice Tea.
Google Goggles herkende het blikje inderdaad en voorzag mij van voldoende uitleg.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 46/73
42
Google claimt wel dat vooraleer iemand geïdentificeerd kan worden, die persoon al
toestemming moet gegeven hebben aan Google. De vraag is op welke (on)duidelijke manier ze
deze toestemming zullen vragen. (Android Apps, Internet, 2011)
Een groot deel (77%) van de online Vlamingen ouder dan 18 jaar vindt dat dit niet door de
beugel kan (n=528). Hier is er vooral een verschil merkbaar bij mannen en vrouwen.
Mannen: 69% (n=269)
Vrouwen: 85% (n=257)
Google Analytics is een gratis dienst van internetgigant Google. Met de applicatie, die
bovendien gratis toegankelijk is, kan je als website-eigenaar allerlei statistieken laten opstellen
over het gedrag van je websitebezoekers. Samen met dat gedrag wordt ook de locatie van die
gebruikers vastgesteld. Dat kan je zien op onderstaande afbeelding. De website-eigenaar kan
via Google Analytics geen individuele gegevens van de bezoeker bekijken maar hoe zit het metGoogle zelf? Voorlopig wordt die localisatie voor zover geweten niet gekoppeld aan je
persoonsgegevens. De localisatie zou te maken hebben met de dichtstbijzijnde server via welke
je van internet voorzien wordt door je operator (vb. Belgacom). Aangezien je te localiseren bent
aan de hand van een IP-adres (zoals dat op Politiebevelschrift kan bij delinquenten) lijkt het mij
mogelijk dat ook Google dit kan. (Wikipedia, Internet, 2011) (QueroMedia, Internet, 2011)
Google Alerts of Google meldingen is een speciale soort zoekmachine. Je geeft er een bepaaldwoord in waarvan jij meldingen wil ontvangen wanneer het vernoemd wordt ergens op het
internet. Je kunt er natuurlijk ook namen ingeven zoals ik dat met mijn eigen naam gedaan heb.
Ik heb de melding op zaterdag 7 mei aangemaakt. Op maandag postte ik een blogpost met mijn
naam daarin vermeld, reageerde ik op een artikel op HLN.be en maakte ik een zoekertje aan op
Kapaza. (Google Alerts, Internet, 2011)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 47/73
43
De resultaten worden niet enkel verzameld uit nieuwsberichten maar ook blogs en het
algemeen internet waar ook YouTube-filmpjes toe behoren.
Op 15 mei liep de eerste melding binnen. Ik werd eindelijk getraceerd op blogspot.
Samengevat, je kunt iemand zijn internetactiviteiten hiermee op de voet volgen en je hoeft er
niet eens veel moeite voor te doen. Als je dezelfde test doet met een bekend persoon komen er
natuurlijk veel meer resultaten binnen.
Google bewaart net zoals Facebook de informatie in Amerika, maar ook in andere landen. Ze
wijzen de gebruiker erop dat hun informatie buiten hun eigen land verwerkt kan worden. Wat in
mijn ogen betekent dat Google die informatie dan verwerkt in het land waar hen dat het
gunstigst uitkomt op het vlak van privacy. (Google, Internet, 2011)
Indien Google zijn privacybeleid aanpast wordt dat weergegeven op de pagina Privacy Policy.
Wanneer het zo is dat de privacy voor de gebruiker afneemt zullen zij daar opnieuw expliciet
toelating voor vragen. Als het een grote verandering betreft, krijg je daarvan ook melding permail. Facebook doet dit niet. (Google, Internet, 2011)
Wanneer je inschrijft voor een dienst van Google, zoals Gmail of Google Docs, dan vraagt
Google persoonlijke informatie. Niet enkel je voornaam en naam zijn vereist, ook je
geboortedag en -land. Ze kunnen deze informatie combineren met informatie van andere
Google diensten en zelfs derde partijen om de kwaliteit van hun diensten te verbeteren.
Wanneer je Google bezoekt wordt er meteen ook een cookie op je computer of een dergelijk
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 48/73
44
apparaat geplaatst. Vergeet niet dat ook op je smartphone cookies geplaatst worden en ook
daar is Google de grootste zoekmachine. Google vermeldt dat ze deze cookies ook gebruiken
om hun advertenties op je af te stemmen. (Google, Internet, 2011)
Informatie die door Google verzameld werd maar gebruikt wordt door derde partijen valt nog
steeds onder hun privacybeleid. Bij Facebook is dit niet het geval! Google hoeft dus geentoestemming te vragen om jouw gegevens te delen met derde partijen. (Google, Internet, 2011)
Google gebruikt de DoubleClick advertising cookie. DoubleClick kwam jaren geleden in
opspraak omdat ze door het verspreiden van banners op heel wat websites een zee aan
informatie verzamelden over het surfgedrag van internetgebruikers. Je kan de instellingen
hieromtrent wel aanpassen via de Ads Preferences Manager en DoubleClick‟s opt -out cookie.
Google weet door deze DoubleClick-cookie ook wat je interesseert en bekijkt op YouTube.(Google, Internet, 2011)
Bij Google wordt er in tegenstelling tot Facebook, wel gesproken over welke werknemers er
inzage krijgen in de gegevens die Google over je bewaart. Er wordt ook vermeld dat
werknemers strafbaar zijn als ze hun boekje te buiten gaan. Ze vermelden bovendien dat er
heel wat veiligheidsmaatregelen genomen worden om de data te beschermen. Indien er toch
iets fout zou lopen met de data onttrekken zij zich niet van hun verantwoordelijkheid zoals
Facebook dat doet. Ze vermelden ook wel niet specifiek dat ze hun verantwoordelijkheid dan
wel opnemen. (Google, Internet, 2011)
Gmail is een dienst van Google en het is de eerste webgebaseerde maildienst die in opspraak
kwam in verband met de privacy. Van hun concurrenten zoals Yahoo en Hotmail is niet geweten
of die de mails van hun gebruikers screenen. Yahoo blijft de grootste webgebaseerde e-
maildienst, maar Gmail is de snelst groeiende. In 2009 nam het aantal Gmailaccounts maar
liefst met 46% toe terwijl dat bij het bij ons populaire Hotmail maar 3% bedroeg. Gmail ontstond
pas in 2005 en de vraag is hoelang het duurt vooraleer Gmail de grootste e-maildienst wordt.(Tom Krazit, Internet, 2011)
Daarbij komt dat Gmail ook heel wat marktaandeel afneemt van Microsoft Outlook. Microsoft
voorziet niet in webgebaseerde diensten zoals Google Docs en diensten zoals deze laatste
vormen een interessante aanvulling op Gmail. (Sebastian Anthony, Internet, 2011)
Ongeveer de helft (51%) van mijn respondenten, 272 personen gebruikt Gmail (n=535).
Indien je over een Gmailaccount beschikt, heeft dat tot gevolg dat je tijdens je
registratieprocedure bij de Privacy Policy toestemming gegeven hebt aan Google om je mails
en leesgedrag te analyseren. Wat samengevat betekent dat je dan advertenties te zien krijgt die
afgestemd zijn op jouw interesses en dat laatste is Google te weten gekomen via je mails. Eén
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 49/73
45
voordeel: door deze grondige analyse wordt het aantal advertenties wel naar beneden gehaald,
ze zijn namelijk veel efficiënter. (ZDNet, Internet, 2011)
Er moet wel opgemerkt worden dat deze teksten gescand worden om spam en virussen te
herkennen. Daarnaast wordt er ook gescand op zoekwoorden maar dit hele proces is
geautomatiseerd en er zijn geen personen betrokken bij het koppelen van advertenties aanGmail-inhoud. (Google, Internet, 2011)
Ik deed even de test en stuurde vanaf mijn Hotmail-account een mailtje naar mijn Gmailaccount.
In dat mailtje had ik een gedicht geplakt over stoelen. Je ziet rechts niet enkel reclame voor
stoelen (zoals de titel van mijn mailtje) maar ook “Oorzaken rode billetjes”. Die advertentie is
waarschijnlijk gelinkt aan de inhoud van mijn mail “De kinderstoel”. Voor de goede verstaanders
onder ons, ook mensen die geen Gmailaccount hebben en een mail sturen naar een
Gmailaccount worden gescreend.
Daarnaast kan je ook meer informatie over de koppelingen opvragen en dan krijg je een uitleg
van Gmail over de koppeling van de advertenties aan je persoonlijke gegevens. Als je doorklikt
op “meer informatie over “Stoelen” krijg je maar liefst 12 gesponsorde links.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 50/73
46
Gmail wordt een gratis web-gebaseerde e-mailservice genoemd. Een vergelijkbare e-maildienst
is Hotmail en Yahoo! Mail. (Wikipedia, Internet, 2011)
Bij dergelijke gratis web-gebaseerde e-mailservice is het zo dat de overheid het recht heeft om
zonder gerechtelijk bevel je e-mails te controleren als die ouder zijn dan 180 dagen. Indien je de
oude mails niet verwijdert verlies je dus je privacy. Voor e-mails die op je computergearchiveerd worden ligt dit anders. Verschillende online bedrijven zoals Google proberen
momenteel om deze wet te laten aanpassen. (Resistance and Life, Internet, 2011)
Google krijgt niet enkel en alleen veel informatie door het screenen van de Gmailaccounts. In
2007 kochten ze ook DoubleClick over. Dit bedrijf besprak ik eerder bij het onderdeel cookies.
Het bedrijf beschikte dankzij het inschakelen van cookies over heel veel consumentengegevens
en al die informatie is nu dus in handen van Google. (Security.nl, Internet, 2011)
41% van de Gmailgebruikers weet niet dat hun e-mails gescreend worden (n=270).
Gmailgebruiker (n=270) Geen Gmailgebruiker (n=261)
ja 59% 23%
nee 41% 77%
Bij de mannen ligt dit percentage lager.
Mannen: 31% (n=160)
Vrouwen: 56% (n=108)
28% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar denkt dat het screenen van e-mails legaal is
(n=532).
Gmailgebruiker (n=270) Geen Gmailgebruiker (n=262)
ja 36% 19%
nee 64% 81%
Digital natives: 32% (n=301)
Digital immigrants: 21% (n=228)
Mannen: 55% (n=271)
Vrouwen: 22% (n=256)
Ik heb deze gegevens ook gekoppeld aan het beroep dat de respondent uitoefent.
ja nee
arbeider (n=20) 30% 70%
bediende (n=219) 25% 75%
zelfstandige (n=54) 30% 70%
ambtenaar (n=29) 17%
83%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 51/73
47
vrij beroep (n=6) 33% 67%
gepensioneerd (n=19) 11% 89%
ander (n=139) 33% 67%
67% van de Gmailgebruikers weet niet dat ze hiermee ingestemd hebben bij hetaanmaken van een Gmailaccount (n=268).
Gmailgebruiker (n=268) Geen Gmailgebruiker (n=260)
ja 33% 12%
nee 67% 88%
Mannen: 54% (n=158)
Vrouwen: 86% (n=108)
80% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar vindt dat het screenen van e-mails nietdoor de beugel kan (n=529). Hier is vooral tussen mannen en vrouwen een
meningsverschil te zien.
Mannen: 68% (n=269)
Vrouwen: 92% (n=255)
Ik heb de antwoorden van de respondenten ook aan hun privacyzorg gekoppeld. Opnieuw zien
we dezelfde evolutie. Zij die zich het meeste zorgen maken keuren het bovenstaande ook
zwaarder af.
ja neehelemaal niet (n=30) 53% 47%
niet (n=27) 22% 78%
niet echt (n=158) 23% 77%
beetje (n=250) 16% 84%
heel veel (n=64) 14% 86%
Ik heb de gegevens ook gekoppeld aan de beroepscategorie van de respondent.
ja nee
arbeider (n=20) 5% 95%
bediende (n=217) 28% 72%
zelfstandige (n=54) 26% 74%
ambtenaar (n=28) 7% 93%
vrij beroep (n=6) 33% 67%
gepensioneerd (n=19) 6% 95%
ander (n=139) 18% 82%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 52/73
48
Uit een vorige vraag bleek dat slechts 9% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar er geen
probleem mee heeft om persoonlijke advertenties te ontvangen (n=535).
58% van de online Vlaming ouder dan 18 jaar zou na het lezen van bovenstaande
gegevens geen Gmailaccount aangemaakt hebben of zal dat niet doen (n=533).
Gmailgebruiker (n=270) Geen Gmailgebruiker (n=263)
ja 68% 15%
nee 32% 85%
Digital natives: 55% (n=302)
Digital immigrants: 63% (n=228)
Opnieuw is het verschil bij de mannen en vrouwen opmerkelijker.
Mannen: 44% (n=271)
Vrouwen: 73% (n=257)
Als je dezelfde vraag bekijkt bij Gmailgebruikers zien we dat het percentage lager ligt maar dat
toch één derde (32%) van hen geen Gmailaccount zou aangemaakt hebben (n=270).
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 53/73
49
Ik heb deze gegevens ook gekoppeld met de beroepscategorie van de respondent.
Ja nee
arbeider (n=20) 40% 60%
bediende (n=219) 46% 54%
zelfstandige (n=54) 39% 61%ambtenaar (n=29) 41% 59%
vrij beroep (n=6) 50% 50%
gepensioneerd (n=19) 21% 79%
ander (n=140) 43% 57%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 54/73
50
De tien bovenstaande cases zijn slechts enkele voorbeelden van hoe bepaalde commerciële
organisaties informatie over je te weten komen op legale wijze. Ik stelde zelf een Google Alert in
voor “Facebook privacy” en “Google privacy”. Dagelijks kreeg ik zo nieuwe cases binnen, teveelom op te noemen.
Eén ding mag heel duidelijk zijn na mijn eindwerk. De online Vlaming ouder dan 18 jaar maakt
zich echt wel zorgen over zijn online privacy. Een vierde (25%) van hen geeft zelf aan zich heel
veel zorgen te maken. Zelf bij digital natives maakt een vijfde (19%) zich zorgen. Een flinke
stijging na het voorleggen van de cases. Daar leid ik uit af dat een groot deel van de online
Vlamingen niet goed op de hoogte is van wat er met zijn/haar gegevens gebeurt. Behalve het
feit dat cookies je surfgedrag opslaan en dat Gmail gescreend wordt, waren de meeste cases
niet gekend. Dit is niet verwonderlijk als je weet dat een privacybeleid nauwelijks gelezen wordt.
Naar mijn mening is een privacybeleid te lang en te saai. De manier waarop een verzoek van
toestemming (Facebook) ontworpen is, is veel toegankelijker voor de internetgebruiker. Hetaantal personen dat een dergelijk verzoek van toestemming leest ligt dan ook veel hoger.
Alle cases werden negatief beoordeeld door de respondenten. Ze waren het niet eens met de
manier waarop hun gegevens verzameld werden. Opvallend is dat de meerderheid van de
respondenten op het einde van de rij nog steeds voorstander blijft van Facebook terwijl ik vijf
cases aanhaalde over Facebook. Het lijkt erop dat Facebookgebruikers hun eigen gegevens
minder waardevol achten dan de belevenis die ze ervoor in de plaats krijgen van Facebook. Dat
is enkel een veronderstelling. Volgens mij loont het de moeite om hier verder onderzoek naar te
voeren.
Digital natives en digital immigrants gaan inderdaad anders om met online privacy. Beidegroepen keurden alle voorgelegde cases af, maar het aantal immigrants dat vindt dat iets niet
kan, is altijd talrijker dan het aantal natives. Ik stelde in het begin dan ook dat digital immigrants
erg op hun privacy gesteld zijn maar mij lijkt het dat natives dat ook zijn.
Digital immigrants zijn net iets meer begaan met wat er met hun gegevens gebeurt. Ze lezen
het privacybeleid en het verzoek van toestemming vaker na dan hun jongere generatie. Een
logisch gevolg aangezien zij bezorgder zijn over hun privacy dan digital natives. Bij digital
natives ligt het aandeel dat bepaalde cases kent wel hoger. Ze zijn dan ook volledig
geïntegreerd in de digitale wereld en vangen volgens mij de „nieuwtjes‟ sneller op. De grootste
verschillen zijn waar te nemen bij de Facebookcases, vooral het Facebookduimpje. De
immigrants zijn veel kritischer voor Facebook dan hun jongere generatie.
Hoewel er verschillen aanwezig zijn, zijn die allesbehalve groot. Ik denk dat de grens tussen
digital natives en digital immigrants hoger moet liggen zoals ik bij enkele cases aantoonde.
Misschien benen de immigrants hun natives werkelijk bij.
Grotere verschillen waren er waar te nemen bij de geslachten; een grote verrassing voor mij.
Vrouwen sluiten in hun gedrag het best aan bij de hypothetische digital immigrants en de
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 55/73
51
mannen bij de hypothetische digital natives zoals in het begin van mijn eindwerk beschreven.
De cijfers van vrouwen en mannen liggen wel verder uiteen dan die van digital natives en digital
immigrants. De reden hiervoor ligt waarschijnlijk in de wetenschap dat mannen meer technisch
gericht zijn dan vrouwen en dat vrouwen meer begaan zijn met correcte communicatie dan
mannen.
Bedienden en studenten (anderen) staan meestal het minst kritisch tegenover de cases.
Gepensioneerden en ambtenaren vormen dan weer het andere uiterste.
Wat je vooral moet onthouden is dat Google en Facebook nog steeds commerciële bedrijven
zijn en commerciële bedrijven zijn nu eenmaal uit op winst. Winst die gemaakt wordt door het
verkrijgen en gebruiken van jouw persoonlijke gegevens. De volgende stap is het koppelen van
alle gegevens want beetje bij beetje nemen die bedrijven ons een stukje privacy af en wij
consumenten lijken het te accepteren.
Naar mijn mening gaan deze multinationals hun beleid niet aanpassen. Onze persoonlijke
gegevens vormen eenmaal een grote bron van inkomsten voor hen. Het lijkt me aangewezen
dat er een externe instantie (ideaal op Europees vlak) opgericht wordt die een voorlichtings- en
sensibiliseringscampagne opstart om de burger te beschermen en te informeren op een
begrijpelijke manier.
Het lijkt mij ook achterhaald dat websites de wetgeving volgen van het land waarin ze de
gegevens bewaren. Ik vind dat de wensen van de gebruikers gerespecteerd moeten worden en
dat aan de hand van de wetgeving van het land waar deze gebruikers in wonen.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 56/73
52
Aantal Vlamingen per leeftijd (2010)
18 tot 30 jaar 981 525
31 tot 45 jaar 1 288 956
46 tot 60 jaar 1 325 402
Meer dan 60 jaar 1 430 674
Totaal 5 026 557
Bron:http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/cijfers/Exceltabellen/demografie/1_Bevolking/1_Gewesten/5_Bev
olking_naar_leeftijd_en_geslacht_per_gewest.xls
Internetgebruik per leeftijd (2010)
18 tot 30 jaar 96% 940 300,95
31 tot 45 jaar 93% 1 202 595,9
46 tot 60 jaar 75% 998 027,71
Meer dan 60 jaar 35% 505 027,92
Totaal 3 645 952,5
Bron: http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/cijfers/Exceltabellen/ict/huishoudens/Vlaanderen/kloof-
eerste-graad/MEDIICTHVK1006.xls
Aantal Vlamingen ouder dan 18 die online actief zijn: 3 645 952,5 / 5 026 557 = 72,53%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 57/73
53
7,95%3,31%
6,29% 2,98%
32,78%
18,21%
45,70%
56,29%
7,28%
19,21%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
Begin Einde
helemaal niet
niet
niet echt
een beetje
heel veel
3,06% 2,62%3,93%
3,49%
25,76%
16,59%
49,78%
44,54%
17,47%
32,75%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
Begin Einde
helemaal niet
niet
niet echt
een beetje
heel veel
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 58/73
54
7,95% 3,06%6,29%
3,93%
32,78%
25,76%
45,70%49,78%
7,28%
17,47%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Digital Natives DigitalImmigrants
helemaal niet
niet
niet echt
een beetje
heel veel
3,31%2,62%
2,98%
3,49%
18,21%16,59%
56,29%
44,54%
19,21%
32,75%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Digital Natives DigitalImmigrants
Privacy perceptie op het einde
van de enquête
helemaal niet
niet
niet echt
een beetje
heel veel
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 59/73
55
8% 6%
28%
42%
15%
3% 5%
32%
53%
8%
helemaal niet niet niet echt een beetje heel veel
man (n=271) vrouw (n=257)
5% 4%
23%
46%
22%
1% 2%12%
57%
28%
helemaal niet niet niet echt een beetje heel veel
op het einde van de
enquête per geslacht
man (n=271) vrouw (n=257)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 60/73
56
arbeider bediende zelfstandige ambtenaar vrij beroep gepensioneerd studenten
n=20 n=219 n=54 n=29 n=6 n=19 n=114
helemaal niet 5% 5% 9% 3% 0% 5% 7%
niet 0% 7% 0% 0% 0% 5% 7%
niet echt 40% 31% 28% 21% 17% 11% 33%
een beetje 45% 46% 46% 55% 67% 63% 43%
heel veel 10% 11% 17% 21% 17% 16% 10%
arbeider bediende zelfstandige Ambtenaar vrij beroep gepensioneerd studenten
n=20 n=219 n=54 n=29 n=6 n=19 n=114
helemaal niet 0% 3% 7% 0% 0% 5% 2%niet 0% 5% 0% 3% 0% 5% 3%
niet echt 20% 19% 24% 10% 17% 5% 21%
een beetje 65% 51% 37% 52% 33% 21% 54%
heel veel 15% 23% 31% 34% 50% 63% 21%
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 61/73
57
19%
40%
50%
56%
61%
72%
73%
73%
cookies slaan je surfgedrag op
screenen gmail
fb connect gegevens derden
fb applicaties gegevens derden
fb behoudt je gegevens
fb niet verantwoordelijk
fb duimpjefb applicaties vrienden
50%
60%
76%
77%
80%
83%
84%
85%
89%
96%
cookies slaan je surfgedrag op
fb duimpje
fb connect gegevens derden
google gezichtsherkenning
screenen gmail
fb niet verantwoordelijk
fb applicaties gegevens derden
koppeling cookies
fb behoudt je gegevens
fb applicaties vrienden
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 62/73
58
16%30%
40%58%
69%80%82%
fb duimpje
cookies slaan je surfgedrag op
fb connect gegevens derden
fb applicaties vrienden
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 63/73
59
Online enquête “De verschuiving van het begrip online privacy”
Algemene vragen
- Gebruikt u Facebook?o Ja
o Nee
- Gebruikt u Google?
o Ja
o Nee
- Gebruikt u Gmail?
o Ja
o Nee
- Maakt u zich zorgen om uw privacy online?
o
Helemaal nieto Niet
o Niet echt
o Een beetje
o Heel veel
- Denkt u na voor u informatie over uzelf online plaatst?
o Ja
o Nee
- Indien ja, bij welke informatie?
- Hebt u zelf al eens gecontroleerd wat er over u te vinden is op het internet?
o Ja
o Nee- Hoe hebt u dat gecontroleerd?
o Ik heb mijn naam ingetikt via Google
o Ander:
- Wat vond u daar onaangenaam aan?
- Met welke informatie over u op het internet zou u geen probleem hebben?
Ik zou er geen probleem mee hebben indien :
o Mijn e-mailadres online terug te vinden is
o Mijn gsmnummer online terug te vinden is
o Mijn geboortedatum online terug te vinden is
o
Anderen kunnen zien wie mijn vrienden en kennissen zijno Mijn interesses en hobby‟s terug te vinden zijn op internet
o Ik advertenties ontving die afgestemd zijn op mijn persoonlijke gegevens en/of
surfgedrag
o Anderen foto‟s van mijzelf kunnen terugvinden op het internet
o Ander :
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 64/73
60
Cases
In wat volgt leg ik u enkele voorbeelden voor die betrekking hebben tot uw privacy op het
internet. Ik vraag vooral uw mening. Ook als u het voorgelegde voorbeeld niet kent, vraag ik u
uw mening. Ik zorg in dat geval voor voldoende uitleg.
1. Cookies : Kleine bestandjes die ongemerkt door bepaalde websites op uw pc geplaatst worden om uw
surfgedrag anoniem te volgen. U bent dus niet gekend bij naam maar u draagt een soort nummer.
- Bent u ervan op de hoogte dat cookies uw surfgedrag opslaan?
o Ja
o Nee
- Vindt u dat dit kan?
o Ja
o Nee
- Indien u wist dat een bepaalde website een cookie plaatste op uw computer, zou u
die website dan vermijden?
o
Jao Nee
- Er wordt momenteel gewerkt aan een programma dat cookies van verschillende
websites koppelt. Als u zich op één van deze sites registreert (eventueel door het
inschrijven op een nieuwsbrief) worden alle gegevens gekoppeld en bent u niet
langer een nummer en anoniem maar een reëel persoon
voor al die sites. Vindt u dat dit kan?
o Ja
o Nee
2. Facebookduimpje : Knop op bepaalde sites waarmee u kan aangeven dat
u iets leuk vindt zoals een nieuwsbericht, een video, … U kan deze knop op om het even welke site
aantreffend. Voorbeelden zijn nieuwssites, blogs, wedstrijden, websites van bepaalde merken, …
- Hebt u dit duimpje al opgemerkt op sites buiten Facebook?
o Ja
o Nee
- Vind je die duimpjes vervelend?
o Ja
o Nee
- Wist u dat die duimpjes niet enkel het surfgedrag van Facebook gebruikers volgen
maar ook van alle andere bezoekers op die site?
o Ja
o
Nee- Vindt u dat dit kan?
o Ja
o Nee
- Zou u websites vermijden omwille van het Facebookduimpje?
o Ja
o Nee
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 65/73
61
3. Facebook Connect : Facebook Connect is een toepassing waarmee je gemakkelijk met behulp van je
Facebook gegevens kan inloggen op andere sites. Zo hoef je geen registratieprocedure meer te doorlopen
op die nieuwe site en kan je gewoon je login en wachtwoord van Facebook ingeven.
- De gegevens die u deelt met Facebook worden gezien als hun bezit. Zij bepalen in
hoeverre ze die informatie delen met anderen. Wist u dat Facebook uw persoonlijke
gegevens meteen deelt met deze externe website als u inlogt met FacebookConnect?
o Ja
o Nee
- Vindt u dat dit kan?
o Ja
o Nee
- Zou u het inloggen met Facebook Connect vermijden vanwege bovenstaande
reden?
o Ja
o Nee
4. Facebookapplicaties: Een applicatie is veelal terug te vinden in de vorm van een spelletje. Je installeert
de toepassing als het ware op je Facebook en dan kan je het spel spelen en eventueel in competitie tegen
je vrienden. Farmville is hier een voorbeeld van.
- Hebt u ooit al zo‟n Facebookapplicatie gebruikt?
o Ja
o Nee
- Leest u het verzoek voor toestemming? (zie afbeelding) (enkel voor zij die “Ja”
antwoorden op de vorige vraag)
o Ja
o Nee
- Bent u zich ervan bewust dat deze applicaties
niet van Facebook zijn?
o Ja
o Nee
- Wist u dat de commerciële organisatie achter
deze applicatie altijd toegang krijgt tot je
gegevens van zodra je deze applicatie
geïnstalleerd hebt, ook als je de applicatie niet (meer) gebruikt?
o Ja
o Nee
- Vindt u dat dit kan?
o Jao Nee
- Zou u Facebook applicaties vermijden vanwege deze reden?
o Ja
o Nee
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 66/73
62
- Wist u dat je door het toestaan van zo‟n applicatie ook de gegevens van je vrienden
doorsluist aan deze commerciële applicatie zonder de toestemming van je vrienden?
o Ja
o Nee
- Vindt u dat dit kan?
o Jao Nee
- Zou u het gebruik van Facebookapplicaties vermijden vanwege bovenstaande
redenen?
o Ja
o Nee
5. Privacybeleid
- Heeft u het privacybeleid van Facebook al gelezen?
o Ja
o Nee
- Wist u dat Facebook daarin vermeldt dat hun veiligheidsmaatregelen niet onfeilbaar
zijn en dat ze zich onttrekken van alle verantwoordelijkheid indien iemand anders uw
gegevens onbedoeld toch in handen krijgt? (enkel voor zij die op de vorige vraag Ja
antwoorden)
o Ja
o Nee
- Vindt u dat dit kan?
o Ja
o Nee
- Netlog, een Belgisch sociaal netwerk garandeert dat uw gegevens maximum 6
maanden na het verwijderen van uw profiel gewist zijn. Wist u dat Facebook degegevens van de gebruikers bijhoudt, ook nadat die zijn profiel verwijderd heeft?
o Ja
o Nee
- Vindt u dat dit kan?
o Ja
o Nee
- Na alle informatie die u hierboven gekregen hebt, zou u nog steeds een Facebook-
account aanmaken of aangemaakt hebben?
o Ja
o
Nee
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 67/73
63
6. Google gezichtsherkenning
- Google werkt momenteel aan een programma waarbij het mogelijk zal zijn om aan
de hand van een foto van een persoon informatie op te zoeken over die persoon. U
neemt bijvoorbeeld een foto van een bekende persoon en het programma zal u
informatie geven over die persoon. Het kan ook andersom, een voor u onbekend
persoon kan een foto van u nemen en zo gegevens over u opzoeken zonder dat udat weet. Kan dit voor u?
o Ja
o Nee
7. Gmail : Gmail is een webgebaseerde e-maildienst. Dat betekent dat u uw e-mail om het even waar vanop
welke computer ook kan raadplegen. Uw e-mails worden dus ergens op een server bewaard en niet op uw
computer zoals dat het geval is bij Microsoft Outlook. Gmail is een dienst van Google.
- Gmail screent de inhoud van uw e-mails om hun advertenties daarop aan te passen.
Wanneer u dus een e-mail ontvangt van een vriend die vertelt over zijn nieuwe
tuinstoelen is het heel goed mogelijk dat er aan de rechterkant advertenties te vinden
zijn van meubelzaken. Wist u dat?
o Jao Nee
- Denkt u dat het screen van uw mails legaal is?
o Ja
o Nee
- Wist u dat u hiermee instemt wanneer u een Gmail account aanmaakt?
o Ja
o Nee
- Vindt u dat dit kan?
o Ja
o
Nee- Indien u dat geweten had, zou u een Gmail account aangemaakt hebben?
o Ja
o Nee
Samenvatting cases
- Nu u een beter zicht hebt op wat er allemaal kan gebeuren op internet, mag ik u dan
vragen in welke mate u bezorgd bent over uw online privacy?
o Helemaal niet
o Niet
o
Niet echto Een beetje
o Heel veel
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 68/73
64
Gegevens over de respondent
- Wat is uw geslacht?
o Man
o Vrouw
- Wat is uw leeftijd?o < 18 jaar
o 18 – 30 (tot hier digital natives)
o 31 – 45 (vanaf hier digital immigrant)
o 46 – 60
o > 60 jaar
- Hoeveel jaren hebt u een opleiding gevolgd? (Lagere, Middelbare en Hogeschool of
Universiteit)
o 0 – 9 jaar
o 10 – 13 jaar
o Minstens 14 jaar
- Welk beroep oefent u uit?o Arbeider
o Bediende
o Zelfstandige
o Ambtenaar
o Vrij beroep
o Gepensioneerd
o Ander
- Hoe lang gebruikt u het internet al?
o 0 – 1 jaar
o
1 – 5 jaaro 5 – 10 jaar
o Meer dan 10 jaar
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 69/73
65
- API: toepassing die de mogelijkheid biedt om data van de ene software naar de andere
over te zetten.
- Browser: Software die je toelaat om op het internet te surften vb. Internet Explorer.
- Clickstream: De weg die een internetgebruiker aflegt tijdens het bezoek op het internet.
- Digital immigrants: Oudere generaties die het vaak moeilijk hebben om zich aan te
passen aan het digitale tijdperk.
- Digital natives: Jongeren na 1980 geboren, ze zijn van opgegroeid met technologische
ontwikkelingen zoals het internet. Ze herstructureren hun eigen wereld en die om hun
heen, door vragen te stellen over hun eigen identiteit, politieke en sociale betrokkenheid,
culturele en wetenschappelijke nalatenschap, duurzaamheid, onderwijs en welzijn.(OneWorld, Internet, 2011)
- Disclaimer: Korte tekst waarin iemand zijn of haar aansprakelijkheid in een bepaalde
risicohoudende aangelegenheid of situatie afwijst of beperkt. (Wikipedia, Internet, 2011)
- Identificeerbaar: persoon die direct of indirect kan worden geïdentificeerd, met name aande hand van een identificatienummer of van één of meer specifieke elementen die
kenmerkend zijn voor zijn of haar fysieke, fysiologische, psychische, economische,
culturele of sociale identiteit.
- Opt-out: Het betekent dat je automatisch voor iets ingeschreven bent en dat je je kan
uitschrijven.
- Persoonsgegevens: iedere informatie betreffende een geïdentificeerde of
identificeerbare natuurlijke persoon.
- Url: Een adres dat verwijst naar een bepaalde internetpagina.
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 70/73
66
a. Boeken
GRAUX (H.), DUMORTIER (J.), Privacywetgeving in de praktijk . 1e druk, Heule, UGA, 2009,
439 p.
KOOIKER (R.), BROEKHOFF (M.), STUMPEL (H.), Marktonderzoek. 7e druk, Houten, Wolters-
Noordhoff, 2007, 339 p.
PALFREY (J.), GASSER (U.), Born Digital. 1e druk, Philadelphia, Basic Books, 2008, 375 p.
WALRAVE (M.), E-marketing & privacy: zo geclickt? 1e druk, Leuven, Universitaire Pers, 2001,
160 p.
b. Elektronische communicatie
Steve De Veirman, [email protected], 10/05/2011, e-mail naar Joke Bruneel,
Steve De Veirman, [email protected], 13/05/2011, e-mail naar Joke Bruneel,
c. Internet
Advocatenkantoor Elfri De Neve , on line op: http://www.elfri.be/juridische-informatie/het-totale-verlies-aan-privacy-door-internet-en-andere-technologische-toepassi (14/04/2011)
AllAboutCookies, on line op: http://www.allaboutcookies.org/cookies/cookies-the-same.html
(10/05/2011)
Android Apps, on line op: http://www.androidapps.com/tech/articles/7406-google-s-face-
recognition-app-raises-privacy-concerns (20/04/2011)
Blèr , on line op: http://bler.webschuur.com/privacy_top_gebruik_scroogle_om_te_zoeken
(14/04/2011)
Cnet, on line op: http://news.cnet.com/8301-1023_3-20069853-93/facebook-quietly-rolls-out-
facial-recognition-tool/?part=rss&tag=feed&subj=Webware&dlvrit=200048 (07/06/2011)
ComScore, on line op:
http://www.comscore.com/Press_Events/Press_Releases/2010/1/Global_Search_Market_Grow
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 71/73
67
s_46_Percent_in_2009 (19/05/2011)
Cookie Central, on line op: http://www.cookiecentral.com/ccstory/cc5.htm (11/05/2011)
Dutch Cowboys, on line op: http://www.dutchcowboys.nl/socialmedia/15641 (12/05/2011)
Dutch Cowboys, on line op: http://www.dutchcowboys.nl/online/18254 (14/04/2011)
Facebook, on line op: http://www.Facebook.com/policy.php#!/policy.php (20/04/2011)
Facebook, on line op: http://www.Facebook.com/press/info.php?statistics (11/05/2011)
Facebookblog, on line op: http://Facebookblog.nl/nieuws/Facebook-de-grootste-netwerk-site-in-
meer-dan-115-landen/ (18/05/2011)
Google, on line op: http://www.google.com/intl/en/privacy/privacy-policy.html (20/04/2011)
Google Adwords, on line op:
https://adwords.google.com/support/aw/bin/answer.py?hl=nl&answer=80588 (09/05/2011)
Google Alerts, on line op: http://www.google.com/alerts (09/05/2011)
Google code , on line op : http://code.google.com/intl/nl-
NL/apis/analytics/docs/concepts/gaConceptsCookies.html (18/05/2011)
Google Watch, on line op: http://www.google-watch.org/bigbro.html (11/05/2011)
IAB, on line op: http://www.iab-belgium.be/news.aspx?id=9150&blogid=40646 (29/03/2011)
Mijn IP.net, on line op: http://www.mijn-ip.net/ip_adres_verbergen.asp (09/05/2011)
Netlog, on line op: http://nl.Netlog.com/go/about/legal/view=privacy (20/04/2011)
Nu.nl, on line op: http://www.nu.nl/internet/2255951/Facebook-zwicht-kritiek-privacy.html
(11/05/2011)
Nu.nl, on line op: http://www.nu.nl/internet/2409573/problemen-verschil-privacywetgeving-vs-en-eu.html (25/06/2011)
OneWorld, on line op:
http://oneworld.nl/Nieuws/Achtergrond/article/23772/Digital_Natives_hebben_de_toekomst
(20/04/2011)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 72/73
68
Portaal Belgische Overheid, on line op: http://www.belgium.be/nl/justitie/privacy/internet/
(18/04/2011)
Privacywet, on line op: http://cwisdb.kuleuven.be/pisa/nl/juridisch/privacywet.htm (03/06/2011)
Rechtennieuws.nl, on line op: http://rechtennieuws.nl/31550/de-nieuwe-e-privacy-richtlijn-een-
cookie-van-eigen-deeg-uit-brussel.html (10/05/2011)
Resistance and Life , on line op: http://wallpaperandlife.blogspot.com/2011/04/no-privacy-for-
web-based-email.html (18/04/2011)
Sebastian Anthony, on line op: http://downloadsquad.switched.com/2010/06/18/figures-show-
google-Gmail-and-docs-destroying-outlooks-market-s/ (27/05/2011)
Security.nl , on line op: http://www.security.nl/article/15872/1 (05/05/2011)
Security.nl, on line op:
http://security.nl/artikel/35316/1/FTC_wil_%22do_not_track_cookie%22_voor_browsers.html
(25/06/2011)
Seodvize, on line op: http://www.seodvize.be/marktaandeel-google-in-belgie-2010-2011/
(11/05/2011)
SiggyVolgt, on line op: http://www.siggyvolgt.nl/2011/03/cookie-wet-25-mei-2011.html
(10/05/2011)
Studiedienst van de Vlaamse regering, on line op:
http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/cijfers/Exceltabellen/demografie/1_Bevolking/1_Gewesten/5
_Bevolking_naar_leeftijd_en_geslacht_per_gewest.xls (27/05/2011)
Studiedienst van de Vlaamse regering, on line op:
http://www4.vlaanderen.be/dar/svr/cijfers/Exceltabellen/ict/huishoudens/Vlaanderen/kloof-
eerste-graad/MEDIICTHVK1006.xls (27/05/2011)
Tom Krazit, on line op: http://news.cnet.com/8301-30684_3-10311150-265.html (27/05/2011)
US Legal, on line op: http://internetlaw.uslegal.com/privacy/ (25/06/2011)
Webwereld, on line op: http://webwereld.nl/nieuws/67806/obama-voert-internetprivacywetten-
in.html (25/06/2011)
5/8/2018 EWCOM2011 Bruneel Joke - slidepdf.com
http://slidepdf.com/reader/full/ewcom2011-bruneel-joke 73/73
69
Wikipedia, on line op:
http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_privacy#Laws_for_Internet_Privacy_Protection (25/06/2011)
Wikipedia, on line op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Disclaimer (09/05/2011)
Wikipedia, on line op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Analytics (10/05/2011)
Wikipedia , on line op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Hotmail (18/04/2011)
QueroMedia, on line op: http://www.zoekmachine-marketing-blog.com/6872/internet-privacy-
bedreigt-google-analytics.html (10/05/2011)
ZDNet , on line op: http://www.zdnet.be/news/100255/Facebook-herkent-je-smoel/ (14/04/2011)
ZDNet , on line op: http://www.zdnet.be/news/126341/Gmail-advertenties-voortaan-beter-gericht/
(14/04/2011)
ZDNet , on line op: http://www.zdnet.be/news/126788/privacy-op-Facebook-kost-59-euro
(14/04/2011)
d. Interview
DE VEIRMAN (S.), Business Intelligence Manager bij Netlash-bSeen, geïnterviewd te Gent,
13/05/2011
VAN DINGENEN (S.), Client Service Director bij Mia, geïnterviewd te Antwerpen, 6/5/2011
e. Multimedia
VERSLUIS (J.), KRO Reporter Facebook , KRO (KRO Reporter), 23/04/2011, reportage
f. Tijdschriften
VAN POPPEL (A.), Sector werkt zelfregulering voor cookies uit. In: Indirect , 3 (05/2011) 24, p.
8-9